Jakość życia chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc

mgr Katarzyna Pawłowska
Jakość życia chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
(POChP)
Streszczenie
Badania na temat jakości życia stają się pomocne w poznaniu potrzeb chorego jak
również konsekwencji, które wynikają z choroby i leczenia, a powodują ograniczenia we
wszystkich sferach życia. Można je także stosować do tworzenia skutecznych programów
edukacyjnych, klinicznej oceny leków z uwzględnieniem kosztów leczenia przy
wprowadzaniu nowych środków farmakologicznych. Znajdują one również zastosowanie
w ocenie poziomu organizacji opieki zdrowotnej czy świadczeń socjalnych. Dla lekarza
i pielęgniarki są cenną informacją, zwłaszcza w chorobach przewlekłych, które wymagają,
zarówno od personelu medycznego, jak i od samego chorego poznania specyfiki choroby
i zaangażowania w monitorowaniu jej przebiegu.
Jedną z najczęściej występującą chorób przewlekłych jest przewlekła obturacyjna
choroba płuc (POChP), która jest jedną z głównych przyczyn chorobowości i śmiertelności na
całym świecie. Światowa Inicjatywa Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc
(GOLD) powstała w 1998 r. w celu zwiększania świadomości w społeczeństwie na temat
POChP, pomocy osobom cierpiącym i umierającym z powodu tej choroby oraz zmniejszenie
liczby zachorowań i zgonów. Od 2001 r. GOLD publikuje corocznie raporty, które zawierają
najnowsze informacje i zalecenia dotyczące POChP . W raporcie z grudnia 2011 r. GOLD
zaproponowała nowy podział zaawansowania POChP. Jest on wzbogacony w stosunku do
poprzedniego o ocenę nasilenia duszności i innych objawów choroby oraz ryzyko wystąpienia
zaostrzeń. Nowy podział odzwierciedla indywidualny wpływ choroby na chorego, co jest
bardzo istotne w praktyce, gdyż na jej podstawie ustala się leczenie danej osoby oraz dalsze
postępowanie terapeutyczne.
Celem
przeprowadzonych
badań
własnych
była
analiza
czynników
socjodemograficznych i klinicznych wpływających na jakość życia chorych na POChP.
Istotne wydaje się, również dla autora, podkreślenie celu, jakim była ocena jakości życia
według klasyfikacji zaawansowania choroby według GOLD.
Badanie przeprowadzono w Samodzielnym Publicznym Zespole Gruźlicy i Chorób
Płuc w Olsztynie na Oddziale Rehabilitacji Pulmonologicznej i Oddziale Pulmonologicznym
Kliniki Pulmonologicznej. Badanie prowadzono od lipca 2013 r. do września 2014 r. Do
badania włączono 136 chorych z rozpoznaniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
według wytycznych GOLD. W badanej grupie było 55 kobiet i 81 mężczyzn w wieku 45 - 86
lat. Zaostrzenia znacznie obniżają jakość życia chorych na POChP, dlatego badanych
podzielono na dwie grupy. Chorzy w stanie stabilnym stanowili Grupę I (N=84(62%)). Osoby
z zaostrzeniami choroby w ostatnich 3 miesiącach stanowili Grupę II (N=52(38%)).
W badaniu posłużono się:
 analizą
dokumentacji
medycznej
chorych
wraz
z
wynikiem
badania
spirometrycznego z szpitalnego systemu CliniNET,
 kwestionariuszem ankiety własnej,
 Kwestionariuszem Szpitala Św. Jerzego dla pacjentów ze schorzeniami układu
oddechowego (Saint George’s Respiratory Questionnaire, SGRQ-C),
 Testem oceny przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD Assessment Test, Test
CAT),
 Zmodyfikowaną Skalą Duszności według Medical Reasearch Council (mMRC).
Ogólny wynik uzyskany w Kwestionariuszem Szpitala Św. Jerzego dla pacjentów ze
schorzeniami układu oddechowego wynosił 55,71 ± 17,62 punktów i świadczy o pogorszonej
jakości życia chorych. Najgorszy wynik uzyskany został w domenie ,,aktywność’ wynosząc,
aż 70,49 ± 21,38 punktów, co oznacza, że duszność u chorych na POChP znacznie ogranicza
aktywność fizyczną na co dzień i pogarsza jakość życia. Ogólny wynik jakości życia nie
różnił się w sposób istotnie statystycznie między grupami. Tylko w domenie ,,objawy”
uzyskano różnicę statystycznie istotną między poziomem jakości życia u osób w stanie
stabilnym a tymi z zaostrzeniami choroby.
Na jakość życia nie wpływa płeć, wiek, stan cywilny, miejsce zamieszkania,
aktywność zawodowa, charakter wykonywanej pracy. Również inne czynniki, takie jak BMI,
narażenie na zanieczyszczenia powietrza w pracy, status palenia, czas trwania choroby,
występowanie chorób współistniejących, czas trwania nałogu, paczkolata, nie miały wpływu
statystycznie
istotnego.
W
domenie
,,aktywności”
zaobserwowano,
że
kobiety
charakteryzowała istotnie gorsza jakość życia w porównaniu z mężczyznami. Wśród
badanych w grupie chorych w stanie stabilnym tylko w domenie ,,aktywność” znaleziono
wpływ charakteru pracy wykonywanej w przeszłości na jakość życia. Osoby pracujące
umysłowo charakteryzowali się istotnie gorszą jakością życia niż osoby pracujące fizycznie.
Różnice w grupie wynikać mogą z małej liczy osób pracujących umysłowo (27%). U chorych
z zaostrzeniami nie zaobserwowano związków statystycznie istotnych z czynnikami
socjodemograficznymi. W badaniu własnym czynnikami socjodemograficznymi, które miały
wpływ na jakość życia ogółem u wszystkich badanych, było tylko wykształcenie. Osoby
z wykształceniem podstawowym charakteryzowały się istotnie gorszą jakością życia niż
osoby z wykształceniem zawodowym. Wydaje się, że różnice statystyczne między tymi
grupami są na tyle słabe, że nie pozwalają wnioskować o ich istotnym wpływie na jakość
życia. Nie znaleziono pozycji piśmiennictwa, które wskazywały podobne różnice.
Wykształcenie nie miało wpływu na jakość życia w domenie ,,objawy”, gdzie nie wykazano
różnic statystycznie istotnych.
Jakość życia chorych w badaniu własnym oceniana za pomocą SGRQ-C koreluje
statystycznie istotnie z Testem CAT, liczbą zaostrzeń jak również z FEV1. Występują różnice
statystycznie istotne między średnimi wartościami SGRQ-C w poszczególnych stopniach
nasilenia duszności mMRC. Oznacza to, że nasilenie objawów, a w konsekwencji
zmniejszenie wydolności płuc, powoduje pogorszenie jakości życia. Badanie własne
wykazało, że badani zarówno w grupie chorych w stanie stabilnym, jak i z zaostrzeniami
choroby w ostatnich 3 miesiącach mogą znajdować się w każdej z kategorii zaawansowania
choroby. Badani, którzy zdeklarowali, że w ostatnich 3 miesiącach mieli zaostrzenia choroby
wykazywali istotnie większą średnią wartość liczby zaostrzeń choroby w ostatnim roku
w porównaniu od osób w stanie stabilnym.
Badanie własne wskazuje, że nowa klasyfikacja lepiej przewiduje poziom jakości
życia. Mimo to związki między jakością życia a kategoriami zaawansowania choroby według
GOLD są na tyle słabe, że w badaniu własnym stwierdzono, iż w każdej z kategorii stan
zdrowia może mieścić się w zakresie od dość dobrego do bardzo złego. W badaniu własnym
99% badanych wykazała chęć poszerzenia wiedzy na temat swojej choroby.
Przeprowadzone badanie własne dostarczyło wiedzy na temat jakości życia chorych na
POChP i determinujące ją czynniki. W pracy zawarte są też informację na temat nowej
klasyfikacji
zaawansowania
choroby
GOLD
oraz
oceny
poziomu
jakości
życia
w poszczególnych kategoriach. Z wiedzy autorki wynika, że istnieje niewielka liczba badań
w Polsce na temat rozkładu osób z POChP według klasyfikacji GOLD 2011. Nie znaleziono
badań w Polsce, które badałyby jakość życia według stopni zaawansowania choroby. Mimo
ograniczeń w badaniu można wskazać, że jakość życia chorych na POChP jest znacznie
gorsza, a czynniki socjodemograficzne nie wpływają istotnie na poziom jakości życia chorych
na POChP. Sprawując opiekę nad chorym należy zwracać uwagę na kontrolę nasileń
objawów choroby oraz ocenę ryzyka wystąpień zaostrzeń, gdyż to one wpływają na poziom
jakości życia. Z pewnością nowa klasyfikacja GOLDABCD podnosi świadomość, że do trafnej
oceny stopnia zaawansowania choroby należy brać pod uwag wiele różnych elementów. Jest
to krok w kierunku spersonalizowanej medycyny. Nowa klasyfikacja lepiej przewiduje
poziom jakości życia w poszczególnych stopniach. Należy jednak pamiętać, że w każdym
stopniu zaawansowania choroby stan zdrowia chorych może się mieścić w zakresie od dość
dobrego do bardzo złego. Badani wskazują chęć poszerzania wiedzy na temat swojej choroby.
Edukacja
chorych prowadzona
systematycznie
od
początku
choroby
mogłaby
korzystnie
wpłynąć między innymi na nikotynizm, zwłaszcza w grupie chorych w najbardziej zaawansowanym
stopniu choroby.