D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt III AUa 736/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 marca 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski
Sędziowie: SSA Lucyna Guderska (spr.)
del. SSO Joanna Baranowska
Protokolant: stażysta Weronika Skalska
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 marca 2015 r. w Ł.
sprawy A. E.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.
o emeryturę
na skutek apelacji organu rentowego
od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z dnia 2 kwietnia 2014 r., sygn. akt: VIII U 136/14,
1.oddala apelację;
2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz A. E. kwotę 120
(sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu
apelacyjnym.
Sygn. akt III AUa 736/14
UZASADNIENIE
Decyzją z 22 listopada 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił A. E. prawa do emerytury
wskazując, że na wymagane 25 lat okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu - do dnia 1 stycznia 1999r. udowodnił 24 lata, 4 miesiące i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 18 lat i 3 miesiące pracy
w szczególnych warunkach. ZUS nie zaliczył okresów wykonywania pracy sezonowej jako pracownik ogrodu w
Państwowym Gospodarstwie Rolnym w N. w miesiącach: czerwiec, lipiec, sierpień w latach 1969-1972.
W odwołaniu od powyższej decyzji A. E. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury, z zaliczeniem do stażu
ubezpieczeniowego okresu pracy sezonowej w latach 1969-72.
Zaskarżonym wyrokiem z 2 kwietnia 2014r. Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. E. prawo
do emerytury od 11 października 2013r. oraz orzekł o kosztach zastępstwa procesowego.
Sąd Okręgowy ustalił, że A. E., ur. (...), w dniu 13 września 2013 r. złożył po raz pierwszy wniosek o przyznanie
mu emerytury. Decyzją z 29 września 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił mu prawa do emerytury
wskazując, że nie udowodnił wymaganych 25 lat podlegania ubezpieczeniu społecznemu.
W dniu 11 października 2013r. A. E. złożył kolejny wniosek o emeryturę, podnosząc że od 25 czerwca do 30 września
w latach 1969-1972 pracował w PGR w N. przy pracach w ogrodzie, żniwach, sianokosach. Wnioskodawca nie jest
członkiem otwartego funduszu emerytalnego.
A. E. 14 czerwca 1969r. ukończył Szkolę Podstawową w R., a od 1 września 1969r. rozpoczął naukę w (...) Szkole (...)
w Ł..
Rodzice wnioskodawcy S. i H. E. mieszkali w N., nie posiadali gospodarstwa rolnego. Ojciec pracował jako kierowca
w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w N., matka również była pracownikiem PGR.
W okresie od 1 września 1969r. do 24 czerwca 1972r. wnioskodawca był uczniem (...) Szkole (...) w Ł.. Po zakończeniu
roku szkolnego, w okresie wakacji - od czerwca 1969r. podejmował pracę w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w N.
jako pracownik sezonowy. Pracował od godziny 7 do 12 i następnie od godziny 14 do wieczora, praktycznie do godziny
18, choć w niektórych latach w sierpniu kończył prace nieco wcześniej. Wnioskodawca pracował w ogrodzie PGR:
zajmował się odchwaszczaniem, pieleniem pomidorów, ogórków, buraków, porów, pietruszki, zbiorem pomidorów,
fasolki, pietruszki, marchwi, porów, selera. Zajmował się również obróbką tych warzyw czyli myciem, przygotowaniem
ich do wysyłki. Zbierał także owoce, uczestniczył w żniwach - nosił snopki, pracował przy zwózce zboża. Otrzymywał
wynagrodzenie za przepracowane godziny, które niekiedy uzależnione było od efektów pracy, np. przy zbiorach fasolki
- za zebrane kilogramy. Wnioskodawca nie pamięta, czy zawierał formalne pisemne umowy o wykonywanie prac
sezonowych.
Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w W. Filia w Ł. poinformowała organ rentowy, że w aktach
osobowych wnioskodawcy brak informacji o pracy wykonywanej w latach 1969-1972, ale A. E. figuruje na listach
płac pracowników sezonowych za lata 1969 – 1972 w miesiącach od czerwca do sierpnia. Podano kwoty wypłacone
wnioskodawcy w okresie od czerwca do sierpnia w latach 1969-1972, wskazując że wszystkie wynagrodzenia wypłacane
były z osobowego funduszu płac i odprowadzono od nich składki na ubezpieczenia społeczne.
W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie jest zasadne.
Zdaniem tego Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że wnioskodawca legitymuje się okresem
składkowym i nieskładkowym w wymiarze 25 lat. Sąd zaliczył do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy okresy
pracy w gospodarstwie rolnym Państwowego Gospodarstwa Rolnego w N. od 25 czerwca, tj. od zakończenia roku
szkolnego - do 30 sierpnia w latach 1969 - 1972 (łącznie ponad 8 miesięcy). Wskazał, że pracował on wówczas w
wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, co pozwala – w myśl art. 10 ust.1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach – na
zaliczenie tego okresu do okresu ubezpieczenia. Łącznie zatem z uznanym przez ZUS okresem 24 lat, 4 miesięcy i 10
dni wnioskodawca posiada ponad 25 – letni okres ubezpieczenia. Tym samym, w ocenie Sądu I instancji, A. E. spełnił
wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia
1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. zmienił decyzję organu rentowego i orzekł,
jak w punkcie pierwszym wyroku. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 12
ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył organ rentowy, zarzucając:
- naruszenie prawa materialnego - art. 6 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 2 pkt 1 a ustawy z 17 grudnia 1998r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ustalenie, że wnioskodawca udowodnił 25 letni
okres składkowy i nieskładkowy uprawniający do ustalenia prawa do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym;
- naruszenie prawa procesowego - art. 233 k.p.c. wskutek przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez
dokonanie ustaleń nie mających faktycznego uzasadnienia w zebranym materiale dowodowym.
Wskazując na te zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Zdaniem apelującego, postępowanie dowodowe prowadzone przez sąd I instancji z udziałem świadków, przy
istniejących szczątkowych i niewystarczających dokumentach płacowych, miało wprawdzie na celu ustalenie
charakteru pracy, wymiaru czasu pracy oraz czasokresów jej świadczenia, ale w odniesieniu do pracy młodocianego
nie miało ono dla rozstrzygnięcia sporu znaczenia. O zatrudnieniu młodocianych przed 1 stycznia 1975r., a po 8
maja 1945r. stanowiły m.in. przepisy ustawy z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przy przyuczaniu do określonej pracy
i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy. Zgodnie z tą ustawą za
młodociane uważano osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 roku życia. Od 21 lipca 1961r. na mocy art.
45 ustawy z 15 lipca 1961 r. o rozwoju oświaty i wychowania - podwyższono tę granicę wieku do lat 15. Wobec tego
zatem okresy zatrudnienia młodocianych przed dniem 1 stycznia 1975r. (tj. dniem wejścia w życie kodeksu pracy),
mogą być traktowane jako okresy składkowe tylko w razie spełnienia warunków określonych w przytoczonych aktach
prawnych. Zawarcie umowy o pracę z młodocianym mającej inny charakter niż w celu nauki zawodu nie powodowało
powstania stosunku ubezpieczeniowego, a zatem składki nie były odprowadzane. Dlatego też – zdaniem skarżącego uznanie przez Sąd okresów pracy młodocianego wnioskodawcy (w latach 1969-1970), nastąpiło z naruszeniem art. 6
ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 1a ustawy. Ponadto, skarżący podniósł, że okres lat 1969-1972 został zaliczony przez
Sąd Okręgowy w oparciu o całkowicie nietrafioną podstawę prawną, tj. przepis art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej,
odnoszącą się do innej sytuacji faktyczno-prawnej (pracy domownika w gospodarstwie rolnym). Tymczasem okresy
zatrudnienia młodocianych na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r. są
okresami składkowymi, o jakich mowa w art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy, jedynie wtedy, gdy wykonywanie pracy odbywało się
na podstawie indywidualnej umowy o naukę zawodu, której to wnioskodawca z pewnością nie zawarł. Zdaniem ZUS,
ukończenie przez wnioskodawcę 18 lat mogłoby uprawniać co najwyżej do zaliczenia zatrudnienia w czasie wakacji w
latach 1971-1972 (co daje okres niewiele ponad 4 miesięcy), tj. w rozmiarze nie wystarczającym do uzupełnienia 25 lat
– pod warunkiem istnienia dokumentów potwierdzających rodzaj umowy zawartej z wnioskodawcą w tych latach, a
przede wszystkim, czy były od niej odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. W ocenie skarżącego, analiza
listy płac za wyżej wymieniony okres wskazuje na zbyt niskie wynagrodzenia, aby potwierdzały one pracę w wymiarze
ustalonym przez Sąd I instancji, zwłaszcza w czerwcu i sierpniu.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, choć część podniesionych w niej zarzutów należy uznać
za zasadne.
Spór w przedmiotowej sprawie sprowadza się do możliwości zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy,
uprawniającego do nabycia prawa do emerytury, pracy sezonowej wykonywanej w latach 1969 – 1972 w okresie od 25
czerwca do 31 sierpnia w PGR w N.. Rację ma przy tym organ rentowy, że okres ten – do daty ukończenia przez A. E.
18 lat, tj. do 12 lutego 1971r. - podlega ocenie pod kątem spełnienia przesłanek z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z 17 grudnia
1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz. 1440), nie
zaś – jak wskazał Sąd I instancji – art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy, który dotyczy możliwości uwzględnienia pracy rolniczej
przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodzić się należy również z organem
rentowym, że okresy zatrudnienia młodocianych przed 1 stycznia 1975r. (tj. przed dniem wejścia w życie kodeksu
pracy) mogą być traktowane jako okresy składkowe tylko w razie spełnienia warunków określonych w przytoczonych w
apelacji aktach prawnych, przy czym za młodociane w okresie od 21 lipca 1961r., na mocy art. 45 ustawy z 15 lipca 1961
r. o rozwoju oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160), uważano osoby, które ukończyły 15 lat, a nie przekroczyły
18 roku życia.
Jak trafnie podnosi skarżący w apelacji, zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przy
przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu
pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) młodociani mogli być zatrudniani w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej
pracy lub odbycia wstępnego stażu pracy. Jednakże – co uszło uwadze organu rentowego - stosownie do treści ust.
2 tego artykułu, poza przypadkami określonymi w ust. 1, zakłady pracy mogły zatrudniać młodocianych przy lekkich
pracach sezonowych i dorywczych, których rodzaje i czas trwania określiła Rada Ministrów w rozporządzeniu z 28
lipca 1959r. w sprawie zatrudnienia młodocianych przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych (Dz. U. Nr 45, poz.
277). Załącznik do tego rozporządzenia, zawierający wykaz tego rodzaju prac dla młodocianych, w poz. 3 wymienia
obcinanie, czyszczenie, zbieranie, sortowanie i pęczkowanie warzyw, w poz. 4 – ręczne ścinanie nasienników, jak
buraki, marchew, kapusta, brukiew itp., w poz. 5 – pielenie kultur ogrodniczych, w poz. 9 – zrywanie owoców
z krzewów jagodowych, w poz. 10 – wstępne przygotowanie owoców i warzyw do produkcji (w tym m.in. ręczne
oczyszczanie, płukanie, sortowanie, ręczne nakładanie do opakowań bezpośrednich), w poz. 18 – prace przy uprawie
gleby (w kulturze) wykonywane narzędziami w gospodarstwach ogrodniczych i przy konserwacji terenów zielonych
(kopanie, motykowanie do 3 godzin dziennie, grabienie itp.), a w poz. 26 – zrywanie i zbieranie owoców i nasion (od
1.VI. do 30.IX).
Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności z precyzyjnych, logicznych i
spójnych zeznań świadków oraz korespondujących z nimi zeznań ubezpieczonego, w spornym okresie zatrudnienia
wnioskodawcy w PGR w N. wykonywał on prace ogrodnicze wymienione w wyżej przytoczonym załączniku do
rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1959r. Tym samym należy uznać, że jako młodociany był on zatrudniony na
warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie
ma zatem przeszkód, by okres od 25 czerwca do 31 sierpnia przypadający w latach 1969 – 1970, tj. kiedy wnioskodawca
był osobą młodocianą, uznać za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy należy również zaliczyć, jako okres
składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 a ustawy o emeryturach i rentach, okres wykonywania pracy sezonowej
w PGR od 1 lipca do 31 sierpnia przypadający w latach 1971 – 1972, tj. po ukończeniu przez wnioskodawcę 18 lat. Z
ustaleń Sądu I instancji wynika bowiem, że pracował on w tym czasie w wymiarze ponad 4 godzin dziennie, czyli w
wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Za prawidłowością ustaleń w tym zakresie przemawia
również treść informacji przekazanej przez Agencję Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa (k. 68 akt ZUS), w
której podano wysokość uzyskanego przez A. E. wynagrodzenia (w 1971r. za lipiec 657,80zł, za sierpień 664,95zł a
w 1972r. za lipiec 1060,10zł oraz za sierpień 690,20zł). Było to zatem wynagrodzenie w wysokości przewyższającej
połowę minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w tym okresie, które od 1 sierpnia 1966r. wynosiło 850zł, a od 1
grudnia 1970r. – 1.000zł. Ponadto z powołanego wyżej pisma Agencji Nieruchomości Rolnych jednoznacznie wynika,
że wymienione w nim wynagrodzenia były wypłacone z osobowego funduszu płac i została od nich odprowadzona
składka na ubezpieczenia społeczne.
Zaliczenie powyższych okresów wynoszących łącznie ponad 8 miesięcy, jako okresów składkowych, do
uwzględnionego przez organ rentowy okresu 24 lat 4 miesięcy i 10 dni, prowadzi do wniosku, że na dzień 1 stycznia
1999r. wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem ubezpieczeniowym w wymiarze 25 lat. W konsekwencji na
aprobatę zasługuje stanowisko Sądu I instancji, że spełnił on wszystkie wymagane przepisem art. 184 ustawy z 17
grudnia 1998r. o emeryturach i rentach warunki do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.
Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, na mocy art. 385 k.p.c.
orzekł o jej oddaleniu. O kosztach postępowania w drugiej instancji - stosownie do jego wyników – orzeczono na
podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r.
(tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461) w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Przewodniczący: Sędziowie: