ann link wpływ dioksyn na zdrowie: stosowanie chloru w wielkiej

ROCZN. PZH, 1996, 47, NR 1
A N N LINK
W PŁY W D IO K SY N N A Z D R O W IE : ST O SO W A N IE C H L O R U W W IE L K IE J
B R Y T A N II‘)
HEALTH EFFECTS OF DIOXINS: THE LEGACY OF CHLORINE USE IN THE UK
Koordynator d/s naukowych Women’s Environmental Network, Londyn
STRESZCZENIE
O rganizacja W om en’s E nvironm ental N etw ork badała źródła i wpływ dioksyn na
zdrow ie od czasów naszej pierwszej kam panii na rzecz produkcji papieru bez użycia
chloru w roku 1989. R ów nież w 1989 r. rząd W ielkiej Brytanii opublikow ał ra p o rt
zatytułowany „Dioksyny w środow isku”, w którym zw rócono szczególną uwagę na
dioksyny znajdujące się w m leku kobiet. Postanowiłyśmy zająć się tą sprawą. W naszym
raporcie „C hlorine, Pollution and the Parents of T om orrow ” doszłyśmy do wniosku,
że źródłem dioksyn w środow isku jest chlor stosowany w przem yśle oraz spalarnie, i że
głównym źródłem zagrożenia dla now orodków nie jest m leko m atki, lecz ekspozycja
na dioksyny przed urodzeniem . Oszacowałyśmy wpływ dioksyn na system nerwowy
now orodków i być m oże na zdolność uczenia się dla niewielkiego odsetka populacji.
W większości krajów uprzemysłowionych występują podobne stężenia dioksyn wśród
ogółu ludności jak w W ielkiej Brytanii. Stężenie w tkance tłuszczowej uzależnione jest
od zaw artości dioksyn w spożywanych pokarm ach. A m erykańska A gencja O chrony
Środowiska (E P A ) oszacowała, że w tkance tłuszczowej A m erykanów znajduje się
60 części na bilion (ppt) związków chloroorganicznych, a 9 ppt dla całego ciała. N ie­
dawno przeprow adzone b adania w W alii (Duarte-Davidson e t al. - 1993) wykazały, że
stężenia wynoszą około 60 p p t (nie uwzględniając PCBs), tak więc stężenia te w W iel­
kiej Brytanii m ogą być naw et wyższe niż w Stanach Zjednoczonych. B adania m leka
kobiet przeprow adzone przez Światową O rganizację Z drow ia również sugerują, że
brytyjskie stężenia dioksyn należą do najwyższych na świecie; wydaje się, że w Polsce
stężenia te są niższe niż w W ielkiej Brytanii. Stężenia sprzed ery przemysłowej zostały
oszacow ane na podstaw ie szczątków kobiety eskimoskiej uwięzionej w lodzie przed
100-400 laty (Tong et al. 1990). Również inne badania (Ligon et al. 1989) zdają się
wskazywać, że dioksyny są praw ie wyłącznie produktem współczesnego społeczeństw a
przemysłowego. Z aw artość tych związków w osadach jezior wzrosła gwałtownie około
1940 r., gdy na wielką skalę rozpoczęto produkcję chem ikaliów zawierających chlor
(Czuczwa i Hites, 1989).
1 tłumaczenie tekstu oryginalnego wykonane przez Fundację Ekologia i Zdrowie
122
A. Link
Nr 1
R ap o rt Е Р А na tem at dioksyn spowodował wzrost zaniepokojenia skutkam i zdro­
wotnym i spowodowanymi poziom am i dioksyn występujących w tkankach ogółu lud­
ności. Przygotow anie rap o rtu trwało trzy lata i pracow ało nad nim ponad stu naukow ­
ców. R a p o rt potw ierdza związek pom iędzy dioksynami, a nowotworam i: ocena EPA
dotycząca zdolności wywołania nowotworów „pozostała właściwie niezm ieniona od 1985
ro k u ”. W przypadku zaś innych skutków (poza now otworam i): „ przeciętna dzienna
ekspozycja bliska jest ekspozycji pow odującej takie skutki w przypadku zw ierząt labo­
ratoryjnych”. Uważa się, że ludzie są średnio podatni na dioksyny w porów naniu
z innymi gatunkam i zwierząt, tak więc nie m a mowy o jakim ś m arginesie bezpie­
czeństwa.
E P A przew iduje skutki pozanow otw orow e przy stężeniach około 9 ppt dla całego
organizm u. N a przykład endom etrioza występuje przy stężeniach wynoszących 54 ppt
(być m oże i niższych) (R ie r et al. 1993.). Zm niejszenie ją d er u mężczyzn pojawia się
przy stężeniach wynoszących 14 ppt. W innych badaniach przy stężeniu 14 ppt pojawia
się zm iana tolerancji na glukozę, co może sugerować zagrożenie cukrzycą. Zw iększona
podatność na wirusy pojaw ia się u myszy przy stężeniach 7 ppt, co może oznaczać, że
wszyscy m ożem y stać się mniej odporni na choroby wirusowe już przy obecnych
stężeniach dioksyn.
W W ielkiej Brytanii zanieczyszczenie dioksynam i jest znaczne, a na niektórych
obszarach jest ono bardzo duże. Jednym z takich miejsc jest otoczenie fabryki p ro ­
dukującej chlorofenole: u rodzin miejscowych rolników pijących m leko stw ierdzono
stężenie dioksyn w tkance tłuszczowej wynoszące od 49 do 291 ppt, a u robotników
stężenia tych związków przekraczają od 25 do 30 razy stężenia u ogółu ludności.
Stw ierdzono również negatywny wpływ poziom u testosteronu u mężczyzn. Dioksyny
m ają stały wpływ na zdrowie tych ludzi.
O bniżenie poziom u dioksyn w środowisku praw dopodobnie przyczyniłoby się do
popraw y zdrow ia i kondycji ogółu ludności.
Należałoby więc zlikwidować spalarnie odpadów i rozpocząć stopniow ą elim inację
chloru jako surowca, rozpoczynając od procesów przemysłowych, takich jak produkcja
PCW i rozpuszczalników. Inne kraje powinny dążyć do uniknięcia tego toksycznego
etapu rozwoju przem ysłowego i wprowadzić czyste, niskoodpadow e technologie.