szanse integracji zawodowej osób niepełnosprawnych na

Janus Nedza 1), Elżbieta Pleszczyńska2), Wiesław Szczesny2),3)
1)
Forschungsinstitut Technologie-Behindertenhilfe, Grundschötteler Str. 40, 58300 Wetter,
Niemcy
2)
Instytut Podstaw Informatyki PAN, Ordona 21, 01-237 Warszawa,
3)
Katedra Ekonometrii i Informatyki SGGW, Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa,
SZANSE INTEGRACJI ZAWODOWEJ OSÓB
NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA PODSTAWIE DOŚWIADCZEŃ
ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH Z POLSKI I NIEMIEC
Streszczenie: W artykule zestawiamy wyniki danych statystycznych zebranych w Polsce
i Niemczech, a dotyczących integracji zawodowej osób niepełnosprawnych. W §2
ukazujemy kierunki zmian w zatrudnieniu dwu grup polskich inwalidów ruchu (z
Warszawy i spoza Warszawy) i powiązanie tych zmian z posiadanym sprzętem,
kwalifikacjami komputerowymi, wiekiem i stopniem niesprawności. W §3 prezentujemy
telepracę w Niemczech na tle sytuacji w Europie Zachodniej oraz tendencje rozwoju tego
systemu zatrudniania na wolnym rynku, oraz przedstawiamy wyniki ankiet
przeprowadzonych wśród przedsiębiorstw i wśród osób niepełnosprawnych
zainteresowanych telepracą.
1. WSTĘP
O szansach integracji zawodowej osób niepełnosprawnych w powstającym
społeczeństwie informacyjnym mówi się i pisze wiele od parunastu lat. W niniejszej pracy
chcemy odejść od ogólników i oprzeć się na faktach, które są w naszym polu widzenia
w związku z działalnością niemieckiego instytutu naukowego Forschungsinstitut Technische
Behindertenhilfe (FTB) i polskiej organizacji Fundacja Pomocy Matematykom
i Informatykom Niesprawnym Ruchowo (FPMIINR). Obie instytucje współpracują ze sobą;
część wyników tej współpracy przedstawiono w osobnej witrynie Internetu dla
Niepełnosprawnych
www.idn.org.pl/index_de/pol_niem/
pt
„Sytuacja
osób
niepełnosprawnych w Polsce i Niemczech”, która powstała w projekcie „Na wózku
inwalidzkim po infostradzie” (sponsorowanym przez Fundację Współpracy PolskoNiemieckiej). Do tej witryny kierujemy osoby pragnące dowiedzieć się więcej o działalności
obu instytucji związanej z integracją zawodową niepełnosprawnych.
Chcemy przyczynić się do odpowiedzi na pytania: czy w 2-3 ostatnich latach sytuacja
zmieniła się na lepsze; co promuje, a co hamuje integrację zawodową osób najciężej
poszkodowanych; czym głównie różni się sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce i
w Niemczech.
Podkreślamy, że niniejsza praca stanowi przyczynek, który dołączymy do materiałów
zebranych na wspomnianej wyżej witrynie internetowej. Głębsze potraktowanie tematu
wymagałoby przeprowadzenia szerszych badań ankietowych i poszukiwań bibliograficznych,
które mamy nadzieję uda się systematycznie prowadzić w przyszłości. W §2 przedstawiamy
wyniki aktualizacji danych o zatrudnieniu i kwalifikacjach komputerowych dwóch grup
polskich inwalidów ruchu: 70-osobowej grupy podopiecznych FPMIINR zamieszkałych
w Warszawie i jej okolicach, których ta fundacja stara się otoczyć szczególnie troskliwą
opieką, oraz 69-osobowej grupy osób zamieszkałych poza Warszawą i tylko zarejestrowanych
przez FPMIINR jako użytkownicy pierwszego węzła Internetu dla Niepełnosprawnych
(administrowanego przez FPMIINR). Uzupełniamy to komentarzem dotyczącym sytuacji
osób niepełnosprawnych, które są lub aspirują do miana specjalistów komputerowych. W §3
prezentujemy telepracę w Niemczech na tle sytuacji w Europie Zachodniej oraz tendencje
rozwoju tego systemu zatrudniania na wolnym rynku, szczególnie w celu integracji
zawodowej osob niepełnosprawnych. Przedstawiamy opublikowane przez niemieckie
ministerstwa wyniki ankiet przeprowadzonych zarówno wśród przedsiębiorstw stosujących
bądź wdrażających ten system pracy jak i wśród osób niepełnosprawnych pracujących
w systemie telepracy bądź będących w trakcie szkolenia w systemie telelearning.
2. WYNIKI AKTUALIZACJI DANYCH O UŻYTKOWNIKACH INTERNETU DLA
NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE.
Baza Danych Użytkowników Pierwszego Węzła Internetu dla Niepełnosprawnych
(krótko Baza IdN1) została założona przez FPMIINR w 1997 roku. Do końca 1999 roku
zgłosiło się do niej 400 osób, a w okresie styczeń 2000 – sierpień 2001 kolejne 200. Każda
z tych osób wypełniała szczegółową ankietę dotyczącą inwalidztwa, warunków życia,
zatrudnienia i przygotowania zawodowego ([9], [10], [1], [2]). Część tych informacji szybko
się niestety dezaktualizowała, ale nie było możliwości dokonywania ciągłej aktualizacji
danych. Pierwsza konsekwentna próba częściowej aktualizacji, podjęta w maju 2001, dotyczy
400 zgłoszeń do Bazy IdN1 w okresie 1997-1999. Aktualizacja postępuje powoli, gdyż wiele
osób niepełnosprawnych (zwłaszcza tych spoza Warszawy) tylko sporadycznie korzysta ze
swego konta internetowego, natomiast aktualizacja przez bezpośrednie łączenie się przez
telefon jest czasochłonna i kosztowna. Do lipca 2001 zweryfikowano dane około 200 osób,
z których utworzono dwie grupy: 70-osobową grupę tzw Podopiecznych (z Warszawy
i okolic) oraz 69-osobową grupę nazywaną dalej Użytkownikami (spoza Warszawy), do
której należą osoby nie mające statusu podopiecznego FPMIINR.
Uaktualniono przede wszystkim dane o zatrudnieniu (kodowane na 6-cio punktowej
skali, na której 1 oznacza całkowity brak pracy, 2 – sporadyczne lub stałe zlecenia,
a kategorie 3-6 oznaczają pracę etatową lub prowadzenie własnej działalności gospodarczej.
Kategoria jest tym wyższa im praca jest bardziej satysfakcjonująca, a pozycja
niepełnosprawnego bardziej stabilna. Uaktualniano także informacje o posiadanych
umiejętnościach komputerowych (skala 1–6, 1-żadne, 6-wysokie) i posiadanym w domu
sprzęcie komputerowym (skala 1-6, 1-brak, 6-bardzo dobry). Te informacje łączono
z posiadanymi już uprzednio, dotyczącymi przede wszystkim wieku (skala 1-6, od bardzo
młodych (1) do osób po 60-tce (6)) oraz stopniu względnej sprawności fizycznej (skala 1-6,
gdzie 1-osoba stale korzystająca z wózka inwalidzkiego i zaliczana dawniej do pierwszej
grupy inwalidzkiej, a 6-osoba o stosunkowo wysokiej sprawności, zaliczana dawniej do
trzeciej grupy inwalidzkiej). Okazało się, że obie porównywane przez nas grupy mają bardzo
zbliżoną strukturę stopnia niesprawności (ok. 40% osób na wózku, ok.18% z kat.2, ok.35%
z kat 4) oraz strukturę wieku (w grupie Użytkowników prawie równomierny rozkład wieku
w -kategoriach 2-6; w grupie Podopiecznych w kat.2 nieco mniej osób niż średnio, a w kat.3
nieco więcej niż średnio). Nie ma też większych różnic między grupami w wykształceniu,
deklarowanej sytuacji materialnej, czy znajomości języków obcych. Natomiast drastycznie
różna jest struktura zatrudnienia (rys.1C): Podopieczni zdecydowanie dominują nad
Użytkownikami (mają 4-krotnie więcej niż Użytkownicy miejsc pracy kat.6, a dwukrotnie
mniej osób bez jakiejkolwiek pracy czy zleceń). Łączy się z tym nieznaczna dominacja
Podopiecznych pod względem aktualnych umiejętności komputerowych (rys. 1A). Co do
aktualnie posiadanego sprzętu, to podopieczni górują w kat 4 i 5 , ale niespodziewanie
2
przegrywają w najwyższej kategorii 6, którą posiada tylko 13 Podopiecznych i aż 27
Użytkowników (rys.1B).
45
45
A
40
45
B
40
35
35
30
30
30
25
25
25
20
20
20
15
15
15
10
10
10
5
5
5
0
0
1
2
3
4
5
0
1
6
C
40
35
2
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
Rys. 1. Rozkład umiejętności i posiadanego sprzętu komputerowego (A i B) i zatrudnienia
(C) w grupie Podopiecznych (czarne słupki) i grupie Użytkowników (białe słupki).
Tabela 1 pokazuje, że Podopieczni byli wprawdzie w nieco lepszej sytuacji pod
względem zatrudnienia już w chwili rejestracji, ale nie na tyle, żeby mogło to tłumaczyć ich
aktualne uprzywilejowanie. W grupie Podopiecznych stabilny brak jakiejkolwiek pracy
wystąpił u 19 osób, natomiast aż 15 osób bez żadnej pracy w chwili rejestracji w Bazie
zdobyło etat, aż 25 utrzymało zatrudnienie, tylko 1 osoba je straciła. W grupie Użytkowników
stabilny brak jakiejkolwiek pracy wystąpił u 35 osób (50%), zdobyło etat 10 osób poprzednio
bezrobotnych, utrzymało zatrudnienie 11 osób, a aż 7 osób je utraciło. A zatem wśród
Użytkowników brak zatrudnienia jest nie tylko większy niż u Podopiecznych, ale także
bardziej stabilny, a posiadanie pracy jest mniej stabilne. Brak poprawy sytuacji w grupie
Użytkowników jest tym dotkliwszy, że występuje na tle wyraźnej poprawy ich umiejętności
komputerowych i zaopatrzenia w sprzęt komputerowy. A trzeba podkreślić, że praktycznie
wszyscy pracujący zajmują stanowiska wymagające sprawnej obsługi komputera. Pracują
jako operatorzy bazy danych, graficy komputerowi, programiści, projektanci systemów - na
stanowiskach pracowników biurowych, sekretarek, asystentów działu personalnego, doradcy
podatkowego, specjalisty (np. w banku), analityka, księgowego, pracownika działu obsługi
klienta itp. Około 50% spośród nich pracuje całkowicie lub w znacznej części w domu!
Tabela 1. Stan zatrudnienia w lipcu 2001 w porównaniu z sytuacją w chwili rejestracji
w Bazie IDN1 (w okresie 1997-99) w grupie Podopiecznych (P) i grupie Użytkowników (U).
Kategoria 1-brak pracy, 2-zlecenia, 3-6 etat lub własna działalność gospodarcza.
Zatrudnienie 2001
U
1
1
19
2
6
3-6 Razem
15 40
2
0
1
1
2
3-6
1
3
25
28
20
9
41
70
Razem
Zatrudnienie
w chwili rejestracji
Zatrudnienie
w chwili rejestracji
P
3
Zatrudnienie 2001
1
1
35
2
4
3-6 Razem
10 49
2
0
2
0
2
3-6
7
0
11
18
6
21
69
Razem 42
Ramy tego artykułu nie pozwalają nam przedstawić szczegółowo bardzo
interesującego rozwarstwienia rozpatrywanych grup, występującego wtedy, gdy rozważamy
wiele cech naraz. W każdej z grup uwidacznia się ta sama para trendów, co pozwala podzielić
daną grupę na dwie części. W każdej takiej części są zatrudnieni i bezrobotni, ale sylwetka
typowej osoby zatrudnionej jest w pierwszej i drugiej części zupełnie inna; to samo dotyczy
też typowej osoby bezrobotnej. W rezultacie różnice między grupą Podopiecznych i grupą
Użytkowników sprowadzają się niemal wyłącznie do różnych proporcji zatrudnienia.
Ankiety i późniejsze kontakty z ankietowanymi wskazują wyraźnie na to, że
zatrudnienie i to w formie telepracy jest podstawową potrzebą tego środowiska osób
niepełnosprawnych, które jest w polu widzenia FPMIINR. Osiągnięcia w zdobywaniu
kwalifikacji i sprzętu komputerowego są imponujące, ale często nie mają wpływu na
uzyskanie lub utrzymanie pracy. Ergonomiczne dostosowanie sprzętu komputerowego
i stanowisk pracy do specyficznych potrzeb inwalidy praktycznie nie występuje! Racjonalna
pomoc ze strony państwa w osiąganiu integracji zawodowej na wolnym rynku pracy jest
ciągle dalece nie wystarczająca, chociaż są juz pierwsze oznaki zrozumienia tego problemu.
3. TELEPRACA W NIEMCZECH
3.1
Stan obecny
W żadnym innym kraju Europy Zachodniej liczba „telepracowników“nie wzrosła tak
szybko w ciągu ostatnich lat jak w Niemczech. W roku 1999 przekroczyła granicę dwu
milionów (na rys.2 odczytujemy liczbę 2,132 miliony, co stanowi 6% zatrudnionych, przy
czym ok. 30% tak zatrudnionych pracuje tylko w domu). Odpowiada to 34 procentowemu
wzrostowi rocznemu w porównaniu z rokiem 1996. Pomimo tego szybkiego wzrostu, Niemcy
znajdują się tylko w „średniej klasie europejskiej“. Zdecydowana czołówkę tworzą kraje
skandynawskie (Finlandia, Szwecja) oraz Holandia (rys. 3). W roku 1999 było w Europie
ponad 6 milionów regularnych pracowników pracujących w systemie telepracy ([6]). Obok
regularnych telepracowników zarejestrowano również ok. 3 milionów tzw. „suplementarnych
telepracowników“ (pracujących w domu mniej niż 1 dzień w tygodniu).
2500000
18,0
16,8
15,2
16,0
2000000
14,5
14,0
12,0
1500000
10,5
10,0
7,6
8,0
1000000
6,1
6,0
6,0
4,4
4,0
500000
3,6
2,9
2,8
F
E
2,0
0,0
0
Fin
Rys.
SV
NL
DK
UK
D
IRL
I
F
Fin
E
SV
NL
DK
UK
EU/10
D
IRL
I
2.
Liczba
„telepracowników“ Rys. 3. Udział „telepracowników“ w stosunku
w poszczególnych
krajach
do ogólnej liczby zatrudnionych
europejskich.
ól
4
hk j
h
j ki h
Obecne tendencje ku globalizacji, radykalnej redukcji kosztów oraz wynikającej stąd
potrzebie zmian dotychczasowych struktur organizacyjnych sprawiają, że przedsiębiorstwa
niemieckie wykazują duże zainteresowanie tą formą zatrudniania pracowników ([8]). Już
w roku 1996 tylko w NRW (Nadrenia-Westfalia) około 30% przedsiębiorstw stosowało formę
telepracy bądź było w fazie jej wdrożenia. W aktualnie przeprowadzonej przez ministerstwo
ankiecie (obejmującej ponad 500 przedsiębiorstw z terenu całych Niemiec) 39%
przedsiębiorstw potwierdziło stosowanie rożnych form telepracy.
Według Ministerium für Frauen, Jugend, Familie und Gesundheit des Landes
Nordrhein-Westfalen miejsca pracy zajmowane przez kobiety nadają się szczególnie do
przekształcenia na „telestanowiska“. W NRW ok. 80% kobiet pracuje w branżach
usługowych, a 69% kobiet pracujących w zawodach biurowych używa komputerów.
Przetwarzanie informacji (dziedzina doskonale przystająca do realizacji w formie telepracy)
jest domeną kobiet. Aż 56% zatrudnionych kobiet zajmuje się przetwarzaniem informacji,
natomiast wśród mężczyzn liczba ta wynosi tylko 35%. Badanie wykonane przez empirica
([6]) wykazały jednak, ze większość telepracowników (80%) stanowią mężczyźni.
Telepraca może stanowić odpowiedź na związane z globalizacją wymagania
przedsiębiorstw, dotyczące ruchomego czasu pracy. Niezbędne jest jednak dokładne
planowanie poszczególnych etapów wdrożenia tej formy pracy z uwzględnieniem interesów
przedsiębiorstwa i pracobiorców. Interesujące są powody wprowadzania telepracy podane
przez ankietowane przedsiębiorstwa (Tab. 2, [8]). Jak widać z Tabeli 2, wzgląd na
niepełnosprawność pracownika lub jego rehabilitację odgrywa tu bardzo małą rolę.
1. zapotrzebowanie ze strony
pracowników
2. wzrost produkcji
3. opieka nad dziećmi
4. uzyskanie zbliżenia do klienta
5. zrealizowanie ruchomego
czasu pracy
6. oszczędność czasu dojazdu do
pracy
7. obniżka kosztów
53,3 % 8. oszczędność na powierzchni
biurowej
52,0 % 9. spokojniejsza praca bez zakłóceń
45,3 % 10. inne przyczyny
36,0 % 11. pogotowie dyżurne
33,3 % 12. niepełnosprawność pracownika
33,3 % 13. zmniejszenie fluktuacji i stanu
chorobowego
30,7 % 14. rehabilitacja pracownika
24,0 %
21,3 %
20,0 %
18,7 %
8,0 %
2,7 %
2,7 %
Tabela. 2. ([8]) Powody wprowadzania telepracy z punktu widzenia pracodawcy.
W dyskusji o zaletach i wadach telepracy na pierwszym miejscu stoi opłacalność
wprowadzenia tego systemu. Doświadczenia z projektów przeprowadzanych w przemyśle
(np. IBM Deutschland Informationssysteme, http://www.de.ibm.com bądź BMW-Group,
http://www.twist.bmw.de) i w instytucjach zarządzających (np. Landwirtschaftliche
Versicherungsverein Münster, http://www.lvm.de ([5])) pozwalają dokładnie zdefiniować
korzyści z wprowadzenia telepracy (np. oszczędności na powierzchni biurowej, zmniejszenie
stanu chorobowego telepracowników, mniejsza fluktuacja pracowników, lepszy stosunek do
pracy etc), ale korzyści tych nie daje się ocenić liczbowo. Brakuje dokładnych
ekonomicznych wskazówek pozwalających konkretnie oszacować korzyści z wprowadzenia
telepracy dla danego przedsiębiorstwa (zależnie od wielkości i branży). Jest to jedna
z głównych barier we wdrażaniu tej formy pracy. Tym niemniej ocena dalszego rozwoju
telepracy w Europie Zachodniej (na podstawie dzisiejszego stanu zatrudnienia oraz opinii
ankietowanych przedsiebiorstw ([6])) wykazuje wyraźną tendencje wzrostu (Tab. 3).
5
Niemcy
Irlandia
Włochy
Francja
Hiszpania
EU/10
Wielka
Brytania
Dania
Holandia
Szwecja
Finlandia
1999 (%)
16,8 15,2 14,5 10,5 7,6
2005
29,4 24,3 25,2 19,4 11,7
prognoza (%)
6,0
4,4
3,6
2,9
2,8
6,1
12,6 7,7
7,1
4,8
5,4
10,8
Tabela 3. Udział „telepracowników“ w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych w roku
1995 oraz prognozowanego udziału w roku 2005.
3.2
Osoby niepełnosprawne na rynku pracy
W roku 1996 było w Niemczech około 6,6 milionów osób niepełnosprawnych (o
stopniu niepełnosprawności przekraczającym 50% wg. Schwerbehindertengesetz – SchwbG).
Około 1 miliona osób niepełnosprawnych było w wieku produkcyjnym. Stopień bezrobocia
wynosił w roku roku 1996 w Niemczech Zachodnich 15,9% (przy ogólnym stopniu
bezrobocia 9,1%), we wschodniej części Niemiec stopień bezrobocia wynosił odpowiednio
18,9% i 15,7% ([4]). Wg. Bundestanstalt für Arbeit, w październiku 1997 było
zarejestrowanych około 196260 osób niepełnosprawnych bez pracy. Analizy Bundesanstalt
für Arbeit wykazują, że na tę ujemną tendencję wpływa nie tylko ciężka ogólna sytuacja na
rynku pracy, ale kwalifikacje zawodowe często nie spełniające wymagań dzisiejszego rynku,
długi okres bezrobocia bądź wiek osoby niepełnosprawnej. Dużą rolę odgrywają wciąż wynikające głownie z niedoinformowania - uprzedzenia ze strony pracodawców. Pomimo
istnienia już umów zakładowych zabezpieczających socjalnie telepracownika, ta forma
zatrudnienia pracowników traktowana jest z dużym dystansem również przez związki
zawodowe. Statystyki Bundesanstalt für Arbeit nie pozwalają na zestawienie konkretnych
danych dotyczących liczby osób niepełnosprawnych zatrudnionych w systemie telepracy oraz
ewentualnego potencjału tkwiącego w tym systemie. Szacowana liczba niepełnosprawnych
telepracowników wynosiła w roku 1997 około 1000 osób ([7]).
3.3
Opinie telepracowników
Opublikowane przez Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung
(http://www.bma.de) wyniki badań ankietowych przeprowadzonych przez DIAS/Hamburg
(http://dias.de) wśród niepełnosprawnych telepracowników (16 osób) i osób
niepełnosprawnych uczących sie w formie telelearning (11 osób), obrazują szanse i obawy
związane z tą formą pracy ([7],[3]). W grupie osób biorących udział w ankiecie (zawierającej
25-ciu inwalidów ruchu) przeważały osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Wszyscy respondenci charakteryzowali się bądź wysokim stopniem kwalifikacji zawodowych
(grupa telepracowników, np. konstruktor, bio-inżynier, referent ubezpieczalni, sekretarka,
programista), bądź brali udział w zaawansowanych kursach dokształcających (grupa
telelearning, np. księgowość, języki obce, ekonomika, organizacja przedsiębiorstw).
Jako główne zalety telepracy deklarowano: oszczędzanie czasu na dojazd do pracy
oraz stosowanie indywidualnego rytmu pracy, związanego z niepełnosprawnością.
Czynnikiem szczególnie istotnym dla wielu osób była możliwość pracy w znanym otoczeniu,
umożliwiającym znacznie większą koncentrację nad wykonywanymi czynnościami.
Negatywnie ocenili prawie wszyscy respondenci brak osobistego kontaktu z innymi
6
pracownikami i z przedsiębiorstwem. Pracodawcy, którzy nie znają pracowników, dokonują
często - szczególnie w początkowej fazie - nieodpowiedniego przydziału czasu na wykonanie
poszczególnych zadań. Brakuje też często informacji zwrotnej o jakości wykonanej pracy
(feedback ze strony pracodawcy). Kolejne trudności dotyczyły problemów technicznych,
których usunięcie wymagało dużego nakładu czasu.
Wszyscy respondenci stwierdzili, że tylko dzięki telepracy mogli znaleźć zatrudnienie
na wolnym rynku pracy. Ankieta wykazała również, że możność telepracy uzyskują przede
wszystkim osoby juz pracujące w danym przedsiębiorstwie (a więc dobrze znane
pracodawcy). W przypadku osób rozpoczynających dopiero stosunek pracy jest to wyjątkiem.
3.4
Rozwój telepracy
Raport Bundesministerium für Arbeit und Sozialordnung ([3]) przedstawia założenia
niezbędne do sukcesywnego wdrażania tej formy pracy, opracowane na podstawie badań
ankietowych samych osób niepełnosprawnych oraz instytucji zajmujących się problematyką
osób niepełnosprawnych (np. szkoleniem osób niepełnosprawnych, rozwojem pomocy
technicznych, rehabilitacją, prawem pracy).
Założenia te dotyczą: rozszerzenia programów szkolenia osób niepełnosprawnych
i dopasowania do wymogów rynku; dopasowania nowych mediów do potrzeb osób
niepełnosprawnych (stworzenie norm dla hardware’u i software’u oraz dla dokumentów
HTML); inicjowania projektów związanych z telepracą dla osób niepełnosprawnych (projekty
te powinny być związane z praktyką zawodową); aktualizacji przepisów prawnych.
Spełnienie tych warunków pozwoli z jednej strony na uzyskanie kadry
wykształconych specjalistów w dziedzinach poszukiwanych na rynku pracy, a z drugiej
strony na stworzenie optymalnych warunków pracy (prawnych, technicznych,
architektonicznych) dla tej kadry.
3.5
Projekty dotyczące
(przykłady)
problematyki
telepracy
dla
osób
niepełnosprawnych
W ostatnich latach zostało zrealizowane w Niemczech wiele projektów mających na
celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób niepełnosprawnych w kierunku telepracy,
np.:
• projekt ACTIVE realizowany w ramach programu LEONARDO DA VINCI przez
Forschungsinstitut Technologie-Behindertenhilfe/Wetter
• (http://www.fernuni-hagen.de/FTB/ftb/projekte/projekte.htm)
• projekt CCA (Call Center Agents) realizowany przez Call Center Akademie NRW
w kooperacji
z akademia/Dortmund
i Forschungsinstitut
TechnologieBehindertenhilfe/Wetter (http://www.fernuni-hagen.de/FTB/ftb/projekte/projekte.htm)
• projekt
TELEARBEIT
realizowany
przez
tbz
Technologieund
Berufsbildungszentrum/Magdeburg (http://www.tbzmagdeburg.de/tele.htm)
• projekt
TELEMATIK
FÜR
BEHINDERTE
realizowany
przez
ESTABildungswerk/Bochum (http://www.esta-bw.de/sites/german/projekte/eprojekte.html)
Celem tych projektów było umożliwienie uzyskiwania przez osoby niepełnosprawne
kwalifikacji we wspieranych komputerowo zawodach, które mogą być wykonywane w formie
telepracy, oraz integracja tych osób na wolnym rynku pracy. W ramach projektów
sprawdzano nowe metody szkolenia osób niepełnosprawnych (np. telelearning) oraz
opracowywano wytyczne do tworzenia dla nich stanowisk oraz otoczenia pracy. Zakres
7
szkolenia obejmował również organizację telepracy w domu oraz problematykę znalezienia
pracy (np. rozmowy z ewentualnym pracodawcą, prezentowanie własnej osoby, etc).
Projekty te były związane z praktyką w przedsiębiorstwach (w systemie telepracy).
LITERATURA
1. Bulińska J., Markiewicz K., Pleszczyńska E.: An Internet survey on independent
living of the disabled in Poland, w materiałach AAATE Seminar 2000, The Potential
of the World Wide Web for Assistive and Rehabilitive Technology, September 4-5,
University of Hertfordshire, Hatfield, UK.
2. Bulińska J., Piątkowska M., Pleszczyńska E.: Internet for the Disabled in Poland –
Assistive Technology for tele-education and tele-training, w: Crt Marincek et al (red),
Assistive Technology – Added Value to the Quality of Life, AAATE’01, IOS Press
2001, 396-400.
3. Forschungsbericht Nr. 272 - Telearbeit für behinderte Menschen; Bundesministerium
für
Arbeit
und
Sozialordnung,
Bonn,
Jahr
1997,
http://www.bma.de/index.cfm?uuid=9790AE757C7447D0B53CAC1E3A13DE10&gruppe=8
4. Die Lage der Behinderten und die Entwicklung der Rehabilitation; Bundesministerium
für Arbeit und Sozialordnung, Bonn, Jahr: 1998, Best.-Nr. A125, 69-70
5. Eder B.: Ratgeber Telearbeit, Humbold Verlag, München, 1999, 51-54
6. K. Gareis, N. Kordey, W. B. Korte: Räumliche Wirkung der Telearbeit – Auswirkung
auf die Stadentwicklung: Einige Thesen; empirica GmbH, Bonn, 4.4.2001,
http://www.empirica.com/telearbeit/index.html
7. Lilienthal, T., Goll, S., Zapp, M.: Chancen und Risiken – eine empirische Studie: 6.
Europäisches
Kongress
zur
Rehabilitationforschung;
Berlin,
1998,
http://www.dias.de/tgreha/tg-vortrag.html
8. Telearbeit – Ein Leitfaden für Unternehmen/Beschäftigte; Ministerium für Frauen,
Jugend, Familie und Gesundheit des Landes Nordrhein-Westfalen, Jahr: 2001, 1-10
9. Pleszczyńska E.: O zbieraniu i przetwarzaniu danych dotyczących sytuacji i potrzeb
polskich inwalidów ruchu, w: J. Lewandowski (red), Materiały Konferencji
Ergonomia Niepełnosprawnym „MKEN’ 99”, Łódź 1999, 207-215.
10. Pleszczyńska E., Szczesny W. : Ocena środowiska pracy i życia osób z ciężką
dysfunkcją narządu ruchu, w : J. Lewandowski (red), Ergonomia Niepełnosprawnym:
Środowisko Pracy, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź 2000, 191-204.
PROSPECTS FOR THE INTEGRATION OF HANDICAPPED
PROFESSIONALS INTO THE WORKFORCE.
Abstract: Results of statistical data concerning current and expected integration of
handicapped professionals in Poland and Germany into the workforce on the open labour
market are presented in the paper. Most of these data are based on questionnaire studies
conducted by Polish and German support organisations. Telework and assistive computer
based technology for severely disabled people are indicated to be the added value to their
quality of life.
8