DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA UCZNIÓW KLASY PIERWSZEJ

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA UCZNIÓW KLASY PIERWSZEJ
- referat dla rodziców
W rozwoju dziecka wyróżniamy różne etapy. Każdy z nich ma inną
specyfikę i charakteryzuje się innymi właściwościami. Zmiany, do których
prowadzi rozwój dokonujący się w wieku przedszkolnym, sprawiają, że dziecko
osiąga gotowość do podjęcia nauki w szkole – do sprostania wymaganiom, jakie
w związku z tym przed nim stają. Poziom rozwoju, który umożliwia dziecku
uzyskiwanie zadowalających postępów w nauce nazywa się dojrzałością
szkolną.
Z punktu widzenia szkoły bardzo ważny jest rozwój fizyczny, umysłowy,
emocjonalny i społeczny.
Dobry stan fizyczny to przede wszystkim stan zdrowia. Wbrew pozorom
ma on bardzo duży wpływ na osiągnięcia szkolne uczniów. Ścisły, bezpośredni
związek z nauką widzimy w przypadku występowania wad wzroku, słuchu, czy
zaburzeń
ruchowych, które
utrudniają odbiór
pewnych
informacji
i wykonywanie określonych zadań. Chodzi też o to, by dziecko mogło znieść
trud kilkugodzinnej pracy nie doprowadzając
do nadmiernego
zmęczenia
i hamowania rozwoju organizmu. Zły stan zdrowia powoduje szybsze nużenie
się, większą męczliwość i obniżenie ogólnej wydolności niezależnie od rodzaju
podejmowanej aktywności. Zły stan zdrowia pośrednio wpływa na wyniki
nauczania, w związku z nieobecnościami ucznia na zajęciach.
Mówiąc o rozwoju fizycznym, nie sposób nie wspomnieć o sprawności
ruchowej. Jej poziom powinien być na tyle wysoki, aby gwarantował dziecku
samodzielność w zakresie samoobsługi (u siedmioletniego dziecka powinny być
zautomatyzowane podstawowe czynności życia codziennego – jedzenie,
ubieranie się, posługiwanie się prostymi narzędziami). Jakościowo nowym
osiągnięciem w zakresie rozwoju ruchowego jest koordynacja drobnych mięśni
ręki, warunkująca gotowość do nauki pisania.
Drugim, niezmiernie ważnym czynnikiem świadczącym o gotowości
dziecka do podjęcia nauki w szkole jest odpowiedni poziom rozwoju
umysłowego, wyrażający się w mierzonymi testami – i odpowiadający co
najmniej normie – ilorazie inteligencji.
Czasami zdarza się jednak, że uczniowie wykazujący się wysokim poziomem
inteligencji, nawet wyższym od przeciętnego, mają problemy w szkole i nie
uzyskują spodziewanych wyników. Przyczyną takiego stanu jest najczęściej
brak dojrzałości do podjęcia nauki.
Mając na uwadze naukę czytania i pisania w klasie I, istotnym
wskaźnikiem przygotowania dziecka jest osiągnięcie poziomu analizy i syntezy
spostrzeżeniowej pozwalającego na graficzne odwzorowywanie niezbyt
skomplikowanych figur geometrycznych, a w odniesieniu do bodźców
słuchowych – na wydzielaniu sylab i głosek zaczynających i kończących słowa.
Ważnym elementem jest także poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej, ze
szczególnym uwzględnieniem sprawności manualnych, czyli koordynacji
drobnych mięśni dłoni, warunkujący gotowość do nauki pisania.
Oczekiwania
pod
kątem
matematyki
wymagają
od
dziecka
rozpoczynającego naukę w szkole umiejętności operowania pojęciem liczb
i zbioru oraz dokonywania porównań, rozumienia, co znaczą określenia:
„mniej”, „więcej”, „tyle samo”. Ze względu na
porozumiewanie werbalne
i związane z tym sposoby rozumowania wymaga się od tych dzieci czynnego
korzystania z odpowiedniego zasobu słów, i umiejętności słownego ich
relacjonowania. Właściwy poziom myślenia umożliwia wykonywanie operacji
umysłowych
w
postaci
działań
arytmetycznych,
formułowania
zdań o prawidłowej, coraz bardziej złożonej strukturze logicznej. (W wieku 7 lat
dziecko powinno być w pełni komunikatywne. Oznacza
to umiejętność
swobodnego wypowiadania swych myśli i przeżyć, poprawnie pod względem
artykulacyjnym i gramatycznym, w sposób zrozumiały dla otoczenia.)
Jednym z najistotniejszych kierunków zmian, jakie dokonują się w wieku
przedszkolnym i mają ważne konsekwencje dla dalszego rozwoju, jest
oddzielenie czynności poznawczych od praktycznego działania. Jest to związane
z kształtowaniem się dowolności procesów poznawczych. Dziecko staje się
zdolne do świadomego ukierunkowania swej uwagi zgodnie z otrzymanym
poleceniem czy realizowanym celem, zaczyna też dowolnie odtwarzać dane
pamięciowe, np. w postaci wyuczonych wierszy.
W tym okresie kształtuje się nastawienie na cel, umiejętność
doprowadzania czynności do końca, zdolność do wysiłku, koniecznego by
osiągnąć zamierzony cel. Pojawia się, więc gotowość do wykonywania zadań na
polecenie.
Dojrzałość emocjonalna przejawia się w próbach panowania dziecka nad
reakcjami emocjonalnymi. Próbuje ono już powstrzymywać niepożądane
społecznie przejawy takich emocji jak gniew czy zazdrość. Potrafi też
rezygnować ze swoich dążeń, respektując zakazy lub odraczać ich realizację.
Ważną rolę odgrywa także poczucie obowiązku, ogólne zdyscyplinowanie,
wyrażające
się
w
umiejętności
podporządkowania
się
panującemu
regulaminowi, a także zrównoważenie emocjonalne, umożliwiające dziecku
odpowiednie ustosunkowanie się do trudności i problemów szkolnych.
O społecznej dojrzałości będzie świadczyła zdolność do sprawowania
kontroli zgodnie z wymaganiami dorosłych oraz umiejętność współdziałania
z rówieśnikami. Stopień, w jakim dziecko będzie wykazywało samodzielność
i zaradność w różnych sytuacjach będzie wpływał na jego sposób
funkcjonowania w szkole. Dojrzałość społeczna, a przede wszystkim takie
cechy, jak obowiązkowość, systematyczność, wytrwałość w dążeniu do celu,
staranność i zdolność do samooceny, odgrywają bardzo ważną rolę w procesie
nauki.
Każde dziecko rozwija się we własnym, indywidualnym tempie.
Niejednokrotnie na
terenie klasy dostrzegamy bardzo duże rozbieżności
w zakresie poziomu rozwoju poszczególnych sfer, bądź ogólnego rozwoju
psychofizycznego dzieci. Duże zróżnicowanie na terenie klasy może utrudniać
dzieciom osiąganie pozytywnych wyników nauczania, a z drugiej strony
niekorzystnie wpływa na przebieg zajęć edukacyjnych – dzieci nadpobudliwe
czy niedojrzałe emocjonalnie będą
miały trudności z siedzeniem w ławce,
koncentracją uwagi, stosowaniem się do poleceń. Będą one skupiały na sobie
uwagę nauczyciela rozpraszały innych, przeszkadzając im w pracy.
Ponieważ poziom dojrzałości (oprócz uwarunkowań biologicznych)
w znacznej mierze zależy od środowiska rodzinnego, wydaje się oczywistym, że
rodzice czy opiekunowie mogą stymulować rozwój swych podopiecznych.
Oto kilka praktycznych wskazówek:
1. Ucz dziecko systematyczności. Określ czas poświęcony na zabawę, ustal pory
odrabiania lekcji (najlepiej, gdyby każdego dnia były te same).
2. Postaraj się stworzyć dziecku atmosferę do nauki – wyłącz telewizor i radio,
zabierz sprzed oczu to, co może rozpraszać jego uwagę, np. zabawki.
3. Ucz dziecko samodzielności – pomóż wtedy, gdy prosi o pomoc.
4. Dziecko ma prawo robić błędy – sprawdzaj poprawność wykonania prac (po
ich zakończeniu).
5. Ucz dziecko odpowiedzialności. W miarę możliwości zadbaj o to, aby Twoje
dziecko oprócz lekcji miało w domu również inne obowiązki (niektóre prace
domowe świetnie rozwijają sprawność i koordynację ruchową) – staraj się
konsekwentnie egzekwować ich wypełnianie.
6. Dopilnuj, by dziecko udawało się na spoczynek o tej samej porze każdego
dnia (niezbyt późno – w tym wieku potrzebuje snu).
7. Staraj się utrzymywać systematyczny kontakt z wychowawcą – w razie
potrzeby ćwicz zaburzone funkcje – wskazówek udzieli ci nauczyciel.
8. Staraj się zachowywać cierpliwość – przy każdej okazji okazuj dziecku, że
jest kochane.
Bibliografia:
1. Hanisz J., Grzegorzewska E., Ocena opisowa i sprawdzian osiągnięć
ucznia, WSiP, Warszawa 2001r.
2. Hurlock E., Rozwój dziecka, WSiP, Warszawa 1985r.
3. Jankowska H., Rozwój czynności poznawczych dzieci,WSiP, Warszawa
1992r.
Opracowanie i przedstawienie: Elżbieta Piekarczyk