Mleko a wzrost u dzieci: skutki spożywania serwatki i kazeiny

Mleko a wzrost u dzieci: skutki spożywania serwatki i kazeiny
Christian Mølgaard, Anni Larnkjær, Karina Arnberg and Kim Fleischer Michaelsen
W wielu krajach zaleca się spożywanie mleka krowiego. Mleko takie zawiera białka
i składniki mineralne niezbędne dla prawidłowych procesów wzrastania niemowląt. W mleku
krowim białek jest trzy razy więcej niż w mleku kobiecym. Dodatkowo, stosunek serwatki do
kazeiny jest znacząco różny w mleku krowim i kobiecym – odpowiednio 20/80 i 60/40. W
mleku modyfikowanym dla niemowląt, tak ilość serwatki i kazeiny, jak i ich stosunek
poprawiono w takim stopniu, aby przypominał skład mleka kobiecego ze względu na
istniejący pogląd, iż jego skład jest optymalny dla poprawnego wzrastania niemowląt.
Jednakże, skład ilościowy i jakościowy we frakcjach serwatki i kazeiny w mleku krowim
także różnią się od podobnych parametrów mleka kobiecego.
Kilka lat temu opublikowano artykuł podsumowujący obserwacyjne i interwencyjne
badania. Wyniki tych badań doprowadziły badających do wniosku, że mleko krowie
najprawdopodobniej ma pozytywny wpływ na wzrastanie dzieci. Najsilniejsze dowody
pochodzą z badań obserwacyjnych i interwencyjnych w krajach o niskich dochodach, jednak
prowadzono także badania obserwacyjne w krajach o wysokich dochodach, które wykazały
pozytywny związek między spożyciem mleka a wzrastaniem. Nowe badania z USA
przeprowadzone
na
młodych
dziewczętach wykazały (pośród
różnych
pokarmów
zastosowanych w eksperymencie), że wzrost długości ciała był najsilniejszy w grupach, które
spożywały produkty mleczne. Jednakże, wpływ mleka na wzrastanie może nie być taki sam
dla wszystkich grup wiekowych. Dlatego też, mleko wydaje się mieć specyficzny wpływ
stymulujący na wzrost długości ciała, nie tylko w rozwijających się krajach z wysoką
częstotliwością występowania niedożywienia, ale także w krajach uprzemysłowionych.
Nie jest wiadome, które składniki mleka stymulują procesy wzrastania. Możliwe, ze są
to białka/peptydy, składniki mineralne (wapń, fosfor), witaminy lub kombinacja wszystkich
wymienionych. W powiązaniu z jakością białka i wzrastaniem, wykorzystano
niektóre
wskaźniki określające jakość białka oparte na składnikach aminokwasowych np. PDCAAS.
Według większości z tych wskaźników, serwatka ma nieznacznie wyższą jakość niż kazeina.
Jednak brakuje informacji, do jakiego stopnia te dwa białka mleczne mają wpływ na
stymulację wzrastania.
Badania wykazały, że białko serwatki może powodować wzrost masy mięśniowej, co
może mieć pozytywny wpływ na budowę ciała dzieci. Większość badań pochodzi ze świata
medycyny sportowej i przedstawia działanie w sytuacji, gdy mieszanka wolno- i szybko
przyswajalnego białka mlecznego, takiego, jak w mleku krowim, jest spożywana w sytuacji
silnego wysiłku w trakcie długiego treningu. Składniki serwatki mleka krowiego dają także
inne pozytywne efekty – np. stymulują działanie układu odpornościowego, co w niektórych
przypadkach może mieć pozytywne przełożenie na wzrastanie.
Mechanizm odpowiadający za wpływ mleka i jego składników na stymulację
wzrastania może brać początek w stymulacji syntezy insulinopodobnego czynnika wzrostu
(IGF-I). Wykazano, że mleko, w przeciwieństwie do mięsa, stymuluje IGF-I. Jednakże,
mleko wydaje się także stymulować wydzielanie insuliny, co u dzieci może mieć pozytywny
wpływ na wzrastanie, jako że insulina jest hormonem anabolicznym powstrzymującym
proteolizę. W niedawnym badaniu wykazano, że serwatka stymuluje głownie wydzielanie
insuliny, kiedy to kazeina ma silniejszy wpływ na poziomy IGF-I. A zatem, mieszanina taka,
jak w produktach pochodzących z krowiego mleka może mieć lepsze skutki dla stymulacji
wydzielania IGF-I
i insuliny, co prowadzi do pobudzania wzrastania.
Wniosek – istnieją mocne dowody na to, że mleko stymuluje wzrost długości ciała.
Mechanizm nie jest jeszcze odkryty, istnieje zatem potrzeba przeprowadzenie większej liczby
badań interwencyjnych dla lepszego zrozumienia roli składników mleka w stymulacji
wzrastania. Wpływ mleka na wzrost długości ciała dziecka i wzrost osoby dorosłej mogą
mieć tak pozytywne, jak i negatywne długookresowe skutki.
Rysunek 1
Możliwe powiązania pomiędzy spożyciem mleka, wzrastaniem i stanem zdrowia.
Bibliografia:
1. Hoppe C, Molgaard C, Michaelsen KF: Cow’s milk and linear growth in
industrialized and developing countries. Annu Rev Nutr 2006;26:131–173.
2. Hoppe C, Andersen GS, Jacobsen S, et al: The use of whey or skimmed milk powder in
fortified blended foods for vulnerable groups. J Nutr 2008;138:145S–161S.
3. Berkey CS, Colditz GA, Rockett HR, et al: Dairy consumption and female height
growth: prospective cohort study. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2009;18:1881–
1887.
4. Wiley AS: Does milk make children grow? Relationships between milk consumption
and height in NHANES 1999–2002. Am J Hum Biol 2005;17:425–441.
5. Hoppe C, Molgaard C, Juul A, Michaelsen KF: High intakes of skimmed milk, but not
meat, increase serum IGF-I and IGFBP-3 in eight-year-old boys. Eur J Clin Nutr
2004;58:1211–1216.
6. Esterle L, Sabatier JP, Guillon-Metz F, et al: Milk, rather than other foods, is
associated with vertebral bone mass and circulating IGF-1 in female adolescents.
Osteoporos Int 2009;20:567–575.
7. Hoppe C, Molgaard C, Vaag A, et al: High intakes of milk, but not meat, increase sinsulin and insulin resistance in 8-year-old boys. Eur J Clin Nutr 2005;59:393–398.
8. Hoppe C, Molgaard C, Dalum C, et al: Differential effects of casein versus whey on
fasting plasma levels of insulin, IGF-1 and IGF-1/IGFBP-3: results from a
randomized 7-day supplementation study in prepubertal boys. Eur J Clin Nutr
2009;63:1076–1083.