Optymalizacja źródeł finansowania

Optymalizacja źródeł finansowania
- poszukiwanie źródeł finansowania w trudniejszych czasach
Agenda
• 
Podstawowe informacje o strukturze kapitału
• 
Rodzaje źródeł finansowania
• 
Finansowanie oparte o kapitały własne
• 
Finansowanie oparte na długu i jego pochodnych
2
Motywy i cele pozyskiwania finansowania
Motywy:
• 
Optymalizowanie struktury finansowej firmy – kosztu kapitału;
• 
Działania restrukturyzacyjne;
• 
Utrzymanie płynności;
Cele:
• 
Realizacja założonej strategii
• 
Utrzymanie dalszego dynamicznego wzrostu;
• 
Działania konsolidacyjne – fuzje i przejęcia;
• 
Dywersyfikacja aktywów;
• 
Reinwestycja o wyższej stopie zwrotu;
3
Struktura kapitału
•  Struktura kapitału – proporcje podziału kapitału zainwestowanego na
dwie części: kapitał własny i oprocentowany kapitał obcy.
•  Optymalna struktura kapitału – proporcje kapitału własnego i
oprocentowanego kapitału obcego, przy których rynkowa wartość
przedsiębiorstwa jest maksymalna.
•  Optymalny wskaźnik dług
do kapitału w ujęciu sektorowym:
4
Źródło: „The Handbook of Financing Growth”
Źródła finansowania przedsiębiorstw
• 
Finansowanie wewnętrzne – środki finansowe przedsiębiorstwa uzyskane
w drodze przekształcenia majątkowego (tj. z bieżących wpływów; z tytułu
sprzedaży towarów i usług, z odpisów amortyzacyjnych, ze sprzedaży
zbędnego majątku, z przyspieszenia obrotu kapitału) i gromadzenia
kapitału (tj. zysk zatrzymany).
• 
Finansowanie zewnętrzne – kapitał własny (emisja akcji, dopłaty
akcjonariuszy, sprzedaż udziałów, dopłaty wspólników, wkłady, wpisowe,
dotacje, aporty) i kapitał obcy (z wykorzystaniem instrumentów rynku
finansowego, towarowego oraz w drodze szczególnych instrumentów
finansowych).
5
Rodzaje finansowania przedsiębiorstw
Finansowanie oparte o kapitały własne
•  Emisja akcji
•  Anioły Biznesu
•  Private Equity / Venture Capital
Finansowanie oparte na długu
•  Fundusze pożyczkowe
•  Kredyty inwestycyjne
•  Emisja obligacji korporacyjnych
•  Mezzanine
•  Leasing
6
Zapotrzebowanie na kapitał
Rodzaje finansowania przedsiębiorstw
a etapy jego rozwoju
Venture
Capital
Środki własne,
rodzina i znajomi
Anioły Biznesu
Dług
Wiek firmy
Wiek firmy
Rynek publiczny
(emisje akcji lub/oraz
obligacji)
Private Equity
Inwestorzy branżowi
7
Źródło: Janiszewski "Finansowanie kapitałem wysokiego ryzyka"
Finansowanie oparte o kapitały własne
8
Emisja publiczna akcji
Zalety
•  Prestiż i wiarygodność (kontrakty,
kontrahenci)
•  Dostęp do kapitału (łatwa
możliwość pozyskania kapitału
w przyszłości)
•  Rynkowa wycena spółki
•  Zachowanie kontroli nad spółką
•  Uporządkowanie działalności
przedsiębiorstwa
•  Poprawa struktury kapitałowej
i wskaźników finansowych
•  Promocja i efekt marketingowy
Wady
•  Obowiązki informacyjne (jawność
działalności i procedury)
•  Stosowanie zasad ładu
korporacyjnego
•  Ograniczenie wpływów
(respektowanie praw
akcjonariuszy mniejszościowych)
•  Ryzyko związane z koniunkturą na
rynku kapitałowym
•  Konieczność przeprowadzenia
procesu przygotowania spółki do
IPO
9
Emisja akcji w celu sfinansowania
przejęcia lub fuzji
Istotne elementy:
• 
• 
• 
• 
• 
Okazja do dokonania przejęcia kapitałowego
Określenie parytetów przeprowadzenia transakcji
Przeprowadzenie podwyższenia kapitału w drodze oferty prywatnej
(uproszczone procedury i szybkość realizacji)
Wydanie akcjonariuszom przejmowanego przedsiębiorstwa akcji nowej emisji
w zamian za posiadane przez nich dotychczasowe akcje (udziały)
Wprowadzenie wyemitowanych akcji do obrotu na GPW na podstawie
zatwierdzonego prospektu
Ten sposób realizacji rozwoju przedsiębiorstwa jest ciekawą alternatywą
w dobie kryzysu ekonomicznego, gdzie pozyskanie jakiegokolwiek
finansowania jest wyzwaniem samym w sobie.
10
Wady i zalety emisja akcji w celu
sfinansowania przejęcia lub fuzji
Zalety:
• 
• 
• 
Szybkość realizacji transakcji oraz jej jednorazowy niewielki koszt
Możliwość sfinansowania przejęć, których nie można sfinansować
w inny sposób (kryzys ekonomiczny, brak możliwości pozyskania
kapitału)
Poprawa struktury bilansu i wskaźników ekonomicznych
Wady:
• 
• 
• 
Zmiany w strukturze właścicielskiej – rozwodnienie
W przypadku spółek publicznych konieczność wynegocjowania umów
lock up celem ograniczenia ryzyka niekontrolowanej podaży akcji
Ryzyko niekorzystnie wynegocjowanego parytetu wymiany
11
Charakterystyka transakcji fuzji i przejęcia
Słabe strony:
• 
• 
• 
• 
• 
• 
nieprawidłowej decyzji o połączeniu (brak wzrostu organicznego),
nietrafionego wyboru przejmowanego połączenia,
nieprawidłowego procesu połączenia,
przeszacowania wartości przejmowanej firmy,
brak spodziewanej synergii zasobów łączących się firm,
nadmiernej wielkości lub/i dywersyfikacji połączonego przedsiębiorstwa.
Mocne strony - efekt synergii:
• 
• 
• 
• 
• 
• 
optymalizacja sposobu zarządzania zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwie,
obniżenie kosztów dzięki efektowi skali,
możliwość wdrożenia nowych technologii, w tym rozwój działów R&D,
zwiększenie penetracji rynku,
wzrost możliwości rozwoju danej branży gospodarczej,
minimalizacja znaczenia konkurencji.
12
Anioły Biznesu
Filozofia działania Aniołów Biznesu:
•  nieformalne kontakty towarzyskie i biznesowe,
•  zaangażowanie środków własnych,
•  anonimowość,
•  przedsięwzięcia o mniejszej skali (50 tys. PLN – 5 mln PLN),
•  inwestycje w przedsięwzięcia w fazie zalążkowej (seed) oraz w młode
firmy (start-up).
Korzyści dla Spółki z obecności Anioła Biznesu: możliwość pozyskania
finansowania na bardzo wczesnym etapie rozwoju firmy lub realizacji
pomysłu, dostęp wiedzy oraz doświadczenia; pomoc przy budowaniu
kontaktów i nawiązywaniu relacji z kluczowymi partnerami w danej
branży.
Korzyści dla Anioła Biznesu z prowadzonych inwestycji: element
strategii dywersyfikacji majątku; wysoki poziom zwrotu z kapitału
zaangażowanego; możliwość korzystania z ulg podatkowych (rynki
rozwinięte).
13
Anioły Biznesu
Statystyka:
• 
• 
• 
ok. 30% projektów zwraca zainwestowane w nie środki,
prawie 16% przedsięwzięć tego typu przynosi ponad 5-krotny wzrost,
najbezpieczniej na jedno przedsięwzięcie przeznaczać nie więcej niż 7-15%
ogółu posiadanego wolnego kapitału.
Anioły Biznesu w Polsce:
• 
• 
• 
• 
• 
• 
wspierają przede wszystkim: IT, biotechnologię, inżynierię medyczną
i farmaceutyczną, aplikacje mobilne czy pośrednictwo finansowe i turystykę,
średni czas trwania inwestycji od 2 do 5 lat,
przeciętna wartość inwestycji to przedział od 200 do 500 tys. zł,
przejęte udziały są z reguły mniejszościowe ale zdarzają się transakcje 50/50,
ilość Aniołów Biznesu to około 5 tys. osób,
potencjał rynku ok. 100 mln zł rocznie.
Trzy sieci:
• 
• 
• 
Lewiatan Business Angels (www.lba.pl),
Polskie Stowarzyszenie Aniołów Biznesu (www.polban.pl),
Śląska Sieć Aniołów Biznesu (www.silban.pl).
14
Anioły Biznesu
Projekty finansowane przez Anioły Biznesu:
• 
Merlin.pl – sklep internetowy, pomysłodawca i współtwórca Zbigniew Sykulski;
uruchomiony w 1999 r.; po przekształceniu w spółkę akcyjną, pozyskanie AB - Piotra
Wilama (jednego z najbardziej znanych polskich AB, współtwórcę sukcesu Onet.pl
i wydawnictwa Pascal); AB zapewnił wsparcie finansowe oraz dalszy rozwój serwisu;
• 
Grono.net – serwis społecznościowy, oferujący m.in. fora do wymiany informacji
i utrzymywania znajomości, jeden z najpopularniejszych tego typu serwisów w Polsce
(ok. 1,3 mln zarejestrowanych użytkowników). Autorzy projektu Piotr Bronowicz,
Tomasz Lis i Wojciech Sobczuk. Serwis pod nazwą „Grono.net” został uruchomiony
w lutym 2004 roku. AB (Piotr Wilam) zainwestował ok. 2-3 mln zł w 2006r. za 30%
udziałów. W 2007 r. pakiet udziałów w Grono.net przejął Intel Capital (fundusz VC);
• 
100lat.pl – internetowy serwis służący do wysyłania elektronicznych kartek
upominkowych. Założony w marcu 2006 r. przez Mirosława Płowca (pomysłodawca
projektu). Pozyskanie AB w drodze kontaktu z Polską Siecią Aniołów Biznesu (PolBAN).
Środki pozyskane od AB zostały przeznaczone na sfinansowanie modernizacji i rozwoju
serwisu;
15
Anioły Biznesu
CD. Projekty finansowane przez Anioły Biznesu:
• 
W biegu cafe – sieć kawiarni; AB – Piotr Pośnik, współwłaściciel firmy Wittchen
(galanteria odzieżowa); inwestycja w rozwój sieci i dalszą ekspansję;
• 
Polymem – spółka rozwijająca membrany polipropylenowe do mikrofiltracji,
projektująca systemy do mikro- ultra- i nanofiltracji oraz odwróconej osmozy. Głównym
zastosowaniem rozwiązań Polymem-u jest ochrona środowiska, przemysł spożywczy,
petrochemiczny, maszynowy i galwanizernie. Polymem powstał w oparciu o technologie
rozwijane na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Procesowej Politechniki Warszawskiej,
kierowanym przez prof. Jerzego Bałdygę. Sieć aniołów biznesu Business Angel
Seedfund (BAS) zainwestowała 700 tys. zł w ten projekt;
• 
Nasza-klasa.pl –najbardziej znany polski portal społecznościowy. Pomysłodawcą
przedsięwzięcia był Michał Popowicz (2006 r.) Początkowym inwestorem był niemiecki
fundusz VC "European Founders" zarządzany przez braci Samwers (twórców
podobnych portali społecznościowych w Niemczech). Fundusz przejął 20% udziałów
Naszej-klasy i wniósł know-how. W 2008 r. zainwestował estoński fundusz Forticom,
16
który przejął 70% udziałów w portalu. Wartość transakcji szacowana na 200 mln zł.
Private Equity / Venture Capital
Charakterystyczne cechy funduszy typu PE / VC
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
dysponują znaczącymi kapitałami,
inwestycje we wszystkie fazy rozwoju przedsiębiorstwa jednak to VC
inwestują we wczesne fazy,
transferują know – how,
średnia długość inwestycji: 3 – 7 lat,
wyszukują przedsiębiorstwa działające na terenie jednego kraju/regionu
w określonej fazie rozwoju ze sprecyzowanym biznes planem,
przejmują pakiety kontrolne,
mają wpływ na obsadzenie kluczowych stanowisk menadżerskich,
wpływają na strategię oraz kierunek rozwoju.
17
PE a stadia rozwoju firmy jako biorcy
kapitału
Private Equity
Venture Capital
Faza
zasiewu
(pomysł)
Faza
startu
Kapitał na
refinansowanie
Wykupy
menedżerskie
Mezzanine
Ratowanie
przedsiębiorstwa
Finansowanie
pomostowe
Faza
ekspansji
Źródło: „Finansowanie Rozwoju Przedsiębiorstwa” Praca zbiorowa pod redakcją Marka Panfila
18
Duże fundusze PE działające w Polsce
Enterprise Investors
• 
• 
• 
Limity inwestycyjne: od 20 mln do 50 mln EUR,
Etapy finansowania: wykupy, ekspansja i rozwój, restrukturyzacja;
Preferowane branże:
  chemia i materiały, energetyka, media, medycyna: farmaceutyka, ochrona zdrowia,
produkty konsumpcyjne: handel, produkty konsumpcyjne: produkcja, produkty
przemysłowe, przemysł przetwórczy, telekomunikacja: operatorzy, usługi - pozostałe,
usługi dla biznesu, usługi finansowe.
Innova Capital
• 
• 
• 
Limity inwestycyjne: od 15 mln do 35 mln EUR
Etapy finansowania: refinansowanie, finansowanie pomostowe, wykupy, ekspansja i rozwój;
Preferowane branże:
  IT - usługi, media, produkty przemysłowe, przemysł przetwórczy, telekomunikacja:
operatorzy, sprzęt, usługi dla biznesu, usługi finansowe.
19
Duże fundusze VC działające w Polsce
Mid Europa Partners
• 
• 
• 
Limity inwestycyjne: od 25 mln do 200 mln EUR
Etapy finansowania: refinansowanie, finansowanie pomostowe, wykupy, ekspansja i rozwój;
Preferowane branże:
  energetyka, inne, media, medycyna: ochrona zdrowia, ochrona środowiska, produkty
przemysłowe, telekomunikacja: operatorzy, transport, usługi – pozostałe.
Advent International
• 
• 
• 
Limity inwestycyjne: od 30 mln do 35 mln EUR
Etapy finansowania: ekspansja i rozwój, odpublicznienie, prywatyzacja, restrukturyzacja, wykupy;
Preferowane branże:
  automatyka przemysłowa, budownictwo, chemia i materiały, elektronika, energetyka,
inne, IT: internet, oprogramowanie, sprzęt, technologie mobilne, usługi, media, medycyna:
farmaceutyka, ochrona zdrowia, sprzęt medyczny, ochrona środowiska, produkty
konsumpcyjne: handel, produkcja, produkty przemysłowe, przemysł przetwórczy,
telekomunikacja: operatorzy, sprzęt, transport, usługi dla biznesu, usługi finansowe.
Źródło danych: http://www.ppea.org.pl/ „Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych”
20
Finansowanie oparte na długu i jego pochodnych
21
Fundusze pożyczkowe
Charakterystyka funduszy pożyczkowych:
• 
• 
• 
• 
• 
Skierowane dla mikro - i małych przedsiębiorstw oraz osób, które rozpoczynają
prowadzenie działalności gospodarczej,
Niska wysokość udostępnianych środków,
Krótki okres spłaty,
Niewielki stopień sformalizowania,
Indywidualny kontakt z ekspertami funduszy.
Największe polskie instytucje prowadzące fundusze pożyczkowe:
• 
• 
• 
• 
• 
Polska Fundacja Przedsiębiorczości (www.pfp.com.pl),
Fundusz Mikro Sp. z o.o. (www.funduszmikro.pl),
Fundacja Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych
(www.fundacja.opole.pl),
Fundusz Górnośląski S.A. (www.fgrn.com.pl),
Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. (www.garr.pl).
22
Kredyty inwestycyjne
Ocena instytucji finansującej:
Banki oceniając podmiot gospodarczy przed pryzmat dwóch elementów:
- analizy jakościowej - stanowiące element uzupełniający analizy finansowej
- analizy finansowej - oceniającej m. in. ogólną kondycję finansową firmy oraz bieżącą
zdolność kredytową przy wykorzystaniu wskaźników finansowych
Wskaźniki rentowności
•  ROS
•  ROE
Wskaźniki płynności
•  Płynność bieżąca
•  Płynność szybka
•  Pokrycie zobowiązań bieżących
Wskaźniki zadłużenia
•  Zadłużenie aktywów
•  Pokrycie majątku trwałego kapitałem
•  Pokrycie odsetek
Wskaźniki sprawności działania
•  Rotacja należności (w dniach)
•  Rotacja zapasów (w dniach)
•  Rotacja zobowiązań (w dniach)
23
Kredyty inwestycyjne
W przypadku finansowania długoterminowym kredytem
inwestycyjnym, bank ocenia dodatkowo inwestycję pod względem:
• 
• 
oceny wrażliwości projektu na zmianę stóp procentowych, założonej wielkości
przychodów i kosztów.
długość realizacji transakcji kredytowej;
Projekt inwestycyjny jest analizowany przez bank z uwagi na:
• 
• 
• 
• 
Analizę celowości i uwarunkowań rynkowych (badanie przesłanek).
Analizę wykonalności techniczno-organizacyjnej (realizacja przez firmę
wykonawczą).
Analizę wykonalności finansowej (budżet inwestycji).
Ocenę opłacalności inwestycji (oszacowanie NPV i IRR projektu).
Kredyty inwestycyjne
Korzyści z finansowania podmiotów poprzez kredyt:
• 
• 
• 
Wielkość kredytu oraz harmonogram jego spłat dostosowany do budżetu
inwestycji
Możliwość korzystania z karencji w spłacie rat kapitałowych w okresie
przeprowadzania inwestycji
Stabilna forma finansowania, wypłata części kredytu w transzach
Ograniczenia wynikające z finansowania podmiotów poprzez kredyt:
• 
• 
• 
• 
Konieczność zabezpieczenia kredytu inwestycyjnego
Wymóg pokrycia i udokumentowania co najmniej 20% kosztów inwestycji
Możliwość żądania dodatkowego zabezpieczenia kredytu lub jego spłaty przez
bank w przypadku pogorszenia sytuacji finansowej firmy
Konieczność wykazania bieżącej i perspektywicznej zdolności kredytowej
Kredyty inwestycyjne
Polityka kredytowa banków wobec przedsiębiorstw:
• 
W I kwartale 2009 r. banki zaostrzyły kryteria udzielania kredytu oraz podniosły
marże kredytowe:
  ponad 50% banków zaostrzyło kryteria udzielania kredytów.
  ponad 80% banków podniosło marże kredytowe.
• 
Spadł popyt na kredyty długoterminowe.
• 
Niektóre banki z uwagi na ograniczenia kapitałowe ograniczyły podaż kredytu.
•
Oczekiwane jest dalsze zaostrzenie polityki kredytowej względem przedsiębiorstw.
• 
Oczekiwany jest wzrost popytu na kredyty krótkoterminowe i dalszy spadek popytu
na kredyty długoterminowe.
Informacje na podstawie wyników ankiety przeprowadzonej przez NBP na przełomie marca i kwietnia 2009 r., skierowanej do przewodniczących komitetów
kredytowych 30 banków, których łączny udział należności od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych w portfelu sektora bankowego wynosi 84%.
Emisja obligacji korporacyjnych
Podstawowe rodzaje obligacji:
• 
• 
Obligacje korporacyjne klasyczne
Obligacje zamienne na akcje
Zalety emisji obligacji korporacyjnych:
• 
• 
• 
• 
• 
Brak prowizji bankowej, naliczanej przy pobieraniu kredytu,
Brak nadzoru bankowego przy wykorzystaniu kolejnych transz kapitału,
Prosta procedura postępowania,
Brak konieczności ustanawiania zabezpieczeń,
Emisje z dowolnym terminem wykupu w zależności od potrzeb finansowych.
Niepewne wady:
• 
• 
Niepewność co do wielkości pozyskanego kapitału, wynikająca z problemów ze
sprzedażą – podczas gorszej koniunktury inwestorzy bardziej są skłonni
inwestować w bezpieczne papiery dłużne niż w akcje.
Niepewność co do sytuacji finansowej emitenta w momencie wykupu walorów –
w obecnej sytuacji rynkowej, sprzedaż obligacji korporacyjnych może być
postrzegana jako metoda na pozyskanie kapitału do dalszego rozwoju.
27
Mezzanine
Mezzanine (dług podporządkowany) to instrument pośredni pomiędzy
finansowaniem własnym, długiem bankowym oraz kapitałem private equity.
Istota mezzanine:
• 
• 
• 
• 
zabezpieczony jest w drugiej kolejności po zabezpieczeniu wierzytelności banku,
długość inwestycji: 6-10 lat,
fundusz otrzymuje warranty, przez co nabywa później część udziałów
przedsiębiorstwa, stając się mniejszościowym akcjonariuszem,
uzależniony jest od przepływów pieniężnych firmy – fundusze decydują o
dokapitalizowaniu spółki na podstawie dodatnich przepływów pieniężnych.
28
Mezzanine
Dla kogo mezzanine
Przedsiębiorstwa, mające dobre perspektywy rozwoju, chcące realizować plany
inwestycyjne, ale posiadające problemy z uzyskaniem dofinansowania ponieważ
inwestycje wiążą się często z wysokim ryzykiem, a także:
  w przypadku reorganizacji lub restrukturyzacji finansowej ze względu na zmianę
sytuacji na rynku bądź źle przeprowadzoną transakcję,
  w przypadku finansowania przejęcia konkurencji,
  w przypadku finansowania wykupów menedżerskich,
  w przypadku poprawy struktury kapitału przed wejściem na giełdę.
Wynagrodzenie inwestorów mezzanine = oprocentowanie bieżące (wypłacane jest
niezależnie od osiąganych przez spółkę wyników finansowych; suma stopy procentowej
oraz ustalonej marży) + oprocentowanie uzależnione od wyników inwestycji (wypłacane
w określonych okresach lub pod koniec inwestycji) + Equity-kicker (wypłata dodatkowa
uzależniona od wzrostu wartości przedsiębiorstwa)
29
Dziękuję za uwagę
Kontakt
Olaf Grelowski Dyrektor Sprzedaży
Wydział Doradztwa Finansowego, Fuzji i Przejęć
nr tel. (22) 521-78-33; e-mail: [email protected]
31
Dziękuję za uwagę
Ul. Puławska 15
Warszawa
32