Raport za IV kwartał 2012

Projekt pn. „System zarządzania zmianą z wykorzystaniem barometru koniunktury”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Nr umowy UDA.POKL.08.01.02-02-003/11
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
IV kwartał 2012 – I kwartał 2013
RAPORT KWARTALNY NR 4
(WERSJA PODSTAWOWA, POPRAWIONA)
Zawartość:
1.
2.
3.
4.
Ogólna ocena nastrojów gospodarczych
Elementy analizy szczegółowej
Trzy ujęcia przekrojowe
Uwagi metodyczne
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
WROCŁAW 2013
„Człowiek – najlepsza inwestycja”
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych na Dolnym Śląsku
Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej Dolnego Śląska za
IV kwartał 2012 - I kwartał 2013 r. utrzymuje się niezmiennie na dodatnim
poziomie i wynosi 5,1%.
Przedstawione dane zostały nieco skorygowane (o -0,4%) w stosunku do pierwszych
ocen ogłoszonych w mediach w końcu stycznia, po przeliczeniu mniejszej liczby ankiet.
Komentarz:
Trwa powolny trend osłabiania koniunktury, ale zmiany nie są duże i nadal odbiegają
na plus od średniej krajowej wynikającej z badań GUS Jest to z pewnością ważny czynnik
wpływający na zachowania konsumentów i przedsiębiorców. Media i analitycy powtarzając
od trzech kwartałów tezę o spowolnieniu gospodarczym, wywołują większą ostrożność w
postawach nabywców i inwestorów. Działa tu syndrom samosprawdzającej się przepowiedni.
Pomimo tego nastroje przedsiębiorców dolnośląskich są korzystne. Stanowią one wypadkową
trzech elementów: 1) realnych zmian gospodarki UE i Polski, 2) krytycznych medialnych ocen
koniunktury, 3) obiektywnych i subiektywnych czynników wpływających na nastroje
dolnośląskich przedsiębiorców.
Syntetyczny wskaźnik koniunktury zmalał kolejny raz (w ciągu czterech ocen
dokonanych w ramach BKDŚ). W poprzednim badaniu kwartalnym SWK wyniósł 8,0%. Po
raz drugi zanotowano rzadką sytuację (charakterystyczną bardziej dla okresów recesji niż
spowolnienia gospodarczego) w postaci wyższej oceny wykonania poprzedniego kwartału niż
prognozy dotyczącej nowego kwartału. Typowe opinie przedsiębiorców są zwykle krytyczne
wobec tego, co było i bardziej optymistyczne wobec przyszłości. Należy sądzić, że na
nietypowe obecne oceny ma wpływ szum medialny na temat spowolnienia gospodarczego.
Wskaźnik koniunktury dla wykonania IV kwartału wynosi 5,9%, natomiast prognoza na I
kwartał – 4,4%.
Reasumując: nastroje są nadal dobre, ale postępuje pewne zmniejszanie poziomu
optymizmu. W efekcie wszystkie trzy linie wykresu (dla poprzedniego kwartału; SWK; dla
nowego kwartału) w stosunku do poprzedniego badania wskazują tendencje spadkowe (rys. 1)
2
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
16
14
12
10
Ocena zakończonego kwartału
8
Syntetyczny wskaźnik
koniunktury
6
Prognoza dla rozpoczętego
kwartału
4
2
0
I badanie
II badanie
III badanie
IV badanie
koniunktury I-II koniunktury II- koniunktury III- koniunktury IVkwartał
III kwartał
IV kwartał
I kwartał
Rys. 1. Porównanie ocen nastrojów gospodarczych w czterech kolejnych badaniach (w %)
Efekt sezonowości:
- względny optymizm przedsiębiorców był oparty nie tylko na obserwowaniu
sygnałów płynących z otoczenia, ale także na doświadczeniach związanych z sezonowością
zjawisk ekonomicznych w reprezentowanej branży;
- ocena sezonowości zmian koniunktury na Dolnym Śląsku będzie możliwa w dalszej
części roku, gdy będzie można zestawiać dane dla analogicznych kwartałów;
- tendencje ogólnokrajowe wskazują, że nastroje przedsiębiorców zwykle najlepsze są
w I kwartale i na początku drugiego, a następnie słabną – w okresie wakacyjnym nieznacznie,
a silniej od września (odwrotnie było jedynie w roku 2009); nie musi to być jednak
odzwierciedlane późniejszymi „twardymi” statystykami;
- zmiany nastrojów ekonomicznych na Dolnym Śląsku odzwierciedlają powyższe
tendencje; są także zbliżone pod względem skali i kierunków do zmian ogólnokrajowych,
- bieżące nastroje przedsiębiorców w Polsce są gorsze od nastrojów przedsiębiorców
dolnośląskich, na których jednak także wpływa krajowe osłabienie tendencji wzrostowych.
3
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
2. Elementy analizy szczegółowej
Wśród 15 zadawanych pytań 2 mają charakter całościowy i odnoszą się do
jakościowych ocen generalnych, czyli do pogorszenia lub poprawy sytuacji ekonomicznej w
firmie oraz w reprezentowanej branży.
W nowym badaniu zbiorcza ocena sytuacji finansowej firmy wykazuje stabilność
względem zmian SWK i zajmuje 2. pozycję wśród 15 zmiennych (pytań), a wskaźnik zmalał
do 10,0%. Należy jednak pamiętać, że respondenci przykładają inną miarę do oceny
jakościowej (pogorszenie/poprawa) i do oceny mierzalnej ilościowej (spadek/wzrost)
występującej aż w 13 pytaniach (wykres poniżej). W tej kategorii występuje dwucyfrowy
poziom wskaźnika koniunktury, gdyż wartości dodatnie znacznie przeważają nad ocenami
ujemnymi.
18
16
14
12
Ocena zakończonego kwartału
10
Wskaźnik koniunktury
8
Prognoza dla rozpoczętego
kwartału
6
4
2
0
III badanie koniunktury IIIV kwartał
IV badanie koniunktury IVI kwartał
Rys. 2. Porównanie ocen własnej sytuacji finansowej w dwóch kolejnych badaniach (w %)
Z kolei oceny koniunktury we własnej branży wypadają znowu najgorzej.
Poprzednio ocena była minimalnie ujemna (-0,1%), a teraz skala pesymizmu wzrosła (-1,8%).
Porównanie własnej sytuacji i koniunktury branżowej świadczy o wysokiej efektywności
ekonomicznej ankietowanych przedsiębiorstw, które potrafią dobrze adoptować się do
zmieniających się warunków otoczenia. Firmy lepiej sobie radzą niż wynikałoby to z ogólnej
koniunktury branżowej (ilustracja cechy wysokiej adaptacyjności). Wskaźnik koniunktury w
4
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
branży jest jednym z dwóch, gdzie zanotowano pesymizm netto (czyli ujemny poziom), ale
oceny przyszłości są lepsze niż przeszłości, co można uznać za zjawisko korzystne.
Najwyższe bezwzględne poziomy ocen (optymizmu respondentów) odnosiły się
poprzednio do wielkości sprzedaży ogółem (czyli razem sprzedaży krajowej i zagranicznej).
Teraz ta kategoria jest dopiero na 5. miejscu. Prognoza na nowy kwartał jest znacznie gorsza
niż ocena zakończonego kwartału i tu tkwią główne źródła opisanej na wstępie nietypowej
sytuacji (wykres 3).
Spadek dotyczy głównie sprzedaży krajowej, natomiast oczekiwania eksportowe są
stabilne w stosunku do dotychczasowego wykonania. Warto zwrócić uwagę na ten element,
gdyż w skali kraju na spowolnienie wpływa malejący popyt wewnętrzny, a szans na ponowne
przyspieszenie upatruje się przede wszystkim w popycie zewnętrznym.
20
18
16
14
Ocena zakończonego kwartału
12
10
Wskaźnik koniunktury
8
Prognoza dla rozpoczętego
kwartału
6
4
2
0
III badanie
koniunktury III-IV
kwartał
IV badanie
koniunktury IV-I
kwartał
Rys. 3. Porównanie ocen wielkości sprzedaży ogółem w dwóch kolejnych badaniach (%)
Wśród pozostałych elementów badania największy optymizm dotyczy poziomu
kolejno:
 nakładów inwestycyjnych (1. miejsce),
 popytu na produkty/towary/usługi (3. miejsce),
5
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
 średniego wynagrodzenia w firmie (4. miejsce)
 wydatków na promocję i marketing (6. miejsce),
 zapasów wyrobów/towarów/materiałów.
Przedsiębiorcy nadal podchodzą bardzo ostrożnie do zadłużania się poprzez kredyty
oraz pozostałe zobowiązania (jednak oceny tych kategorii są ciągle dodatnie). Potwierdza to
osłabienie tendencji rozwojowych, a przy niezmiennie dużych inwestycjach oznacza szersze
wykorzystanie kapitałów własnych zamiast zobowiązań. Godne podkreślenia jest właśnie, że
dolnośląscy przedsiębiorcy nie tylko nie rejestrują zmniejszania się inwestycji w IV kwartale,
ale oczekują utrzymania ich poziomu w I kwartale (czynnik prorozwojowy). Odmienne
tendencje wykazują krajowe badania koniunktury.
Innym potwierdzeniem wciąż utrzymującego się optymizmu są dane na temat
zapasów wyrobów/towarów/materiałów. Dolnośląscy przedsiębiorcy nie dążą do obniżania
zapasów, co może (chociaż nie musi) wskazywać na oczekiwania wzmożonej sprzedaży w
przyszłości lub braku konieczności racjonalizacji aktywów.
Ponownie nie wystąpiły istotne zmiany wskaźnika udziału przeterminowanych
zobowiązań w stosunku do całości zobowiązań (tzw. zatory płatnicze). Tylko w tej jednej
szczegółowej kategorii (poza koniunkturą branżową) respondenci wykazali minimalną ocenę
ujemną, ale jest to tzw. destymulanta, a więc im niższy (i zmniejszający się) poziom
wskaźnika należności przeterminowanych w całych należnościach, tym lepiej.
Oczekiwania wzrostu poziomu zadłużenia kredytowego mogą być niekiedy
wymuszone kłopotami z płynnością finansową i trudnościami w spłacie rat kredytów
inwestycyjnych lub koniecznością wykorzystania kredytów obrotowych. Jednak zwykle
wynikają z działań prorozwojowych i dlatego generalna wymowa wzrostu zobowiązań
kredytowych jest korzystna, zwłaszcza w sytuacji, gdy respondenci wykazywali najwyższy
optymizm w zakresie nakładów inwestycyjnych (1. miejsce wskaźnika dla tej kategorii) i
oczekiwali wzrostu zatrudnienia.
Może cieszyć fakt oczekiwań wzrostu zatrudnienia, zważywszy że Dolny Śląsk
charakteryzuje się nieco wyższym bezrobociem od średniej krajowej.
Podobnie wzrost średniego wynagrodzenia prowadzi do powiększenia siły
nabywczej społeczeństwa, rosnącego popytu wewnętrznego i sprzedaży krajowej.
6
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
3. Trzy ujęcia przekrojowe
A. Ujęcie przestrzenne
Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez GUS dla potrzeb analiz regionalnych, Dolny
Śląsk dzieli się na pięć podregionów obejmujących grupy powiatów. Granice podregionów
przedstawia poniższa mapa, a intensywność barwy zielonej odpowiada skali dodatnich ocen
koniunktury, natomiast czerwonej – ujemnych ocen.
Nie stanowi zaskoczenia największy optymizm przedsiębiorców zlokalizowanych we
Wrocławiu. Natomiast mogą cieszyć względnie dobre nastroje gospodarcze panujące w
podregionie jeleniogórskim, który charakteryzuje się – po wałbrzyskim – najniższym na
Dolnym Śląsku poziomem PKB na 1 mieszkańca Nie tylko ogólny wskaźnik koniunktury był
dodatni, ale także przeważały dodatnie odpowiedzi na pytania o stan zatrudnienia (drugim
podregionem z dodatnimi odpowiedziami na to pytanie było miasto Wrocław). W kontekście
wysokiego bezrobocia w podregionie te dwie oceny są bardzo ważne.
7
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
Niepokoją niewielkie ujemne wskaźniki nastrojów ekonomicznych w najsłabiej
rozwiniętym dolnośląskim podregionie – wałbrzyskim, który cechuje także najwyższe
bezrobocie (wg stanu na 31 grudnia trzecie miejsce na Dolnym Śląsku pod tym względem
zajmuje powiat kłodzki – za powiatem górowskim z podregionu legnicko-głogowskiego i
złotoryjskim z podregionu jeleniogórskiego).
B. Przekrój wielkości firm
Duże firmy wykazują się największym optymizmem gospodarczym. Zdecydowanie
wyprzedzają pod tym względem firmy średnie, a te z kolei nieznacznie mikrofirmy oraz małe
przedsiębiorstwa.
14,00
12,00
10,00
Ocena zakończonego kwartału
8,00
Wskaźnik koniunktury
6,00
Prognoza dla rozpoczętego
kwartału
4,00
2,00
0,00
Duże
Średnie
Małe
Mikro
-2,00
Rys. 5. Oceny koniunktury wg wielkości firm (w %)
Główne wnioski dla ujęcia wielkościowego:
- wszystkie segmenty wielkości firm cechują dodatnie wskaźniki nastrojów
gospodarczych,
- duże i średnie firmy cechuje także optymizm netto (czyli prognozy są lepsze niż
oceny wykonania) – odmiennie jest w grupie mikrofirm (do 9 pracujących i do 8 milionów zł
rocznego obrotu), a zwłaszcza małych przedsiębiorstw (do 49 pracujących),
8
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
- duże i średnie firmy są głównym motorem zmian w gospodarce stymulując zmiany w
sile nabywczej mieszkańców i w przyszłym efektywnym ich popycie, natomiast małe i
średnie firmy decydują głównie o sytuacji zatrudnieniowej regionu reagując na impulsy
popytowe z większych firm.
C. Przekrój sektorowy
Wykorzystujemy tu najbardziej zagregowany podział na 3 sektory – produkcyjny,
handel oraz szeroki sektor usług (cała reszta firm).
8,00
7,00
6,00
Ocena zakończonego kwartału
5,00
Wskaźnik koniunktury
4,00
Prognoza dla rozpoczętego
kwartału
3,00
2,00
1,00
0,00
Produkcja
Handel
Usługi
Rys. 6. Oceny koniunktury wg sektorów (w %)
Wszystkie trzy sektory wykazują dodatnie oceny nastrojów gospodarczych. Jedynym
sektorem z optymizm netto i jednocześnie reprezentującym największe przeciętne oceny
nastrojów ekonomicznych są usługi.
Oceny dolnośląskich firm handlowych współbrzmią z ocenami ogólnopolskimi. Wg
danych opublikowanych przez GUS mamy do czynienia z najgorszymi wynikami popytu
wewnętrznego od kilku lat, a spadek tego popytu jest w dużym stopniu wzmacniany
pogarszającą się sytuacją na rynku pracy. Handlowcy wyraźnie odczuli stagnację obrotów w
stosunku do lat poprzednich. Oczekuje się, że tym razem kołem zamachowym koniunktury w
9
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 4
Polsce będzie popyt zewnętrzny, gdyż sytuacja ekonomiczna głównych naszych partnerów
ekonomicznych jest stabilna, a w skali UE w 2013 r. powinien nastąpić postęp ekonomiczny.
4. Uwagi metodyczne
Syntetyczny wskaźnik koniunktury gospodarczej dla Dolnego Śląska (SWK) jest
obliczany zgodnie z metodologią stosowaną przez Komisję Europejską dla Unii Europejskiej,
strefy euro i poszczególnych państw członkowskich (ESI – Economic Sentiment Indicator),
zaadoptowaną także przez Główny Urząd Statystyczny. W stosunku do metody GUS zespół z
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu dokonał daleko posuniętych modyfikacji
zastępując wskaźniki proste wskaźnikami złożonymi, gdyż za niezbędne uznano poszerzenie
trzystopniowej skali odpowiedzi (pogorszenie – brak zmian – poprawa) do skali
siedmiostopniowej, w której występują po trzy poziomy zwiększenia oraz zmniejszenia
danego zjawiska.
Podstawą SWK są wskaźniki odnoszące się do wybranych 15 pytań zadawanych
reprezentatywnej grupie dolnośląskich przedsiębiorców, z czego 12 branych jest pod uwagę w
wyliczeniu SWK, a pozostałe mają charakter wyłącznie analityczny. Pytania zostały
opracowane przez zespół BKDŚ z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i odnoszą się
do zmian ilościowych (13) oraz generalnych ocen o charakterze jakościowym (2).
Przedsiębiorcy oceniają zachodzące zmiany w skali od -3 do 3 pkt.
SWK stanowi procentowy udział odpowiedzi w stosunku do teoretycznie możliwych
ocen maksymalnych (gdyby wszyscy przedsiębiorcy na każde pytanie dotyczące zarówno
zakończonego, jak i rozpoczętego kwartału wystawiali wyłącznie oceny 3 pkt.). W praktyce
SWK na poziomie przekraczającym 10% należy uznać za stosunkowo wysoki i
odzwierciedlający dobry klimat gospodarczy, a na poziomie 20% - bardzo dobry.
W analizach segmentowych zastosowano ujęcia normatywne:
- systemu NTS (lub NUTS) dla jednostek terytorialnych poziomu trzeciego, zgodnie z
rozporządzeniem Rady Ministrów (i dyrektywą UE);
- sektory na podstawie klasyfikacji PKD, gdzie sektor produkcyjny obejmuje głównie
sekcję C (a także A, B, D i F); handel – sekcję G; usługi – pozostałe sekcje;
- wielkość firm na podstawie Ustawy o swobodzie przedsiębiorczości i dyrektywy UE
określającej cztery kryteria kwalifikowania firm.
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
jest tworzony dla przedsiębiorców przez przedsiębiorców
10