D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Krakowie

Sygnatura akt II Ca 506/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 marca 2014 roku
Sąd Okręgowy w Krakowie, Wydział II Cywilny-Odwoławczy
w następującym składzie:
Przewodniczący: SSO Anna Nowak (sprawozdawca)
Sędziowie: SO Katarzyna Oleksiak
SO Magdalena Meroń - Pomarańska
po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2014 roku w Krakowie
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z powództwa S. C.
przeciwko K. C., reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego matkę J. C.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego w Olkuszu z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygnatura akt I
C 700/13
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Olkuszu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.
UZASADNIENIE
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 marca 2014 roku
Powód S. C. wniósł pozew przeciwko K. C., reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego - matkę J. C. o
zapłatę kwoty 1 600 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także wniósł
o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.
W uzasadnieniu pozwu podał, że w chwili obecnej toczy się postępowanie rozwodowe pomiędzy nim a matką
małoletniego pozwanego i w ramach tego postępowania rozwodowego zostało udzielone małoletniemu zabezpieczenie
poprzez zobowiązanie powoda do płacenia tytułem alimentów na rzecz małoletniego syna kwoty 800 zł miesięcznie.
Powód wskazał, że w dniu 28 stycznia 2013 roku przekazał matce małoletniego kwotę 3 000 zł i kwota ta miała na
celu uregulowanie alimentów za okres 6 miesięcy, w których S. C. mógłby nie mieć środków finansowych na alimenty.
Podniósł, że matka małoletniego zwróciła się z pismem do pracodawcy powoda - Komendy Wojewódzkiej Policji w
K. z żądaniem zajęcia wynagrodzenia i tym sposobem z wynagrodzenia powoda potrącono kwotę w wysokości 1 600
zł, której dochodzi w tym postępowaniu.
J. C. w imieniu małoletniego K. C. wniosła o oddalenie powództwa. Przyznała, że powód wpłacał dobrowolnie
kwoty tytułem alimentów na rzecz małoletniego, lecz odnośnie otrzymanej kwoty 3 000 zł wskazał, że była ona
przeznaczona na zapłatę długu zaciągniętego wspólnie z powodem u jej rodziców. Dodała, że powód zmusił ją do
popisania oświadczenia wskazującego, że były to pieniądze na alimenty, grożąc że nie zwróci długu jej rodzicom i
będzie to zabezpieczenie dla niego, gdy ona nie zgodzi się na warunki rozwodu, a także zabrał dwa samochody będące
ich wspólnym majątkiem i połowę wysokości podatku wynikającego z ulgi podatkowej na małoletniego syna.
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2013 roku, sygn. akt I C 700/13, Sąd Rejonowy w Olkuszu orzekł w niniejszej
sprawie następująco:
- w pkt I zasądził od pozwanego K. C., reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego J. C. na rzecz powoda S.
C. kwotę 1 600 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 sierpnia 2013 roku do dnia zapłaty,
- w pkt II odstąpił od obciążenia pozwanego kosztami postępowania.
Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne w całości i w jego ocenie roszczenie powoda znajduje swoje uzasadnienie
w treści przepisów kodeksu cywilnego dotyczących nienależnego świadczenia i bezpodstawnego wzbogacenia.
Od powyższego wyroku apelację wywiódł pełnomocnik pozwanego, zaskarżając go w części, a to
dotyczącej punktu I rozstrzygnięcia. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił :
- mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną,
a nie swobodną ocenę dowodów w postaci zeznań powoda S. C., matki pozwanego J. C. oraz dokumentu z dnia 28
stycznia 2013 roku,
- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 405 k.c., art. 409 k.c. oraz art. 410 k.c. poprzez zastosowanie tych przepisów
w sytuacji, gdy brak było podstaw do ich zastosowania przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy,
- mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego, przyjętych za
podstawę rozstrzygnięcia, polegający na uznaniu, że kwota 3 000 zł wręczona przez powoda J. C. w styczniu 2013
roku miała regulować alimenty w razie niewypłacalności powoda w miesiącu, w którym powód nie miał środków na
uregulowanie alimentów.
W konsekwencji apelujący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości oraz
zasądzenie na rzecz małoletniego pozwanego kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Olkuszu.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja musi odnieść zamierzony skutek, jednak nie z powodu podniesionych w niej zarzutów, tylko z uwagi na
nieważność postępowania z przyczyny określonej w art. 379 pkt 2 k.p.c.
Postępowanie przed Sądem Rejonowym dotknięte jest jedną z podstaw nieważności postępowania, bowiem małoletni
K. C. nie był należycie reprezentowany, gdyż przedstawicielem ustawowym w sprawie z powództwa jego ojca o zapłatę
nie mogła być jego matka. Stanowiło to bowiem rażące naruszenie przepisów art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. i art. 99 k.r.o.
Należy wskazać, iż zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji, co prawda rozpoznaje sprawę w granicach apelacji,
w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Analiza postępowania przed
sądem pierwszej instancji prowadzić musi do wniosku, iż w niniejszej sprawie zachodzi nieważność postępowania.
Tym samym Sąd Okręgowy nie badał zasadności merytorycznych zarzutów podniesionych w apelacji.
W niniejszej sprawie powód S. C. wniósł pozew przeciwko swojemu synowi - małoletniemu K. C., reprezentowanemu
przez przedstawiciela ustawowego matkę J. C. o zapłatę kwoty 1 600 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia
wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W toku całego postępowania małoletni K. C. był więc reprezentowany przez swoją
matkę, która ustanowiła mu również pełnomocnika. Wskazać jednak należy, że rodzic nie może reprezentować dziecka
w sytuacjach określonych w art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. w zw. z art. art. 98 § 3 k.r.o., czyli w takich postępowaniach,
które toczą się między dzieckiem a jednym z rodziców. Wyłączenie to ma charakter bezwzględny, jednak ustawodawca
przewiduje od niego dwa wyjątki - gdy chodzi o czynność prawną polegającą na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz
dziecka oraz o czynność prawną dotyczą należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania
(tak: Helena Ciepły [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Piasecki Kazimierz, Sychowicz Marek, Ciepła
Helena, Kalus Stanisława, Czech Bronisław, Domińczyk Tadeusz, LexPolonica/el.). Celem takiego uregulowania jest
dobro dziecka i ochrona jego interesów. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2008 roku (III CZP
1/2008, OSNC 2009/4 poz. 52): wykładnia art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. odpowiadająca naczelnej zasadzie ochrony praw
dziecka i jego dobra prowadzi do wniosku, że ustawodawca wskazał sprawy, w których zawsze może dojść do kolizji
interesów dzieci i rodziców i dlatego uznał, iż niedopuszczalne jest w tych sprawach reprezentowanie dzieci przez
rodziców, niezależnie od tego, czy w konkretnym przypadku taka kolizja interesów wystąpiła lub mogła wystąpić.
Zwalnia to od konieczności badania tej okoliczności we wszystkich sprawach określonych w omawianym przepisie, co
w odniesieniu do spraw sądowych oznacza, że niezależnie od tego, czy interesy stron lub uczestników postępowania
są sprzeczne czy nie, rodzice nie mogą reprezentować dziecka w żadnej sprawie toczącej się pomiędzy nimi.
Co prawda, zgodnie art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. in fine, rodzic może reprezentować dziecko w sprawach dotyczących
należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania. Z brzmienia tego przepisu wynika,
że jeden z rodziców może reprezentować dziecko w procesie o alimenty dochodzone od drugiego rodzica, czyli w
sprawie, gdzie powodem jest dziecko, a pozwanym drugi rodzic. Jednak nie dotyczy to sytuacji, gdy rodzic dochodzi
w postępowaniu sądowym zwrotu, w jego ocenie, nienależnie pobranych środków utrzymana i wychowania. W takim
wypadku, przy ewentualnym uwzględnieniu przez sąd powództwa, nie dochodzi do pozytywnych dla dziecka skutków
prawnych, o które chodzi art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. in fine.
W sytuacji gdy sposób postępowania rodzica nasuwa wątpliwość, czy rodzic ma na uwadze wyłącznie dobro dziecka,
czy też całkowicie lub częściowo dobro własne, kolidujące w danej sytuacji z dobrem dziecka, konieczne jest
ustanowienie kuratora dla dziecka. W niniejszej sprawie występują dwie strony o interesach przeciwstawnych, a
małoletni K. C. występuje w roli procesowej pozwanego. W takim układzie procesowym powinien zostać ustanowiony
przez sąd opiekuńczy kurator zgodnie z art. 99 k.r.o. Tym bardziej jest to wskazane, gdy między rodzicami dziecka
istnieje konflikt i toczy się aktualnie postępowanie rozwodowe, a kwestią sporną był cel, na jaki kwota w wysokości 3
000 zł została przeznaczona, a co za tym idzie, czy potrącona z wynagrodzenia za pracę kwota 1 600 zł była nienależnym
świadczeniem przysporzonym na rzecz pozwanego.
W tym stanie rzeczy zasadne jest przyjęcie, że – tak w dacie doręczenia odpisu pozwu, prowadzenia postępowania
dowodowego, jak i w dacie wyrokowania – K. C. nie był należycie reprezentowany, co uzasadnia, stosownie do treści
art. 379 pkt 2 k.p.c., ocenę, że w postępowaniu przed Sądem I instancji doszło do nieważności postępowania z powodu
rażącego naruszenia przepisów art. 98 § 2 pkt 2 i art. 99 k.r.o., dlatego też Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok,
zniósł postępowanie w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności winien zadbać o zapewnienie prawidłowej
reprezentacji małoletniemu pozwanemu, którego interesy są sprzeczne z jego rodzicem – powodem, stosownie do
treści art. 99 k.r.o.
W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c i art. 108 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.