Stowarzyszenie Autorów ZAiKS

Prawa majątkowe twórcy Autorskie prawa majątkowe to podstawowe uprawnienie, obok praw
osobistych, przysługujące autorowi z tytułu stworzenia utworu. Prawa te są zbywalne w każdy dozwolony
przez prawo sposób (m.in. sprzedaż, darowiznę) oraz podlegają dziedziczeniu, zarówno w drodze
testamentu, jak i dziedziczenia ustawowego. Na treść autorskich praw majątkowych, opisanych art.17
Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Pr.aut.), składa się wyłączne prawo do korzystania z
utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia za
korzystanie z utworu.
Prawa majątkowe to kategoria władztwa nad określonym dobrem. Można powiedzieć, że prawo majątkowe
daje właścicielowi określonego dobra nieomal nieograniczone prawo dysponowania tym dobrem. W ramach
tego prawa może oczywiście swoje dobro udostępniać innym, ograniczać własne uprawnienia itd. W samym
pojęciu prawa majątkowego nie ma elementów wprost finansowych i ekonomicznych. Korzystanie z tego
prawa może je jednak rodzić, chociażby w postaci pobierania określonych pożytków albo wynagrodzenia.
Klasycznym przykładem prawa majątkowego jest prawo własności np. rzeczy. Autorskie prawo majątkowe
to właśnie wyłączne władztwo autora nad stworzonym przez siebie utworem. Władztwo na każdym
możliwym polu eksploatacji, na którym utwór da się wykorzystać. Władztwo to skierowane jest przeciwko
wszystkim, którzy chcieliby utwór eksploatować, zarówno w formie materialnej (np. płyta), jak i niematerialnej
(np. odtworzenie z tej płyty). Do twórcy należy także decyzja o pobieraniu i wysokości wynagrodzenia za
eksploatację.
Wszelkie formy korzystania z utworu nie mogą nastąpić wcześniej niż twórca udzieli na nie zgody.
Brak zgody na korzystanie z utworu powoduje, że korzystanie z utworu jest naruszeniem autorskich praw
majątkowych (rodzi odpowiedzialność cywilną z art.79 Pr.aut.) i przestępstwem (rodzącym odpowiedzialność
karną z art.116 ? 118 Pr.aut.). Ustawa przesądza także o tym, że twórca ma prawo majątkowe do każdego
możliwego dla danego rodzaju utworu sposobu jego eksploatacji (,,na wszystkich polach''), sposobu
rozpowszechniania, czyli udostępniania innym.
Na korzystanie z utworu na każdym ze szczegółowych pól w powyższych zakresach, musi być udzielona
oddzielna zgoda twórcy lub jego następców prawnych. Tę zgodę twórcy, tylko w nielicznych przypadkach
zastępuje przepis ustawy, w ramach tzw. dozwolonego użytku chronionych utworów (art.23 ? 35 Pr.aut. ?
użytek prywatny i użytek publiczny).
Wynagrodzenia te ściągają także organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, dla twórców
utworów jest to Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.
Autorskie prawa majątkowe, odrębnie niż osobiste, wygasają z upływem lat siedemdziesięciu od
śmierci twórcy lub innych zdarzeń opisanych art. 36 Pr.aut. Te siedemdziesiąt lat liczymy latami pełnymi
od roku następnego po śmierci autora. Oznacza to, że po upływie tych lat, można z utworu korzystać bez
zgody twórcy lub jego następców prawnych i nie trzeba także płacić wynagrodzeń autorskich. Mamy jednak
zawsze obowiązek respektowania autorskich praw osobistych, bo one w czasie nie gasną. Pamiętajmy
jednak, że zgodnie z polskim prawem, art. 40 Pr.aut., producenci lub wydawcy egzemplarzy utworów
literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, niekorzystających z ochrony praw
majątkowych, (a więc m.in. tych których autorzy zmarli przed 70 laty), zobowiązani są do wpłat (5 ? 8% ceny
egzemplarzy) ustalonych przez ministra kultury, na rzecz Funduszu Promocji Twórczości.
1/2
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 04.03.2017 10:25:09
PDF ze strony: http://zaiks.org.pl/138,125,prawa_majatkowe_tworcy
2/2