okres poporodowy - + 3 tygodnie (fresh cow) - Vit-Tra

OKRES POPORODOWY - FRESH COW
Kluczem dobrego rozdojenia jest pokrycie zapotrzebowania świeżo
wycielonych krów na energię, białko, witaminy i składniki mineralne. W
pierwszych 2 tygodniach po wycieleniu występuje często utrata apetytu, która
ma wymierne skutki dla funkcjonowania organizmu. Wykazano, że ograniczone
pobranie paszy o 25-40%, w stosunku do zapotrzebowania, powoduje
wystąpienie zaburzeń metabolicznych oraz rozrodczych. Szczególnie narażone
są pierwiastki, ponieważ pobierają znacznie mniejsze ilości paszy
Ze względu na podwyższone wymagania pokarmowe związane z
wzrastającą produkcją mleka, przy ograniczonym pobraniu suchej masy dawki,
wyliczana racja żywieniowa powinna być bardzo zagęszczona energetycznie i
białkowo. Poziom energii NEL powinien wahać się na poziomie 1,70-1,85
Mcal/kg s.m., przy udziale białka 16-17 % w suchej masie, natomiast zawartość
skrobi 25-27% w s.m. dawki.
Wzrost brodawek (kosmków) żwaczowych, trwający około 6 tygodni,
następuje do 2 – 3 tygodnia laktacji i dlatego
poziom węglowodanów
niestrukturalnych powinien być w tym okresie na umiarkowanym poziomie,
jednakże znacznie wyższym niż w okresie przejściowym przed wycieleniem, a
niższym niż wynika to z uzyskiwanej wydajności mlecznej. Pozwala to nie tylko
na wzrost brodawek żwaczowych, ale zabezpiecza przed nadmiernym wzrostem
poziomu kwasu
propionowego. Niebezpieczne dla zdrowia krowy jest
wprowadzenie dużej ilości niestrukturalnych pasz energetycznych (treściwych),
ponieważ nierozwinięte w pełni brodawki nie mogą wchłaniać dużej ilości LKT,
co grozi kwasicą.
Metaboliczna adaptacja krów bezpośrednio po porodzie ukierunkowana
jest na zaopatrzenie gruczołu mlekowego w substraty niezbędne do syntezy
mleka. W tym czasie najbardziej wzrasta zapotrzebowanie na glukozę, która jest
niezbędna do syntezy laktozy mleka. Szczególnie intensywne przyspieszenie
przemian i wzrost zapotrzebowania występuje w pierwszych 6 tygodniach
laktacji. Przy dużym deficycie energii następuje znaczne pobranie energii z
tłuszczu zapasowego. Obliczono, że z tego tłuszczu krowa może wyprodukować
nawet 900 kg mleka, ale rezerwy białka pozwalają na wyprodukowanie tylko
300 kg mleka.
Rozkład skrobi zbożowej w żwaczu do LKT wynosi 90%. Skrobia ziaren
kukurydzy jest wolniej i w mniejszym stopniu rozkładana w żwaczu, a więcej w
jelicie w porównaniu do ziarna zbóż. Dlatego zmniejsza się niebezpieczeństwo
zakwaszenia żwacza, a trawienie skrobi w jelicie cienkim jest efektywniejsze. W
jelicie może być trawione dziennie 1000-1500 g skrobi. Pięćset gramów skrobi
trawionej w jelicie daje 440 g wchłoniętej glukozy, co w przeliczeniu na laktozę
daje produkcję około 10 kg mleka. Dlatego śruta z ziarna kukurydzy powinna
być stosowana w żywieniu wysokowydajnych krów w pierwszym okresie
laktacji (ok. 1/3 śrut zbożowych).
Prawidłowy dobór i wybór jakościowy węglowodanów (skrobi) i
związków glukoplastycznych, to również dodatkowe zwiększenie puli glukozy i
ograniczenie ujemnego bilansu energii. Połowa glukozy syntetyzowanej w
wątrobie pochodzi z kwasu propionowego, natomiast około 12% z kwasu
mlekowego. Pozostała pula glukozy jest syntetyzowana z aminokwasów
wchłanianych w jelicie cienkim. Zwiększenie syntezy kwasu propionowego i
mlekowego na drodze zwiększenia podaży skrobi do żwacza, prowadzi często
do jego destabilizacji i powstawania chorób metabolicznych.
Istotnym
niezestryfikowane
źródłem
energii
w
okresie
powycieleniowym
są
kwasy tłuszczowe uwalniane z tkanki tłuszczowej i
dostarczane do wątroby, gdzie część ulega utlenieniu do dwutlenku węgla lub
związków ketonowych, a część ulega estryfikacji. Z 1 kg rezerw tłuszczowych
po porodzie krowa uzyskuje zaledwie 3,5 JMP . U krów mlecznych występuje
wrodzony niski wskaźnik wytwarzania i wydzielania przez wątrobę lipoprotein
o bardzo małej gęstości, co jest czynnikiem predysponującym do stłuszczenia
wątrobowego. Od drugiej doby po porodzie obserwuje się najwyższy poziom
estryfikacji wolnych kwasów tłuszczowych i depozytu triacylogliceroli .
Niedobór glukozy przyczynia się do niepełnego spalania kwasów
tłuszczowych, czego efektem jest spontaniczna ketoza w okresie poporodowym.
Krowy wykazujące zwiększoną mobilizację tkanki tłuszczowej charakteryzują
się niższym
poziomem glukozy i wyższą wartością aminotransferazy
asparaginianowej (AST) w porównaniu z krowami zdrowymi.
Zwiększona na początku laktacji kumulacja triacyloglicerydów (TG) w
wątrobie jest stanem fizjologicznym. Jeśli występuje w umiarkowanym stopniu,
nie wpływa ujemnie na funkcję wątroby. Jeżeli jednak stosunek
triacyloglicerolu do glikogenu przekroczy 2:1, można spodziewać się obniżenia
glukoneogenezy i urogenezy. Wzrostowi zawartości TG w wątrobie towarzyszy
spadek hormonów w tym narządzie, jak również poziomu cholesterolu i
estrogenów we krwi.
Okres
okołopoporodowy
to
także
czas
supresji
układu
immunologicznego. Skutkiem jest wysoki odsetek zapaleń gruczołu mlekowego
i macicy. W pierwszym tygodniu laktacji neutrofile cechują się osłabioną
zdolnością do niszczenia bakterii. Jest także ograniczona zdolność limfocytów
do produkcji przeciwciał.
Poród wywołuje gwałtowny wzrost zapotrzebowania na wit. A i E,
szczególnie między 7 a 10 dniem przed porodem. Dlatego witaminy te we krwi
utrzymują się na niskim poziomie przez pierwsze dwa tygodnie laktacji. Może
to być wywołane nie tylko wydzielaniem ich z siarą, ale również na skutek
stresu oksydacyjnego i metabolicznego.
Niedobór energii uaktywnia hormony kory nadnerczy i przyczynia się do
wytwarzania wolnych rodników tlenowych. Witamina E będąc najważniejszym
antyoksydantem rozpuszczalnym w tłuszczach, chroni lipidy błon komórkowych
przed atakiem reaktywnych form tlenu. Dodatek tej witaminy w okresie
okołoporodowym może zwiększać przeciwbakteryjną aktywność makrofagów i
neutrofili.
Stan zaopatrzenia energetycznego po porodzie jest ważnym czynnikiem
wpływającym na wznowienie cyklicznej aktywności jajników po porodzie.
Znaczne obniżenie masy ciała wpływa na obniżenie w wydzielaniu GnRH, LH i
FSH oraz wzrost progesteronu. Synteza laktozy, jak również białka w mleku,
jest uwarunkowana przez prolaktynę. Nie odnotowano wpływu tego hormonu na
syntezę tłuszczu mlekowego.
Wzmożona mobilizacja tłuszczu zapasowego prowadzi do wzrostu WKT
we krwi. Kwasy te tylko w niewielkim stopniu są wykorzystywane do syntezy
tłuszczu mleka w gruczole mlekowym.
koncentracją
WKT
w
krwi,
a
Istnieje ścisła zależność pomiędzy
częstotliwością
występowania
chorób
metabolicznych. Uwalnianie tłuszczu stymulują katecholaminy i czynniki
stresogenne, odwrotnie natomiast działa insulina. Wolne kwasy tłuszczowe
trafiają z krwią do wątroby, gdzie są wykorzystywane, jako źródło energii –
ulegając spaleniu do dwutlenku węgla i wody lub częściowemu do związków
ketonowych. Mogą służyć ponownie do syntezy triacylogliceroli, co przy ich
nadmiarze może prowadzić do stłuszczenia wątroby oraz
ketozy. Dlatego
nieodzownym w profilaktyce jest stosowanie preparatu KETO-STOP.
Stężenie WKT jest odwrotnie skorelowane ze spożyciem pasz – im
mniejszy apetyt, tym większe ich stężenie we krwi. Im większy deficyt energii i
wyższy BCS, tym zachodzi intensywniejsze uwalnianie rezerw tłuszczowych i
większa koncentracja
WKT we krwi oraz związane z tym zagrożenie
wystąpienia chorób.
Wątroba jest centralnym organem i miejscem przemian metabolicznych, a
obciążona tłuszczem traci swoje fizjologiczne funkcje. Obciążenie wątroby
tłuszczem ogranicza syntezę glukozy (glukoneogenezę), usuwanie amoniaku i
endotoksyn oraz obniża odporność. Największej koncentracji tłuszczu w
wątrobie odpowiada najmniejsza ilość glikogenu, natomiast wzrostowi
zawartości triacylogliceroli w wątrobie towarzyszy spadek poziomu cholesterolu
i estrogenów we krwi. Jednym ze skutków jest wyraźne osłabienie objawów
rujowych.
Początek laktacji wiąże się z drastycznym ubytkiem Ca i Mg z
siarą, a następnie z mlekiem. Ubytek jest na tyle duży, że nie jest wystarczającą
bieżąca absorpcja Ca z przewodu pokarmowego i dlatego musi nastąpić jonowa
mobilizacja Ca z kości. Problem jest o tyle ważny, że poporodowy spadek Ca i
Mg w krwi dotyczy większości krów wysokowydajnych, ale do ostrego
porażenia poporodowego dochodzi tylko u niektórych. Lżejsza, bezobjawowa
postać hipokalcemii przyczynia się do zwiększonego ryzyka trudnego porodu,
zatrzymania łożyska, zapalenia wymienia i dróg rodnych, przemieszczenia
trawieńca i ketozy. Wapń i magnez odpowiadają za sprężystość mięśni i
przewodnictwo impulsów nerwowych. Istnieje dodatnia korelacja pomiędzy
hipokalcemią,
a
wysokim
poziomem
WKT
i
innymi
zaburzeniami
metabolicznymi. Dlatego istotne znaczenie mogą mieć wlewki poporodowe
zawierające w swoim składzie duże ilości łatwo przyswajalnego Ca, P, Mg w
formie chelatowej.
Stosunkowo łatwiejsze jest rozdajanie krów utrzymywanych na uwięzi.
Podawana jest stała
ilość paszy objętościowej, którą uzupełnia się
paszą
treściwą we wzrastającej ilości. Należy jednak pamiętać, że jednorazowo
możemy podać tylko 2,5 - 3 kg, które należy każdorazowo wymieszać z paszą
objętościową znajdująca się w korycie. Rozdajane krowy należy umieścić w tym
samym sektorze obory, co nie tylko ułatwi kontrolę rozdajenia i stanu zdrowia,
ale także ograniczy „podkradanie” paszy przez krowy z innych grup
technologicznych. Rozdajanie powinno być pod stałą kontrolą żywienia,
wydajności mlecznej i jakości mleka. Niestety hodowcy nie przeprowadzają
próbnych udojów na swoje potrzeby. Nie zdają sobie sprawy, że im więcej
mamy informacji o rozdajanej krowie, tym precyzyjniej bilansujemy dawkę.
Najtrudniejszym
technicznie systemem żywienia dla rozdojenia
jest system TMR, gdy dawka mieszana w wozie paszowym dotyczy wielu krów,
często o różnym zapotrzebowaniu. Dlatego pomocną w tym przypadku jest
stacja paszowa. W przypadku braku stacji paszowych, należy zwrócić uwagę na
tę grupę, a szczególnie na ewentualną możliwość separowania paszy.
Warunkiem powodzenia rozdajania w systemie TMR jest
stopniowe
skarmienie pasz treściwych oraz dodatków glukoplastycznych już na
tygodnie przed porodem.
3-4
Na wysoką wydajność mleczną w najwyższym stopniu wpływa wysokie
spożycie pasz podstawowych na początku laktacji. Do sposobów pobudzających
spożycie należą:
 wstępne przygotowanie krów w okresie przejściowym (- 3 tygodnie
przed porodem)
 stały dostęp do stołu paszowego,
 podgarnianie między odpasami,
 stół paszowy powinien być gładki, czysty i odkażony,
 zapewnienie stałego dostępu do wody,
 obszar pobrania oświetlony i wentylowany,
 pasza w żłobie powinna być ujednolicona (TMR,PMR)
 stosowanie zanęcaczy np. melasy, gliceryny, środków smakowozapachowych (aroma-gliceryna),
 odpowiednie wymiary stołu paszowego i legowisk, gdzie krowy
mogą leżeć i przeżuwać,
 dobre zbilansowanie dawki po porodzie