Rys historyczny wsi Zgniłobłoty Geneza wsi Zgniłobłoty sięga

Rys historyczny wsi Zgniłobłoty
Geneza wsi Zgniłobłoty sięga dawnych czasów historycznych. Nazwa wsi
kształtowała się przez długi okres czasu. W roku 1400 miejscowość ta nazywała
się Zgniełłobłotty. W czasie panowania Zakonu Krzyżackiego występuje
późniejsza nazwa Faulenbruch, która jest używana do około 1560 roku.
Od roku 1567 wieś nosi nazwę o zniemczonej pisowni Sgnilobloth lub
Zgnilloblott. W roku 1897 w okresie silnej kolonizacji i germanizacji tych
terenów wieś otrzymuje nazwę Koenigsmoor, którą to nazwę wybrał ówczesny
cesarz Wilhelm II. Po zakończeniu I wojny światowej wieś wchodzi w skład
państwa polskiego i otrzymuje nazwę Zgniłobłoty.
W XII wieku, w okresie rozdrobnienia feudalnego obszar wsi należał do
dzielnicy mazowiecko-kujawskiej. Od roku 1263 obszar ten należy do Zakonu
Krzyżackiego. Wieś o nazwie Faulenbruch była chełmińską wsią czynszową
należącą do biskupa w Chełmnie, do okręgu Bobrowo, które od 1246 roku
przeszło na własność biskupa chełmińskiego na podstawie darowizny wielkiego
mistrza. Wieś Faulenbruch w tym czasie liczyła 45 włók. Z tego w r. 1614 sołtys
miał 8 włók, wójt 4 włóki, karczmarz 2, 10 gospodarstw po 2 włóki i niejaki
Choiński posiadał 9 wolnych włók. Z włók czynszowych uiszczano czynsz,
który wynosił od każdej włóki 1 floren i 16 gr oraz 4 kapłony i 6 jaj.
W roku 1454 wojska króla Kazimierza Jagiellończyka zajmują wieś. Na mocy
pokoju toruńskiego z r. 1466 wieś wchodzi w skład państwa polskiego.
W latach 1623 – 1629 wieś przeżywa najazd Szwedów. Wieś uległa
zniszczeniu. W roku 1639 ani jedno gospodarstwo nie było obsadzone.
Nie na długo mieszkańcy wsi zapomnieli najazd szwedzki, bo już w roku 1655
wojska szwedzkie ponownie zajmują wieś. Dopiero w roku 1659 wojska
szwedzkie ustępują ze wsi, lecz wieś przechodzi pod władzę Prus Książęcych.
Następują lata spokoju i wytchnienia dla mieszkańców wsi po burzliwym
i tragicznym okresie „potopu szwedzkiego”. W latach 1768-1770 wieś przeżywa
najazd wojsk rosyjskich, zaś w roku 1772 wieś zostaje zajęta przez oddziały
wojsk pruskich.
W roku 1772 na mocy traktatu rozbiorowego wieś zostaje włączona do ziem
wchodzących w skład zaboru pruskiego do roku 1919. W 1773 r. było
10 gospodarstw. W roku 1789 wieś liczyła 20 zabudowań (domów) z karczmą.
W latach 1807-1815 wieś wchodzi w skład ziem Księstwa Warszawskiego.
Mieszkańcy wsi niedługo mieli wolność, gdyż w roku 1815 na mocy
1
postanowień Kongresu Wiedeńskiego wieś zostaje włączona w skład Królestwa
Pruskiego. W roku 1824 założono szkołę w Zgniłobłotach. W roku 1851
sołectwo nabył Karol Ferdynand Hoffmann wraz z więcej gospodarstwami za
10 000 talarów. W 3 lata później kupuje je wraz z dalszymi gospodarstwami
August Sommer – Buczek za 20 000 talarów.
W roku 1858 nabywa wieś Zgniłobłoty za cenę 29 100 talarów Hermes –
Wonsin. W roku 1885 wieś liczyła 43 zabudowań, 219 mieszkańców ( w tym
118 ewangelików, 98 katolików, 3 innowierców).
W roku 1886 nabywa wieś pani Wendland z domu Hermes.
Folwark tutejszy o obszarze ok. 700 mórg pięknej i urodzajnej ziemi nabyła
komisja kolonizacyjna w roku 1888 za 140 000 marek.
Wieś ta, która jeszcze przed 40 laty liczyła około 100 polskich włościan
i chałupników, już teraz z małymi wyjątkami, jest w ręku Niemców i ma szkołę
ewangelicką.
W roku 1893 majątek Zgniłobłoty liczący wówczas 220 ha został
rozparcelowany. Teren całych Zgniłobłot obejmował wówczas 740 ha.
Na początku XX wieku ze wsi Zgniłobłoty emigrowało wiele osób
w poszukiwaniu chleba i pracy do Niemiec, Belgii, Francji oraz Ameryki
Północnej i Południowej. Pierwsza wojna światowa przyniosła straty
ludnościowe, wielu wróciło inwalidów. Po zakończeniu I wojny światowej
powracają ci, którzy przed latami wyemigrowali w poszukiwaniu pracy.
Wielu z nich wykupuje gospodarstwa od Niemców, którzy sprzedając swe
posiadłości uchodzą do Niemiec. W okresie międzywojennym zmienia się
oblicze gospodarcze wsi. Powstają takie punkty jak: masarnia, 3 sklepy
spożywcze, kołodziej, 3 kowali, stolarz, malarz i szewc.
W dniu 1 września 1939 r. wybucha druga wojna światowa. Oddziały
hitlerowskie zajmują wieś. Rozpoczyna się okres przeszło 5-letniej okupacji
hitlerowskiej, bardzo tragicznej i pamiętnej dla mieszkańców wsi. W roku 1942
i 1943 okupant przeprowadza masową akcję wysiedleńczą polskich rodzin z ich
gospodarstw. W przeciągu kilku dni 38 rodzin zostało pozbawionych dachu nad
głową i środków do życia. Na wysiedlonych gospodarstwach osiedlali się
miejscowi Niemcy lub koloniści niemieccy sprowadzani z Rzeszy.
2
W pierwszych dniach okupacji miały miejsce egzekucje – 2 mieszkańców
rozstrzelano w pobliżu zabudowań, wielu innych aresztowano, zamknięto
w budynku szkolnym i bito ich, wreszcie wywieziono w niewiadomym kierunku
i pomordowano. Wielu mężczyzn zostało wciągniętych w szeregi armii
hitlerowskiej. Kilku innych mieszkańców wsi walczyło z najeźdźcą
hitlerowskim na różnych frontach II-giej wojny światowej. Niektórzy z nich
polegli lub wrócili okaleczeni, by przypomnieć nam dziś tragiczne dni przeżytej
wojny.
W dniu 22 stycznia 1945 r. wieś Zgniłobłoty została wyzwolona przez Armię
Radziecką.
Miejscowa ludność przystępuje z zapałem do likwidacji pozostałości okresu
wojennego.
W roku 1948-1949 zostaje położony odcinek szosy o nawierzchni tłuczeniowej
od początku wsi – przez wieś do Dąbrówki, o długości 2 km, na trasie Brodnica
– Wąbrzeźno, dzięki któremu od 1957 roku kursują autobusy PKS. W roku 1956
doprowadzono z Bobrowa do Zgniłobłot linię telefoniczną i zainstalowano
telefon w miejscowym młynie i punkcie felczerskim.
W roku 1962 przeprowadzono nową bonitację gleb, a roku 1963 badania
gleboznawcze.
W roku 1963 przeprowadzono elektryfikację wsi. Na stan ogólny 118
gospodarstw zelektryfikowano 85. Elektryfikacja przyczynia się do szybszego
rozwoju gospodarczego i kulturalnego wsi. W roku 1965 przystąpiono do
przeprowadzenia robót melioracyjnych na terenie wsi oraz budowy remizy
strażackiej. We wsi było wówczas 5 telewizorów, z tej liczby 1 znajdował się
w miejscowej szkole podstawowej. We wsi z każdym rokiem przybywa coraz
więcej nowych domów, budowanych w stylu współczesnym. Do starych
budowli należy zaliczyć 250 letni dom Cellmera Zenona, w którym była dawna
karczma, do której zjeżdżali się dawniej myśliwi na polowania.
3
Szkoła podstawowa
Pierwsza wiadomość o założeniu szkoły w Zgniłobłotach pochodzi z roku 1824.
W roku 1928 pracuje tu 2 nauczycieli polskich i 1 nauczyciel niemiecki, liczba
uczniów polskich wynosi 94 i niemieckich 28. W roku szkolnym 1938/39
dotychczasowa szkoła stopnia I została szkołą stopnia II z najwyższą klasą VII.
We wrześniu 1939 r. Niemcy zajmują budynek szkolny. Niszczą akta szkolne,
książki, przybory i pomoce naukowe. Podczas okupacji odbywała się nauka
szkolna dla dzieci Niemców, grupy III i IV tzw. Volkslisty i innych zdolnych
dzieci. W styczniu 1945 kończy się okupacja hitlerowska, szkoła staje się
placówką polską.
Wkrótce po wyzwoleniu wsi w 1945 r. rozpoczynają się zajęcia lekcyjne w tej
szkole. Pracuje tu dwóch nauczycieli w dwu izbach lekcyjnych realizując
program kl. I-V.
W roku szkolnym 1946/47 realizuje się program kl. I-VI w tutejszej szkole od 1
lutego 1947 tj. od półrocza o 3 nauczycielach.
W roku szkolnym 1947/48 realizuje się program nauczania kl. I-VII
o 3 nauczycielach. W roku szkolnym 1947/48 starsza młodzież uzupełnia
wykształcenie na kursie wieczorowym dla dorosłych.
W roku szkolnym 1949/50 obniżono stopień organizacyjny szkoły realizując
program nauczania kl. I-VI o 2 nauczycielach. Zorganizowano kl. VII
w sąsiedniej wsi Bobrowo jako centrum gromady, do której uczęszczały tutejsze
dzieci do kl. VII.
W roku szkolnym 1955/56 realizuje tutejsza szkoła jeszcze program nauczania
kl. I-VI, ale już o 3 nauczycielach.
Od roku szkolnego 1958/59 podniesiono stopień organizacyjny tutejszej szkoły
do 7-klasowej o 4 nauczycielach, która staje się szkołą zbiorczą dla sąsiednich
szkół niepełnych, jak: Dąbrówka i Zarośle.
Następnie w roku szkolnym 1962/63 realizuje program pełnej szkoły 7-klasowej
o 5 nauczycielach z liczbą uczniów 154.
W roku szkolnym 1964/65 było 5 etatów nauczycielskich + 1 dodatkowo czyli 6
nauczycieli z liczbą uczniów 158.
Od roku 1966/67 szkoła realizowała program ośmioklasowej szkoły
podstawowej o 6 nauczycielach z liczbą uczniów około 180.
Od roku 1977 w szkole dzieci uczyły się w klasach 0-III.
W 1998 r. szkoła podstawowa w Zgniłobłotach została zlikwidowana.
4
1824 r.
1900-1902 r.
5
Przemysł młynarski
Młyn gazowy Zgniłobłoty kupił Leonard Żuchowski od Niemca po I wojnie
światowej. W okresie okupacji Żuchowski został wysiedlony i młyn przejął
Niemiec. Po II wojnie były właściciel Żuchowski wrócił i przejął go do dalszej
produkcji. W roku 1953 młyn przejęła do produkcji Rolnicza Spółdzielnia
Samopomoc Chłopska Zarząd Młynów Gospodarczych w Warszawie.
W r. 1962 młyn został przekazany w gestię GRN Bobrowo. Później został
zelektryfikowany.
Opracowała Aneta Dec na podstawie pracy dyplomowej z zakresu
geografii Polski wykonanej przez mojego dziadka śp. Klemensa
Tadajewskiego oraz kroniki szkoły podstawowej w Zgniłobłotach.
6
DANE OSOBOWE
Imię i nazwisko: Aneta Dec
Data urodzenia: 1995 r.
Szkoła: III Liceum Ogólnokształcące w Brodnicy
Adres do korespondencji: Nieżywięć 235, 87-326 Nieżywięć
Telefon kontaktowy: 660697930
OŚWIADCZENIE
Oświadczam że zapoznałam się z regulaminem konkursu ,,Historia mojej
miejscowości" i akceptuję jego treść. Wyrażam zgodę na podanie moich danych
osobowych i ich przetwarzanie na potrzeby przeprowadzenia konkursu.
Wyrażam zgodę na opublikowanie mojego imienia i nazwiska oraz pracy na
stronie internetowej Organizatora, w mediach oraz innych miejscach, w których
prace będą prezentowane.
Nieżywięć, 01.07.2013 r.
7