Demokracja bezpoŹrednia

STOSUNKI MI¢DZY PA¡STWEM A OBYWATELEM
Koniecznie jednak nale˝y zaznaczyç, ˝e
prawa te dotyczy∏y jedynie m´˝czyzn. Kobiety
po raz pierwszy upomnia∏y si´ o swoje prawa
podczas rewolucji francuskiej. W 1791 r. opublikowano nawet „Deklaracj´ praw kobiety i obywatelki”, nawiàzujàcà do rewolucyjnej Deklaracji Praw Cz∏owieka i Obywatela (zob. s. 179).
Walka kobiet przybra∏a na sile pod koniec
XIX stulecia, zw∏aszcza w Stanach Zjednoczonych i w Anglii. Tylko w niektórych krajach zaKobiety, które w drugiej po∏owie XIX w. rozkoƒczy∏a si´ sukcesem. Jeszcze w oficjalnym
pocz´∏y walk´ o równouprawnienie, nazywapruskim dokumencie z 1867 r. pojawia∏y si´ takie
no sufra˝ystkami (od ang. suffrage – g∏os wyprzepisy, jak np. stwierdzenie, ˝e „cudzoziemiec,
borczy). Stosowa∏y one ró˝ne metody i Êrodki,
kobieta i ma∏oletni nie mogà nale˝eç do stowaby zwróciç uwag´ opinii publicznej na problerzyszenia politycznego”. Pierwszym paƒstwem
my kobiet i wywrzeç presj´ na rzàdy swych
na Êwiecie, które przyzna∏o prawo g∏osu kobiekrajów. Niejednokrotnie spotyka∏y je za to sutom, by∏a Nowa Zelandia (1893 r.). W 1918 r. prarowe represje. Ruch sufra˝ystek rozwinà∏ si´
wa wyborcze uzyska∏y kobiety w kolejnych kilku
zw∏aszcza w Anglii i Stanach Zjednoczonych.
krajach, m.in. w Wielkiej Brytanii, Niemczech
i Polsce, dwa lata póêniej w Stanach Zjednoczonych, ale np. we Francji na uzyskanie praw wyborczych kobiety musia∏y czekaç a˝ do 1944 r.
W Szwajcarii otrzyma∏y je dopiero w 1971 r., a w Portugalii w 1974 r.
Tak˝e na ziemiach polskich pojawia∏y si´ w ˝yciu publicznym kobiety, które domaga∏y si´ uznania równej pozycji wobec m´˝czyzn. Nazywano je emancypantkami
(od ∏ac. emancipatio – uwolnienie si´ spod zale˝noÊci). W XIX w. coraz wi´cej kobiet
pracowa∏o w przemyÊle, szkolnictwie, urz´dach, na stanowiskach zarezerwowanych
dotychczas dla m´˝czyzn. M∏ode kobiety podejmowa∏y te˝ studia na uniwersytetach.
WÊród nich by∏a przysz∏a noblistka, Maria Sk∏odowska-Curie.
• Sprawdê w encyklopedii, za jakie zas∏ugi i kiedy Maria Sk∏odowska-Curie otrzyma∏a Nagrod´ Nobla. Od kiedy istnieje ta nagroda? Czy znasz nazwiska innych
Polaków, którzy dostàpili podobnego zaszczytu?
Demokracja bezpoÊrednia
Suweren, czyli w demokracji lud, mo˝e sprawowaç w∏adz´ albo
bezpoÊrednio, albo przez swoich przedstawicieli. Stàd wyró˝nia si´
dwa typy demokracji: demokracj´ bezpoÊrednià i demokracj´
przedstawicielskà.
148
Sposoby sprawowania w∏adzy i jej instytucje. Prawa obywatelskie
W demokracji bezpoÊredniej ka˝dy obywatel ma prawo udzia∏u
w sprawowaniu w∏adzy. We wspó∏czesnym Êwiecie udzia∏ ten sprowadza si´ g∏ównie do procesu podejmowania decyzji. Dawniej,
zw∏aszcza w wypadku ma∏ych grup ludzi, mo˝liwy by∏ tak˝e udzia∏
ka˝dego w wykonywaniu tych decyzji. W obecnie istniejàcych paƒstwach wykonywaniem decyzji podj´tych przez obywateli zajmujà
si´ specjalne organy paƒstwowe.
Obywatele podejmujà najcz´Êciej decyzj´ podczas referendum lub plebiscytu. Referendum w jakiejÊ sprawie (za przyj´ciem
proponowanego rozwiàzania lub przeciw temu) to g∏osowanie,
w którym mogà uczestniczyç wszyscy obywatele majàcy czynne prawo wyborcze. W ró˝nych krajach referenda odbywajà si´ z ró˝nà
cz´stotliwoÊcià. We wspó∏czesnym Êwiecie najpopularniejsze sà
w Szwajcarii, w której niemal wszystkie projekty ustaw, a tak˝e praw
lokalnych, podlegajà g∏osowaniu powszechnemu w ka˝dym z kantonów tego paƒstwa zwiàzkowego.
W Polsce po II wojnie Êwiatowej referenda by∏y
nieliczne. Tylko niektóre z nich przynios∏y istotne decyzje dla paƒstwa. Nawet referendum ludowe
w 1946 r. nie odegra∏o takiej roli, faktyczne bowiem
decyzje o losach paƒstwa zosta∏y podj´te wczeÊniej,
niezale˝nie od woli narodu. Komunistyczne w∏adze
Polski zada∏y wówczas obywatelom trzy pytania:
1. Czy jesteÊ za zniesieniem senatu?
2. Czy chcesz utrwalenia w przysz∏ej konstytucji
ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez
reform´ rolnà i unarodowienie podstawowych
ga∏´zi gospodarki krajowej z zachowaniem podstawowych uprawnieƒ inicjatywy prywatnej?
3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Paƒstwa Polskiego na Ba∏tyku i Nysie ¸u˝yckiej?
KomuniÊci namawiali do g∏osowania „3xTAK”,
opozycja wzywa∏a do g∏osowania „NIE” na pierwsze Plakat „Tonàcy brzytwy si´ chwyta” by∏
z pytaƒ. To, jak rzeczywiÊcie g∏osowano, i tak nie rozpowszechniany przez komunistów
mia∏o du˝ego znaczenia, bo obecnie wiadomo, ˝e przed referendum w 1946 r.
wyniki referendum zosta∏y sfa∏szowane przez ówPrzyjrzyj si´ dok∏adnie ilustracji. W jaki
czesne w∏adze.
sposób autor przedstawi∏ czo∏owego dzia∏acza
Inne powojenne referenda przeprowadzone opozycji Stanis∏awa Miko∏ajczyka. Zastanów
w Polsce dotyczy∏y reformy gospodarczej, po- si´, do kogo adresowany by∏ ten plakat.
wszechnego uw∏aszczenia, zatwierdzenia KonstyJak myÊlisz, czy karykatura polityczna
tucji Rzeczypospolitej Polskiej i przystàpienia Pol- jest skutecznym Êrodkiem propagandy?
Odpowiedê uzasadnij.
ski do Unii Europejskiej.
www.wsip.com.pl
149