Motywacja bez kija i marchewki

6 · GRUDZIEŃ 2014
NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ
W YZWANIA
SKUTECZNY ZESPÓŁ
Najskuteczniejsza jest praca ochotnika, a najmniej
skuteczna – niewolnika.
ZASPOKAJANIE POTRZEB
Potrzeby, które możemy zaspokajać w pracy, to: materialne, ambicji,
społeczne i godnościowe.
Motywowanie pracowników do wypełniania obowiązków zawodowych odbywa się na wiele sposobów,
bardzo często za pomocą metody przysłowiowego kija i marchewki w postaci systemów premiowych.
Tymczasem okazuje się, że ta metoda prowadzić może do sytuacji, gdy pracownicy zaczynają działać
wbrew interesom firmy.
Motywacja bez kija i marchewki
P
Jednakże nie to jest w marchew- ochotnicy. A ochotnicy pracują nie kierownictwem a pracownikami.
eter Senge w swojej
kultowej książce „Piąta ce najgorsze. Okazuje się, że tzw. dla marchewki, ale z potrzeby ser- W tych grach obie strony są przegradyscyplina” pisze tak: systemy motywacyjne oparte na ca. Muszą być traktowani w sposób ne: firma przegrywa biznesowo, bo
„Zaczynający pracę premiach, prowizjach i bonusach, partnerski i oparty na zaufaniu. pracowników nie interesuje sukces
w biznesie bystrzy, do- są demotywujące do uczciwej i sku- Muszą też mieć poczucie, że praca, organizacji – liczy się dla nich tylko
brze wykształceni lu- tecznej pracy. Przynoszą więc sku- którą wykonują, przynosi pożytek. premia. Pracownicy przegrywają
z kolei szansę na radość z pracy i zadzie są pełni energii i pragnienia do- tek odwrotny do oczekiwanego!
spokojenie potrzeb godnościowych.
konywania zmian. Około trzydziest- Dlaczego tak się dzieje?
Gry wojenne, moralne
Przykłady takich gier obserwuki nieliczni z nich szybko wspinają
prawa i samospełniające
jemy m.in. przy realizacji budżesię przepowiednie
się po kolejnych szczeblach kariery, Miejsce pracy
a pozostali po prostu tkwią w fir- – miejsce zaspokajania
Jeżeli zaganiamy ludzi do pracy tów rocznych, traktowanych jako
mie, interesując się jedynie tym, potrzeb
kijem i marchewką, to owe „na- kontrakty do wykonania. Gra zaco będą robić podczas weekendu. Wszelkie nasze działania służą za- rzędzia motywacyjne” wypierają czyna się już na etapie układania
Gdzieś się ulatniają ich zaangażo- spokojeniu jakichś potrzeb. Te, któ- wszelkie inne motywatory. Pozo- budżetu, gdy negocjujemy najławanie, poczucie misji i zapał, z któ- re możemy zaspokajać w pracy, to: staje zdobywanie marchewki, co twiejsze cele i najwyższe premie.
rymi zaczynali swoje kariery. Orga- ■■ potrzeby materialne (wynagro- powoduje, że jedynymi działania- Przy wykonywaniu budżetu, gdy
nizacja otrzymuje bardzo niewiele dzenie),
mi wartymi podejmowania są te, zanosi się na przekroczenie koszz ich energii, prawie nic z ich ducha”. ■■ potrzeby ambicji (wyrazy uzna- za które otrzymam marchewkę. tów, kupujemy gorsze surowce,
Dlaczego tak się dzieje? Wielu me- nia, awanse),
Sprawy honoru, godności i uczci- ograniczamy konieczne przeglądy maszyn i obniżamy
nedżerów głęboko wiestany magazynów. To
rzy, że aby ludzie do- „Rolą lidera jest sprawić, aby członkowie zespołu czuli się jak ochotnicy.
działanie przyniesie
brze pracowali, należy
firmie straty, ale my
ich umiejętnie karać i A ochotnicy pracują nie dla marchewki, ale z potrzeby serca. Muszą
naszą premię zdążynagradzać. Wynika to być traktowani w sposób partnerski i oparty na zaufaniu. Muszą też
my wziąć. A gdy zanoz przekonania, że lu- mieć poczucie, że praca, którą wykonują, przynosi pożytek”.
si się na oszczędności?
dzie są z natury leniwi
i nieuczciwi. Oczywiście: my nie, ale ■■ potrzeby społeczne (jesteśmy lu- wości schodzą na plan dalszy. Cel Wtedy wydajemy pieniądze na coludzie tak.A skoro tacy są,to do pracy biani i akceptowani przez zespół) i uświęca środki, a celem jest mar- kolwiek – inaczej na przyszły rok
trzeba ich zaganiać kijem i marchew- ■■ potrzeby godnościowe (w skrócie chewka. Stąd właśnie bierze się dadzą nam mniej.
Jedynym sposobem, aby nie przeką. Przecież bez marchewki nikt nie potrzeba poczucia wartości własnej przekonanie wielu menedżerów,
będzie pracował. Bo niby dlaczego i dumy z tego, jacy jesteśmy).
zaznaczam menedżerów – nie li- grywać w gry wojenne jest – nie
miałby to robić? Z własnej woli? Marderów, że ludzie są z natury leniwi grać w nie. Nie narzucać ich prachewka idzie więc w ruch, a do niej
Wbrew dość powszechnym prze- i nieuczciwi. To taka samospraw- cownikom w postaci systemów motywacyjnych, które do nich prowaniepostrzeżenie, acz nieodmiennie, konaniom najsilniejsze i najbar- dzająca się przepowiednia.
dołącza kij.W rzeczywistości bowiem, dziej motywujące do działania nie
Premiowe systemy motywacyj- dzą, ale szukać sposobu na budokażda marchewka służy jedynie do są potrzeby materialne, ale właśnie ne to gry wojenne, które firma na- wanie ochotników. Więcej na ten
tego, aby zrobić z niej kij.
społeczne i godnościowe. Nie bez rzuca pracownikom. Z jednej stro- temat można przeczytać w książce
Dowód tej, pozornie kontrower- powodu we wszystkich skutecz- ny eliminują one zainteresowanie „Doktryna jakości” i na www.mosyjnej, tezy jest prosty: istotą mar- nych armiach podstawowym mo- pracownika tym, co nie gwaran- znainaczej.com.pl.
chewki jest nie tylko to, że można tywatorem do narażania życia jest tuje nagrody, z drugiej natomiast,
ją dostać, ale również to, że można honor munduru, honor sztandaru co znacznie gorsze, budują postabyć jej pozbawionym. A to jest wła- i patriotyzm.
wę etycznej obojętności i cynizmu.
śnie kij. Jeżeli więc sądzimy, że nasi
Jak twierdzi Peter Drucker, naj- Skoro firma wymyśliła tę grę, to ja
podwładni pracują ochoczo, by do- skuteczniejsza jest praca ochotni- mam moralne prawo grać tak, aby
Prof.
stać premię, to najczęściej prawda ka, a najmniej skuteczna – niewol- wygrać.
Andrzej Blikle
jest taka, że pracują z obawy, by jej nika. Rolą lidera jest więc sprawić,
W tysiącach firm na całym świenie utracić.
aby członkowie zespołu czuli się jak cie toczą się takie gry pomiędzy
Demotywujące
systemy
motywacyjne:
■■ Brytyjskie szpitale, premiowane za skrócenie czasu oczekiwania
pacjenta pomiędzy jego zarejestrowaniem a otrzymaniem usługi
medycznej,wprowadziły stanowisko „pielęgniarki pierwszego kontaktu”, która przyjmuje pacjenta
zaraz po rejestracji, by móc zapisać w raporcie, że pierwsza interwencja medyczna już się odbyła.
■■ Sprzedawcy sklepowi, premiowani za podniesienie średniej
wartości pojedynczej transakcji,
grupują zakupy kilku klientów na
jednym paragonie.
■■ Robotnicy huty butelek, premiowani za podniesienie jakości,
tłuką butelki z wadą – ich premia
nie zależy od liczby stłuczek.
■■ Pracownik hipermarketu, odpowiedzialny za zakupy od dostawców, który jest premiowany
od wysokości wynegocjowanych
rabatów, namawia dostawców do
podniesienia cen podstawowych,
co pozwoli na zwiększenie rabatu
bez obniżania ceny zakupu.
■■ Europejscy naukowcy fałszują
wyniki zawarte w pracach naukowych, aby osiągnąć wyniki oczekiwane przez instytucje udzielające granty.W tym przypadku premią jest grant,który trzeba będzie
zwrócić, gdy projekt nie zostanie
rozliczony.