Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2002 r. w sprawie

POLSKA – INFORMACJA DO RAPORTU OKRESOWEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ’2002
__________________________________________________________________________________________
6. POLITYKA KONKURENCJI
Negocjacje otwarte 19 maja 1999 roku
Instytucja wiodąca: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Instytucje współpracujące: Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Finansów
POSTĘP DOSTOSOWAWCZY W OKRESIE WRZESIEŃ 2001 – MAJ 2002
1. Zmiany legislacyjne
1.1 Wdrożenie prawa
- Akty wykonawcze do ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, która
weszła w życie 1 kwietnia 2001 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 122 poz. 1319):
•
-
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. ws. szczegółowego trybu i
sposobu przeprowadzania kontroli przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w toku
postępowania przed Prezesem UOKiK - weszło w życie 27 października 2001 r. (Dz.U. z
2001 r., Nr 116, poz. 1240),
-
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2002 r. w sprawie zgłoszenia
zamiaru koncentracji przedsiębiorców - weszło w życie 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. z
2002 r., Nr 27, poz. 334),
-
Rozporządzenie Prezesa RM z dn. 19 lutego 2002 r. w sprawie określenia właściwości
miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;
weszło w życie 26 marca 2002 r. (Dz.U. z 2002 r., Nr 18 poz. 172),
-
Zarządzenie nr. 142 Prezesa RM z dnia 31 grudnia 2001 r. ws. nadania statutu UOKiK
(M.P. z 2001 r. Nr. 47, poz. 779).
Zgodność z wymogami wspólnotowych aktów prawnych: akty wykonawcze do ustawy, która
zapewnia harmonizację i wdrożenie prawa antymonopolowego WE odnoszącego się do kontroli
koncentracji, porozumień ograniczających konkurencję oraz nadużywania dominacji rynkowej
przez przedsiębiorstwa w celu stworzenia systemu zapewniającego niezakłóconą konkurencję na
rynku. Powyższe akty są zgodne z acquis.
- Akt wykonawczy do ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu
pomocy publicznej dla przedsiębiorców:
-
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2001 r. w sprawie przypadków
zwolnienia od obowiązków opracowywania programów udzielania pomocy dla przedsiębiorców weszło w życie 15 grudnia 2001 r. (Dz.U. z 2001 r., Nr 137, poz. 1534).
•
Zgodność z wymogami wspólnotowych aktów prawnych: rozporządzenie jest aktem
wykonawczym do ustawy wprowadzającej ogólny zakaz udzielania pomocy przy jednoczesnym
dopuszczeniu wyjątków zgodnych z uregulowaniami prawa wspólnotowego; ustawa powierza
funkcję organu nadzorującego Prezesowi UOKIK i przewiduje dwie formy kontroli udzielanej
pomocy pyblicznej: ex ante (badanie legalności zamierzonej pomocy publicznej) oraz ex post
(określenie przeznaczenia, skali, efektywności i skutków udzielonej pomocy)
1.2. Transpozycja prawa
-
Projekt nowej ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla
przedsiębiorców - przyjęty przez Radę Ministrów 30 kwietnia 2002 r. i skierowany do Parlamentu
7 maja 2002 r.
•
Zgodność z wymogami wspólnotowych aktów prawnych: Od wejścia w życie ustawy, tj. od 1
stycznia 2001 r. oraz w okresie poprzedzającym ten termin, wydane zostały nowe akty
wspólnotowe, które - zgodnie z postanowieniami Układu Europejskiego – powinny być
transponowane do krajowego porządku prawnego. Nowelizacja ustawy o pomocy publicznej
1
POLITYKA KONKURENCJI – 6
POLSKA – INFORMACJA DO RAPORTU OKRESOWEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ’2002
__________________________________________________________________________________________
polega więc na dodaniu delegacji ustawowych do wydania nowych rozporządzeń wykonawczych,
które uwzględniać będą nowe acquis communautaire, w tym m.in. Wspólnotowe Wytyczne z
8.07.1999 r. dotyczące zasad udzielania pomocy publicznej na ratowanie oraz restrukturyzację
przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji (ang. Community guidelines on State aid for
rescuing and restructuring firms in difficulty), Wspólnotowe Wytyczne dotyczące zasad
udzielania pomocy publicznej na ochronę środowiska (ang. Community guidelines on State aid for
environmental protection), Obwieszczenie (ang. Notice) Komisji Europejskiej o stosowaniu
artykułów 87 i 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do pomocy państwa w formie
gwarancji (ang. Commission notice on the application of Articles 87 and 88 of the EC Treaty to
State aid in the form of guarantees). Powstała również konieczność nowelizacji ustawy o pomocy
publicznej w celu wyeliminowania istniejących w niej nieścisłości stwarzających możliwość
różnej interpretacji jej przepisów. Ponadto zapewni ona wdrożenie do polskiego porządku
prawnego Decyzji Rady Stowarzyszenia ws. Zasad stosowania pomocy publicznej.
2. Zmiany instytucjonalne
2.1. Wzmocnienie instytucjonalne wynikające z Planu Działania
Wzmocnienie zdolności administracyjnej UOKiK w zakresie polityki antymonopolowej, zarówno w
centrali, jak i w delegaturach. Dalsze wzmocnienie zdolności administracyjnej oraz zwiększenie
przejrzystości i przepływu informacji dotyczących pomocy publicznej poprzez:
•
Szkolenie personelu UOKiK (przeprowadzono kilkanaście szkoleń finansowanych z programu
Phare’99 i 2000 m.in. odnośnie kontroli łączeń, porozumień antykonkurencyjnych, nadużywania
pozycji dominującej, rozpoznawania karteli czy rozporządzeń w sprawie wyłączeń grupowych).
•
Udoskonalenie sieci informacyjnej UOKiK przez zakupienie nowego wyposażenia oraz
opracowanie oprogramowania rejestrującego i monitorującego pomoc publiczną
•
Szkolenia dla instytucji udzielających
pomoc publiczną (ministerstwa i agencje) –
przeprowadzono szkolenia dotyczące zasad proceduralnych udzielania pomocy publicznej w Unii
Europejskiej oraz prawa wspólnotowego dotyczącego pomocy publicznej.
Ponadto szkoleniami w tym zakresie objęte będą następujące zagadnienia: pomoc sektorowa, pomoc
regionalna oraz pomoc na ratowanie i restrukturyzację.
Szkolenia dla przedsiębiorców:
•
Seminaria dla 180 osób reprezentujących beneficjentów pomocy publicznej, tj. Konfederacja
Pracodawców) w zakresie dopuszczalności pomocy publicznej – zostały przeprowadzone w
pierwszej połowie maja 2002 r. seminaria dla 1020 pracowników instytucji udzielających pomoc
publiczną oraz jej beneficjentów w dziedzinie rehabilitacji i zatrudniania osób niepełnosprawnych
(drugi kwartał 2002 r.).
•
Szkolenie dla 180 przedsiębiorców prowadzących działalność w sektorach wrażliwych
(stoczniowy, motoryzacyjny, górniczy i hutniczy) w zakresie warunków dopuszczalności pomocy
społecznej, środków i zasad akumulacji pomocy publicznej oraz obowiązków w zakresie
sprawozdawczości.
•
Kampania informacyjna propagująca zasady konkurencji wśród przedsiębiorców, zorganizowana
poprzez publikację książek edukacyjnych, które będą promowane na konferencji zorganizowanej
w czerwcu 2002 r.
W okresie od lutego do września 2002 r. planowane są szkolenia w dziedzinie polityki konkurencji
oraz pomocy publicznej , adresowane do sędziów.
Opisane działania są realizowane zgodnie z harmonogramem wynikającym z zawartych przez UOKiK
umów twinningowych z partnerami: francuskim i szwedzkim.
2.2. Pozostałe działania prowadzące do wzmocnienia instytucjonalnego
2
POLITYKA KONKURENCJI – 6
POLSKA – INFORMACJA DO RAPORTU OKRESOWEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ’2002
__________________________________________________________________________________________
Nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadziła procedurę konkursową wyłaniania
Prezesa UOKiK w celu zagwarantowania niezależności i kompetencji osób sprawujących tę funkcję.
We wrześniu 2001 r. powołany został nowy Prezes UOKIK wyłoniony po raz pierwszy w drodze
konkursu na pięcioletnią kadencję.
Od września 2001 r. dokonano w UOKiK istotnych zmian w strukturze organizacyjnej. Głównym
celem tych zmian jest wzmocnienie dwóch funkcji Urzędu: egzekwowania zakazu porozumień
ograniczających konkurencję, jak również podejmowania większej liczby postępowań „z urzędu”.
Wprowadzone zmiany mają na celu wzmocnienie zarówno centrali jak i delegatur UOKiK.
Ze względu na duże zmiany, które zaszły w ostatnich kilku latach na niektórych rynkach i związanej z
tym liczby zgłoszeń koncentracji i spraw rozpatrywanych przez Urząd, dotychczas funkcjonujące
oddzielnie Departamenty: Infrastruktury i Przemysłu zostały połączone. W celu usprawnienia pracy
departamentów merytorycznych UOKiK powołano również (bez powiększania liczby etatów) dwa
nowe departamenty. Pierwszy z nich - Departament Analiz Rynku zajmuje się tworzeniem baz danych
dotyczących różnych rodzajów rynków oraz opracowywaniem analiz rynkowych dla departamentów
orzeczniczych, koniecznych dla wydania decyzji w danej sprawie. Z kolei Departament Informacji i
Komunikacji Społecznej realizuje politykę informacyjną Urzędu oraz współpracuje z krajowymi i
zagranicznymi organizacjami i instytucjami, do których zdań należy ochrona konkurencji lub
konsumentów.
Ponadto, w Departamencie Prawnym zostało utworzone Biuro Orzecznictwa Antymonopolowego i
Nieuczciwej Konkurencji (ang. Bureau of Antimonopoly and Unfair Competition Judgements and
Decisions). Do kompetencji Biura należy m.in. opracowywanie dziennika urzędowego UOKiK
(wydano 3 numery, zawierające informacje o decyzjach UOKiK oraz orzeczeniach Sądu
Antymonopolowego wydawanych od kwietnia 2001 r.), kompletowanie decyzji Prezesa UOKiK,
wyroków i postanowień Sądu Antymonopolowego oraz zawartych w nich tez Tworzona jest baza
danych o decyzjach Urzędu i orzeczeniach Sądu Antymonopolowego. Gromadzone i opracowywane
są również decyzje Komisji Europejskiej i orzeczenia ETS.
Obok tych działań planowane jest stworzenie bazy danych zawierającej analizy ekonomiczne
sektorów polskiej gospodarki oraz przepisy prawne i orzecznictwo polskie i wspólnotowe – w zakresie
prawa konkurencji.
INNE ZREALIZOWANE DZIAŁANIA
Dokumenty programowe
9 kwietnia 2002 r. Rada Ministrów przyjęła „Raport o stanie konkurencji wraz z polityką konkurencji
na lata 2002-2003“. Dokument określa cele i zadania rządowej polityki konkurencji na lata 2002–2003
wraz z harmonogramem realizacji zadań. Zaprezentowano w nim diagnozę stanu konkurencji w
wybranych segmentach rynku (m.in. przemyśle, elektroenergetyce, telekomunikacji, transporcie,
handlu i usługach). Omówiono również główne uwarunkowania i bariery rozwoju konkurencji,
poziom koncentracji, strukturę podmiotową poszczególnych sektorów oraz stan prawny związany z
deregulacją.
Poziom demonopolizacji rynku polskiego jest zróżnicowany w poszczególnych jego segmentach.
Prowadzone działania deregulacyjne spowodowały zniesienie barier prawnych rozwoju konkurencji i
praktyczne wdrożenie mechanizmów rynkowych w większości sektorów gospodarczych. Konkurencja
objęła m.in. takie dziedziny, jak handel hurtowy i detaliczny, przemysł spożywczy, odzieżowy,
meblarski, poligraficzny, samochodowy i inne, a także rynek usług bankowych, ubezpieczeniowych,
turystycznych itp. Obok nich funkcjonują jednak nadal sektory o niepełnej konkurencji (hutnictwo
żelaza i metali kolorowych, górnictwo węglowe, przemysł maszynowy, petrochemiczny), na których
działanie mechanizmu rynkowego jest ograniczone, a także silnie zmonopolizowane. Do tych
ostatnich zaliczyć należy w szczególności: niektóre usługi telekomunikacyjne i pocztowe, produkcję
paliw ciekłych, rynek energetyczny i gazowniczy, niektóre usługi transportowe.
W omawianym dokumencie jednocześnie podkreślono, że w sektorach o ograniczonej konkurencji
następuje eliminacja zjawiska rynku producenta i jednego dostawcy, a znacznemu zmniejszeniu uległa
grupa producentów produktów zaopatrzeniowych i kooperacyjnych o udziale w rynku krajowym lub
3
POLITYKA KONKURENCJI – 6
POLSKA – INFORMACJA DO RAPORTU OKRESOWEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ’2002
__________________________________________________________________________________________
lokalnym przekraczajacym 80 %. W zakresie przetworzonych produktów finalnych stwierdzono, iż w
zasadzie brakuje rynków zmonopolizowanych. Duży postęp zanotowano także w zakresie usuwania
barier prawnych rozwoju konkurencji w obszarze monopoli infrastrukturalnych. W tym celu wdrożono
regulacje umożliwiające liberalizację poszczególnych sektorów (np. ustawę Prawo energetyczne,
Prawo telekomunikacyjne, o restrukturyzacji PKP).
Przeprowadzona analiza i diagnoza umożliwiła sformułowanie kierunków działań zmierzających do
dalszego rozwoju i umacniania konkurencji i określenia zadań rządowej polityki konkurencji na lata
2002-2003. Podkreślono przede wszystkim konieczność pełnego dostosowania prawa i praktyki
rynkowej do wymogów Wspólnoty Europejskiej w zakresie liberalizacji gospodarki i zapewnienia
swobody konkurencji.
Zaprezentowane w raporcie działania mają charakter krótko- i długoterminowy. Uwzględniono w nim
nie tylko zadania legislacyjne, stanowiące kontynuację już podjętych prac, ale także propozycje
wprowadzenia nowych rozwiązań prawnych. Wskazano również działania restrukturyzacyjne, których
podjęcie - lub konsekwentna kontynuacja - warunkuje wdrożenie mechanizmów konkurencyjnych w
omawianych sektorach.
W sektorze telekomunikacji podkreślono zwłaszcza sprawę zakończenia przeciągających się
negocjacji i zawarcia przez Telekomunikację Polską SA umów o współpracy i rozliczeniach z
wchodzącymi na rynek innymi operatorami. W sektorze elektroenergetycznym zwrócono uwagę, że
warunkiem rozwoju konkurencji są przekształcenia własnościowe w tym sektorze, a także pilne
rozwiązanie problemu kontraktów długoterminowych. W sektorze gazowniczym zaakcentowano
sprawę opóźnień w realizacji przekształceń strukturalnych Polskiego Górnictwa Naftowego i
Gazownictwa SA, które determinuje rozwój procesów konkurencyjnych w gazownictwie. W usługach
pocztowych wskazano na potrzebę pilnego uchwalenia i wdrożenia nowych regulacji, liberalizujących
prowadzenie działalności w tym obszarze przez niezależnych operatorów. W sektorze szeroko
pojętych usług komunalnych podkreślono sprawę swobodnego dostępu do rynku i równoprawnego
traktowania przez gminy wszystkich podmiotów, o ile spełniają one wymogi określone w przepisach.
Wiele działań realizacyjnych w poszczególnych sektorach wynika z zadań przyjętej przez rząd
Strategii Gospodarczej na lata 2002-2005. W tej sytuacji polityka konkurencji w latach 2002-2003
będzie integralną częścią działań rządu i wszystkich jego organów w nadchodzącym okresie.
Główne cele polityki konkurencji na lata 2002-2003:
-
tworzenie warunków powstawania i rozwoju konkurencji w sektorach nie poddanych dotychczas
deregulacji;
-
umacnianie i ochrona konkurencji w sektorach, w których jej mechanizmy funkcjonują;
-
kontrola i zapobieganie nadmiernej koncentracji w gospodarce;
-
budowa konkurencyjnej struktury rynku;
-
ograniczenie zniekształcającego wpływu pomocy publicznej na konkurencję;
-
umacnianie reguł uczciwej konkurencji;
-
promowanie wolności i uczciwości konkurencji wśród uczestników rynku.
UOKiK brał również udział w omawianym okresie w opracowywaniu innych dokumentów o
charakterze programowym, np. przedłożonego Radzie Ministrów przez Ministra Gospodarki projektu
dokumentu „Ocena, realizacja i korekta Założeń polityki energetycznej Polski do 2020 roku“.
Urząd opracował także własną „Strategię Informatyzacji“, której celem jest zapewnienie warunków i
środków technicznych dla optymalnego przepływu informacji z zakresu działania Urzędu, tzn.
-
zagwarantowanie każdemu pracownikowi własnego komputera, drukarki, dostępu do poczty
elektronicznej, internetu, baz danych,
budowa szybkiej i bezawaryjnej sieci komputerowej,
zabezpieczenie przed ingerencją z zewnątrz i wewnątrz
4
POLITYKA KONKURENCJI – 6
POLSKA – INFORMACJA DO RAPORTU OKRESOWEGO KOMISJI EUROPEJSKIEJ’2002
__________________________________________________________________________________________
Strategia przewiduje przeprowadzenie analizy stanu obecnego i potrzeb w zakresie: sprzętu
komputerowego, sieci internetowej, zabezpieczeń oraz baz danych. Przedstawiono także plan
realizacji potrzeb Urzędu w ww. zakresie.
Na rok 2002 zaplanowano zrealizować zarówno ze środków pomocowych jak i własnych m.in.: zakup
nowych komputerów i drukarek, stworzenie bazy danych w systemie ORACLE do Monitorowania
Pomocy Publicznej, zabezpieczenie sieci komputerowej przed atakami z zewnątrz i wewnątrz,
uruchomienie Intranetu, stworzenie bazy danych w Lotus Notes „Badanie Rynku“.
Na potrzeby UOKiK opracowano kilkanaście ekspertyz m.in. w zakresie badania skuteczności i
efektywności udzielanej pomocy publicznej w Polsce, porównania ustawodawstwa polskiego z
legislacją WE odnośnie pomocy publicznej oraz przygotowywania aktów wykonawczych do ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów oraz o pomocy publicznej. Przeprowadzono również konsultacje
odnośnie pomocy publicznej, naruszania zasad konkurencji oraz dofinansowania opłat za przewóz
kolejowy.
OGÓLNE PODSUMOWANIE
Zmiany legislacyjnych w okresie sprawozdawczym koncentrowały się one głównie na wdrażaniu
aktów wykonawczych do dwóch stosunkowo nowych ustaw dotyczących obszaru konkurencji: o
ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy o pomocy publicznej. Uchwalenie tych aktów
stanowi wykonanie delegacji ustawowych i są one zgodne z acquis communautaire. Tworzenie nowej
ustawy o pomocy publicznej służy dostosowaniu ustawy do nowych regulacji wspólnotowych oraz
wyeliminowaniu nieścisłości towarzyszących poprzednim regulacjom.
Urząd konsekwentnie realizował cele wynikające z Planu Działania, zarówno w zakresie szkoleń
pracowników UOKiK, innych instytucji czy przedsiębiorców, wykorzystując przy tym środki z
Programu Phare.
W działalności Urzędu dokonano istotnych zmian. Nowa sytuacja w zakresie konkurencji oraz nowe
zadania określone w ustawach, które weszły w życie w ciągu ostatnich dwóch lat stworzyły
konieczność usprawnienia pracy Urzędu. Wyrazem tego jest wyłonienie po raz pierwszy Prezesa w
drodze konkursu oraz nowa struktura organizacyjna z nowymi departamentami. Działanie UOKiK
zostanie także znacznie usprawnione poprzez realizację niedawno przyjętej „Strategii Informatyzacji”.
Najważniejszym dokumentem programowym przyjętym w ostatnim czasie jest „Raport o stanie
konkurencji wraz z polityką konkurencji na lata 2002-2003“, który prezentuje diagnozę stanu
konkurencji na poszczególnych rynkach, zadania i cele rządowej polityki konkurencji na najbliższe
dwa lata wraz z harmonogramem ich realizacji. Dokument wskazuje na konieczność zmian
restrukturyzacyjnych oraz liberalizację przepisów w niektórych sektorach rynku jako warunek
zaistnienia lub poprawienia stanu konkurencji. Jednocześnie wymienia się dziedziny, w których już
doszło do znacznej poprawy w tej dziedzinie: nowe przepisy liberalizujące działalność na rynkach
telekomunikacji i energetycznym, czy eliminację niekorzystnych zjawisk w strukturze poszczególnych
rynków.
5
POLITYKA KONKURENCJI – 6