Raport za I - II kwartał 2012

Projekt pn. „System zarządzania zmianą z wykorzystaniem barometru koniunktury”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Nr umowy UDA.POKL.08.01.02-02-003/11
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
I – II kwartał 2012
RAPORT KWARTALNY NR 1
(WERSJA PODSTAWOWA)
Zawartość:
1.
2.
3.
Wynik ogólny badania
Uwagi metodyczne
Omówienie odpowiedzi na pytania ankietowe
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
WROCŁAW 2012
„Człowiek – najlepsza inwestycja”
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
1. Wynik ogólny badania
Pierwsze badanie zrealizowane w ramach Barometru koniunktury Dolnego Śląska
wskazuje, że syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej Dolnego Śląska za
I-II kwartał 2012 r. był dodatni i osiągnął poziom 10,7%.
Nastroje ekonomiczne dolnośląskich przedsiębiorców są dobre i ulegają poprawie.
Prognozy dotyczące II kwartału były znacznie lepsze niż oceny wykonania I kwartału. Ocena
przez respondentów zmian, które zaszły w I kwartale 2012 r. w stosunku do IV kwartału
2011r. była dodatnia na poziomie 7,6%. Należy podkreślić, że wskazane zmiany miały
charakter sprawozdawczy, w odróżnieniu od ocen dotyczących II kwartału, mających
charakter prognostyczny, kiedy nie są jeszcze znane rezultaty kwartału. Przewidywania
dotyczące II kwartału zamknęły się wskaźnikiem 13,9%. Optymizm przedsiębiorców wyrażał
się więc przyrostem netto na poziomie 6,3%.
Na poziom nastrojów wpływały nie tylko trwałe czynniki odzwierciedlane przez
sygnały płynących z otoczenia makroekonomicznego, ale także doświadczenia związane z
sezonowością zjawisk ekonomicznych w reprezentowanej branży. Można założyć, że efekt
sezonowości nie odbiega od tendencji ogólnokrajowych, natomiast weryfikacja tej tezy będzie
możliwa dopiero, gdy będą znane oceny nastrojów gospodarczych w przyszłym roku (po
piątym badaniu kwartalnym w ramach BKDŚ). O wysokim dodatnim poziomie wskaźników
dla I i II kwartału decydowały przede wszystkim nastroje obserwowane w szerokim sektorze
usługowym, natomiast na ogólną skalę zmian wpłynęły w większym stopniu oceny płynące z
pozostałych sektorów (z przemysłu i budownictwa, z handlu oraz firm wielobranżowych).
Reasumując, zasadniczy wpływ na dużą poprawę SWK miały cztery zjawiska:
 korzystne rzeczywiste tendencje makroekonomiczne w regionie i jego otoczeniu,
 sezonowa cykliczność zjawisk gospodarczych objawiająca się w lepszych wynikach II
kwartału wobec I kwartału;
 wysokie oczekiwania wobec przyszłości będące naturalnym zjawiskiem w okresach
wzrostu gospodarczego (jednak skalę poprawy nastrojów należy uznać za
ponadstandardową);
 znaczne zaawansowanie realizacji II kwartału w wyniku późnego zbierania opinii, co
pozwoliło jednak na pełniejszą ocenę tego kwartału.
2
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
Zasadniczą funkcją analiz koniunktury jest ujęcie dynamiczne pozwalające na ocenę
zmieniających się tendencji. Od drugiego badania koniunktury będzie możliwe nawiązanie do
wyników niniejszego pierwszego badania, a w drugim roku oceniania regionalnych nastrojów
gospodarczych będzie można wyeliminować czynnik sezonowości (tzw. wyrównanie
sezonowe wskaźników). Z tych powodów główna rolą pierwszego badania jest wyznaczenie
punktu odniesienia dla kolejnych badań.
2. Uwagi metodyczne
Syntetyczny wskaźnik koniunktury gospodarczej dla Dolnego Śląska (SWK) jest
obliczany zgodnie z metodologią stosowaną przez Komisję Europejską dla Unii Europejskiej,
strefy euro i poszczególnych państw członkowskich (ESI – Economic Sentiment Indicator),
zaadoptowaną także przez Główny Urząd Statystyczny. W stosunku do metody GUS zespół z
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu dokonał daleko posuniętych modyfikacji
zastępując wskaźniki proste wskaźnikami złożonymi, gdyż za niezbędne uznano poszerzenie
trzystopniowej skali odpowiedzi (pogorszenie – brak zmian – poprawa) do skali
siedmiostopniowej, w której występują po trzy poziomy zwiększenia oraz zmniejszenia
danego zjawiska.
Podstawą SWK są wskaźniki odnoszące się do wybranych 15 pytań zadawanych
reprezentatywnej grupie dolnośląskich przedsiębiorców, z czego 12 branych jest pod uwagę w
wyliczeniu SWK, a pozostałe mają charakter wyłącznie analityczny. Pytania zostały
opracowane przez zespół BKDŚ z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu i odnoszą się
do zmian ilościowych (13) oraz generalnych ocen o charakterze jakościowym (2).
Przedsiębiorcy oceniają zachodzące zmiany w skali od -3 do 3 pkt.
SWK stanowi procentowy udział odpowiedzi w stosunku do teoretycznie możliwych
ocen maksymalnych (gdyby wszyscy przedsiębiorcy na każde pytanie dotyczące zarówno
zakończonego, jak i rozpoczętego kwartału wystawiali wyłącznie oceny 3 pkt.). W praktyce
SWK na poziomie przekraczającym 10% należy uznać za stosunkowo wysoki i
odzwierciedlający dobry klimat gospodarczy, a na poziomie 20% wskaźnik można traktować
już jako bardzo wysoki.
3. Omówienie odpowiedzi na wybrane pytania ankietowe
Dwa pytania mają charakter całościowy i odnoszą się do jakościowych ocen
generalnych, czyli odnoszą się do pogorszenia lub poprawy sytuacji ekonomicznej w firmie
oraz w reprezentowanej branży.
3
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
Zbiorcza ocena sytuacji finansowej firmy wykazuje zdecydowanie najwyższy
poziom w stosunku do jakiejkolwiek innej kategorii analitycznej – 23,7%. Ocena kondycji
firmy notuje wzrost z 18,3% w I kwartale do aż 28,5% w II kwartale. Tak wysoki optymizm
jest zaskakujący, gdyż wszystkie elementy cząstkowe prowadzące do korzystnej oceny
generalnej uzyskały niższe noty (w skali od -0,3% do 18,9%). Z drugiej jednak strony można
to interpretować jako wynik innej miary przykładanej przez respondentów do oceny
jakościowej (pogorszenie/poprawa) i innej do oceny mierzalnej ilościowej (spadek/wzrost) w
13 pytaniach. Rozkład procentowy ocen sytuacji finansowej przedstawia poniższy wykres.
45,0%
40,0%
35,0%
30,0%
25,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0%
-3
-2
-1
0
1
2
3
OCENA ZAKOŃCZONEGO KWARTAŁU
PRZEWIDYWANIA DOTYCZĄCE ROZPOCZĘTEGO KWARTAŁU
Rys. 1. Rozkład ocen sytuacji finansowej firmy w I – II kwartale 2012
Świadczy to
także o wysokiej
efektywności
ekonomicznej
ankietowanych
przedsiębiorstw, które potrafią dobrze adoptować się do zmieniających się warunków
otoczenia. Dowodem jest to, że jedyna negatywna sumaryczna ocena odnosi się właśnie do
innego pytania o charakterze jakościowym - oceny koniunktury w swojej branży (-0,3%).
Także i tu przewidywania dotyczące II kwartału były znacznie lepsze od tego, co
przedsiębiorcy obserwowali w I kwartale (nastąpił wzrost z -6,4% do 5,8% - jeden z
największych przyrostów netto). Innym wyjaśnieniem tej rozbieżności ocen jest naturalne
oczekiwanie osób zajmujących się działalnością gospodarczą, że koniunktura będzie lepsza, a
wtedy osiągniecie stabilności i dobrej kondycji finansowej będzie łatwiejsze. W efekcie firmy
lepiej sobie radzą niż wynikałoby to z ogólnej koniunktury branżowej (ilustracja cechy
4
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
wysokiej adaptacyjności), ale jednocześnie istnieje duży optymizm przedsiębiorców co do
przyszłości. Warto dla porównania przedstawić poniższy wykres rozkładu procentowego
odpowiedzi respondentów na temat koniunktury we własnej branży.
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
-3
-2
-1
0
1
2
3
OCENA ZAKOŃCZONEGO KWARTAŁU
PRZEWIDYWANIA DOTYCZĄCE ROZPOCZĘTEGO KWARTAŁU
Rys. 2. Rozkład ocen koniunktury ekonomicznej we własnej branży w I – II kwartale 2012
Pozostałe 13 pytań rejestruje wyłącznie zmiany ilościowe (wzrost/spadek), bez ocen
jakościowych. Czułym odzwierciedleniem koniunktury są procesy inwestycyjne. Następuje
sukcesywny wzrost wartości nakładów inwestycyjnych. Nastroje przedsiębiorców w tym
względzie są zbliżone do ocen wielkości sprzedaży ogółem i wynoszą sumarycznie 17,8% (I
kw. 13,9%; II kw. 21,7%). Wskazuje to na możliwość kontynuacji korzystnej tendencji w
przyszłości. Źródłem finansowania nowych inwestycji są głównie środki własne, gdyż stan
zadłużenia kredytowego wzrasta powoli (wskaźnik ogólny 4,9%). W ankietach pojawiały się
opisowe komentarze, że nadal trudny jest dostęp do kredytowania. Jednak ten fakt nie podnosi
wykorzystania alternatywnych sposobów sfinansowania inwestycji, gdyż np. stan
pozostałych zobowiązań rośnie wprawdzie nieco szybciej niż kredyty, ale oceniany jest
sumarycznie wyraźnie niżej (2,1%). Pewnym ograniczeniem płynności finansowej i w efekcie
możliwości rozwojowych firm może być nadmierny wzrost należności. Część firm
zarejestrowała wzrost udziału należności przeterminowanych w należnościach ogółem, ale
skala zjawiska na szczęście nie jest duża (wskaźnik sumaryczny 0,7%).
5
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
Poniżej przedstawiamy wykres ujmujący wszystkie przedstawione powyżej kategorie
(znakiem * oznaczono dwa pytania generalne, o charakterze jakościowym). Różnica polega
na innej, punktowej jednostce miary nastrojów ekonomicznych (np. ocena 0,3 pkt. odpowiada
wskaźnikowi 10%, a 0,75 pkt. jest równoważna wskaźnikowi 25%).
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
-0,2
-0,4
OCENA ZAKOŃCZONEGO KWARTAŁU
PRZEWIDYWANIA DOTYCZĄCE ROZPOCZĘTEGO KWARTAŁU
Rys. 3. Porównanie wybranych składowych oceny koniunktury na DŚ w I-II kwartale 2012
Analizy oparte o dane ankietowe pozwalają stwierdzić, że najważniejsze dla firm
wskaźniki związane ze sprzedażą wykazywały znaczny postęp, przy czym przewidywania
odnośnie nowego kwartału nie tylko wzrosły, ale w porównaniu do kwartału zakończonego
znalazły się na co najmniej o połowę wyższym poziomie (wykres poniżej).
6
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
Popytu na
produkty/towary/usługi
Wartości sprzedaży
krajowej
Wartości sprzedaży na
eksport
Wartości sprzedaży
ogółem
OCENA ZAKOŃCZONEGO KWARTAŁU
PRZEWIDYWANIA DOTYCZĄCE ROZPOCZĘTEGO KWARTAŁU
Rys. 4. Porównanie wybranych składowych oceny koniunktury na DŚ w I-II kwartale 2012
Wykazana pozytywna zmiana stanowi wynik dodatniej różnicy miedzy stanem już
osiągniętym a przewidywanym. Największą dodatnią zmianę spośród wszystkich 15 kategorii
analitycznych odnotowano w przypadku wartości sprzedaży krajowej, a poprawa
optymizmu netto przedsiębiorców (różnica miedzy stanem wyjściowym i przewidywanym)
wyniosła aż 15%. Jednakże w tym przypadku optymistyczny wymiar nie wydaje się tak
doniosły, jeśli przyjrzeć się poziomowi zakończonego kwartału. Tak ogromna różnica wynika
z tego, że poprzedni kwartał charakteryzował się stosunkowo niskim poziomem. Wzrasta
także wartość sprzedaży eksportowej, ale nieco wolniej. Mała zmiana wskaźnika wartości
sprzedaży na eksport ma charakter naturalny, gdyż badana próba nie składa z dużej liczby
eksporterów.
W efekcie zmian sprzedaży krajowej i eksportowej rośnie optymizm przedsiębiorców
w zakresie wartości sprzedaży ogółem (drugi co do wysokości sumaryczny wskaźnik
optymizmu: 18,9%). Jest on skorelowany z wysoką oceną zmian zgłaszanego popytu na
danym rynku. Ocena popytu wykazuje jednak niższy poziom od oceny sprzedaży, co
potwierdza zauważona uprzednio wysoką samoocenę adaptacyjności przedsiębiorców do
zmieniających się warunków.
7
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
Wskaźnik zmian stanu zatrudnienia w badanym okresie wyniósł 8,8%. Przy czym w
pierwszym kwartale był on niższy i wynosił 6%, natomiast prognozowany na II kwartał
osiągnął wartość 11,6%. Wyższe wartości zanotowano dla zmian średniego wynagrodzenia
w firmach, gdzie wskaźnik koniunktury jest dodatni i wyniósł 13,6%. Prognozy dla drugiego
kwartału są jednak bardziej optymistyczne niż wynik dla pierwszego kwartału. Wartości
wskaźników odpowiednio: 12% i 15,3%. Należy pamiętać, że sytuacja jest zróżnicowana w
różnych częściach województwa.
Warto w tym miejscu zauważyć, że zmiany w poziomie zatrudnienia dokonują się w
gospodarce dużo wolniej niż na przykład zmiany sytuacji finansowej firm, dla której
wskaźniki są na wyższym poziomie niż w przypadku zmian poziomu zatrudnienia.
Zatrudnienie jest stosunkowo stabilnym elementem funkcjonowania firmy, a szybka zmiana
kondycji finansowej firmy, która w pewnych przypadkach może dokonywać się z kwartału na
kwartał, nie musi mieć odzwierciedlenia w stanie zatrudnienia. Omówiony pozytywny
wskaźnik inwestycji może przełożyć się na wzrost zatrudnienia w przyszłych kwartałach.
Wskaźnik stanu zatrudnienia jest zróżnicowany terytorialnie, co jest odzwierciedlane
przez twarde statystyki rynku pracy. Na Dolnym Śląsku występuje wieloletnia tendencja
poprawy sytuacji, a stopa bezrobocia powoli zbliża się do średniej krajowej (nadal ją
przewyższa). Tym samym korzystne zmiany zatrudnienia wykazywane przez respondentów z
jednej strony potwierdzają tendencję generalną, a z drugiej strony są wynikiem sezonowej
poprawy po okresie zimowym. Także naturalnym procesem w tej sytuacji są wzrastające
wynagrodzenia.
Na szczególną uwagę zasługuje to, że 13 wskaźników analitycznych już przy
pierwszym badaniu znalazło się po stronie dodatniej. Nawiązując do sposobu pomiaru
koniunktury w skali oceny od -3 do +3, oznacza to, że przeważająca liczba badanych
podmiotów gospodarczych wskazała na osiągniecie wyniku dodatniego. Są to dane korzystne,
wbrew przewidywaniom zawartym w niektórych raportach makroekonomicznych.
Najwyższy średni optymizm (wypośrodkowane dane za I i II kwartał) cechuje
zbiorowość średnich i dużych firm, mniejszy małych firm, a najmniejszy wszystkich firm
ogółem (czyli wskaźnik sumaryczny jest obniżany przez mikroprzedsiębiorców). Odwrotnie
sytuacja wygląda, gdy porównujemy obydwa kwartały – bardzo wysoki progres u
najmniejszych respondentów, duży u małych i stagnacja, a nawet minimalne obniżenie
nastrojów w większych firmach. Reasumując, im mniejszy przedsiębiorca tym gorzej ocenia
8
Barometr koniunktury Dolnego Śląska – Raport kwartalny nr 1
swój punkt wyjścia i tym lepiej przyszłość, natomiast ocena wyjściowa w większych firmach
jest niezła, natomiast oczekiwania co do przyszłości są bardzo ostrożne.
Najlepsze nastroje gospodarcze na Dolnym Śląsku wykazują usługodawcy. Natomiast
firmy przemysłowe i budowlane odnotowują nieco gorszy klimat ekonomiczny niż średnia dla
wszystkich podmiotów. Różnica nie dotyczy ocen przeszłości (tzn. wykonania I kwartału), ale
przyszłości. Wskazuje to, że jeszcze słabsze nastroje ekonomiczne cechują firmy handlowe i
wielobranżowe, które współtworzą wskaźnik sumaryczny. Dynamizm firm usługowych
wpisuje się w niemal nieustanny proces serwicyzacji (wzrostu ekonomicznego znaczenia
sfery usług) gospodarki światowej, krajowej i Dolnego Śląska.
***
Raport kwartalny jest tworzony przez zespół ekspertów UE we Wrocławiu w trzech
wersjach: pełnej - ze szczegółowymi rozważaniami i odniesieniami do innych badań i
statystyk (wymaga ona więcej czasu); szerokiej wersji - dostarczanej respondentom
(opracowywanej szybko i zawierającej zestaw najbardziej użytecznych informacji) oraz
skrótowej wersji podstawowej - dla mediów i umieszczanej na stronie internetowej.
Prosimy o życzliwe zainteresowanie wynikami BKDŚ i zgłaszanie się on line
kolejnych respondentów, aby podnieść jakość prowadzonych badań i w pewnym stopniu
przysłużyć się rozwojowi naszego regionu poprzez zmniejszenie niepewności co do działania.
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
jest tworzony dla przedsiębiorców przez przedsiębiorców
9