raport iii-iv 2016 - Instytut Rozwoju Terytorialnego

Samorządowa
Jednostka Organizacyjna
Województwa Dolnośląskiego
Barometr koniunktury
Dolnego Śląska
III i IV kwartał 2016
RAPORT KWARTALNY NR 19
Zawartość:
1.
2.
3.
4.
5.
Ogólna ocena nastrojów gospodarczych
Ranking czynników zmian nastrojów
Trzy ujęcia przekrojowe
Otoczenie krajowe i międzynarodowe
Uwagi metodyczne
s.2
s.3
s.5
s.7
s.9
Opracował:
1.Piotr Chmiel
2.Ewelina Czuksanow
Instytut Rozwoju Terytorialnego
Wrocław 2016
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych
Wartość syntetycznego wskaźnika koniunktury gospodarczej (SWK) Dolnego
Śląska w III i IV kw. 2016 roku wynosi 6,9%. Dolnośląscy przedsiębiorcy ocenili
negatywnie prognozę poziomu koniunktury na IV kwartał br., jak i poziom
wykonania w III kwartale br. Jako czynnik, który miał największy wpływ na ten
wynik, wskazali spadek „Wartości sprzedaży na eksport” (o 5,8%. w ciągu jednego
kwartału). Wartość SWK spadła zarówno w stosunku do poprzedniego kwartału,
w którym SWK wyniósł 7,8%, jak i w stosunku do analogicznego okresu
z poprzedniego roku.
Wykres 1. Nastroje gospodarcze na Dolnym Śląsku w kolejnych badaniach
kwartalnych
Syntetyczny Wskaźnik Koniunktury SWK (%)
20,00%
18,00%
16,00%
14,00%
12,00%
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
I - II II - III III - IV
kw.
2013
IV
I - II II - III III - IV
kw.
2014
Ocena zakończonego kwartału
IV
I - II II - III III - IV I I - II II - III III - IV
kw.
kw.
2015
2016
Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK)
Prognoza dla rozpoczętego kwartału
Źródło: Opracowanie na podstawie własnych badań, Wrocław 2016.
Wykres 1 przedstawia spadek nastrojów gospodarczych na Dolnym Śląsku w III/IV
kwartale 2016 roku o 0,9 p.p., w stosunku do poprzedniego kwartału br. i – o 2 p.p.
w stosunku do III/IV kwartału 2015 roku. Po dobrym klimacie gospodarczym,
zaobserwowanym w poprzednim badaniu, obecne wyniki wykazały lekkie załamanie
pozytywnych nastrojów gospodarczych i spadek wskaźnika SWK, w stosunku do II/III
kwartału 2016 roku. Poszukując przyczyny takiego stanu rzeczy, należy zauważyć,
że duży wpływ na wahania poziomu koniunktury gospodarki mogły mieć: wolniejszy
napływ nowych zamówień, spadek wyników sprzedaży detalicznej i produktywności
2
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
sektora przetwórczego oraz obniżenie popytu i sprzedaży w usługach. Przedsiębiorcy
przewidują możliwość wzrostu cen wyrobów przemysłowych, towarów i usług, związaną
z niewielkim wzrostem należności oraz zwiększającym się, w stosunku do poprzedniego
kwartału, wzrostem opóźnień płatności za sprzedane produkty. Obserwowany wzrost
jednostkowych kosztów pracy, przy jednoczesnym braku impulsów do przyspieszenia
wzrostu gospodarczego, stanowi istotną przyczynę obniżenia nastrojów dolnośląskich
przedsiębiorców. Przyspieszenie konsumpcji w drugiej połowie roku może nie być
wystarczające, aby zniwelować negatywny wpływ braku ożywienia w eksporcie
(produkcja przemysłowa) i inwestycjach (sektor budowlany).
Jak wynika z przeprowadzonych w III i IV kw. br. badań koniunktury regionu :
 Na Dolnym Śląsku nastąpiło załamanie nastrojów gospodarczych, w stosunku do
poprzedniego kwartału,
 wzrósł poziom nakładów na inwestycje w regionie, pomimo obserwowanego
spadku ww. nakładów w kraju,
 poziom bezrobocia w województwie jest niższy od średniego poziomu bezrobocia
w kraju,
 tempo spadku prognozy koniunktury na IV kwartał 2016 roku jest dużo większe,
od tempa spadku wykonania w III kwartale (wykres).
2.Ranking czynników zmian nastrojów
Przedstawiona na Wykresie 1 krzywa prognozy nastrojów gospodarczych
na Dolnym Śląsku (patrz str. 2 niniejszego raportu) dla pomiaru w latach 2015 i 2016
(SWK) pokazuje zmianę „in minus”. Negatywne zmiany nastrojów dolnośląskich
przedsiębiorców w ciągu jednego kwartału potwierdzają, przedstawione w Tabeli 1
(poniżej), wartości badanych wskaźników cząstkowych. W porównaniu z danymi
z poprzedniego kwartału, największą zmianę dało się zaobserwować w poziomie
„wartości sprzedaży na eksport”, która od poprzedniego badania spadła z +0,2 do - 5,8 %.
Duży spadek nastąpił również na poziomie wskaźników „wartości zakupów
importowych”
oraz
„zapasów
wyrobów/towarów/materiałów”
Czynnikiem
pozytywnym w sferze społeczno-gospodarczej regionu, jest dająca się dostrzec poprawa
3
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
„stanu zatrudnienia” oraz spadek bezrobocia. Choć poprawa sytuacji na rynku pracy jest
dla gospodarki generalnie pozytywnym zjawiskiem, to dla przedsiębiorców może też
mieć
negatywne
konsekwencje,
ze
względu
na
problem
z
zatrudnieniem
wykwalifikowanych pracowników (deklarowany przez 40 % polskich przedsiębiorców).
Tabela 1. Ranking zmian nastrojów we wskaźnikach cząstkowych SWK (%)
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Wyszczególnienie
Wartość (%)
Wartość sprzedaży na eksport
-5,8
Wartość zakupów importowych
-5,3
Zapasy wyrobów/towarów/materiałów
-4,3
Popyt na produkty/towary/usługi
-2,8
Udział należności przeterminowanych
-0,7
Wartość sprzedaży krajowej
-0,1
Wartość pozostałych zobowiązań
0,6
Wielkość zadłużenia kredytowego
1,0
Średnie wynagrodzenie w firmie
1,5
Wartość nakładów inwestycyjnych
3,3
Wydatki na promocję i marketing
5,6
Stan zatrudnienia
6,2
Sytuacja finansowa firmy
2,0
Koniunktura w całej branży
-0,6
Źródło: Opracowanie na podstawie własnych badań, Wrocław 2016.
Tendencje tę potwierdzają dane statystyczne prezentowane przez GUS. Od marca
do sierpnia br. poziom bezrobocia w kraju zmalał z 10,2 % do 8,4 %, a stopa bezrobocia
w województwie dolnośląskim obniżyła się w tym czasie do 7,5%. Kolejnymi
obserwowanymi w badaniu pozytywnymi czynnikami ożywienia gospodarki są: wzrost
wydatków przeznaczanych przez dolnośląskich przedsiębiorców na promocję
i marketing,
wzrost
wartości
nakładów
inwestycyjnych,
wzrost
średniego
wynagrodzenia w firmach. Te pozytywne czynniki dają szansę na poprawę koniunktury
Dolnego Śląska i wzrost popytu w regionie na produkty, towary i usługi.
Wskaźnik PMI dla Polski
Analizując wahania wskaźnika aktywności gospodarczej (PMI) w Polsce
od początku 2016 roku, można zaobserwować początkową tendencję rosnącą, w czasie
której od stycznia do marca 2016 roku wartość wskaźnika PMI wzrosła do 53,9 pkt.
Na początku drugiego kwartału wskaźnik PMI niepokojąco zbliżył się do wartości
4
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
krytycznej 50 pkt. W sierpniu wartość wskaźnika PMI osiągnęła ostatecznie poziom 51, 5
pkt. i do września utrzymała się na podobnym poziomie, osiągając wartość 52, 2 pkt.
Pokazuje to okresową stabilizację sytuacji gospodarczej w kraju w trzecim kwartale br.
Wykres 2. Wskaźnik PMI dla Polski
Wskaźnik PMI (pkt.)
56
55
54
53
52
51
50
49
wrz-16
sie-16
lip-16
cze-16
maj-16
kwi-16
mar-16
lut-16
sty-16
gru-15
lis-15
paź-15
wrz-15
sie-15
lip-15
cze-15
maj-15
kwi-15
mar-15
lut-15
sty-15
48
Źródło: HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy
3.Trzy ujęcia przekrojowe
Wykres 3. Koniunktura gospodarcza w ujęciu podregionalnym
16,00%
14,00%
12,00%
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
-2,00%
jelenogórski
legn-głogow
wałbrzyski
Koniunktura zakończonego kwartału
wrocławski
Koniunktura rozpoczętego kwartału
Źródło: Opracowanie własne, Wrocław 2016.
5
Miasto
Wrocław
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
Wyniki badań przeprowadzonych w ujęciu podregionalnym pokazały, że w czterech
podregionach Dolnego Śląska prognozowany poziom koniunktury na IV kwartał br.
przewyższa średnio o 3% poziom wykonania w III kwartale. Jedynie w podregionie
wałbrzyskim dało się zauważyć wyższy poziom wykonania w III kwartale od prognozy
na IV kwartał br.
Wykres 4. Koniunktura gospodarcza z punktu widzenia kryterium wielkości
przedsiębiorstwa
16,00%
14,00%
12,00%
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
mikro
male
średnie
Koniunktura zakończonego kwartału
duże
Koniunktura rozpoczętego kwartału
Źródło: Opracowanie na podstawie własnych badań, Wrocław 2016.
Wyniki badań, w podziale wg wielkości przedsiębiorstw, ujawniły wyższy poziom
oceny
prognozowanej
koniunktury
na
IV
kwartał
br.
w
mikro
i
małych
przedsiębiorstwach, w stosunku do wykonania w poprzednim kwartale. Średnie i duże
przedsiębiorstwa oceniły poziom koniunktury w III kwartale br. na poziomie wyższym
od prognozy, co w ocenie respondentów, pokazuje słabe perspektywy ich rozwoju
w najbliższej rzeczywistości rynkowej.
Wykres 5. Koniunktura gospodarcza w ujęciu sektorowym
Wyniki badań w ujęciu sektorowym pokazały, że w ocenie przedsiębiorstw
działających w branżach produkcji i budownictwa, koniunktura na IV kwartał br.
kształtuje się na poziomie umiarkowanym, niewiele przewyższającym poziom wykonania
6
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
w III kwartale. Prognoza koniunktury na IV kwartał br. w handlu i usługach przewyższa .
wykonanie w III kwartale o 4 p.p. Jest to dobry prognostyk na przyszłość i daje nadzieję
na polepszenie sytuacji rynkowej w tych branżach.
12,00%
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
usługi (szeroko
rozumiane)
produkcja (i
budownictwo)
Koniunktura zakończonego kwartału
handel
Koniunktura rozpoczętego kwartału
Źródło: Opracowanie na podstawie własnych badań, Wrocław 2016.
4. Otoczenie krajowe i międzynarodowe
Gospodarki wysokorozwinięte
Pomimo już znanych wyników rezultatu referendum w Wielkiej Brytanii (Brexit),
perspektywa sytuacji gospodarki tego kraju nie jest jasna. Obecny rząd poinformował
o rozpoczęciu procedury wystąpienia Anglii ze struktur unijnych w I kw. przyszłego roku.
Spowodowało to gwałtowne osłabienie wartości funta brytyjskiego (poniżej 5 zł). Może
też spowodować zdecydowane zmiany w statusie pracowników cudzoziemskich (w tym
znacznej części Polaków) w Wielkiej Brytanii.
Dało się zaobserwować pewne zawirowania w produkcji przemysłowej Niemiec,
której wartość w lipcu niespodziewanie spadła o 1,5% (porównanie mdm). W tym samym
czasie w Stanach Zjednoczonych miał miejsce wzrost produkcji przemysłowej
o 0,7 % (mdm), wobec przewidywań na poziomie 0,3 % (mdm).
Chociaż na koniunkturę państw europejskich powinny pozytywnie oddziaływać
niskie ceny surowców na rynkach światowych, stan ten nie jest na tyle stabilny,
aby w każdej chwili nie był zagrożony ich zmianą. Nastąpił bowiem wzrost napięcia
pomiędzy UE a Rosją na tle konfliktu w Syrii.
7
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
Innymi czynnikami mającymi wpływ na gospodarkę globalną są np. :
 dalsze osłabienie spójności Unii Europejskiej w związku z zapowiedzią
realizacji gazociągu Nord Stream II,
 włoski system bankowy, który obciążony jest nie spłaconymi kredytami
w wys. 360 mld euro (silna waluta euro znacznie zmniejszyła
konkurencyjność włoskiej gospodarki),
 cena baryłki ropy, która nadal kształtuje się na poziomie ok. 50 – 55 $
(pomimo kilku spotkań państw OPEC w sprawie ograniczeniu wydobycia),
 obniżenie o 1/3 dochodów Rosji z eksportu ropy naftowej i gazu (pomimo
zwiększonej produkcji).
Polska gospodarka
Polska gospodarka utrzymuje od kilku lat stabilne i umiarkowane tempo wzrostu
gospodarczego, a wiele czynników oraz prognoz pozwala oczekiwać kontynuacji tego
trendu. Jednak w styczniu 2016 roku Agencja Standard & Poor's obniżyła poziom
wiarygodności kredytowej Polski, w wyniku czego wzrosła rentowność polskich obligacji.
Ponadto Bank Światowy, w związku ze spowolnieniem gospodarki światowej, obniżył
ponownie perspektywę rozwoju Polski z poziomie 3,7 % na 3,2%. W Polsce bezrobocie
nadal spada i osiągnęło poziom 8,4 % (o 0,1% mniej niż w sierpniu). Pierwszy raz
w historii Polski poziom bezrobocia wśród kobiet jest niższy od stopy bezrobocia wśród
mężczyzn.
W 2016 roku nastąpił w Polsce ok. 5% spadek inwestycji (rdr) oraz spadek zamówień
w budownictwie. Według danych GUS - w lipcu 2016 r. wartość produkcji budowlanomontażowej spadła o 18,8 % w ujęciu rocznym, zaś w sierpniu - była niższa o 20,5 %,
niż rok wcześniej. Po ośmiu miesiącach 2016 r. spadek wartości produkcji budowlanomontażowej w Polsce wyniósł 14,9 %. Również wartość produkcji sprzedanej przemysłu
była niższa w lipcu br. o 3,4 % (rdr).
Dużo niepewności wzbudza również planowana zmiana systemu emerytalnego. Obecny
system opodatkowania ma być zastąpiony jednym wspólnym podatkiem łącznie
ze składkami ZUS. Ponadto planuje się wzrost opodatkowania osób lepiej zarabiających
i likwidację OFE. Duże oczekiwania stwarza przygotowywany tzw.„plan Morawieckiego”,
którego realizacja wymaga jednak środków w wysokości min. 1 bln. zł.
8
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
Czynniki ryzyka
Czynnikami ryzyka występującymi w otoczeniu Polski i Dolnego Śląska są:
- znacznie szybszy wzrost wydatków w stosunku do dochodów,
- wzrost kosztów obsługi długu publicznego,
- nierozwiązany problem funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego.
5. Uwagi metodyczne
Metoda BKDŚ to rodzaj pomiaru opierający się na przesłankach metodologicznych
teorii koniunktury gospodarczej.
Metodologia BKDŚ wykorzystuje test koniunktury polegający na zbieraniu opinii
przedsiębiorców na temat bieżącej i przyszłej sytuacji kierowanych przez nich
przedsiębiorstw,
w
zakresie
wybranych
elementów
prowadzonej
działalności
gospodarczej. Udzielając odpowiedzi na pytania ankietowe, respondenci powinni
opierać się na swych ogólnych odczuciach dotyczących bieżącej sytuacji
przedsiębiorstwa i przewidywanych możliwości jego rozwoju, bez odwoływania się
do zapisów księgowych1.
W dostępnej literaturze istnieją analizy doboru głównych wskaźników, których
zakres pokrywa się z opracowaną ankietą Barometru Koniunktury Dolnego Śląska
do testu koniunktury.
Narzędziem badania koniunktury Dolnego Śląska, w ramach metody testu
koniunktury, jest ankieta elektroniczna. Składa się ona z pytań zamkniętych dotyczących
najważniejszych wyznaczników sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa (przeważają
pytania o charakterze ilościowym nad jakościowymi). Są one rozdzielone na dwa okresy
(poprzedni kwartał
i najbliższy kwartał/półrocze
– tj. część diagnostyczna
i prognostyczna). W obu kolumnach znajdują się następujące warianty odpowiedzi: -3 -2
-1 0 1 2 3, będące stopniowalną oceną nastrojów gospodarczych, do wyboru
dokonywanego przez respondenta. Wartości przechodzące od ujemnych do dodatnich
są uzasadnione naturą pomiarów koniunktury, która może być ujemna lub dodatnia.
1
Badanie Koniunktury Gospodarczej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, listopad 2009, s.5.
9
Barometr koniunktury Dolnego Śląska
Raport kwartalny nr 15
Syntetyczny
wskaźnik
koniunktury
(SWK)
gospodarczej
województwa
dolnośląskiego opiera się o metodologię Komisji Europejskiej badania nastrojów
gospodarczych (ESI – Economic Sentiment Indicator), która również została przyjęta przez
Główny Urząd Statystyczny.
Wzór pomiaru koniunktury:
INDEKS = (suma kolumny A + suma kolumny B) / 2 *100%
SWK można scharakteryzować jako stosunek wyrażony w procentach wobec
swego maksimum, które jest możliwe do wyboru dla poszczególnych pytań. Zmiana
plus/minus 10% i więcej oznacza, że mamy korzystne warunki gospodarowania. Wyższe
wartości można interpretować już jako znakomitą sytuację w lokalnej gospodarce.
Źródła danych:
1.Dane o bezrobociu, Główny Urząd Statystyczny 2016.
2.HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 2015,
3.Koniunktura międzynarodowa, NBP, październik 2015,
4.Raport o inflacji, lipiec 2015, NBP
10