TEMAT NUMERU koncepcja Halliwick - Aquaterapia

4
TEMAT NUMERU
Koncepcja Halliwick
nie realizuje w pełni
programów usprawniania,
ale stanowi doskonałe
uzupełnienie terapii
psychoruchowej
i edukacji pedagogicznej
Pozwala nauczać
niezależnego poruszania
się w wodzie i pływania.
koncepcja Halliwick
koncepcja halliwick
TEMAT NUMERU
» Krzysztof Miłkowski
Certyfikowany Instruktor Halliwick (HIC)
www.aquaterapia.hekko.pl
Dziesięciopunktowy Program Halliwick
określany był tam jako Logiczne Podejście do Ćwiczeń w Wodzie.
W
Ogólne zasady
szystko zaczęło się
w roku 1949, kiedy
nauczyciel wychowania fizycznego James
McMillan (1913-1994)
opracował zasady nauczania pływania
osób niepełnosprawnych. Pracował on
w szkole dla dziewcząt w Londynie –
The Halliwick School for Girls. Właśnie
od imienia tej szkoły pochodzi nazwa
koncepcji. McMillan, bazując na podstawowych prawach hydrodynamiki
i hydrostatyki oraz mechaniki ciała,
umożliwił swoim uczniom osiągnięcie stabilności i kontrolowanego ruchu
w wodzie. W roku 1950 opracował dziesięciopunktowy program nauczania.
Efekty były nadzwyczajne. W ciągu kilku
tygodni dzieci nie tylko nauczyły się pływać, ale zademonstrowały widoczną
poprawę kontroli utrzymania głowy,
stabilności tułowia, kontroli oddechu
oraz aktywności własnej. W 1963 roku
McMillan został zaproszony do współpracy przez Centrum Medyczne w Bad
Ragaz w Szwajcarii, gdzie doskonalił swoją metodę przez dwanaście lat.
Nauka odbywa się według dziesięciopunktowego programu, który obejmuje
trzy fazy: przystosowanie psychiczne do
wody, kontrolę równowagi i przemieszczanie się. Stanowi to istotę nauczania
motorycznego.
Dziesięciopunktowy program jest
ułożony w logicznym porządku, gdzie
wyćwiczenie kolejnych punktów gwarantuje poczucie bezpieczeństwa, zadowolenie oraz osiągnięcie niezależności
w wodzie.
W zajęcia wplata się dużo gier
i zabaw zarówno w przypadku dzieci,
jak i dorosłych. Wpływają one korzystnie
na psychikę pływaków poprzez odwrócenie uwagi od stawianych im celów.
Wprowadzenie elementu zabawy urozmaica zajęcia oraz dodatkowo motywuje do pracy. Zabawy dostosowane są
do poziomu grupy, do wieku oraz indywidualnych umiejętności pływaków.
Zawsze kładzie się nacisk na możliwości, a nie na niepełnosprawność.
Zajęcia odbywają się w grupach
5-, 6-osobowych. Na początku pływakom
towarzyszą opiekunowie-instruktorzy.
dziesięcioPunktowy
Program (wg. J. McMillana)
1.Przystosowanie psychiczne
2.Niezależność
Przystosowanie psychiczne
3.Kontrola rotacji wzdłuż osi poprzecznej
4.Kontrola rotacji wzdłuż osi strzałkowej
fot. marek zawadka
5.Kontrola rotacji wzdłużnej
6.Kontrola rotacji łączonej
Kontrola równowagi
7.Wypór
8.Unoszenie się w bezruchu
9.Ślizg w turbulencjach
10.Prosty napęd i podstawowy styl pływacki
Kontrola ruchu
5
â
â
TEMAT NUMERU koncepcja halliwick
LiNKI
Zapewniają oni poczucie bezpieczeństwa stosując różne techniki wsparcia
i asekuracji, dostosowane do rodzaju
niepełnosprawności, oraz pomagają pływakom odkryć ich potencjał ruchowy,
który niejednokrotnie jest większy
w środowisku wodnym niż na lądzie.
Pływacy uczeni są kontroli oddechu,
kiedy twarz jest zanurzona, przyjmowania pozycji bezpiecznej do oddychania
oraz powrotu do niej z innych pozycji.
Zapoznają się ze wszystkimi możliwymi rodzajami rotacji ciała w wodzie
oraz sposobem ich zapoczątkowania
a następnie zatrzymania.
W pierwszym etapie, poprzez zabawy
oswajające z wodą, pływacy uczą się
czerpać przyjemność z przebywania
w wodzie. Następnie zaznajamiają się
z zachowaniem ciała w środowisku
wodnym, uczą się kontroli równowagi,
a dopiero później zdobywają umiejętność niezależnego poruszania się
i pływania.
Pomoce
wypornościowe
W czasie zajęć nie używa się żadnych
pomocy wypornościowych, ponieważ
mogą być one niebezpieczne. Dają fałszywe poczucie bezpieczeństwa, mogą
się wymknąć, przedziurawić i zatrzymać
pływaka pod wodą. Pomoce wypornościowe stwarzają również problemy
związane z kontrolą ruchów rotacyjnych, uniemożliwiają uczenie i doskonalenie takich umiejętności jak nurkowanie
i kontrola równowagi. Utrudniają naukę
kontroli oddychania, powodując brak
styczności twarzy z wodą. Utrzymując
głowę w górze, często prowadzą do nieprawidłowej pozycji całego ciała i słabej
techniki pływania. U pływaków z wadami
postawy pomoce wypornościowe nie
kompensują asymetrii, a wręcz ją pogłębiają. Podczas zajęć zwraca się uwagę
na integrację oraz dobrą zabawę i dlatego warto nie „naznaczać” pływaka np.
skrzydełkami pokazując, że nie radzi
www.halliwickpolska.fora.pl
Polskie Forum Dyskusyjne Halliwick,
Watsu, Ai chi
www.halliwick.org
International Halliwick Association
www.halliwick.org.uk
Halliwick Association of Swimming
Therapy in the UK
sobie w wodzie lub ma mniejsze umiejętności niż pozostali. Tam, gdzie jest
niezbędna pomoc, instruktor stosuje
różne dyskretne techniki podtrzymywań.
Należy pamiętać, że w wodzie wszyscy
jesteśmy równi, nie ma lepszych, ani
gorszych. Osoby uzależnione od różnych
pomocy na lądzie powinny poczuć się
niezależne i wolne od nich w wodzie.
Wykorzystanie
Koncepcji w terapii
Terapeuci prowadzący zajęcia w wodzie
z osobami niepełnosprawnymi, zapoznając ich z właściwościami środowiska
wodnego, takimi jak: czynnik termiczny,
hydrostatyczny wypór wody, ciśnienie
hydrostatyczne czy lepkość, często korzystają z technik i zasad nauczania Koncepcji
Halliwick. W szczególności wykorzystują
do ćwiczeń efekt metacentryczny, który
warunkuje zachowanie równowagi ciała
utrzymującego się na wodzie. Umożliwia
on samodzielne wytrącanie i odzyskiwanie równowagi. Na przykład wynurzanie
określonej części ciała wywołuje rotację
w kierunku ponownego jej zanurzenia.
Stosując odpowiednie podtrzymywania i stymulując określone części ciała,
możemy uzyskać zamierzony efekt terapeutyczny. Pozwala to w bezpieczny sposób, bez narażania pacjenta na upadki,
doskonalić reakcje równoważne, korygować nieprawidłowe ustawienie ciała,
zwiększyć zakres ruchomości stawów.
Koncepcja umożliwia prowadzenie zajęć w wodzie z:
 dziećmi z porażeniem mózgowym,
chorobami dystroficznymi, przepukliną oponowo-rdzeniową,
 osobami z zespołem Downa,
 osobami po wylewach, urazach rdzenia kręgowego,
 osobami z upośledzeniem umysłowym oraz innymi chorobami pochodzenia neurologicznego,
 osobami starszymi, które nie mają
odpowiednich nawyków ruchowych
w wodzie. º
fot. marek zawadka
6
koncepcja halliwick
TEMAT NUMERU
7
Rozmowa z…
mgr Anną Olasińską,
fizjoterapeutą NDT-Bobath,
wykładowcą Halliwick (IHA
Rec. Lecturer), członkiem
Zarządu International
Halliwick Association
Daje pacjentowi
stosunkowo dużo
czasu na dochodzenie
do momentu, kiedy
czuje się w wodzie
bezpiecznie i buduje
pewność siebie –
Koncepcja Halliwick
fot. archiwum
Co to jest Koncepcja Halliwick i na
czym ona polega?
„Koncepcja Halliwick jest sposobem
uczenia innych uczestniczenia w zabawach w wodzie, niezależnego poruszania się w niej i pływania” – to współczesna definicja określająca, czym zajmuje
się Halliwick.
Założenia metody, stworzone pod
koniec lat 50. w Londynie przez Jamesa
McMillana, trenera pływania w szkole
dla niepełnosprawnych dziewcząt (Halliwick School for Girls – stąd pochodzi
nazwa koncepcji), a z zawodu hydroinżyniera, opierają się na najprostszych
zasadach hydrostatyki, hydrodynamiki
i mechaniki ciała.
Ten specyficzny sposób nauki oceniony jest jako bezpieczny dla osób
w każdym wieku, zarówno niepełnosprawnych, jak i sprawnych. Przez cały
czas trwania zajęć każdy pływak, takim
mianem określamy dzieci lub dorosłych
uczestniczących w zajęciach, pozostaje
pod ścisłą opieką i w kontakcie fizycznym z indywidualnym instruktorem,
osobą przeszkoloną na kursach Halliwick. Dzięki wsparciu i pomocy drugiej
osoby oraz jej natychmiastowym reakcjom na ruchy ciała pływaka nie używamy pomocy wypornościowych typu:
rękawki, koła czy pasy wypornościowe.
Wszystkie sesje w wodzie prowadzone są
w 5-osobowych grupach (5 par pływak-instruktor) taka bowiem forma zajęć
daje niepowtarzalną możliwość nauki
poprzez zabawę, a najważniejsze w Halliwick są radość i przyjemność, tzw.
water happiness. Te pokrótce wymienione przeze mnie założenia stanowią
o unikatowym podejściu do osoby uczącej się i całego procesu nauki niezależnego poruszania się w wodzie.
W nauce wykorzystywane są różnego rodzaju techniki wspomagań
w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności. Umiejętnie stosowane przez instruktorów techniki mają
na celu naukę m.in. prawidłowego
wchodzenia do basenu i opuszczania
go, różnych sposobów zmian pozycji
z wykorzystaniem rotacji, kontrolowania równowagi swojego ciała, osiągania
bezpiecznych pozycji do oddychania
i kontrolowania oddechu. Nauka prowadzi do osiągnięcia jak największej
niezależności oraz absolutnego poczucia zaufania i bezpieczeństwa, które
oparte są na gruntownej znajomości
środowiska wodnego i zdolności kontrolowania w nim swoich ruchów.
Co w sytuacji, kiedy dziecko boi się
wody?
Przyczyny obaw i lęków mogą mieć
różne podłoża. Źródłem lęku mogą być
np. strach przed nieznanym, nieprzyjemne poprzednie doświadczenia związane z nauką pływania czy nieumiejętność kontroli oddechu w wodzie.
Najważniejszą fazą w Halliwick jest
przystosowanie psychiczne, a zaprzyjaźnianie z wodą zaczyna się już w domu.
W bezpiecznym otoczeniu, jakim jest
domowa wanna z wodą, dzieci mogą
ćwiczyć podstawowe elementy kontroli
oddychania, mogą bez lęku zanurzyć
twarz, a nawet zanurkować. Biorąc
prysznic, przyzwyczajają się do spadających na twarz kropel, czasem woda
wpada do buzi, ale łatwo jest ją wypluć.
To tutaj, w domu, dziecko może zacząć
nabywanie poczucia psychologicznego
bezpieczeństwa w wodzie. Zdarza się,
â
â
TEMAT NUMERU koncepcja halliwick
że na pierwszych zajęciach na basenie
dzieci, które obawiają się wody, długo
siedzą na brzegu, obserwują innych
w wodzie i po jakimś czasie nabierają nieprzepartej chęci dołączenia do
zabawy. Najważniejsze jest poznanie
źródła lęku i umiejętne zachęcenie do
wejścia do wody. Te pierwsze wspólne
spotkania będą decydowały o tym, czy
dziecko będzie chciało przystosować
się psychicznie do sytuacji wejścia
i przebywania w takiej olbrzymiej wodnej przestrzeni.
i to lekarz decyduje ostatecznie o możliwości wejścia do wody.
Czy rodzic dziecka może
aktywny udział w zajęciach?
brać
Jak najbardziej. Rodzice są nieocenionymi pomocnikami. Warto zachęcić
rodziców do udziału w szkoleniach bądź
kursach podstawowych, a na pewno przed
pierwszymi zajęciami spotkać się z nimi
Zarówno cała nauka, jak i plan każdej sesji Halliwick przebiegają na podstawie logicznie ułożonego dziesięciociopunktowego programu (patrz s. 5).
Gry i zabawy, odpowiednio dobrane
do umiejętności dzieci w wodzie (a nie na
lądzie!, co jest ogromną różnicą), zawierają wszystkie elementy programu. Halli­
wick w swym repertuarze ma ogromną
ilość zabaw o różnym poziomie trud-
Czym różnią się zajęcia metodą
Halliwick od zajęć rehabilitacyjnych
w wodzie?
Halliwick to przede wszystkim
zabawa w grupie, niosąca ogromną
radość, a mająca wpływ terapeutyczny
na wszystkie sfery rozwojowe dziecka.
Terapia w wodzie m.in. koncentruje
się na wybranym, konkretnym problemie ruchowym i z reguły jest indywidualna.
ności i zaawansowania; zawsze można
stworzyć własną, zgodną z założeniami
tej bardzo kreatywnej koncepcji.
Jakich pomocy terapeutycznych
można używać, pracując z dzieckiem?
Czy istnieją przeciwwskazania do
pracy tą metoda z dzieckiem niepełno­
sprawnym?
Przeciwwskazania są takie same
jak w przypadku osób sprawnych,
m.in. ciężkie alergie, choroby skóry
i widoczne jej zmiany. Każda osoba niepełnosprawna musi mieć zgodę lekarza
na uczestnictwo w zajęciach na basenie
i pokrótce przedstawić, na czym będą
polegały zajęcia, można nawet przeprowadzić jedną sesję w wodzie. Tak przygotowani rodzice będą stanowili doskonałe
wsparcie dla nas i oczywiście pływaków.
Czy praca z dzieckiem metodą Halli­
wick odbywa się według określonego
schematu i planu?
W Halliwick używamy w czasie
zajęć tylko zabawek, które uatrakcyjniają zajęcia, zachęcają i motywują
dzieci do nauki nowych umiejętności,
a przede wszystkim są naturalnym
elementem zabawy na tym etapie rozwoju psychoruchowego. Najważniejszą
„pomocą” jest instruktor, który umiejętnie stosując wspomagania i dostosowując je do możliwości pływaka, pozwala
mu na pełne wykorzystanie pozytywnych aspektów zabawy oraz osiągnięcie
jak największej niezależności.
Kto może prowadzić zajęcia metodą
Halliwick?
Do prowadzenia zajęć uprawnione są osoby, które mają Certyfikat
fot. Archiwum
8
koncepcja halliwick
TEMAT NUMERU
9
LiNKI
Stowarzyszenia:
Ü www.halliwick.org
strona International Halliwick
Association (IHA), na której znjadują
się linki do narodowych organizacji
Halliwick
Szkolenia w Polsce:
Prowadzenie:
Ü [email protected]
Anna Olasińska, wykładowca Halliwick
(IHA Rec. Lecturer)
Obecni organizatorzy:
Ü www.swimtest.pl – Kraków, SWIM
TEST Kordian Lach
Ü www.fundacjawroc.pl
Gdańsk/Gdynia, Fundacja „WRÓĆ”
Ü www.kursy-fizjoterapia.pl–
Katowice, GWSH
Zdjęcia z zajęć:
Ü http://picasaweb.google.pl/
HalliwickPolska
Forum na temat metody:
Ü www.halliwickpolska.fora.pl
Uczestnictwa w Kursie Podstawowym
Halliwick z logo Międzynarodowego
Stowarzyszenia Halliwick (International Halliwick Association) oraz
nadanym numerem porządkowym.
Kurs musi być poprowadzony przez
wykładowcę Halliwick uznanego
przez IHA (IHA Rec. Lecturer) – międzynarodowa lista wykładowców jest
zamieszczona na stronie internetowej
tej organizacji.
Od kiedy ta metoda jest stosowana
w Polsce i czy cieszy się zainteresowa­
niem wśród terapeutów i rodziców
dzieci?
Pierwszy kurs odbył się w 1997
roku, ale o rozwoju Koncepcji Halliwick w Polsce, czyli m.in. regularnym
organizowaniu kursów, spotkań informacyjnych czy przedstawianiu założeń
szerszemu gronu profesjonalistów na
sympozjach i konferencjach, możemy
mówić od 1999 roku. Koncepcja cieszy się dużym zainteresowaniem wśród
profesjonalistów pracujących z osobami niepełnosprawnymi, nie tylko
dziećmi, ale również dorosłymi. Obecnie na terenie kraju jest około 270 osób,
które ukończyły Kurs Podstawowy
Halliwick, i około 50 – Kurs Zaawansowany. Uczestnikami kursów są przede
wszystkim fizjoterapeuci, nauczyciele
wychowania fizycznego, instruktorzy
i trenerzy pływania, ale także nauczyciele kształcenia specjalnego, ratownicy
WOPR czy rodzice dzieci niepełnosprawnych.
Jakich efektów terapeutycznych
można oczekiwać i po jakim czasie są
one widoczne?
Systematyczne uczestniczenie w zajęciach na basenie może przynieść bardzo wymierne korzyści. Rekreacyjne
i terapeutyczne efekty aktywności
i zabaw prowadzonych według Koncepcji Halliwick często wspomagają
proces terapii psychoruchowej i edukacji psychopedagogicznej. Każda sesja
Halliwick w naturalny sposób wpływa
na wszystkie sfery rozwoju człowieka
– rozwój ruchowy i poznawczy, emocjonalny i społeczny, a także językowy
i porozumiewanie się. Tempo uczenia
się i nabywania nowych umiejętności
zależne są m.in. od rodzaju i stopnia niepełnosprawności zarówno fizycznej, jak
i intelektualnej, dlatego nie można jednoznacznie stwierdzić, które i po jakim
czasie są widoczne. Należy również
pamiętać o realnym celu, jaki stawiamy
pływakowi, i o sposobach jego realizacji,
które są kluczowe w procesie nauki.
Czy metodą tą można pracować
tylko na zamkniętym basenie, czy
również w innych miejscach takich jak
jezioro czy rzeka?
Każdy akwen wodny może być miejscem zdobywania nowych doświadczeń, nauki zachowania się w wodzie,
nabywania nowych umiejętności czy
sprawdzenia i doskonalenia już posiadanych. Jednak zaczynamy zawsze na
basenie, tam, gdzie możemy stworzyć
najbezpieczniejsze i najbardziej komfortowe warunki do zabawy i nauki.
Jezioro, a w szczególności rzeka ze swoimi wartkim nurtem, prądami i wirami,
zmienną temperaturą czy nieznanym
dnem są akwenami wymagającymi od
pływaka pewnego stopnia zaawansowania czy wręcz całkowitej niezależności
w poruszaniu się w wodzie.
Gdzie można zdobyć uprawnienia,
aby prowadzić zajęcia według Koncep­
cji Halliwick.
Obecnie w Polsce regularnie organizowane są kursy (spełniające wszystkie warunki i uznawane przez IHA)
w Krakowie – kolebce Halliwick, Gdyni
i Katowicach. Zainteresowanych odsyłam na nasze forum internetowe (www.
halliwickpolska.fora.pl), gdzie znajdą
najświeższe informacje o terminach
kursów. Natomiast jeśli ktoś chciałby
zorganizować kurs w swojej miejscowości – bardzo proszę o kontakt mejlowy, wówczas prześlę informację jakie
warunki należy spełnić. º
REK L AMA