Przedsiębiorczość kobiet w Polsce

2012
Anna Tarnawa
Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
Przedsiębiorczość kobiet w Polsce
Konferencja badawcza Instynkt przedsiębiorczości
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
w Polsce kobiety to 51,6% ogółu społeczeństwa
i ponad 50% ludności w wieku produkcyjnym,
są one na ogół lepiej wykształcone niż mężczyźni,
wiele z nich godzi pracę zawodową z byciem matką i prowadzeniem domu…
jednak to mężczyźni, zarówno w Polsce, jak i innych krajach UE i świata,
są właścicielami większości działających przedsiębiorstw
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Kobiety przedsiębiorcy w świecie
35,3% przedsiębiorstw na świecie
to podmioty
prowadzone przez kobiety
*Women in Business. Policies to Support Women's
Entrepreneurship Development in the MENA Region, OECD,
2012
104 mln firm prowadzonych
przez kobiety to firmy młode
– do 3,5 roku działalności
*GEM 2010 Women’s Report, GEM 2011
Skłonność kobiet do zakładania
własnego biznesu jest wyższa w
krajach rozwijających się niż
rozwiniętych
*GEM 2010 Women’s Report, GEM 2011
187 mln kobiet
prowadzi własną firmę
w 59 krajach świata
*GEM 2010 Women’s Report, GEM 2011
W porównaniu z mężczyznami, kobiety
zazwyczaj:
 zaczynają od założenia mniejszego
przedsiębiorstwa
 nie rozwijają się pozostając na poziomie
mikroprzedsiębiorstwa,
 mają niższy poziom kapitalizacji,
 rzadziej decydują się na ekspansję na
rynki zagraniczne.
*Women in Business. Policies to Support Women's Entrepreneurship
Development in the MENA Region, OECD, 2012.
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Kobiety przedsiębiorcy w Europie
Tysiące
12 miejsce Polski w Europie pod względem udziału przedsiębiorstw
prowadzonych przez kobiety wśród samozatrudnionych (35,1%)
5000
4000
3000
2000
1000
0
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
udział przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety w całkowitej liczbie samozatrudnionych
samozatrudnieni
Luksemburg
Cypr
Litwa
Słowenia
Łotwa
Norwegia
Chorwacja
Słowacja
Irlandia
Dania
Finlandia
Rumunia
Bułgaria
Szwecja
Czechy
Belgia
Austria
Węgry
Portugalia
Szwajcaria
Grecja
Holandia
Polska
UK
Hiszpania
Francja
Turcja
0,4
0,35
0,3
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
Włochy
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Niemcy
Tysiące
3 miejsce Polski zarówno w UE jak i w Europie – udział podmiotów prowadzonych
przez kobiety wśród firm zatrudniających pracowników (30,5%)
pracodawcy (przedsiębiorcy zatrudniający pracowników)
udział przedsiębiorstw prowadzonych przez kobiety w całkowitej liczbie pracodawców (przedsiębiorstw zatrudniających pracowników)
Źródło: opracowanie własne na podstawie OECD Labour Force Survey, dane za 2011 r.
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Aktywność zawodowa europejskich kobiet
• Tylko ok. 65% kobiet w wieku 15-64 jest aktywna w UE (166 mln kobiet w
populacji)
• Aktywność zawodowa kobiet w Polsce jest niższa niż w Europie
(59,4%; 13,5 mln kobiet w populacji)
• Mężczyźni są bardziej aktywni od kobiet (73% dane dla PL wg Eurostatu).
Współczynnik aktywności zawodowej kobiet (wiek 15-64) w wybranych krajach Europy w 2010 r.
Islandia
Szwecja
Szwajcaria
Dania
Nowegia
Holandia
Finlandia
Niemcy
Estonia
Łotwa
Portugalia
Litwa
Wlk. Brytania
Austria
Hiszpania
Cypr
Słowenia
Francja
UE 27
Bułgaria
Czechy
Irlandia
Belgia
Słowacja
Luksemburg
Polska
Grecja
Węgry
Rumunia
Chorwacja
Włochy
Malta
Turcja
90,0
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
Źródło: opracowanie własne, Eurostat LFS, dane za 2011 r.
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Przedsiębiorczość w Polsce: kobiety vs. mężczyźni
– czy są powody do obaw?
Prawie co 3 firma (dot. samozatrudnionych oraz pracodawców) w Polsce została
założona i jest prowadzona przez kobiety.
Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, III kw. 2012, GUS, 2012
Wskaźniki przeżycia: po 5 latach pozostaje 46,1% firm zakładanych przez
mężczyzn i 43,8% firm utworzonych przez kobiety.
Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2006-2010, GUS, 2012
Wśród 13,6 mln biernych zawodowo 61,4% to kobiety i tylko 38,5% mężczyźni.
Źródło: Kwartalna informacja o rynku pracy w III kw. 2012, GUS, 2012
Liczba niepracujących na 1000 pracujących: 698 to mężczyźni i 1321 kobiety.
Źródło: Kwartalna informacja o rynku pracy w III kw. 2012, GUS, 2012
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Przedsiębiorczość kobiet w Polsce
Cel:
pogłębienie wiedzy na temat przedsiębiorczości kobiet w Polsce,
• identyfikacja determinantów prowadzenia działalności gospodarczej wśród
kobiet,
• zbadanie czy prowadzenie działalności gospodarczej gwarantuje więcej czasu
w życiu prywatnym (również posiadanie dzieci)
• stworzenie rekomendacji, które zachęcą nieaktywne kobiety do
przedsiębiorczości.
Metodologia:
• badania ilościowe i jakościowe (kobiety i mężczyźni przedsiębiorcy, kobiety
o różnym statusie społeczno-ekonomicznym),
• eksperyment ekonomiczny badający podejście do przedsiębiorczości wśród
młodych ludzi,
• ekspertyza prawna – propozycja zmian w prawie ze szczególnym
uwzględnieniem przedsiębiorczość kobiet.
•
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Motywatory – dlaczego stajemy się przedsiębiorcą
Co spowodowało, że podjęła/ął Pan/i działalność gospodarczą?
8,2
8,9
Inne
Zagrożenie bezrobociem, większa pewność pracy na
własny rachunek
6,1
mężczyźni
kobiety
7,6
Możliwość rozwoju zawodowego
11,4
Dążenie do niezależności, samodzielności w
decydowaniu o własnym losie
14,3
14,3
17,7
3,1
2,5
Brak satysfakcji z pracy najemnej
2
Konieczność przejęcia rodzinnej firmy
2,5
Potrzeba polepszenia sytuacji materialnej
10,1
13,2
Brak alternatywy w postaci pracy najemnej
17,7
19,4
Chęć wykorzystania sprzyjających okoliczności, duży
popyt na produkty/usługi
21,4
21,5
0
5
10
15
Źródło: Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP 2011; badanie na przedsiębiorcach
20
25
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Motywatory szczególnie ważne dla kobiet
• Kobiety częściej niż mężczyźni podejmowały działalność gospodarczą z
braku innej sensownej alternatywy, a nie z chęci wykorzystania szansy
(czynnik wypychania);
• Jednocześnie głównym motywatorem dla kobiet przedsiębiorców było:
 traktowanie własnej firmy jako życiowej szansy - dążenie do niezależności,
samodzielności w decydowaniu o własnym losie, spełnienia marzeń
 potrzeba polepszenia sytuacji materialnej,
 możliwość rozwoju osobistego - wykorzystanie doświadczenia zdobytego
w pracy najemnej w sytuacji gdy dalsze zatrudnienie było niepewne,
 negatywne doświadczenia z pracy najemnej,
 chęć pogodzenia obowiązków rodzinnych z zawodowymi, możliwość
elastycznej organizacji czasu pracy.
Źródło: Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP 2011; badanie na kobietach o różnym statusie
19
24
16
10
3
9
6
3
Źródło: Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP 2011; badanie na kobietach o różnym statusie
2
6
2
3
niechęć do brania na siebie
odpowiedzialności
32
rodzina/znajomi odradzali mi
podjęcie działalności
55
nienormowany czas pracy
20
nadmierne obciążenie pracą
30
trudność w łączeniu
obowiązków rodzinnych i
pracy zawodowej
40
brak pomysłu na biznes
58
strach przed porażką
60
procedury administracyjne,
zbyt duża biurokracja przy
zakładaniu firmy
brak odpowiednich
funduszy/kapitału
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
i demotywatory
Co powstrzymało Panią przed założeniem własnej firmy?
70
50
kobiety pracujące najemnie
kobiety bezrobotne i nieaktywne zawodowo
16 17
8
0
0
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Co jest największą zaletą prowadzenia własnej działalności?
• Ponownie, odpowiedzi kobiet i mężczyzn są bardzo zbliżone,
• Mężczyźni częściej postrzegali własny biznes jako synonim prestiżu,
kobiety – dobrej atmosfery w miejscu pracy.
Zalety pracy na własny rachunek (wskazania: bardzo ważne i ważne, w %)
91,3
87,7
88,9 90
88,8 90
93,9
86,3
89,8 90
75,778,5
70,470,1
mężczyźni
kobiety
szacunek, prestiż
możliwość
wykonywania pracy
w domu
dogodne godziny
pracy
stabilność
zatrudnienia
praca zgodna z
wykształceniem i
umiejętnościami
możliwość
osobistego rozwoju
wysokie zarobki
Źródło:
Przedsiębiorczość
kobiet w Polsce,
PARP 2011,
badanie na
przedsiębiorcach
brak napięć,
stresów, miła
atmosfera
49 51,3
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Co jest albo było najtrudniejsze w prowadzeniu firmy?
- bariery rozwoju w opinii przedsiębiorców
Konkurencja za strony szarej strefy
6%
7%
Mało elastyczne prawo pracy
6%
7%
30%
32%
Zbyt wysokie pozapłacowe koszty pracy (podatki
ZUS)
18%
17%
Konkurencja ze strony innych firm
28%
30%
Zdobywanie nowych klientów
13%
13%
Dostęp do kapitału finansującego rozwój firmy
mężczyźni
kobiety
Źródło: Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP 2011; badanie na przedsiębiorcach
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Praca zawodowa a życie rodzinne
• 16% kobiet pracujących najemnie i 7% bezrobotnych i nieaktywnych
zawodowo uważa, że łatwiej jest pogodzić te sfery we własnej firmie;
• Żadna przedsiębiorczyni nie podziela tej opinii, 15% z nich uważa, że
największą zaletą pracy najemnej jest możliwość godzenia tych ról;
• Większość (76%) respondentek przedsiębiorców uważa, że prowadzenie
własnej firmy negatywnie wpływa na ilość czasu poświęcanego na opiekę nad
małymi dziećmi;
• Kobiety przedsiębiorcy planują posiadanie dziecka (częściej niż inne kobiety
65% vs. 42,4% dla zatrudnionych kobiet);
• Prawie tyle samo (ok. 40%) kobiet w każdej kategorii wszystkie bądź
większość prac domowych wykonuje sama,
• Bardziej partnerski podział obowiązków jest w związkach kobiet aktywnych
zawodowo (co druga pracownica co 3. przedsiębiorczyni dzieli się po połowie
Źródło: Przedsiębiorczość kobiet w Polsce, PARP 2011;
badanie na kobietach o różnym statusie
obowiązkami z partnerem).
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Podsumowanie
•
Biznes to biznes niezależni od płci, niemniej pozostaje obciążenie
obowiązkami opiekuńczymi wobec dzieci, szczególnie małych.
•
Istnieje potencjał rozwoju przedsiębiorczości kobiet - prawie dwie trzecie
(63%) kobiet pracujących najemnie oraz co druga (51%) bezrobotna i
nieaktywna zawodowo bierze pod uwagę założenie własnej firmy w ciągu
najbliższych 5 lat; młode kobiety są bardziej skłonne do zakładania działalności
gospodarczej niż ich koledzy.
•
Pozostaje kwestia pewności siebie, wiedzy, partnerstwa i rozwiązania
kwestii instytucjonalnej opieki nad dziećmi
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Co dalej czyli uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości
kobiet wg GEM
Przedsiębiorczość kobiet. Polska a kraje o gospodarkach nastawionych na innowacje
120
4,38
5
4,5
3,73
3,65
110
4
3,11
3,5
2,57
3
% 100
2,5
1
2
3
4
5
2
1,5
90
1
0,5
80
0
Średnia dla gospodarek innowacyjnych =100
1
2
3
4
5
Polska
Dostępne usługi społeczne są wystarczające, aby kobiety mogły kontynuować pracę nawet po
założeniu rodziny.
Rozpoczęcie nowej działalności gospodarczej jest społecznie akceptowaną ścieżką kariery dla kobiet.
Kobiety zachęca się do pracy na własny rachunek lub rozpoczęcia nowej działalności gospodarczej.
Mężczyźni i kobiety mają równe szanse na założenie nowego biznesu.
Mężczyźni i kobiety są równie zdolni do założenia nowego biznesu.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania Global Entrepreneurship Monitor –
National Expert Survey 2011.
Warszawa, 17 grudnia 2012 r.
Dziękuję za uwagę
anna _ tarnawa @ parp.gov.pl