docEGZAMIN MATURALNY Z HISTORII POZIOM
download 
Reklamacja Transkrypt
EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII POZIOM
l m ed ia .p zw ww .sq l Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczĊcia egzaminu. Ukáad graficzny © CKE 2010 po br an o Centralna Komisja Egzaminacyjna WPISUJE ZDAJĄCY KOD PESEL Miejsce na naklejkĊ z kodem EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2013 Instrukcja dla zdającego 1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 27 stron (zadania 1–26). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin. 2. Arkusz zawiera trzy czĊĞci. CzĊĞü pierwsza arkusza to test, czĊĞü druga wymaga analizy materiaáów Ĩródáowych, a czĊĞü trzecia – napisania krótkiego wypracowania na jeden z podanych tematów. 3. CzynnoĞci zaplanuj tak, aby moĪliwe byáo rozwiązanie zadaĔ z trzech czĊĞci arkusza w ciągu 180 minut. 4. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym. 5. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 6. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl. 7. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie bĊdą oceniane. 8. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejkĊ z kodem. 9. Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora. Czas pracy: 180 minut Liczba punktów do uzyskania: 50 MHI-R1_1P-132 l m ed ia .p Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony po br an o zw ww .sq l 2 CZĉĝû I (20 punktów) Zadanie 1. (1 pkt) Rozpoznaj polityków ateĔskich, których dotyczą zacytowane teksty. Imiona polityków wybierz spoĞród nastĊpujących: Klejstenes, Perykles, Solon. Fragmenty tekstów Ĩródáowych Politycy 1. Stanąwszy wtedy na czele mas [...] przede wszystkim przeprowadziá podziaá caáej ludnoĞci na dziesiĊü [jednostek terytorialnych]. Chciaá w ten sposób wymieszaü ludnoĞü, aĪeby wiĊcej obywateli mogáo wziąü udziaá w Īyciu politycznym [...]. NastĊpnie ustanowiá radĊ záoĪoną z piĊciuset czáonków zamiast czterystu [...]. 2. W krótkim czasie kupiá sobie caáy lud za opáacany mu wstĊp do teatru i udziaá w sądach, jak równieĪ za inne Ğwiadczenia na jego rzecz [...]. Skoro zyskaá sobie w stronnictwie demokratycznym dostateczną siáĊ, zaraz podwaĪyá znaczenie Areopagu, odbierając mu [...] wpáyw i decyzjĊ w sprawach sądowych [...]. [w:] S. Sprawski, G. Chomicki, StaroĪytnoĞü. Teksty Ĩródáowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole Ğredniej, Kraków 1999, s. 106; Plutarch z Cheronei, ĩywoty sáawnych mĊĪów, Wrocáaw – Warszawa – Kraków – GdaĔsk 1976, s. 71–72. Zadanie 2. (1 pkt) Uporządkuj chronologicznie wydarzenia z historii staroĪytnej. od najwczeĞniejszego: oznacz je numerem 1, a nastĊpne – 2, 3, 4, 5. Wydarzenia ĝmierü Gajusza Juliusza Cezara Początek panowania faraona Cheopsa w Egipcie ZwyciĊstwo Aleksandra Wielkiego pod Gaugamelą KlĊska Leonidasa w termopilskim wąwozie Koniec panowania króla Salomona w Palestynie Odpowiedzi Zacznij l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 3 Zadanie 3. (1 pkt) Na podstawie ilustracji przedstawiającej rzymską páaskorzeĨbĊ wykonaj polecenie. [w:] S. Sprawski, G. Chomicki, StaroĪytnoĞü. Teksty Ĩródáowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole Ğredniej, Kraków 1999, il. 18 b. Podaj dwa argumenty Ğwiadczące o tym, Īe na páaskorzeĨbie przedstawiono scenĊ tryumfu. x x ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 1. 1 2. 1 3. 1 m ed ia .p l po br an o zw ww .sq l 4 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony Zadanie 4. (1 pkt) Na podstawie Ĩródeá wykonaj polecenie. ħródáo 1. Fragment Roczników kwedlinburskich (roczniki spisywane w jednym z klasztorów niemieckich) 1025. Bolesáaw, ksiąĪĊ polski, dowiedziawszy siĊ o Ğmierci cesarza Henryka, [...] przywáaszczyá sobie nieprzystojnie koronĊ [królewską] [...]. Za tĊ jego zuchwaáoĞü Bóg szybko go pokaraá, albowiem w krótkim czasie zmará [...]. [w:] Teksty Ĩródáowe do nauki historii w szkole, nr 5, Warszawa 1959, s. 35. ħródáo 2. Fragment obrazu Jana Matejki z cyklu Dzieje cywilizacji w Polsce ObjaĞnienia: postaü klĊcząca: Bolesáaw Chrobry (zm. 1025); postaci stojące od lewej: Radzim-Gaudenty (zm. ok. 1016) – pierwszy arcybiskup gnieĨnieĔski, Reinbern (zm. ok. 1013) – pierwszy biskup koáobrzeski, Otton III (zm. 1002) – cesarz rzymski. Na podstawie: E. Suchodolska, M. Wrede, Jan Matejko. Dzieje cywilizacji w Polsce, Warszawa 1998, s. 26–27. Czy Jan Matejko stworzyá wizjĊ koronacji Bolesáawa Chrobrego zgodną z informacjami zawartymi w Rocznikach kwedlinburskich? OdpowiedĨ uzasadnij. OdpowiedĨ ................................................................................................................................... Uzasadnienie ............................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 5 Zadanie 5. (2 pkt) Na podstawie tekstu o czwartej krucjacie oraz wáasnej wiedzy wykonaj polecenia. Wyprawa jednak zamiast do Egiptu skierowaáa siĊ pod Konstantynopol. Ten nieoczekiwany zwrot zostaá wywoáany zjawieniem siĊ [syna cesarza] bizantyĔskiego, Aleksego, który prosiá o pomoc dla siebie i swego ojca, zdetronizowanego cesarza Izaaka. W zamian za wypĊdzenie nieprawego cesarza, zobowiązaá siĊ [...]: uznaü papieĪa gáową KoĞcioáa, zapáaciü wodzom wyprawy 200 tys. grzywien i dostarczyü 10 tys. Īoánierzy do walki z Turkami. KrzyĪowcy stanĊli wiĊc pod Konstantynopolem. [...] MiĊdzy krzyĪowcami a Grekami przyszáo wkrótce do groĨnych zatargów [...]. Nastąpiáo oblĊĪenie Konstantynopola. [w:] Cz. Nanke, Wypisy do nauki historii Ğredniowiecznej, Lwów – Warszawa 1925, s. 85, 88. A. WyjaĞnij, dlaczego wĞród warunków postawionych Aleksemu znalazáo siĊ uznanie przez BizantyĔczyków wáadzy papieĪa nad KoĞcioáem. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... B. Podaj rezultat wyprawy krzyĪowej, o której mowa w tekĞcie. ....................................................................................................................................................... Zadanie 6. (1 pkt) Na podstawie danych statystycznych wykonaj polecenie. Tabela. Podziaá wáasnoĞci na WĊgrzech ok. 1382 i ok. 1437 roku WáasnoĞü Liczba miejscowoĞci ok. 1382 r. Liczba miejscowoĞci ok. 1437 r. królewska 3350 1100 koĞcielna 2650 2650 szlachecka 11400 9550 4500 8600 21900 21900 moĪnowáadcza Razem Na podstawie: J. Káoczowski, Europa sáowiaĔska w XIV–XV wieku, Warszawa 1984, s. 73. Wyciągnij wniosek dotyczący zmian w strukturze wáasnoĞci na WĊgrzech. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 4. 1 5.A. 1 5.B. 1 6. 1 m ed ia .p l po br an o zw ww .sq l 6 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony Zadanie 7. (1 pkt) Na podstawie treĞci mapy zaproponuj dla niej tytuá. Uwaga: tytuá powinien zawieraü okreĞlenie tematu i wskazanie czasu wydarzeĔ, których mapa dotyczy. [w:] H. Samsonowicz, J. Tazbir, T. àepkowski, T. NaáĊcz, Polska. Losy paĔstwa i narodu do 1939 roku, Warszawa 2003, s. 192. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 7 Zadanie 8. (2 pkt) Na podstawie tekstu Ĩródáowego i wáasnej wiedzy wykonaj polecenia. Naród angielski jest jedynym narodem na ziemi, który [...] stworzyá ów mądry ustrój odznaczający siĊ tym, iĪ monarcha jest wszechpotĊĪny tam, gdzie moĪe czyniü dobrze, a tam, gdzie mógáby záa narobiü, ma rĊce związane; ustrój, w którym panowie są wielcy, lecz nie samowolni i nie mają wasalów, a lud dzieli wáadzĊ, nie wprowadzając zamĊtu. Izba Lordów i Izba Gmin są arbitrami narodu, król zaĞ jest superarbitrem. [w:] Teksty Ĩródáowe do nauki historii w szkole, nr 21, Warszawa 1961, s. 15. A. PodkreĞl poprawne zakoĔczenie zdania. Mądry ustrój, o którym mowa w tekĞcie, to 1. monarchia absolutna. 2. monarchia parlamentarna. 3. monarchia patrymonialna. 4. monarchia stanowa. B. PodkreĞl poprawne zakoĔczenie zdania. Wprowadzenie mądrego ustroju, o którym mowa w tekĞcie, byáo bezpoĞrednim nastĊpstwem 1. skazania Karola I Stuarta na Ğmierü. 2. dyktatury Oliviera Cromwella. 3. restauracji Stuartów. 4. „sáawetnej rewolucji”. Zadanie 9. (1 pkt) Na podstawie tekstu Ĩródáowego wykonaj polecenie. [Sztuki], które grywano w czasie sejmu konstytucyjnego, przeznaczonymi byáy [wyĞmiaü] wszystko, co zastarzaáe, co nowa konstytucja obaliü miaáa. [...] Król i gáówni [zwolennicy] nowego systemu prawie zawsze bywali [na przedstawieniach] [...]. W czasie przedstawienia „Kazimierza Wielkiego”, [...] pierwszy zawsze król ze swej loĪy wychylaá siĊ i przyklaskiwaá, a za nim parter, loĪe w szale i upojeniu klaszcząc [...]. Widaü byáo, Īe wiĊcej tam królowi Stanisáawowi niĪ Kazimierzowi przyklaskiwano z dwóch przyczyn, naprzód z powodu, Īe poeta Kazimierza odmalowaá rysami z teraĨniejszoĞci zaczerpniĊtymi i Īe Stanisáawowi chciano okazaü wdziĊcznoĞü za to, Īe postĊpowanie swojego wielkiego poprzednika tak uznawaü umiaá. [w:] Teksty Ĩródáowe do nauki historii w szkole, nr 21, Warszawa 1961, s. 45–46. WyjaĞnij znaczenie teatru w okresie wspomnianego w tekĞcie sejmu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 7. 1 8.A. 1 8.B. 1 9. 1 l m ed ia .p Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony po br an o zw ww .sq l 8 Zadanie 10. (2 pkt) Na podstawie Ĩródeá i wáasnej wiedzy wykonaj polecenia. ħródáo 1. Fragment tablicy genealogicznej dynastii Romanowów Piotr III († 1762) cesarz Rosji, abdykowaá w 1762, x Zofia ks. Anhalt-Zerbst – Katarzyna II († 1796) cesarzowa Rosji 1762–1796 Paweá I († 1801) cesarz Rosji od 1796 Aleksander I († 1825) cesarz Rosji od 1801 Konstanty Pawáowicz († 1831) wielki ks. i wódz nacz. wojsk Królestwa Polskiego Mikoáaj I († 1855) cesarz Rosji od 1825 Aleksander II († 1881) cesarz Rosji od 1855 Aleksander III († 1894) cesarz Rosji od 1881 Konstanty Mikoáajewicz († 1892) wielki ks. i namiestnik Królestwa Polskiego 1862–1863 ObjaĞnienia: x – maáĪonka; † – zmará; pogrubioną czcionką podano wáadców Rosji. Na podstawie: Dynastie Europy, pod red. A. Mączaka, Wrocáaw 2003, s. 365–366. ħródáo 2. Fragment reskryptu* cara Aleksandra II do jego brata wielkiego ksiĊcia Konstantego Mikoáajewicza Miaáem prawo oczekiwaü od moich poddanych w Królestwie Polskim, Īe [...] moje zamiary [...] bĊdą docenione. [...] Ku wielkiemu mojemu Īalowi nadzieje te nie ziĞciáy siĊ. [...] Naród polski nie zechciaá zrozumieü i oceniü aktu mianowania Waszej WysokoĞci namiestnikiem moim i [...] woli stopniowego rozwijania nowych instytucji darowanych przeze mnie królestwu. [...] Wszczynając wiaroáomne powstanie i przestĊpcze spiski, okazaá siĊ niegodny danej mu, w osobie miáego brata, gwarancji Īyczliwych zamierzeĔ moich. [...] l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 9 W obecnych okolicznoĞciach niemoĪliwe jest zaprowadzenie pokoju w kraju drogą, która uzasadniaáa w minionym roku Wasze mianowanie, zgadzam siĊ na speánienie Waszej proĞby o zwolnienie od obowiązków namiestnika [...] mego w Królestwie Polskim. *Reskrypt – pisemne rozporządzenie panującego; tu: pisemna odpowiedĨ na proĞbĊ o zwolnienie z obowiązków namiestnika. [w:] „Mówią wieki” 2003, nr 1, s. 25. A. PodkreĞl poprawne zakoĔczenie zdania. W reskrypcie jest mowa o powstaniu 1. koĞciuszkowskim. 2. krakowskim. 3. listopadowym. 4. styczniowym. B. Na podstawie Ĩródeá 1. i 2. oraz wáasnej wiedzy rozstrzygnij, które spoĞród zdaĔ podanych w tabeli jest faászywe. Wpisz obok tego zdania sáowo faász. 1. Wystawca reskryptu byá bratankiem cara uczestniczącego w kongresie wiedeĔskim. 2. Cesarzowa Rosji wymieniona we fragmencie genealogii byáa babką wáadcy Królestwa Polskiego zdetronizowanego w czasie powstania listopadowego. 3. Adresat reskryptu byá naczelnym wodzem Armii Królestwa Polskiego. Zadanie 11. (1 pkt) Na podstawie ilustracji zamieszczonej na nastĊpnej stronie wykonaj polecenie. O jakich przemianach kulturowych w Japonii Ğwiadczy scena przedstawiona na ilustracji? OdpowiedĨ uzasadnij. OdpowiedĨ ................................................................................................................................... Uzasadnienie ................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 10.A. 1 10.B. 1 11. 1 l m ed ia .p Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony zw ww .sq l 10 po br an o Muzykujące Japonki, II poáowa XIX w. [w:] T. Kizwalter, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2003, s. 329. Zadanie 12. (2 pkt) Na podstawie tekstu Ĩródáowego i wáasnej wiedzy wykonaj polecenia. Proklamowanie strajku generalnego przez PPS Warszawski OkrĊgowy Komitet Robotniczy PPS uchwaliá: Wezwaü wszystkich robotników i pracowników miasta Warszawy do powszechnego strajku w dniu 14 [maja] aĪ do odwoáania. [...] Niech strajk ten bĊdzie potĊĪnym protestem przeciwko rządowi Chjeno-Piasta i Wojciechowskiego. Niech strajk ten bĊdzie potĊĪną manifestacją na rzecz Józefa Piásudskiego [...]. [w:] Z dziejów Polski 1864–1939. Teksty Ĩródáowe do nauczania historii Polski (1864–1939), oprac. M. Borucki, Warszawa 1978, s. 168. A. Podaj nazwĊ wydarzenia, w związku z którym Polska Partia Socjalistyczna podjĊáa decyzjĊ przedstawioną w tekĞcie. ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 11 B. WyjaĞnij, dlaczego decyzja podjĊta przez Polską PartiĊ Socjalistyczną uniemoĪliwiáa przybycie wojska z Wielkopolski na pomoc rządowi i prezydentowi. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 13. (1 pkt) Na podstawie rysunku opublikowanego w polskim czasopiĞmie satyrycznym w 1934 r. wykonaj polecenie. [w:] „Wróble na Dachu” 1934, nr 10, s. 7. Maksim Litwinow – w latach 1930–1939 ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRR. Podaj stosowaną w historiografii nazwĊ polskiej polityki, do której satyrycznym komentarzem jest przedstawiony rysunek. WyjaĞnij, na czym polegaáa koncepcja tej polityki. Polityka ........................................................................................................................................ WyjaĞnienie .................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 12.A. 1 12.B. 1 13. 1 l m ed ia .p Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony po br an o zw ww .sq l 12 Zadanie 14. (1 pkt) Na podstawie wykresu i wáasnej wiedzy wykonaj polecenie. Wykres. Liczba repatriantów z ZSRR osiedlonych na terenie wymienionych województw w latach 1955–1959 (w tysiącach) biaáostockie bydgoskie gdaĔskie katowickie kieleckie koszaliĔskie krakowskie lubelskie áódzkie olsztyĔskie opolskie poznaĔskie rzeszowskie zielonogórskie szczeciĔskie warszawskie wrocáawskie 0 10 20 30 40 50 60 Na podstawie: Wysiedlenia, wypĊdzenia i ucieczki 1939–1959. Atlas ziem Polski, Warszawa 2008, s. 101. Podaj nazwy trzech województw, do których wáadze PRL skierowaáy najwiĊkszą liczbĊ repatriantów, i wyjaĞnij przyczynĊ tej decyzji. Województwa x x x ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. WyjaĞnienie .................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 13 Zadanie 15. (2 pkt) Na podstawie Ĩródeá i wáasnej wiedzy rozstrzygnij, które spoĞród zdaĔ podanych w tabeli są faászywe. Wpisz obok tych zdaĔ sáowo faász. ħródáo 1. Niemiecki plakat wydany przez HakatĊ w 1890 r. ħródáo 2. Polski plakat z 1982 r. Táumaczenie z jĊzyka niemieckiego wypowiedzi Otto von Bismarcka: „Nie powinno siĊ utraciü ani piĊdzi niemieckiej ziemi, tak samo nie wolno siĊ wyzbyü Īadnej niemieckiej wáasnoĞci – oto nasza polityka” Postaü pierwsza z lewej – Ronald Reagan Postaü druga z lewej – Konrad Adenauer [w:] E. C. Król, Polska i Polacy w propagandzie narodowego socjalizmu w Niemczech 1919–1945, Warszawa 2006, s. 661. [w:] Stan wojenny. Teki edukacyjne IPN, Warszawa 2003, il. 9. 1. Na plakacie z XIX w. umieszczono wypowiedĨ kanclerza II Rzeszy, a na plakacie z XX w. – wizerunek kanclerza RFN. 2. W Ĩródle 1. krzyĪak jest symbolem obroĔcy niemieckiego stanu posiadania na Wschodzie, a w Ĩródle 2. jest symbolem agresora. 3. Zarówno plakat pierwszy, jak i drugi zostaáy wydane przez organizacje antyrządowe. 4. Symbolika krzyĪacka na obu plakatach sáuĪy przypomnieniu cywilizacyjnej roli zakonu na ziemiach polskich. Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 14. 1 15. 2 l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 14 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony TEMAT: ĩOàNIERZE I DOWÓDCY W KONFLIKTACH ZBROJNYCH OD STAROĩYTNOĝCI DO XX W. CZĉĝû II – Analiza Ĩródeá wiedzy historycznej (10 punktów) ħródáo A Malowidáo na wazie korynckiej z VII w. p.n.e. [w:] M. WĊcowski, StaroĪytnoĞü klasyczna. ûwiczenia Ĩródáowe z historii dla szkóá Ğrednich, t. I, Warszawa 1999, s. 202. ħródáo B Fragment ĩywotów sáawnych mĊĪów Plutarcha [w:] Teksty Ĩródáowe do nauki historii w szkole, nr 2, Warszawa 1960, s. 36. Tymczasem wodzowie Dariusza zmobilizowali wielką armiĊ, stanĊli z nią nad rzeką [Granik], by Aleksandrowi przeszkodziü w jej sforsowaniu. [...] Lecz tu wiĊkszoĞü jego wojsk baáa siĊ zarówno gáĊbokoĞci rzeki, jak i stromych i poszarpanych jej brzegów [...]. Sam Aleksander pierwszy rzuciá siĊ do rzeki [...]. Posypaáy siĊ zaraz z przeciwnego brzegu pociski, lecz on, mimo Īe [...] rzeka rwąca znosiáa go na falach, pará robiąc wraĪenie szaleĔca [...]. Przez rzekĊ przeszáa falanga [...] i staráa siĊ z siáami perskich wojsk pieszych. Te jednak nie zdoáaáy stawiü jej silnego i dáugiego oporu i wkrótce rzuciáy siĊ do ucieczki. Na podstawie Ĩródeá A i B wykonaj polecenie. Zadanie 16. (1 pkt) Podaj nazwĊ szyku bojowego greckich hoplitów przedstawionego na ilustracji oraz nazwĊ paĔstwa, którego armia przejĊáa od Greków ten sposób walki. Szyk bojowy ................................................................................................................................. PaĔstwo ........................................................................................................................................ l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 15 ħródáo C Fragment opracowania historycznego [w:] M. Jaczynowska, D. Musiaá, M. StĊpieĔ, Historia staroĪytna, Warszawa 2004, s. 257. PodwaĪony zostaá jeden z podstawowych przywilejów arystokracji. Uzbrojenie hoplity byáo taĔsze od tradycyjnego ekwipunku jeĨdĨca [...]. JuĪ nie brawura i osobiste mĊstwo decydowaáo o wyniku bitwy, lecz poczucie braterstwa i stopieĔ zdyscyplinowania wszystkich walczących. [...] W wiele lat póĨniej Arystoteles okreĞliá polis jako „wspólnotĊ hoplitów”. Na podstawie Ĩródeá A i C wykonaj polecenie. Zadanie 17. (1 pkt) WyjaĞnij wpáyw przemian w dziedzinie wojskowoĞci na ewolucjĊ polityczną greckiej polis. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ħródáo D Fragment dziejów Rzymu Tytusa Liwiusza [w:] Tytus Liwiusz, Dzieje od zaáoĪenia miasta Rzymu. Wybór, Wrocáaw 2004, s. 268, 276, 279. Hannibal wkroczyá z armią na ich terytorium [...] i uderzyá na miasto [Sagunt]*. [...] OsobiĞcie zagrzewaá do boju i uczestniczyá w bitwie w tej stronie, gdzie toczono ruchomą wieĪĊ, wyĪszą nad wszystkie szaĔce miasta. PrzysuniĊto ją do murów, a ona dziĊki swym katapultom i balistom, [...] wnet zniosáa obroĔców z muru. [...] Obie strony z najwiĊkszym wysiákiem [...] walczyáy. Jednak [...] wskutek dáugotrwaáej blokady brak wszystkiego stawaá siĊ [dla obleganych] coraz bardziej dotkliwy, a nadzieja pomocy z zewnątrz coraz bardziej malaáa: Rzymianie, ich jedyna nadzieja, byli tak daleko, a caáa przestrzeĔ wokóá byáa w rĊkach wroga! [...] Miasto zdobyto wraz z ogromnym áupem. * Sagunt – miasto we wsch. Hiszpanii, sprzymierzone z Rzymem. Na podstawie Ĩródáa D wykonaj polecenie. Zadanie 18. (1 pkt) WymieĔ trzy czynniki, które miaáy wpáyw na rezultat oblĊĪenia. x x x ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Na podstawie Ĩródeá B i D wykonaj polecenie. Zadanie 19. (1 pkt) Czy Hannibal i Aleksander Wielki stosowali podobny sposób dowodzenia armią? OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 16. 1 17. 1 18. 1 19. 1 l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 16 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony ħródáo E Fragment pracy wspóáczesnego historyka [w:] H. Wisner, Kircholm ..., Warszawa 2011, s. 129–131. Gdy pierwszy rzut szwedzki rozciągnąá siĊ [...], do szarĪy ruszyáy chorągwie husarskie [...]. Uderzywszy na piechotĊ pierwszego rzutu, poczĊáy braü nad nią górĊ. [...] Z lewego skrzydáa ruszyáo do ataku 910 jeĨdĨców. [...] Prawe skrzydáo Szwedów stawiaáo opór tylko przez krótką chwilĊ, po czym rzucili siĊ do ucieczki, powodując zamieszanie [...]. W pogoĔ za nimi ruszyáy na rozkaz hetmana [Chodkiewicza] chorągwie tatarskie. [...] RozstrzygniĊcie zapadáo [...] w przeciągu kilkunastu minut. [...] WĞród rannych znalazá siĊ [król Szwecji]. [...] Ocaleli z pogromu Szwedzi w czĊĞci odpáynĊli statkami, w czĊĞci odeszli traktem parnawskim. ħródáo F Fragment tablicy genealogicznej wáadców Szwecji z dynastii Wazów i Wittelsbachów [w:] Dynastie Europy, pod red. A. Mączaka, Warszawa 2011, s. 526, 606. Gustaw I † 1560 król Szwecji 1521–1560 Eryk XIV † 1577 król Szwecji 1560–1568 Zygmunt III † 1632 król Szwecji 1592–1599 król Polski 1587–1632 Jan III † 1592 król Szwecji 1568–1592 Karol IX † 1611 ks. Sudermanii, regent 1599–1604 król Szwecji 1604–1611 Katarzyna † 1638 ks. szwedzka Gustaw II Adolf † 1632 król Szwecji 1611–1632 Karol X Gustaw † 1660 król Szwecji 1654–1660 Krystyna † 1689 królowa Szwecji 1632–1654 ObjaĞnienia: † – zmará; pogrubioną czcionką zaznaczono wáadców Szwecji. l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 17 Na podstawie Ĩródeá E i F wykonaj polecenie. Zadanie 20. (1 pkt) Na temat bitwy opisanej w tekĞcie wydano w XVII w. dzieáo pod tytuáem Carolomachia, to jest dwu Karolów bitwa. Rozpoznaj postaci wymienione w tym tytule. x x ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ħródáo G Fragment pracy wspóáczesnego historyka [w:] T. Bohun, Moskwa 1612, Warszawa 2005, s. 33–35. Na czele wojsk stanąá ksiąĪĊ Dymitr Szujski. [...] W czerwcu [skupiá] okoáo 30 tys. Moskwicinów oraz [...] kontyngent najemników pod dowództwem Jakuba Pontussa de la Gardie. [...] Wobec konsolidacji siá przeciwnika [...] wyruszyáy oddziaáy [polskie], których zadaniem byáo […] zatrzymanie wojsk Szujskiego, idących z odsieczą smoleĔszczanom. Na czele [...] stanąá hetman ĩóákiewski. [Po stronie rosyjskiej] nieopáaceni najemnicy coraz gáoĞniej dopominali siĊ Īoádu [...]. De la Gardie zamierzaá zapáaciü im za sáuĪbĊ dopiero po rozbiciu siá ĩóákiewskiego, [...] tylko tym, którzy przeĪyją to starcie. […] O Ğwicie 4 lipca naprzeciw wojsk moskiewsko-szwedzkich, pojawiáy siĊ siáy hetmana. […] Ich atak wywoáaá u przeciwnika panikĊ: husaria – rąbiąc i káując – wdaráa siĊ do obozu moskiewskiego. Tutaj jednak wokóá Dymitra Szujskiego skupiáo siĊ ponad 5 tys. [piechoty, dysponowaá takĪe] kilkunastoma armatkami [...]. Jazda hetmana byáa [...] wyczerpana, a [...] miaá tylko 100 piechurów, 400 Kozaków i dwa dziaáka polowe. Wobec patowej sytuacji ĩóákiewski rozpocząá pertraktacje z najemnikami [...]. I nie pomyliá siĊ. […] Szujski widząc, Īe nie ma co liczyü na pomoc sojuszników, kazaá trąbiü do odwrotu. Na podstawie Ĩródáa G wykonaj polecenie. Zadanie 21. (1 pkt) W których formacjach zbrojnych przeciwnik armii polskiej miaá przewagĊ? Podaj nazwy tych formacji. x x ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Na podstawie Ĩródeá E i G oraz wáasnej wiedzy wykonaj polecenie. Zadanie 22. (1 pkt) Podaj nazwĊ formacji zbrojnej, której uderzenie zdecydowaáo o rezultacie obu bitew, i wyjaĞnij, z czego wynikaáa skutecznoĞü jej ataku. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 20. 1 21. 1 22. 1 l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 18 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony ħródáo H Fragment traktatu politycznego z XVI w. [w:] N. Machiavelli, KsiąĪĊ, Wrocáaw 1979, s. 52. Wojska posiákowe i najemne są bezpoĪyteczne i niebezpieczne. JeĞli ktoĞ chce paĔstwo swe oprzeü na Īoánierzu najemnym, nie osiągnie ani siáy, ani bezpieczeĔstwa, gdyĪ Īoánierz ten nie posiada ducha jednoĞci i karnoĞci, jest przy tym ambitny i wiaroáomny [...]. ĩoánierz najemny poza Īoádem nie zna innych pobudek trwania na stanowisku; otóĪ pobudka taka nie wystarcza tam, gdzie chodzi o poĞwiĊcenie Īycia. Na podstawie Ĩródeá G i H wykonaj polecenie. Zadanie 23. (1 pkt) Czy Ĩródáo G zawiera informacje potwierdzające opiniĊ wyraĪoną przez autora Ĩródáa H? OdpowiedĨ uzasadnij. OdpowiedĨ .................................................................................................................................. Uzasadnienie ................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ħródáo I Mapy. Dziaáania zbrojne w czasie powstania listopadowego (wojny z Rosją w 1831 r.) i powstania styczniowego [w:] H. Samsonowicz, J. Tazbir, T. àepkowski, T. NaáĊcz, Polska. Losy paĔstwa i narodu do 1939 roku, Warszawa 2003, s. 307, 354. Na podstawie Ĩródáa I i wáasnej wiedzy wykonaj polecenie. Zadanie 24. (1 pkt) Podaj dwie róĪnice w charakterze dziaáaĔ zbrojnych bĊdących tematem map i wyjaĞnij ich gáówną przyczynĊ. RóĪnice x x ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Przyczyna ..................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p 19 po br an o zw ww .sq l Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 23. 1 24. 1 l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 20 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony ħródáo J Fragment wiersza SowiĔski w okopach Woli [w:] J. Sáowacki, Wybór poezyj, Warszawa 1927, s. 30–32. [...] I wpadają adiutanty, Adiutanty Paskiewicza, I proszą go: „Jenerale, Poddaj siĊ... nie giĔ tak marnie.” Na kolana przed nim padli, Jak ojca wáasnego proszą: „Oddaj szpadĊ , Jenerale, Marszaáek sam przyjdzie po nią...” Nie klĊkajcie wy przede mną, Bo nie jestem Īaden ĞwiĊty. Ale Polak jestem prawy, Broniący mego Īywota; Nie jestem Īaden mĊczennik, Ale siĊ do Ğmierci broniĊ, I kogo mogĊ zabijĊ, I krew dam – a nie dam szpady...” „Nie poddam siĊ wam, panowie – Rzecze spokojnie staruszek – Ani wam, ni marszaákowi Szpady tej nie oddam w rĊce, Choüby sam car przyszedá po nią, To, stary – nie oddam szpady, Lecz siĊ szpadą broniü bĊdĊ, Póki serce we mnie bije. [...] To rzeká jeneraá SowiĔski, Starzec o drewnianej nodze, I szpadą siĊ jako fechmistrz OpĊdzaá przed bagnetami; AĪ go jeden Īoánierz stary Uderzyá w piersi i przebiá... Opartego na oátarzu I na tej nodze drewnianej. ħródáo K Fragment pracy wspóáczesnego historyka [w:] T. StrzeĪek, Warszawa 1831, Warszawa 2011, s. 59–60. MiĊdzy koĞcioáem a waáem ĞródszaĔca rozpoczĊáa siĊ walka na bagnety. Polacy ginĊli, poddawali siĊ lub uciekali do koĞcioáa, co byáo juĪ zresztą utrudnione, gdyĪ na waá wdzieraá siĊ puák Rumiancowa wsparty przez [...] karabinierów. Grupa Īoánierzy [...], w której znajdowaá siĊ SowiĔski, otrzymaáa propozycjĊ kapitulacji. Generaá przyjąá ją. Gdy Polacy záoĪyli broĔ, niespodziewanie z koĞcioáa Ğw. WawrzyĔca padáa salwa wymierzona w plecy przyjmujących kapitulacjĊ Rosjan. ĩoánierze rosyjscy uznali záoĪenie broni za podstĊp i wybili bagnetami bezbronnych Polaków. Na podstawie Ĩródeá J i K wykonaj polecenie. Zadanie 25. (1 pkt) Czy spostrzeĪenia zawarte w pracy wspóáczesnego historyka są potwierdzeniem informacji o generale Józefie SowiĔskim podanych w Ĩródle literackim? OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 21 CZĉĝû III – Wypracowanie (20 punktów) Zadanie 26. (20 pkt) Zadanie zawiera dwa tematy. Wybierz jeden z nich do opracowania. Temat I KrzyĪacy – krzewiciele chrzeĞcijaĔstwa nad Baátykiem czy najeĨdĨcy? Scharakteryzuj i oceĔ dziaáalnoĞü zakonu krzyĪackiego nad Baátykiem od XIII do początku XVI w. Temat II Nasze granice? [...] WszĊdzie, gdzie nasi walczą i giną*. Scharakteryzuj udziaá Īoánierzy polskich w walkach poza krajem w czasie II wojny Ğwiatowej i oceĔ wpáyw ich czynu zbrojnego na ksztaát niepodlegáej Polski. * W. Broniewski, Monte Cassino, [w:] tenĪe, Wiersze i poematy, Warszawa 1978, s. 188. Wybieram temat: ............... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 25. 1 26. 20 l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 22 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 23 ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 24 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony 25 ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p po br an o zw ww .sq l 26 Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... l m ed ia .p zw ww .sq l po br an o Egzamin maturalny z historii Poziom rozszerzony BRUDNOPIS 27
