determinanty skuteczności kształcenia matematycznego uczniów

DETERMINANTY SKUTECZNOŚCI KSZTAŁCENIA
MATEMATYCZNEGO UCZNIÓW KLAS
POCZĄTKOWYCH ZE SZCZEGÓLNYM
UWZGLĘDNIENIEM KLASY I
Współczesne intensywne przeobrażenia społeczne, polityczne i kulturalne stawiają ogromne
zadania przed szeroko rozumianą edukacją. Przemiany gospodarcze wymagają od
szkolnictwa wzrostu poziomu efektywności kształcenia. Aby działania dydaktycznowychowawcze były skuteczne, potrzebna jest dobrze przygotowana kadra pedagogiczna,
potrafiąca zaspokoić potrzeby poznawcze uczniów.
Współczesny nauczyciel - jak pisze R. Więckowski - "w procesie edukacyjnym stymuluje,
wspiera powstawanie oczekiwań poznawczych uczniów i pomaga im w ich osiąganiu"(R.
Więckowski, 1995, s.232).
Do czynników mających wpływ na skuteczność edukacji, a w szczególności edukacji
matematycznej uczniów klas pierwszych należą też te bezpośrednio związane z systemem
edukacji. Według T. Lewowickiego są to "różnice w dostępie do szkół (spowodowane ich
rozmieszczeniem), wyposażenie szkół (...)" (T.Lewowicki w: H.Moroz, 1988, s.32).
H. Moroz stwierdza, iż "efektywność procesu nauczania - uczenia się matematyki jest w
znacznym stopniu uzależniona od poziomu przygotowania merytorycznego i
metodologicznego nauczyciela, jego zaangażowania w pracy dydaktyczno-wychowawczej,
życzliwości wobec uczniów, odpowiedniego doboru metod, środków i form organizacyjnych
(...)"(H.Moroz, 1988, s.100).
Efekty edukacji zależą również od cech psychologicznych uczniów, ich środowiska
rodzinnego oraz lokalnego, relacji między samymi uczestnikami procesu kształcenia.
Skuteczność nauczania matematyki w edukacji wczesnoszkolnej, a szczególnie w klasie
pierwszej niewątpliwie zdeterminowana jest dojrzałością dzieci do uczenia się jej w
warunkach szkolnych. Z.Semadeni twierdzi, iż "nie chodzi tu o jakąś dojrzałość do uczenia
się matematyki w ogóle, lecz o dojrzałość do uczenia się jej w systemie klasowo-lekcyjnym"
(Z.Semadeni, 1991, s.270).
Podstawowymi składnikami dojrzałości dziecka do uczenia się matematyki w warunkach
szkolnych - w klasie pierwszej są:
•
•
dojrzałość intelektualna
o na nią składają się "dojrzałość operacyjna" na poziomie konkretnym,
"dojrzałość symboliczna" (zdolność do posługiwania się syntezą symboliczną
np. 4 + 3 = 7) i "dojrzałość numeryczna" (świadomość, w jaki sposób należy
poprawnie liczyć przedmioty, tzw. odróżnianie liczenia błędnego od
prawidłowego, oraz umiejętność dodawania i odejmowania do 10 przez
doliczanie i odliczanie na palcach);
dojrzałość motoryczno-percepcyjna
przez nią rozumiemy należytą sprawność manualną, percepcję spostrzegania
oraz koordynację wzrokowo-ruchową;
dojrzałość emocjonalna
o oznacza stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na sytuacje
trudne.
o
•
Nie tylko od programu nauczania, ale i od warunków materialnych, stosowanych metod
nauczania, atmosfery w klasie zależy efektywność edukacji matematycznej uczniów klas
pierwszych. "Dziecko może być w stanie sensownie uczyć się matematyki w przypadku, gdy
ma swobodę manipulowania konkretami, gdy może wypowiadać swoje spostrzeżenia
własnymi słowami, gdy nie jest karane za błędne rozumowanie, a zarazem może nie być w
stanie sprostać wymogom systemu szkolnego" - pisze Z. Semadeni (Z. Semadeni, 1991,
s.270).
Naczelną zasadą w relacjach nauczyciel-uczeń ma być zasada podmiotowego traktowania.
"Przejawia się w samodzielnym myśleniu i działaniu, czemu towarzyszy zainteresowanie,
ambicja i procesy woli. Podstawowym warunkiem realizacji tej zasady jest zaspokajanie
wielostronnych potrzeb dzieci (uczniów) (...), które są pożądane i właściwe dla rozwoju
ucznia" (J.Łysek w: H.Moroz, 1995, s.18).
Zaprezentowane stanowiska polskich naukowców odnośnie problemu determinantów
skuteczności kształcenia w ogóle, a w szczególności kształcenia matematycznego (ze
szczególnym uwzględnianiem kształcenia matematycznego uczniów klas pierwszych),
skłaniają do przyjęcia założenia o kompleksowości oddziaływań dydaktycznych.
Praca wykonana przez:
mgr Joanne Auditor
Przedszkole nr 7 w Chorzowie