7. Owies

7. Owies
W 2012 roku owies zajmował 6,7 % ogólnej powierzchni zasiewów zbóż w Polsce.
W województwie łódzkim uprawiany był na powierzchni blisko 50 tys. ha. Zainteresowanie
produkcją tego zboża systematycznie rośnie. Na uwagę zasługują doskonałe właściwości
agrotechniczne owsa. Jest mało wymagający pod względem warunków uprawy i tańszy
w produkcji niż inne zboża. Przy zmianowaniu cechuje się dobrym przygotowaniem stanowiska
pod następne rośliny. Uprawa owsa w monokulturze zbóż spełnia rolę fitosanitarną – zmniejsza
występowanie chorób podsuszkowych. Duże możliwości stwarza także nowa technologia
zagospodarowania ziarna owsa jako ekologicznego nośnika energii. Popiół powstały ze spalania
można dodatkowo wykorzystać do nawożenia pól. W 2012 roku Krajowy Rejestr (KR)
obejmował 30 odmian owsa, w tym 5 nagoziarnistych. Z badań wynika, że genetyczne usunięcie
łuski u odmian nieoplewionych poprawiło poziom zawartości składników pokarmowych
i energetycznych. Owies i produkty owsiane są bowiem ważnym źródłem wielu cennych
składników o znaczeniu odżywczym i biologicznym. Na uwagę zasługuje, najwyższy wśród
zbóż, poziom frakcji rozpuszczalnej błonnika pokarmowego. Owies nieoplewiony, uprawiany
w warunkach ekologicznych, może być cennym surowcem do produkcji zdrowej żywności.
W województwie łódzkim do doświadczeń PDOiR przyjęto 6 odmian owsa. Wśród badanych
odmian występowały dwie odmiany nieoplewione Maczo i Nagus. Testowane odmiany
pochodziły z hodowli krajowej (tab.1). Jednoczynnikowe doświadczenia odmianowe z owsem
zlokalizowano w trzech miejscowościach: Sulejowie, Lućmierzu i Strzelcach. Warunki polowe
doświadczeń przedstawiono w tabeli 2. W Sulejowie i Strzelcach doświadczenia zakładano na
kompleksie żytnim bardzo dobrym i pszennym bardzo dobrym a w Lućmierzu na żytnim
dobrym. Nawożenie azotowe stosowano w ilości od 94 kg/ha w Sulejowie i Lućmierzu, 49 kg/ha
w Strzelcach. Nawożenie fosforowe stosowano w ilości od 45 do 30 kg/ha, zaś potasowego
wysiano: 90 kg/ha w Sulejowie i Strzelcach i 60 kg/ha w Lućmierzu.
W doświadczeniach PDOiR realizowanych w 2012 roku w rejonie łódzkim najwyższe plony
uzyskano w Sulejowie i Strzelcach - przekroczyły 7,5 t/ha. W Lućmierzu owies plonował na
niższym poziomie - 5,7 t/ha (tab.4). Średni plon owsa (bez odmian Maczo i Nagus) wyniósł 6,9
t/ha (tab.5). Wynik ten jest dobry, nieco wyższy od średniego plonu z lat 2010-2012. W roku 2012
największą ilość ziarna uzyskano z poletek obsianych odmianą Bingo. Odmiany owsa nagiego
plonowały na poziomie około 70% wzorca odmian oplewionych. W 2012 roku porażenie owsa
przez choroby było zróżnicowane (tab.6). Odporność na mączniaka utrzymuje od lat odmiana
Bingo, a najbardziej porażane są odmiany Zuch i Krezus. Rdza wieńcowa wystąpiła w dużym
nasileniu. Zarówno w 2012 roku jak i w wieloleciu znaczną podatność na tę chorobę wykazują
odmiany Zuch i Nagus, słabiej porażany jest Krezus. Największa odporność na helmintosporiozę
cechuje odmiany nieoplewione Maczo i Nagus. Najbardziej podatne na tę chorobę są odmiany
Zuch i Arden. Badania wykazały niską odporność na septoriozę liści odmiany Bingo, najsłabiej
porażana jest odmiana Zuch. Ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe odmian przedstawiono
w tabeli 7. Średni udział łuski w ziarnie owsa w roku 2012 był nieco wyższy od wyniku
uzyskanego za lata 2010-2012. Najmniejszą zawartość łuski posiada odmiana Bingo, najwyższą
zaś Krezus. Dużą odpornością na wyleganie za wielolecie wyróżnia się odmiana Bingo,
natomiast nieoplewiona odmiana Nagus wykazała skłonność do wylegania już w fazie
dojrzałości mlecznej. Wysokość roślin w roku 2012 była poniżej średniej za wielolecie.
Najwyższymi odmianami były Zuch i Nagus, najniższymi zaś Maczo i Krezus. Dorodność ziarna,
mierzona masą 1000 ziaren, uważana jest za jeden z głównych elementów warunkujących plon.
W roku 2012, podobnie jak w latach poprzednich, dorodne ziarno uzyskała odmiana Bingo,
powyżej 40 g. Najdrobniejsze ziarno wśród odmian oplewionych wytworzyła odmiana Zuch,
spośród odmian nieoplewionych wszystkie miały masę 1000 ziaren poniżej 30 g. W oparciu
o wyniki doświadczeń, Łódzki Wojewódzki Zespół PDOiR, podjął decyzję o utworzeniu dla owsa
Listy Zalecanych Odmian do uprawy (LOZ):
1. Krezus
2. Bingo
3. Arden
Tabela 1. Owies. Odmiany badane. Rok zbioru: 2012.
Rok wpisania do
Lp.
Odmiana
Krajowego Rejestru
Odmian w Polsce
Adres jednostki zachowującej odmianę,
a w przypadku odmiany zagranicznej –
- pełnomocnika w Polsce
1
2
3
4
Krezus
Zuch
Bingo
Arden
2005
2008
2009
2010
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL – 64-000 Kościan
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL – 64-000 Kościan
5
Maczo (no)
2010
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL – 99-307 Strzelce
6
Nagus (no)
2011
(no) - odmiana nieoplewiona,
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL – 64-000 Kościan
Tabela 2. Owies. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012.
Miejscowość
Sulejów
Lućmierz
Powiat
Piotrkowski
Zgierski
Kompleks rolniczej przydatności gleby
żytni bardzo dobry
żytni dobry
Klasa bonitacyjna gleby
IIIb
IVb
pH gleby w KCl
5,9
6,2
Przedplon
ziemniaki
ziemniaki
(dzień,m-c, rok)
Data siewu
28.03.2012
02.04.2012
2
(szt/m )
Obsada nasion
500
550
(dzień, m-c, rok)
Data zbioru
30.07.2012
28.07.2012
Nawożenie mineralne
(kg/ha)
N
94
94
(kg/ha)
P2O5
30
40
(kg/ha)
K2O
90
60
Nawożenie dolistne
(l/ha)
─
─
Środki ochrony roślin
(nazwa)
Zaprawa nasienna
Vitavax 200 FS
Vitavax 200 FS
(nazwa, dawka/ha)
Chwastox Extra 300 SL–3,0 l
Herbicyd
Chwastox Turbo 340 SL–2,0 l
Starane Super 101 SE–1,25 l
Insektycyd
(nazwa, dawka/ha) Karate Zeon 050 CS–0,1 l × 2
Pirimor 500 WG–0,5 kg
Strzelce
Kutnowski
pszenny bardzo dobry
IIIa
6,8
pszenica ozima
24.03.2012
450
11.08.2012
49
45
90
Plonvit Z – 1 l
Maxim Star 025 FS
Mustang 306 SE–0,6 l
Fastac 10 EC–0,1 l
Tabela 3. Owies. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012.
Lp.
Cecha
Sulejów
Lućmierz
Strzelce
1
Termin wiechowania
(dzień, m-c)
11.06.2012
11.06.2012
10.06.2012
2
Termin dojrzałości woskowej
(dzień, m-c)
10.07.2012
11.07.2012
21.07.2012
3
Wysokość roślin
(cm)
79
95
109
o
4
Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej
(skala 9 )
9,0
9,0
9,0
o
5
Wyleganie roślin przed zbiorem
(skala 9 )
6,5
8,3
6,1
o
6
Porażenie przez mączniaka
(skala 9 )
9,0
7,6
9,0
o
7
Porażenie przez rdzę wieńcową
(skala 9 )
6,5
9,0
4,2
o
8
Porażenie przez rdzę źdźbłową
(skala 9 )
9,0
9,0
9,0
o
9
Porażenie przez septoriozę liści
(skala 9 )
6,3
7,1
9,0
o
10
Porażenie przez helmintosporiozę
(skala 9 )
6,7
9,0
9,0
11
Masa 1000 ziaren
(g)
37,1
23,9
32,1
12
Udział łuski
%
25,6
30,0
24,0
13
Wilgotność ziarna podczas zbioru
(%)
11,2
10,6
13,8
14
Plon ziarna
(dt z ha)
66,6
49,9
68,4
o
Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian. Skala 9 : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.
Tabela 4. Owies. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2012.
Lp.
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
Sulejów
Lućmierz
Strzelce
76,2
56,7
75,4
100
97
101
102
65
63
102
97
103
98
74
71
1
Krezus
95
2
Zuch
104
3
Bingo
100
4
Arden
101
5
Maczo (no)
61
6
Nagus (no)
64
(no) - odmiana nieoplewiona,
Wzorzec – wszystkie badane odmiany bez odmian Maczo i Nagus.
Tabela 5. Owies. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010.
Lp.
Odmiana
Plon ziarna w % wzorca
2011
2010
2012
Średnia 2010-2012
Wzorzec, dt z ha
69,4
77,0
73,7
73,4
1
Krezus
99
99
99
99
2
Zuch
100
97
98
98
3
Bingo
101
104
105
104
4
Arden
100
100
98
99
5
Maczo (no)
66
70
68
68
6
Nagus (no)
66
69
—
68
Liczba doświadczeń
3
3
3
9
(no) - odmiana nieoplewiona, Wzorzec: wszystkie badane odmiany bez odmian Maczo i Nagus.
Liczba doświadczeń dla okresu 2010-2012 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanej dwa lata jest odpowiednio mniejsza.
Tabela 6. Owies. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenie od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010.
Liczba
Mączniak
Rdza wieńcowa
Helmintosporioza
Lp.
Odmiana
lat
2012
2010-2012
2012
2010-2012
2012
2010-2012
badań
7,6
7,1
5,3
7,0
6,7
7,6
Septorioza liści
2012
2010-2012
6,7
7,1
1
Krezus
3
-0,1
-0,4
0,7
0,7
-0,2
0,1
0,0
-0,1
2
Zuch
3
0,2
-1,2
-0,5
-0,7
-1,5
-0,5
0,7
0,3
3
Bingo
3
-0,1
0,8
0,2
0,5
0,5
0,1
-1,0
-0,5
4
Arden
3
-0,4
-0,1
0,1
-0,1
-0,9
-0,2
0,2
0,1
5
Maczo (no)
3
0,4
0,6
0,2
0,0
1,3
0,3
0,2
0,2
6
Nagus (no)
2
0,2
0,5*
-0,6
-0,8*
0,8
0,3*
0,0
0,0*
Liczba doświadczeń
1
4
2
5
1
5
2
5
(no) - odmiana nieoplewiona, Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę
korzystniejszą. Wzorzec: wszystkie badane odmiany bez odmian Maczo i Nagus. Liczba doświadczeń dla okresu 2010-2012 odnosi się do
odmian badanych trzy lata, dla badanej dwa lata jest odpowiednio mniejsza.
* - średnia z lat: 2011-2012,
Tabela 7. Owies. Ważniejsze właściwości rolniczo – użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010-2012.
Wyleganie (skala 9o)
Wysokość roślin
Masa 1000 ziaren
w fazie
Liczba
Udział łuski (%)
(cm)
(g)
dojrzałości
przed zbiorem
Lp.
Odmiana
lat
mlecznej
badań
2012 2010-2012
2012
2010-2012
2012
2010-2012 2012
2010-2012
2012
2010-2012
Wzorzec
1
2
3
4
5
6
26,5
25,5
9,0
7,7
6,9
7,4
94,3
97,0
31,0
34,2
Krezus
3
2,9
2,8
0,0
0,1
0,7
0,5
-5,3
-4,2
1,7
1,8
Zuch
3
-1,0
-0,3
0,0
-0,2
-0,3
0,0
4,7
3,8
0,8
2,0
Bingo
3
-2,2
-2,6
0,0
0,1
1,2
0,7
0,1
1,8
10,4
10,6
Arden
3
0,2
0,1
0,0
0,6
0,1
0,2
2,4
1,6
1,5
0,1
Maczo (no)
3
-21,7
-22,3
0,0
0,6
-0,6
-0,6
-6,6
-5,1
-6,0
-8,3
Nagus (no)
2
-20,4
-20,8*
0,0
-1,2*
-1,1
-1,1*
4,7
3,1*
-8,4
-9,4*
Liczba doświadczeń
3
9
0
1
3
8
3
9
3
9
(no) - odmiana nieoplewiona
Wyleganie: wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza cenę korzystniejszą.
Wzorzec: wszystkie badane odmiany bez odmian Maczo i Nagus.
Liczba doświadczeń dla okresu 2010-2012 odnosi się do odmian badanych trzy lata, dla badanej dwa lata jest odpowiednio mniejsza.
* - średnia z lat: 2011-2012,