Acta Mlitaria2_1-50.cdr - Muzeum Historyczne w Sanoku

Acta
Militaria
Mediaevalia
Polska Akademia Umiejętności
Muzeum Historyczne
Acta
Militaria
Mediaevalia
tom II
Kraków – Sanok 2006
Redaktor naczelny:
Piotr N. Kotowicz
Zespół redakcyjny:
Jan Machnik
Michał Parczewski
Witold Świętosławski
Marcin Wołoszyn
Wiesław Banach
Jerzy Ginalski
Recenzent:
Prof. dr hab. Krzysztof Wachowski
Opracowanie graficzne:
Artur Olechniewicz
Korekta:
Ewa Kasprzak
Wiktor Dańczyszyn
ISSN 1895-4103
Copyright © by Polska Akademia Umiejętności 2006 r.
Copyright © by Muzeum Historyczne w Sanoku 2006 r.
Wydawcy:
Polska Akademia Umiejętności
ul. Sławkowska 17
31-016 Kraków
tel. (012) 422 54 22
http://www.pau.krakow.pl
e-mail: [email protected]
Muzeum Historyczne w Sanoku
ul. Zamkowa 2
38-500 Sanok
tel. (013) 46 306 09
http://www.muzeum.sanok.pl
e-mail: [email protected]
Zbigniew Jaskulski - Zakład Usług Poligraficznych - Drukarnia
38-400 Krosno, ul. Grodzka 10
tel. 013 432 39 09, fax. 436 88 18
e-mail: [email protected]
Publikację wydano przy wsparciu finansowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Na okładce:
Fragment romańskiej polichromii z przedstawieniem ścinania drzew na arkę Noego
z kościoła pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Czerwińsku. Fot. Dariusz Szuwalski.
Kord z Gorzowa Śląskiego (zbiory: Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu). Fot. Lech Marek.
SPIS TREŚCI – CONTENTS
P. N. Kotowicz
Wstęp – Introduction................................................................................................................................................................................
7
STUDIA I MATERIAŁY – STUDIES AND MATERIALS
Patryk Skupniewicz
O tarczach sasanidzkiej jazdy............................................................................................................................................................. 9
About the shields of Sasanid cavalry................................................................................................................................................ 21
Andrzej Janowski
Brązowe i srebrne trzewiki pochew mieczy z X-XIII w. z terenu Polski.
Uwagi o proweniencji i datowaniu.................................................................................................................................................... 23
Bronze and silver chpes of the 10th-13th century swords from the territory of Poland.
Remarks concerning their origin and dating..................................................................................................................................... 50
Piotr N. Kotowicz
Uwagi o znaleziskach kiścieni wczesnośredniowiecznych na obszarze Polski........................................................... 51
Remarks concerning early medieval war-flails from the territory of Poland........................................................................ 66
Radosław Liwoch
Buławy z zachodniej Ukrainy.............................................................................................................................................................. 67
Western Ukrainian maces...................................................................................................................................................................... 78
Jerzy Kuśnierz
Z badań nad militarnym znaczeniem Gródka nad Bugiem (Wołynia) we wczesnym średniowieczu................... 79
Extract from the research on the military significance of Gródek upon Bug (Wołyń) in the early Middle Ages.... 102
Arkadiusz Michalak
Jeszcze o buławach średniowiecznych z ziem polskich.
Refleksje na marginesie odkrycia z Bogucina, pow. Olkusz.................................................................................................... 103
A few more comments about medieval maces from the territory of Poland.
Bugucin (Olkusz district) discovery-remarks in passing......................................................................................................... 114
Witold Świętosławski
Wizerunki militariów w godłach średniowiecznych herbów rycerstwa polskiego......................................................... 115
Military images in the medieval Polish chivalry emblems......................................................................................................... 136
Andrzej Szpunar, Marcin Glinianowicz
Uzbrojenie późnośredniowieczne z zamku w Czchowie w Małopolsce.......................................................................... 137
Late medieval arms in the Czchów castle in Lesser Poland..................................................................................................... 188
Lech Marek
Średniowieczne i nowożytne kordy ze Śląska............................................................................................................................... 189
Medieval and Renaissance falchions from Silesia....................................................................................................................... 206
KOMUNIKATY – ANNOUNCEMENTS
Tomasz Klisz
Średniowieczny grot oszczepu z Czermna Kolonii, pow. Tomaszów Lubelski................................................................ 207
A medieval javelin head from Czermno Kolonia, site 3, Tomaszów Lubelski district..................................................... 210
Marek Florek
Militaria z późnośredniowiecznego folwarku rycerskiego w Suchynii, pow. Kraśnik, woj. Lubelskie.................. 211
Militaries of the late medieval knight farm in Suchynia, Kraśnik district, Lublin voivodship................................... 216
Lech Marek, Bogdan Mucha
Kord z Henrykowa koło Szprotawy.................................................................................................................................................. 217
Falchion artefact from Henryków near Szprotawa...................................................................................................................... 222
WYKAZ SKRÓTÓW – LIST OF ABBREVIATIONS........................................................................................................... 224
WSTĘP
Prezentujemy Państwu drugi tom wydawnictwa Acta Militaria Mediaevalia. Z docierających do redakcji sygnałów wnioskujemy, że publikacja została dobrze przyjęta w środowisku bronioznawczym. Mamy nadzieję, że prezentowane w tym tomie materiały również
spotkają się z uznaniem, tak specjalistów, jak i szerszego grona czytelników.
Przyjęliśmy konwencję, wedle której w Actach prezentowana będzie nie tylko problematyka związana stricte ze średniowieczną sztuką wojenną, ale i zjawiska, które w sposób
istotny zaważyły na genezie niektórych form uzbrojenia, występujących powszechnie
w interesującym nas okresie. Warto też pamiętać, że średniowiecze nie skończyło się nagle
przechodząc w zupełnie nową jakość. Niektóre typy uzbrojenia przetrwały i naturalnie ewoluowały w kierunku form jeszcze doskonalszych lub stopniowo zanikały. W kręgu naszych
zainteresowań znajdzie się więc też miejsce dla spraw związanych ze schyłkiem starożytności, ale i początkiem czasów nowożytnych. Znalazło to odbicie już w tym tomie.
Do współpracy nad kolejnymi tomami zapraszamy całe środowisko mediewistyczne
z Polski, a także spoza granic naszego kraju. Apel ten kierujemy w szczególności do archeologów, dzięki którym przyrost źródeł związanych z poruszaną tutaj tematyką jest zjawiskiem
ciągłym. Mamy nadzieję, że możliwość szybkiego upowszechniania wyników własnych badań
zachęci do udostępniania nowoodkrytych materiałów i tym samym pozwoli nam poszerzać
wiedzę o średniowiecznej wojskowości.
Piotr N. Kotowicz