Zasady reprezentacji spółki przy zawieraniu umowy o pracę z

Zasady reprezentacji spółki przy zawieraniu umowy o pracę z członkiem zarządu
Problematykę zawierania umów o pracę z członkami zarządów spółek kapitałowych, w tym ustalenie
właściwej reprezentacji do zawarcia umowy o pracę oraz konsekwencje ich naruszenia, regulują
przepisy kodeksu pracy oraz kodeksu spółek handlowych. Zasady reprezentacji pracodawcy na
gruncie prawa pracy określa przepis art. 31 § 1 k.p. Zgodnie z nim, za pracodawcę będącego jednostką
organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą
jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. W odniesieniu do pracodawcy będącego spółką
kapitałową oznacza to, w uproszczeniu, że umowa o pracę może być zawarta przez zarząd, a także
osobę lub osoby umocowane przez spółkę do zawierania tego typu umów - np. w regulaminie lub
pełnomocnictwie. O tym, kto występuje w roli ww. organu zarządzającego spółki rozstrzygają
przepisy kodeksu spółek handlowych oraz postanowienia jej umowy (statutu).
Przy zawieraniu umów między spółką i członkami jej zarządu zasady reprezentacji zostały
uregulowane inaczej. Spółkę reprezentuje wówczas rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany
uchwałą odpowiednio zgromadzenia wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością albo
walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej (art. 210 § 1 i art. 379 § 1 k.s.h.). Zasada ta ma
zastosowanie do wszelkich czynności prawnych związanych z umową między spółką a członkiem
zarządu, podejmowanych w imieniu spółki wobec takiej osoby (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia
17.04.2009 roku, II PK 273/2008 i z dnia 19.10.2010 roku, II PK 97/2010). Obowiązuje zatem również
przy zawieraniu umów o pracę. Można spotkać się ze stanowiskiem, że jest ona zachowana także
wtedy, gdy członek zarządu (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) jest umocowany przez
zgromadzenie wspólników do zawarcia umowy o pracę z innym członkiem zarządu (art. 210 § 1 k.s.h.)
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7.04.2010 roku, II UZP 5/2010).
Powyższe przekłada się na ocenę skutków naruszenia zasad reprezentacji w stosunkach z
pracownikami będącymi członkami zarządu i niemającymi takiego statusu. W tym drugim przypadku,
w praktyce nie ma wątpliwości, że pomimo naruszenia zasad reprezentacji pracodawcy przy
zawieraniu umowy o pracę, do nawiązania stosunku pracy dochodzi z chwilą zrealizowania wszystkich
jego cech, określonych w art. 22 k.p. Możliwe jest zatem przyjęcie, że do zawarcia umowy o pracę
doszło w danym stanie faktycznym wskutek czynności konkludentnych i następczej jej realizacji, w
szczególności dopuszczania pracownika do pracy i zapłaty wynagrodzenia za pracę. W odniesieniu do
umów zawieranych przez spółkę z członkami zarządu, na gruncie ww. przepisów należy natomiast
przyjąć, że niezachowanie wymagania w zakresie reprezentacji powoduje bezwzględną nieważność
umowy na podstawie art. 58 § 1 k.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23.07.2009 roku, II PK
36/2009 i z dnia 15 czerwca 2005 roku, II PK 276/2004). Oznacza to, że do skutecznego zawarcia
umowy o pracę nigdy pomiędzy stronami nie doszło. Trzeba jednak wskazać, że w płaszczyźnie
prawno-pracowniczej orzecznictwo nakazuje dokonywać oceny na gruncie przepisów prawa pracy, a
nie wyłącznie przepisów prawa spółek. Z tego też względu, przyjmuje ono, że nawet jeśli umowa o
pracę okazała się nieważna, a zatem nie stworzyła zobowiązań stron w momencie jej zawarcia, to
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
zobowiązania takie powstają wraz z dopuszczeniem pracownika do pracy na warunkach tej umowy i
respektowania jej postanowień przez niewątpliwie już umocowane organy spółki. (…) nie oznacza to
nieistnienia stosunku pracy o ustalonej w tej umowie treści. Umowa ta nie mogła być
konwalidowana, jednak nie wyklucza to późniejszego zawarcia umowy o pracę per facta
concludentia, jeżeli pracownik został dopuszczony do pracy, wykonywał ją zgodnie z treścią umowy, a
spółka uznawała go za pracownika (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7.01.2000 roku, I PKN
404/99 i z dnia 5.11.2003 roku, I PK 633/2002).
Podkreśla się przy tym, że ocena, czy z członkiem zarządu spółki handlowej została zawarta umowa o
pracę przez dopuszczenie do jej wykonywania, zależy od okoliczności konkretnej sprawy w zakresie
dotyczącym celów, do jakich zmierzały strony (czy zawarcie umowy nie stanowiło obejścia prawa)
oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy
podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
5.11.2003 roku, I PK 633/2002).
Autor:
Agnieszka Śniegowska, radca prawny w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i
radcowie prawni sp.p.
(www.ghmw.pl)