Obowiązki a polecenia służbowe

Obowiązki a polecenia służbowe
Jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest sumiennie i starannie wykonywanie pracy oraz
stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy i nie są sprzeczne z przepisami prawa
lub umową o pracę (art. 100 § 1 k.p.). W ramach stosunku pracy pracownik powinien zatem po
pierwsze wykonywać powierzone mu obowiązki (czynności), po drugie - wypełniać polecenia
pracodawcy. Polecenia mogą być wydawane w granicach umówionej pracy. Nie powinny natomiast
stanowić nowych obowiązków. Wprowadzenie do treści stosunku pracy tych ostatnich wymaga
dochowania odpowiedniej procedury przewidzianej w kodeksie pracy (porozumienia lub
wypowiedzenia zmieniającego). Są to dwie różne instytucje. Powstaje zatem pytanie o to, gdzie leży
granica między nimi i kiedy można mówić jeszcze o poleceniu, a kiedy już o obowiązku, a w
konsekwencji, czy pracownik może odmówić jego realizacji.
Kodeks pracy wymaga, by w umowie o pracę określić rodzaj pracy (art. 29 § 1 pkt 1) k.p.). Nie
posługuje się w tym miejscu wyraźnym pojęciem obowiązków lub poleceń. Niemniej jednak rodzaj
pracy definiuje się głównie poprzez podanie stanowiska pracy lub zakresu pracowniczych
obowiązków (czynności) właśnie. W związku z tym obowiązki nie muszą być szczegółowo wyliczone, a
ponadto mogą być wskazane na piśmie (w umowie lub odrębnym dokumencie) lub doprecyzowane w
drodze ustnych poleceń pracodawcy.
Pracodawca może powierzyć i wymagać od pracownika czynności, które mieszczą się w rodzaju pracy
określonej w powyższy sposób. Czynności wykraczające poza taki zakres należałoby traktować jako
sprzeczne z umową o pracę i wymagające w pierwszej kolejności porozumienia o zmianie umowy o
pracę albo wypowiedzenia pracownikowi warunków pracy. W takim kontekście należy pamiętać
także o tym, że w pewnych przypadkach może zachodzić także różnica pomiędzy obowiązkiem a
czynnością. Realizacja danego obowiązku pracowniczego może wymagać podjęcia kilku czynności. Te
ostatnie pracodawca również może na bieżąco doprecyzowywać w ramach zleconej pracownikowi
pracy (obowiązków) poprzez wydawanie poleceń. W sytuacji, w której zlecone pracownikowi
czynności odpowiadają umówionemu rodzajowi pracy pracownik ma obowiązek je wykonać.
Chcąc zapewnić sobie ww. „elastyczność” w interesie pracodawcy jest jak najszersze określenie w
umowie o pracę (lub innym dokumencie) katalogu czynności. Im szerzej określony rodzaj pracy tym
teoretycznie większa możliwość zlecania pracownikowi różnych, ale nadal mieszczących się w
granicach rodzajowo określonej pracy, czynności, które pracownik będzie obowiązany wykonać. Z
zastrzeżeniem jednak, że ma on być na tyle jednoznaczny (konkretny), by nie rodził wątpliwości po
pierwsze co do tego, że został w umowie o pracę zawarty (zgodnie z art. 29 § 1 pkt 1) k.p.), po drugie
– w sposób umożliwiający określenie granic podporządkowania pracownika.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Należy pamiętać także o uprawnieniu pracodawcy, które daje art. 42 § 4 k.p. W przypadkach
uzasadnionych potrzebami pracodawcy (np. ekonomicznymi lub organizacyjnymi) może on powierzyć
pracownikowi inną pracę (inne obowiązki) niż określona w umowie o pracę. Może to nastąpić na
okres nie przekraczający łącznie 3 miesięcy w roku kalendarzowym i pod warunkiem, że praca taka
odpowiada kwalifikacjom pracownika i nie spowoduje obniżenia jego wynagrodzenia.
Pracownik może odmówić wykonania polecenia niedotyczącego pracy, a więc sprzecznego z umową
o pracę lub przepisami. Niezależnie od tego może zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy, a także
wystąpić na drogę sądową z odpowiednim powództwem, celem ochrony swych praw.
Autor:
Agnieszka Śniegowska, radca prawny w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie
prawni sp.p.
(www.ghmw.pl)
Jeśli byliby Państwo zainteresowani przeanalizowaniem tej kwestii prosimy o kontakt
z naszymi ekspertami.
Osoby kontaktowe:
Joanna Mizińska, adwokat
partner w kancelarii „Gach Hulist Mizińska Wawer - adwokaci i radcowie prawni” sp.p.
+48 668 017 220
e-mail: [email protected]