Dr hab. Maria-Anna Zachariasiewicz Koncepcja istotnego

Dr hab. Maria-Anna Zachariasiewicz
Koncepcja istotnego naruszenia umowy
Istota koncepcji , rola, jaką pełni na tle prawa umów oraz ewentualna przydatność dla polskiego
ustawodawcy
1. Koncepcja istotnego naruszenia ogranicza uprawnienie wierzyciela do odstąpienia od umowy z
powodu jej niewykonania lub nienależytego wykonania przez dłużnika.
2.
Różnice i podobieństwa pomiędzy istotnym naruszeniem a:
- umownym prawem odstąpienia (w określonym terminie lub na wypadek określonych
zdarzeń innych niż istotne naruszenie),
- koncepcją substantial performance (chroniącą dłużnika przed odmową przyjęcia
świadczenia przez wierzyciela),
- fundamental breach stanowiącym powód nieskuteczności klauzul zwalniających od
odpowiedzialności (ze względu na nadużycie prawa podmiotowego albo zasady interpretacji
klauzul zwalniających),
3. Pojęcie istotnego naruszenia umowy
3.1. Rozwój koncepcji w orzecznictwie i doktrynie angielskiej, § 241 Restatement of Contracts,
2nd, art. 25 CISG, art. 7.3.1Reguł Unidroit, art. 8. 103 PECL, III.- 3:502 (2) DCFR, art. 87 (2)
CESL.
3.2. Elementy definicji lub kryteria charakteryzujące istotne naruszenie umowy:
- naruszenie istotnego zobowiązania (condition) czy istotne naruszenie całej umowy (sięga
ono do jej „korzeni”, powodując frustrację jej celu)?
- zachowanie dłużnika (zawinione lub w złej wierze) czy jego skutek (uszczerbek) po stronie
wierzyciela,
- rozmiar obiektywnego uszczerbku czy stopień naruszenia usprawiedliwionych (zgodnych z
umową) oczekiwań (interesów) wierzyciela (świadczenie traci dla niego całkowicie lub w
przeważającym stopniu znaczenie),
- naruszenie zaufania wierzyciela, że dojdzie do wykonania umowy zgodnie z jej treścią,
spowodowane niewłaściwym zachowaniem dłużnika,
- znaczenie możności przewidzenia przez dłużnika, że niewykonanie lub nienależyte
wykonanie świadczenia doprowadzi do istotnego uszczerbku (związek przyczynowy,
powinność przewidywania jako przejaw należytej staranności lub dobrej wiary dłużnika,
albo zasada ochrony tylko takich oczekiwań wierzyciela, które - jako wynikające z umowy –
są znane lub powinny być znane dłużnikowi),
- odstąpienie od umowy stanowi w danych okolicznościach najbardziej adekwatny
(sprawiedliwy i rozsądny) środek prawny;
- kryteria dodatkowe, takie jak zła wiara wierzyciela lub nieproporcjonalna strata, jaką
dłużnik poniósłby na wypadek zerwania umowy przez wierzyciela.
- formuły zawarte w art. art. 477 § 2 k.c., 491 § 2 zd. 2 k.c., 492 zd. k.c., pojęcie istotnej
wady lub istotnej niezgodności z umową.
4. Koncepcja istotnego naruszenia umowy a uprawnienie dłużnika do „uzdrowienia świadczenia” w
wyznaczonym terminie dodatkowym.
5. Istotne naruszenie umowy a okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność
odszkodowawczą.
6. Przydatność koncepcji istotnego naruszenia umowy dla polskiego ustawodawcy.