Zdrowie i stres Magdalena Sofulak-Skibińska

Fundacja Centrum Edukacji Liderskiej
fundacja.cel.free.ngo.pl
Zdrowie i stres
Magdalena Sofulak-Skibińska
Jedną z ciekawych koncepcji zdrowia jest koncepcja salutogenezy (salus –
szczęście, zdrowie i geneza – powstanie), której autorem jest Aaron Antonovsky
(1923-1994).
Aaron Antonovsky, tuż po II wojnie światowej, przyglądał się losom osób, które
przeżyły obozy koncentracyjne i zauważył interesujące zjawisko. Część z osób,
pomimo odzyskania wolności, pozostała zniechęcona do życia i zgorzkniała, nie
umiała odzyskać woli życia. Nierzadko osoby te zapadały na choroby i umierały kilka
lat po wyzwoleniu. Inni, pomimo podobnych doświadczeń, zachowali optymizm i
pogodę ducha. Pomimo odniesionego uszczerbku na zdrowiu, niejednokrotnie wiedli
potem jeszcze długie i szczęśliwe życie. Antonovsky doszedł do wniosku, że różnice,
które zwróciły jego uwagę wynikają z czynników wewnętrznych.
Poszukując odpowiedzi na pytanie, co decyduje o tym, że jedne osoby zachowują
zdrowie i długie życie, inne zaś stosunkowo łatwiej zapadają na choroby i żyją krócej,
Antonovsky sformułował swoją koncepcję salutogenezy.
Podstawowe założenia koncepcji:
 Zdrowie i choroba nie wykluczają się, tworzą kontinuum
 Niezależnie od punktu, w którym jesteśmy, zawsze możemy przesunąć się w
kierunku zdrowia
 Stres jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na zdrowie
 Na odczuwany stres ma wpływ sytuacja i dostrzegane możliwości poradzenia
sobie z nią
 Zasoby – wszystkie środki chroniące przed stresem i pomagające w radzeniu
sobie z nim
• Zasoby osobiste (dobry stan zdrowia, siła witalna, energia
życiowa, sprawność intelektualna, wiedza, kompetencje
społeczne, dobra samoocena, optymizm, status materialny)
• Zasoby środowiskowe (wsparcie emocjonalne, informacyjne,
materialne)
Czynniki chroniące:
 Poczucie wpływu na swoją sytuację, poczucie kontroli
• Zewnętrzne/wewnętrzne poczucie kontroli
Projekt dofinansowany ze środków otrzymanych od Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
Fundacja Centrum Edukacji Liderskiej
fundacja.cel.free.ngo.pl
 Poczucie koherencji – globalna, złożona orientacja człowieka wyrażająca
stopień przekonania o tym, że
•
•
•
Docierające bodźce są zrozumiałe, przewidywalne
Dostępne są zasoby pozwalające sprostać wymaganiom
stawianym przez bodźce
Wymagania te są warte zaangażowania i działania
Poczucie koherencji, podstawowa koncepcji salutogenezy, ma trzy składowe:
 Zrozumiałość – poznawczy aspekt – rzeczywistość wydaje się możliwa do
zrozumienia i opracowania. Poczucie zrozumiałości to sposób, w jaki
spostrzegamy bodźce pochodzące ze świata zewnętrznego i wewnętrznego.
Lepiej, gdy są jasne, spójne, uporządkowane i przewidywalne.
 Sterowalność – komponent instrumentalny – poczucie dysponowania
zasobami do radzenia sobie z wymaganiami. Jest to inaczej poczucie
zaradności.
 Sensowność – komponent emocjonalno-motywacyjny – poczucie istnienia
takich obszarów i dziedzin życia, w które warto zaangażować się
emocjonalnie. Poczucie sensowności sprawia, że odbieramy wyzwania
stawiane przez życie jako warte wysiłku, zaangażowania i mające sens.
Antonovsky właśnie na ten element poczucia koherencji kładzie szczególny
nacisk i podkreśla, że bez niego pozostałe składniki nie miałyby trwałego
charakteru.
Podsumowując, warto rozwijać poczucie koherencji, ponieważ osoba z wysokim
poczuciem koherencji z większym prawdopodobieństwem poradzi sobie ze stresem.
Będzie wierzyła, że posiadane przez nią zasoby są w tej sytuacji wartościowe i
efektywne. W sposób bardziej skuteczny poradzi sobie z emocjami i ich kontrolą.
Będzie też dbała o swoje zdrowie.
Literatura:
I. Heszen, H. Sęk „Psychologia zdrowia”, Wydawnictwo PWN, Warszawa, 2008
J. M. Brzeziński, L. Cierpiałkowska (red.) „Zdrowie i choroba”, GWP, Gdańsk, 2008
N. Ogińska-Bulik, Z. Juczyński „Osobowość, stres a zdrowie”, Difin, Warszawa, 2008
Projekt dofinansowany ze środków otrzymanych od Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej
w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich