Teixeira Coelho Zwierciadła nieba

Teixeira Coelho
Zwierciadła nieba
Bóg morzu dał niebezpieczeństwo i głębię,
A przecież to ono jest zwierciadłem nieba.
Fernando Pessoa
Twórczość każdego wielkiego artysty jest niebezpieczna. Niebezpieczna dla tych, którzy
wchodzą z nią w interakcje (dla galerii, która ją wystawia; rzemieślników, którzy wykonują
zlecone przez artystę podstawowe zadania), dla krytyków (niepewnych, co do wartości tego,
co zostało im zaprezentowane) i dla publiczności (która nie wie, jak reagować na coś, co nie
przejawia typowych oznak artyzmu i która podejrzewa, że ostatecznie i tak wszystko dzieje
się przeciwko niej). Taka twórczość jest niebezpieczna przede wszystkim dla artystów - w ich
działaniach jest zagrożenie dla ich własnej ekspresji, możliwości wykonania pracy według planu
i uznania przez innych. Taka twórczość jest powszechnym zagrożeniem.
Nieprzeciętna radykalność Reginy Silveiry przejawia się w trzech podstawowych cechach jej
twórczości. Po pierwsze, podczas gdy kładzie się nacisk na to, że wszystko jest sztuką, Regina Silveira jest przywiązana do niektórych z najbardziej fundamentalnych podstaw tradycji
sztuki: know-how - znajomości rzeczy, spełniania żmudnego wymogu, aby wszystko było na
właściwym sobie miejscu oraz ścisłej kalkulacji efektów.
Po drugie, w jej zobowiązaniu się do narracji skumulowanej w tradycji sztuki, z której czerpie
pewne techniki - perspektywę, którą odkrywa na nowo; anamorfozę - w powiększeniu; i niektóre podstawowe tematy (sztaluga, pracownia artysty, geometryczne bryły zaczerpnięte z
początkowych lekcji sztuki; ważne dzieła sławnych artystów).
Po trzecie, w jej decyzji całkowitej rewizji sposobów wykorzystania i przedstawiania tych
tematów i technik.
Regina Silveira odrzuca banały i rutynę, w które popada część sztuki współczesnej, takie jak
łatwe procedury (jak w dużej mierze instalacja i performence) lub dosłowność przedstawienia
(zbyt niewolniczy realizm w fotografii) albo, przeciwnie, celowa niejasność tego, co stanowi
dzieło (jak w przypadku tych konceptualizmów, które w samym artyście lub w grupie kuratorów, mają swoją pierwszą i jedyną publiczność). Regina Silveira wykorzystuje istotne reguły
takiej sztuki współczesnej doprowadzając je do skrajności. Przede wszystkim jednak ona nie
„adresuje rozwiązań”, co jest najsłabszym i jednocześnie najbardziej powszechnym pretekstem
dla tworzenia dzisiejszej sztuki (lub tego, co sztuką być powinno).
Mówiąc słowami artystki - a ona wie, o czym mówi - wybrane przez nią „pole walki” dotyczy
przedstawienia, z wszelkimi jego ograniczeniami i możliwościami. Jednak nie znaczy to, że jej
twórczość została uwięziona w wąskich ramach sztuki, która jest jedynie mówieniem o sztuce.
Do jej prac zostaje włączony również świat zewnętrzny wobec sztuki: świat przeciętnych ludzi
i przedmiotów codziennego użytku, sztuczny świat człowieka, świat historii miejsca, w którym
ta sztuka powstaje.
Obiekty w tym świecie, które artystka „przejmuje w posiadanie”, mogą być albo ogromnym
pomnikiem, albo grupą rzeźbiarską brazylijskiego modernisty, nic nieznaczącą drabiną lub basenem, maleńką muchą, albo dziełem-ikoną ojca sztuki nowoczesnej. Jej stałym „terytorium” jest
metafizyka - niewygodne miejsce, gdzie nikt nie ryzykuje łatwo - ale i najbardziej prozaiczna
ironia. Prawie zawsze, w jednej pracy te dwa „tematy” walczą o wpływy. To znów burzy spokój
publiczności, dilerów i krytyków. W rzeczywistości zdecydowana większość współczesnej sztuki wizualnej to prace zbyt małe lub zbyt zwięzłe (nawet, jeśli ich rozmiary są duże), tworzone
zbyt pospiesznie, żeby zawierać więcej niż jedną kategorię estetyczną i znacznie więcej kategorii, które kumulują antagonistyczne tony. Dziś ta wielość niuansów jest dużo częściej spo-
2
tykana w literaturze albo kinie. Można ją jednak odnaleźć w przeszłości czy współcześnie
w prawdziwie „niebezpiecznej” twórczości artysty.
W przypadku Reginy Silveiry nie zawsze powstaje trwałe dzieło, które artystka pozostawia
po sobie jako estetyczny rezultat swojej pracy. Wybranym przez nią materiałem może być albo
obiekt bez wartości, który można wyrzucić, kiedy dzieło jest usuwane z danego miejsca, albo
też ( może powszechniej stosowane) farba pokrywająca podłogę i ściany - później usuwana
czy też winyl - wycinany i nakładany, a potem zdejmowany i niszczony. W twórczości tej artystki istnieje fizyczna nie-stabilność (czasami kupuje się od niej tylko CD-ROM z instrukcjami
dotyczącymi produkcji i instalacji pracy), dlatego jej prace zostaną wybrane wyłącznie przez
kogoś całkowicie pewnego jej działań w kontekście scenariusza, który jednak, nadal zdominowany jest przez tradycyjne wartości (płótno, trwały obiekt, piękny materiał).
Estetyczne wartości twórczości Reginy Silveiry są wymagającymi wartościami, wartościami,
które jednocześnie są stale wystawiane na próbę ( przez nią samą przede wszystkim).
Podejmując wszelkie ryzyko, a zwłaszcza ryzyko znalezienia się w samotności na własnej
drodze, Regina Silveira zdefiniowała dla swojej sztuki miejsce o narodowym, a teraz i ogólnoświatowym wymiarze - odpowiadającym bardzo dobrze artystce starającej się, jak każdy wielki
twórca, zuchwale zapełnić świat swoimi dziełami.
dr Teixeira Coelho, kurator wielu wystaw sztuki współczesnej, na co dzień zatrudniony w Museu de Arte
de São Paulo (MASP). Pisarz, autor wielu publikacji na temat sztuki i kultury.
tłumaczenie: Agata Mendrychowska
3