1 SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W WOJEWÓDZTWIE

SZKOLENIE W ZAKRESIE OBJĘTYM PROJEKTEM UE RIVER SHIELD
RS/PL/SEM.2/R.8
„OCHRONA WÓD
PRZED AWARYJNYMI ZANIECZYSZCZENIAMI PRZEMYSŁOWYMI”
(Gorzów Wielkopolski, 27 listopada 2007 r.)
SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM
W ASPEKCIE OCHRONY WÓD
mgr Jarosław Śliwiński
Wydział Zarządzania Kryzysowego
Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego
Lokalizacja w pobliżu cieków wodnych przemysłu powoduje ryzyko wystąpienia
awarii i wprowadzenia do wód niebezpiecznych substancji. Substancje te niesione nurtem
stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego jak również dla zdrowia i życia ludzi.
Również same rzeki, a właściwie ich reżim powodują możliwość zanieczyszczenia wód.
Okresowe duże wezbrania mogą spowodować zalanie lub podtopienie zakładów
przemysłowych, stacji benzynowych, wymycie podziemnych zbiorników substancji
niebezpiecznych, zalanie kanalizacji, szamb. Zanieczyszczone wody oddziaływają dalej
zbiegiem nurtu na tereny przyległe, choćby zanieczyszczając ujęcia wody. Dlatego niezbędne
jest podejmowanie odpowiednich kroków mających na celu ograniczenie skutków
zanieczyszczenia wód. Mogą one polegać na fizycznym wydzieleniu niebezpiecznej
substancji z cieku, ograniczeniu jej rozprzestrzeniania, jak również na szeregu działań
pomocniczych takich jak ostrzeżenie lokalnej społeczności (odpowiednia akcja informacyjna
poprzez media) lub ewentualna ich ewakuacja, zapewnienie dostaw wody pitnej, zapewnienie
pomocy medycznej, organizacja usuwania padłej zwierzyny, stały monitoring jakości wody
przez służby sanitarno - epidemiologiczne i ochrony środowiska. W związku z powyższym w
zależności od skali zdarzenia do akcji może być włączony szereg instytucji.
Przez terytorium województwa swe wody prowadzi Odra, której długość w granicach
administracyjnych województwa wynosi 208,6 km, a także:
Ø Warta
137,0 km,
Ø Nysa Łużycka 117,2 km,
Ø Bóbr
112,0 km,
Ø Noteć
46,3 km,
Ø Lubsza
66,4 km,
Ø Kwisa
17,0 km.
1
Specyficzne położenie Województwa Lubuskiego w zlewni Odry powoduje, iż to
właśnie tu większość jej głównych dopływów kończy swój bieg. Wszelkie zdarzenia
związane ze środowiskiem rzecznym z terenów południowo–zachodniej oraz środkowej
Polski skutkują reakcją w dolnych biegach rzek.
W zasięgu oddziaływania rzek leży 129,0 tys. ha co stanowi
ok. 10 % powierzchni całego województwa. Duże zagrożenie stanowią powodzie, które grożą
bezpośrednim zalaniem 45,7 tys. ha terenów przyległych rzekom. Zagrożone tereny leżą w
granicach administracyjnych 47 gmin. W niebezpieczeństwie pozostaje 17 miast i 287 wsi.
Substancje chemiczne, groźne dla środowiska naturalnego, a co za tym idzie dla
zdrowia i życia człowieka, wprowadzone do wód wpisują się w katalog zdarzeń, na które
musi zareagować instytucje w celu zniwelowania zagrożenia. Na przeciw tej potrzebie
wychodzi zarządzanie kryzysowe. Jest to działalność organów administracji publicznej
będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu
sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze
zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz
odtwarzaniu infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru.
Zarządzanie kryzysowe w Polsce oparte jest głównie na dwóch ustawach, które to
opisują zadania organów administracji publicznej w zależności od skali zdarzenia
kryzysowego. Wyróżniamy:
Ø Stan klęski żywiołowej: Ustawa z dnia 18 kwietnia
o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558 z późn. zm.);
2002
r.
Ø Sytuację
kryzysowa:
Ustawa
z
dnia
o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590);
2007
r.
26
kwietnia
Klęska żywiołowa jest to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki
zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo
środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko
przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji
oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.
W czasie obowiązywania stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu
zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:
Ø Wójt (burmistrz, prezydent miasta) – jeżeli stan klęski żywiołowej
wprowadzono tylko na obszarze gminy.
Ø Starosta - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż
jednej gminy wchodzącej w skład powiatu.
Ø Wojewoda – jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej
niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa..
Stan klęski żywiołowej jest jednym z trzech konstytucyjnych stanów wyjątkowych,
którego wprowadzenie wiąże się z odpowiednimi konsekwencjami. Zmianie ulega normalny
tryb funkcjonowania państwa, dla przykładu podczas obowiązywania stanu klęski żywiołowej
mogą nastąpić znaczące ograniczenia praw i wolności obywateli. W związku z powyższym
stan ten będzie wprowadzony jedynie w podczas zdarzeń o wielkiej skali.
2
Jednakże
zdarzają
się
sytuacje
będące
następstwem
zagrożenia
i prowadzące w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych
przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak
w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa
nie uzasadniają wprowadzenia stanu wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej. Sytuacje
takie określono mianem sytuacji kryzysowych. W takich przypadkach obowiązują zasady
zawarte w Ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym.
Organami właściwymi w sprawach zarządzania kryzysowego są odpowiednio:
Ø Rada Ministrów na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej;
Ø Wojewoda na terenie województwa;
Ø Starosta na obszarze powiatu;
Ø Wójt (burmistrz, prezydent miasta ) na terenie gminy.
Organami pomocniczymi decydentów różnych szczebli w zapewnieniu realizacji
zadań zarządzania kryzysowego są odpowiednio:
Ø Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego;
Ø Wojewódzkie Zespoły Zarządzania Kryzysowego;
Ø Powiatowe Zespoły Zarządzania Kryzysowego;
Ø Gminne Zespoły Zarządzania Kryzysowego;
Do głównych zadań zespołu należy:
Ø ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na
bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń.
Ø przygotowanie propozycji działań i przedstawienie decydentowi wniosków
dotyczących wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w planach
reagowania kryzysowego.
Ø opiniowanie planów reagowania kryzysowego i planów ochrony infrastruktury
krytycznej.
Na obszarze województwa Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada
za wykonywanie polityki rządu, a w szczególności zapewnienia współdziałanie wszystkich
jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze
województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia
lub mienia oraz zagrożeniem środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku
publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i
innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków. Zadanie to
wykonuje zgodnie z Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w
województwie (Dz. U. Nr 91, poz. 577 z późn. zm).
Wszelkie instytucje biorące udział w zapobieganiu lub usuwaniu skutków zdarzeń,
sytuacji kryzysowych działają zgodnie z zakresem swoich kompetencji odpowiednio reagując
na poszczególne rodzaje zdarzeń. W sposób graficzny przedstawia to tzw. siatka
bezpieczeństwa, na której w kolumnie zestawiono zdarzenia, natomiast we wierszu instytucje
odpowiedzialne z reakcję, wraz z określeniem funkcji danej instytucji.
Na każde zdarzenie kryzysowe reaguje odpowiednia instytucja, najbardziej
przygotowana merytorycznie, organizacyjnie lub sprzętowo, pełniąc funkcję wiodącą,
podejmując inicjatywę, zgłaszając potrzeby na dodatkowe siły i środki lub inne działania
umożliwiające jej efektywną pracę. Pozostałe instytucje pracują w ramach swych kompetencji
3
4
1.
Pożary
2.
Budowlane
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
ogólne
ob. leśnych
poligonów
drogowe
kolejowe
lotnicze
wodne
w komunikacji
Chemiczno w obiektach
ekologiczne
na wodach
w komunikacji
Radiologiczne
w obiektach
gazowej
wod. – kan.
Infrastruktury
energetycznej
komunalnej
ciepłowniczej
dźwigowej
Silne wiatry, huragany
Obfite opady
deszcz
atmosferyczne
śnieg
Powódź
Epidemie
Epizootie
Działania poszukiwawcze za osobami
zaginionymi.
Zagrożenia związane z podłożeniem
materiału lub urządzenia wybuchowego.
Działania związane z ujawnieniem
niewypałów, niewybuchów.
Zbiorowe naruszenia porządku
i bezpieczeństwa publicznego.
Terroryzm – z wyłączeniem terroryzmu
kryminalnego.
łapanie zwierząt
Zdarzenia
szk. upraw drzew
nietypowe
roje owadów
rat. os. z zab. psych.
Komunikacyjne
LEGENDA:
Kierujący działaniem ratowniczym – instytucja wiodąca.
Koordynator działań ratowniczych.
Służba (instytucja) realizująca działania pomocnicze.
Działanie na specjalne wezwanie.
Instytucja, z którą Wojewoda Lubuski podpisał „Porozumienie ...”.
5
RzecznikPrasowyW
ojewodyLubuskiego
Lubuski W
ojewódzki KonserwatorZabytków
Granicznej
Komendant LubuskiegoOddziałuStraży
W
rocław, Szczecin
DyrektorUrzęduŻeglugi Śródlądowej
UrządDozoruTechnicznegoo/ Gorzów
DyrektorUrzęduCelnego
Dyr. Oddz. Gen. Dyr. DrógPublicznych
Poznań, W
rocław
Dyr. Reg. Zarz. Gosp. W
odnej: Szczecin,
Szczecin, Poznań
Dyr. Reg. Dyr. LasówPaństwowychZ. Góra,
OkręgowyUrządGórniczyPoznań
Szef W
ojewódzkiegoSztabuW
ojskowego
W
ojskowaOchronaPpoż.
W
oj. InspektorNadzoruBudowlanego
W
ojewódzki LekarzW
eterynarii
Nasiennictwa
W
oj. Inspektor OchronyRoślini
PaństwowyW
oj. InspektorSanitarny
W
oj. Inspektor OchronyŚrodowiska
PełnomocnikW
ojewodyds. Rat. M
edycznego
W
ojewody
CentrumZarządzaniaKryzysowego
Zdarzenia
Komendant W
ojewódzki Policji
W
ojewodaLubuski
Lp.
Komendant W
ojewódzki PSP
Służby, instytucje
na rzecz zniwelowania skutków zagrożenia w sposób spójny z oczekiwaniami instytucji
wiodącej. W celu zapewnienia sprawnej pracy, szybkiemu wypracowaniu decyzji, niezbędny
jest organ koordynujący. Funkcję koordynatora we wszystkich rodzajach zdarzeń pełni
Wojewoda.
I tak w przypadku zdarzeń chemiczno – ekologicznych na wodach Wojewoda Lubuski
występuje jako koordynator działań ratowniczych, natomiast instytucją wiodącą, kierującym
działaniami ratowniczymi jest Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej,
pozostałe instytucje pełnią funkcję pomocniczą lub będą prowadzić działanie na specjalne
wezwanie koordynatora.
Pełnienie funkcji koordynującej przez Wojewodę organizuje i wspomaga Centrum
Zarządzania Kryzysowego, które pełni rolę:
• wojewódzkiego punktu systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania realizującego
zadania ponadpowiatowe;
• ośrodka reagowania kryzysowego Wojewody umożliwiającego koordynację działań
podejmowanych w sytuacjach kryzysowych, a także instrumentu weryfikującego
skuteczność realizacji podjętych decyzji;
• całodobowej kancelarii Urzędu Wojewódzkiego;
• ośrodka pozyskiwania, przetwarzania i przekazywania informacji;
• zaplecza dla pracy zespołów doradczych wspomagających podejmowanie decyzji w
sytuacjach zagrożeń, katastrof lub kryzysów;
• międzypowiatowego i międzywojewódzkiego punktu kontaktowego.
Dodatkowo Wojewoda Lubuski jako Szef Obrony Cywilnej w województwie gromadzi w
magazynach OC odpowiednie zasoby sprzętowe, możliwe do użycia podczas różnego rodzaju
sytuacji kryzysowych. Prowadzeniem odpowiedniej gospodarki magazynowej i
zabezpieczeniem logistycznym zajmuje się Oddział Obrony Cywilnej, który wraz ze
wspomnianym wcześniej Centrum Zarządzania Kryzysowego, Oddziałem Spraw Obronnych i
nowo tworzonym Centrum Powiadamiania Ratunkowego stanowi Wydział Zarządzania
Kryzysowego. Wydział jest komórką właściwą w sprawach zarządzania kryzysowego w
Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim.