Uczestnicy procesu budowlanego i ich obowiązki

Piotr Jermołowicz – Inżynieria Środowiska
Uczestnicy procesu budowlanego i ich obowiązki
Według Prawa budowlanego uczestnikami procesu budowlanego są:
•! inwestor – którego obowiązkiem jest zapewnienie opracowania projektu
budowlanego oraz stosownie do potrzeb innych projektów,
•! projektant – którego obowiązkiem jest opracowanie projektu zgodnie z wieloma
ustaleniami, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,
•! inspektor nadzoru inwestorskiego – którego obowiązkiem jest reprezentowanie
inwestora na budowie przez sprawowanie kontroli zgodności jej realizacji z projektem
i pozwoleniem na budowę, przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,
•! kierownik budowy – który ma zorganizować i zapewnić wykonanie budowy zgodnie
z projektem oraz z obowiązującymi przepisami.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu
budowlanego w rozdziale 1, § 1 nie ogranicza zakresu opracowań projektowych na potrzeby
związane z wykonywaniem robót budowlanych. Natomiast według art. 20 ust. 3 Prawa
budowlanego obowiązkiem projektanta jest wyjaśnienie wątpliwości dotyczących projektu i
zawartych w nim rozwiązań.
Podstawy wykonania prac budowlanych są zawarte w rozporządzeniu MI w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
Zgodnie z § 44 budynek powinien być zaprojektowany i wykonany w sposób odpowiadający
wymaganiom wynikającym z jego usytuowania i przeznaczenia.
Podsumowując przytoczony stan prawny – podstawą wykonania prac budowlanych jest
projekt. Wynika z tego wiodąca rola i szczególna odpowiedzialność projektanta za
wykonanie projektu oraz uzupełnienia go w razie potrzeby, tak aby wykonanie robót było
możliwie wolne od usterek i zgodne z zasadami wiedzy technicznej. Odpowiedzialność
związana z dotrzymaniem powyższego spoczywa natomiast głównie na inwestorze i jego
inspektorach nadzoru. W realizacji obiektów budownictwa ogólnego pod klucz bierze udział
około 40 branż budowlanych. Ich bezusterkowa realizacja wymaga ugruntowanej wiedzy
teoretycznej oraz posiadania doświadczenia przez wszystkich uczestników procesu
budowlanego.
Wykonawca i dostawcy materiałów nie występują w Prawie budowlanym, czyli
teoretycznie nie są uczestnikami procesu budowlanego.
Obecnie na większości realizowanych budowach nie ma czasu i możliwości zajmowania się
problemami inżynierskimi. One jednak zawsze się pojawiają.
I tu rodzi się pytanie, czy my potrafimy je rozwiązywać?
Sytuacje problematyczne, konflikty i urażone ambicje na budowach często kończą się
ekspertyzami a nawet sądem.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
Gdyby do tych sytuacji podejść spokojnie i w miarę obiektywnie, odrzucając cały bagaż
emocjonalnych nastawień, partykularnych interesów znajdujących się na granicy prawa, to
okazuje się, że prawdziwe przyczyny leżą gdzie indziej. Bardzo często, już po fakcie
dochodzimy do wniosku (po cichu), że w procesie budowlanym było wszystko ważne, oprócz
kompetencji inżynierskich. Uczestnicy wszelkiego rodzaju narad mający wysokie
kompetencje, bardzo często nie mają wpływu na różnego rodzaju pochopne decyzje lub mają
je w stopniu niewystarczającym. A przecież te wszystkie zdarzenia wpływają na jakość
budowy i terminy, co w konsekwencji przekłada się na interes inwestora.
Inwestor obowiązany jest zapewnić opracowanie projektu budowlanego i stosownie do
potrzeb również innych projektów i zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem
zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Jednak im gorszy jest
warsztat projektowy, tym więcej poprawek i uzupełnień wymaga dokumentacja na etapie
realizacji w ramach projektu wykonawczego.
Skutkuje to często awariami, odstępstwami i zmianami.
Nieistotne odstąpienie od projektu to coś więcej niż jego niewielka zmiana.
Wobec zgłaszanych bardzo często kontrowersji na temat zapisów w art. 36a ustawy – Prawo
budowlane, a zwłaszcza jego ust. 5 dot. nieistotnych odstąpień od zatwierdzonego projektu
budowlanego, celowe jest dodatkowe wyjaśnienie – słowo „odstąpienie” nigdy nie oznacza
słowa „zmiana”.
I tak, słowo „odstąpienie występuje zwykle tam, gdzie wiąże się to z koniecznością
sporządzenia projektu zamiennego, natomiast słowo „zmiana” – tam, gdzie takiej
konieczności nie ma.
Np. słowo „odstąpienie pojawia się m.in. w art.36a i art. 51 ust. 2 pkt 3, a słowo „zmiana”
m.in. w art.23 pkt 1 oraz w art. 3 pkt 14. W tym ostatnim mówi się wyraźnie o możliwości
nanoszenia zmian dokonanych dopiero w toku wykonywania robót poprzez ich uwidocznienie
w projekcie powykonawczym, czyli w dokumencie, który – zgodnie z zapisami art.60 – nie
jest przekazywany organom administracji architektoniczno-budowlanej czy nadzoru
budowlanego, lecz jedynie właścicielowi lub zarządcy obiektu na zakończenie budowy !
Biorąc to pod uwagę, można stwierdzić, że istnieją podstawy, aby sformułować zasadniczy
wniosek, iż drobna lub niewielka zmiana projektu nie może być traktowana jako odstąpienie
od niego, i to nawet jako „odstąpienie nieistotne”.
Wynika stąd także, że nie wszystkie zmiany dotyczące przypadków zastrzeżonych w ust. 5
art. 36a ustawy – Prawo budowlane powinny być obarczone obowiązkiem uzyskania decyzji
o zmianie pozwolenia na budowę.
Nie ulega jednocześnie wątpliwości, że zapisy art. 36a ustawy w żaden sposób nie dotyczą
zwykłych zmian – ani istotnych , ani nieistotnych – bo słowo „zmiana” nie jest w tym
przepisie przywoływane.
Natomiast przez pojęcie „odstąpienie istotne” należy rozumieć takie odstąpienie, które jest
ważne, znaczące, pokaźne, zasadnicze, fundamentalne, doniosłe, gruntowne, zupełne itp.
Odstąpienia od projektu, które nie posiadają tych cech, powinny być uznane za nieistotne.
Jednakże na podstawie artr.36 ust. 5 można wnioskować, że zmiana ma charakter istotny,
jeżeli dot. m.in. :
- zakresu objętego projektem zagospodarowania działki lub terenu,
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
- charakterystycznych parametrów obiektu budowlanego: kubatury, powierzchni zabudowy,
wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji.
Jeżeli chodzi o zakres dokonywania zmian w „pierwotnym” projekcie, istotne jest wzięcie
pod uwagę wymogów wynikających z ustawy – Prawo budowlane.
W szczególności, art. 20 ust. 1 pkt 4 lit.b) jednym z obowiązków projektanta, w zakresie
sprawowanego przez niego nadzoru autorskiego, jest uzgadnianie możliwości wprowadzenia
rozwiązań zamiennych w stosunku do przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez
kierownika budowy lub inspektora nadzoru inwestorskiego.
Za wynik projektowania zawsze odpowiada projektant. Nie powinien on przyjmować jako
podstawy do projektowania materiałów i danych wyjściowych, jeśli ma uzasadnione
zastrzeżenia co do ich rzetelności, kompletności lub prawidłowości. Powinien żądać ich
uzupełnienia lub skorygowania.
Podjęcie się opracowania projektów na niepełnych lub nieprawidłowych materiałach
wyjściowych niesie poważne ryzyko, że opracowany projekt będzie wadliwy i za tę
wadliwość będzie ponosił odpowiedzialność projektant.
Stosownie do następstw tych wadliwości projektant może ponosić odpowiedzialność karną
lub zawodową.
Projekt w definicji umowy o roboty budowlane.
Umowa o roboty budowlane zdefiniowana została w art. 647 k.c., który stanowi, że przez
umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w
umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor
zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z
przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia
projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.
W powyższej definicji projekt powołany został w kontekście obowiązków wykonawcy i
inwestora do których należą :
- Po pierwsze, dostarczenie wykonawcy projektu przez inwestora jest w rozumieniu
powyższego artykułu jedną z czynności związanych z przygotowaniem robót, wymaganych
przez właściwe przepisy. Mimo, że przepisy te nie zostały wprost wskazane, jest to odesłanie
do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 z
późn. zm.), regulującej m.in. wymogi związane z projektowaniem budowlanym.
- Po drugie, dostarczenie projektu jest tylko jedną z czynności związanych z przygotowaniem
robót dotyczących aspektu projektowania. Przed dostarczeniem projektu musi on zostać
sporządzony, co przekłada się z formalnego punktu widzenia na pozyskanie projektantów,
angażowanych w drodze zawieranych z nimi przez inwestora umów o prace projektowe.
Zawarcie umowy o prace projektowe jest zatem poprzedzone umową lub umowami z
projektantami, których wykonanie warunkuje realizację umowy o roboty budowlane – w
zakresie ciążącego na inwestorze obowiązku dostarczenia projektu wykonawcy.
- Po trzecie, projekt jest istotny również odnośnie do obowiązków wykonawcy. Artykuł 647
k.c. wyraźnie stanowi, że obowiązkiem wykonawcy jest oddanie przewidzianego w umowie
obiektu, wykonanego zgodnie z projektem dostarczonym przez inwestora. Oczywiście także
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
w tym zakresie, dotyczącym prac wykonawczych, ważny jest uzupełniający kontekst Prawa
budowlanego, które w przeciwieństwie do kodeksu cywilnego jest regulacją z zakresu prawa
administracyjnego.
Reasumując, trzeba stwierdzić, że odpowiedzialność za dokumentację projektową ponosi nie
tylko projektant, ale może również ponosić inwestor, jeżeli nie zapewni opracowania pełnej
dokumentacji projektowej lub zlecił wykonanie projektu wykonawczego innej jednostce
projektowej niż ta, która wykonała projekt budowlany, oraz nie zapewnił w umowie
konieczności jej uzgodnienia z autorem projektu budowlanego.
Obliczenia statyczne i wymiarowanie konstrukcji należy wykonywać bardzo starannie i z
wyobraźnią. Podobnie sprawdzanie, nawet przy stosowaniu programów komputerowych,
powinno być wykonane bardzo starannie, zwłaszcza w aspekcie:
- prawidłowości przyjęcia schematu statycznego pracy konstrukcji;
- zebrania i określenia wszystkich obciążeń w poszczególnych przypadkach;
- prawdopodobieństwa uzyskanych wyników: obciążeń, oddziaływań, sił i momentów;
- wyników wymiarowania przekrojów, węzłów i połączeń oraz fundamentowania.
Błędy w obliczeniach statyczno-wytrzymałościowych w konstrukcji obiektu budowlanego, w
zależności od skali ich istotności, mogą grozić poważnymi następstwami w postaci awarii
elementu konstrukcji lub katastrofą budowlaną, nieraz o bardzo poważnych następstwach.
Może to skutkować odpowiedzialnością zawodową i karną w dużym wymiarze.
Podsumowując: na sprawdzaniu obliczeń statyczno-wytrzymałościowych nie powinno się
nigdy oszczędzać. Czynność tę powinno się wykonywać wyjątkowo starannie.
Nowe zharmonizowane warunki wprowadzenia do obrotu wyrobów budowlanych.
od 1 lipca 2013 r. we wszystkich państwach członkowskich UE obowiązują ustalenia
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 09 marca 2011 r. ustanawiające
zharmonizowane warunki wprowadzenia do obrotu wyrobów budowlanych.
W celu spełnienia przez projektowany, realizowany i użytkowany obiekt budowlany
wymagań, określonych w art.5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010
r. Nr 243, poz. 1623 z późn. zm.), w obiekcie mogą być zastosowane wyłącznie wyroby, które
zostały legalnie wprowadzone do obrotu na podstawie przepisów odrębnych – co wynika z
ustaleń art. 10 ustawy – prawo budowlane.
Istotne jest, że właściwości użytkowe wyrobów, które są trwale wbudowane w obiekt
budowlany, mają decydujący wpływ, przy umiejętnym i prawidłowym zaprojektowaniu i
wykonaniu obiektu, na zapewnienie w obiekcie i przez ten obiekt wymagań podstawowych,
w tym m.in. bezpieczeństwa: konstrukcji, pożarowego, użytkowania.
W świetle przepisów ustawy – Prawo budowlane, odpowiedzialne za stosowanie w procesie
budowlanym właściwych wyrobów wprowadzonych do obrotu są osoby wykonujące
samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, tj. projektant (projekt budowlany powinien
zawierać niezbędne rozwiązania techniczne i materiałowe – art. 34 ust. 3 Pb), kierownik
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
budowy ( kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i
pozwoleniem na budowę – art. 22 pkt 3 – oraz przechowywanie dokumentów stanowiących
podstawę wykonywania robót, a także oświadczeń dotyczących wyrobów budowlanych
jednostkowo zastosowanych w obiekcie – art. 46 Pb) oraz inspektor nadzoru inwestorskiego
(sprawdzanie jakości wykonanych robót i wbudowanych wyrobów budowlanych, a w
szczególności zapobieganie zastosowaniu wyrobów wadliwych i niedopuszczonych do
stosowania w budownictwie – art. 25 pkt 2 Pb).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych ( Dz. U. Nr 92, poz. 881 z
późn. zm. ) określa zasady:
−! wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu,
−! kontroli wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu,
−! działania organów administracji publicznej w tej dziedzinie.
Wprowadzona z dniem 1 stycznia 2011 r. nowelizacja jej przepisów, na podstawie ustawy z
dnia 21 maja 2010 r. o zmianie ustawy o wyrobach budowlanych oraz ustawy i systemie
oceny zgodności (Dz. U. Nr 114, poz. 760) uwzględnia przede wszystkim ustalenia kolejnych
dokumentów Unii Europejskiej w problematyce nadzoru nad rynkiem wyrobów.
Zgodnie z przepisem art. 4 ustawy o wyrobach budowlanych, wyrób budowlany może być
wprowadzony do obrotu, jeżeli nadaje się do stosowania przy wykonywaniu robót
budowlanych w zakresie odpowiadającym jego właściwościom użytkowym i przeznaczeniu,
umożliwiając tym samym spełnienie wymagań podstawowych przez prawidłowo
zaprojektowane i wykonane obiekty budowlane, w których wyrób ma być zastosowany w
sposób trwały.
Deklaracja właściwości użytkowych powinna być dostarczana dla każdego wyrobu
udostępnianego na rynku (ewentualnie dla partii wyrobu dla jednego użytkownika), co w
praktyce oznacza udostępnienie takiej deklaracji sprzedawcy, projektantowi, kierownikowi
budowy.
I na koniec coś o projektach wykonawczych.
Zostały usankcjonowane Rozp.Min.Infr. (Dz.U. Nr 202) z dn. 02.09.2004 r. w sprawie
szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych
i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego.
Jest to rozporządzenie wykonawcze do ustawy z dn. 29.01.2004 r. – Prawo zamówień
publicznych, które reguluje m.in. przygotowanie dokumentacji budowlanej dla inwestycji
realizowanych ze środków pomocowych, objętych procedurami Pzp.
W §3 ww. rozp. określono zakres dokumentacji budowlanej, na który składają się :
- projekt budowlany, opracowany zgodnie z ustaleniami PB,
- projekty wykonawcze, stanowiące uszczegółowienie PB,
- przedmiary robót,
- informacje o bezpieczeństwie i ochronie zdrowia.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
Zgodnie z zapisami § 5 , projekt wykonawczy powinien uzupełniać i uszczegóławiać projekt
budowlany w zakresie niezbędnym do realizacji inwestycji w formie opisowej i rysunkowej,
w odniesieniu do rozwiązań budowlano-konstrukcyjnych i materiałowych, detali
architektonicznych, urządzeń bud., instalacji i wyposażenia technicznego, zagospodarowania
terenu oraz przygotowania terenu pod roboty budowlane.
Wymagania dotyczące formy projektu wykonawczego są analogiczne jak dla projektu
budowlanego.
PKN w 2013 r. ustanowił nową normę (PN-B-03007:2013 – Konstrukcje budowlane.
Dokumentacja techniczna). Norma ta wypełniła lukę po wycofaniu w 2010 r. normy PN90/B-03000, a dotyczy przede wszystkim zawartości merytorycznej projektów zarówno ze
względu na wymagania zapewnienia bezpieczeństwa konstrukcji jak i na potrzeby realizacji.
Nowa norma obejmuje konstrukcje budowlane: z betonu, metalowe, zespolone stalowobetonowe, drewniane oraz murowane. Podano w niej zasady, wymagania i wytyczne
sporządzania i kontroli (z uwzględnieniem technik
komputerowych) dokumentacji
technicznej konstrukcji obiektów budowlanych. Norma ta będzie mogła być również
wykorzystywana jako dokument
odniesienia przy zawieraniu umów o wykonanie
dokumentacji technicznej oraz umów o wykonanie/dostawę konstrukcji lub jej elementów.
Nie obejmuje ona jednak dokumentacji przetargowej, której zawartość jest określona w
innym rozporządzeniu. Na wstępie w normie podano definicje dotyczące terminologii
przyjętej w Eurokodach w odniesieniu do dokumentacji technicznej konstrukcji.
Dokumentacja konstrukcji budowlanej składa się z dokumentacji projektowej i dokumentacji
wykonawcy.
Podstawową formą dokumentacji projektowej konstrukcji jest projekt budowlany,
zawierający opis techniczny, obliczenia statyczne i rysunki projektowe.
Projekty obiektów posadowionych w złożonych warunkach geologicznych wykonuje się przy
współpracy z geotechnikami. W przypadku gdy zaprojektowanie konstrukcji musi być
rozłożone w czasie, ze względu na brak założeń niezbędnych dla potrzeb realizacji, w
projekcie budowlanym należy zamieścić wymagane uszczegółowienia dokumentacji
projektem wykonawczym.
Dokumentację projektową wykonuje autor projektu konstrukcji, który powinien mieć
odpowiednie uprawnienia i który bierze na siebie odpowiedzialność nie tylko za
bezpieczeństwo i trwałość konstrukcji, ale również za techniczną możliwość jej realizacji.
Dokumentacja projektowa powinna być opracowana jako sprawdzalny w formie dokument
określający parametry bezpieczeństwa i trwałości konstrukcji, a także niezbędne wymagania
dotyczące jakości oraz sposobu jej wykonania i eksploatacji . Wymaganym składnikiem
opisu technicznego konstrukcji jest specyfikacja wykonawcza, określająca wymagania
dotyczące wykonania konstrukcji według norm EN.
Norma podaje również wymagania dotyczące sprawdzenia dokumentacji projektowej,
uwzględniając zróżnicowanie poziomów nadzoru projektowania zależnie od klasy
niezawodności wykonania konstrukcji.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
Tab. 9. Składniki dokumentacji konstrukcji budowlanej wg PN-B-03007-2013
DOKUMENTACJA PROJEKTOWA (projekt budowlany/projekt wykonawczy)
OPIS TECHNICZNY
OBLICZENIA KONSTRUKCJI
- założenia podstawowe
- charakterystyka konstrukcji
- projektowany sposób realizacji
- wymagania eksploatacyjne
- specyfikacja wykonawcza
- założenia obliczeń
- analiza konstrukcji
- obliczenia elementów
- obliczenia połączeń
RYSUNKI PROJEKTOWE
- projektowane rysunki zestawieniowe
- rysunki robocze
- rysunki szczegółów połączeń
DOKUMENTACJA WYKONAWCY
DOKUMENTACJA
JAKOŚCI
- procedury jakości
- plan jakości
DOKUMENTACJA
PRODUKCJI
DOKUMENTACJA
BUDOWY
DOKUMENTACJA
POWYKONAWCZA
- specyfikacja elementów
- rysunki warsztatowe
- dokumentacja
technologiczna produkcji
-dokumentacja wysyłkowa
- projekt organizacji robót
- projekt rusztowań
- projekt montażu
- harmonogram robót
- plan BIOZ
- dokumentacja
technologiczna budowy
- powykonawcza
dokumentacja projektowa
- dokumentacja kontroli
jakości
- deklaracja zgodności
konstrukcji
Dokumentację projektową i rysunki warsztatowe powinien sprawdzić uprawniony projektant
(weryfikator), działający niezależnie lub w ramach procedur jednostki projektowej. Do
weryfikacji analizy komputerowej konstrukcji przewidziano procedury kontrolne:
A.! sprawdzenie modelu komputerowego oraz dodatkowe wyrywkowe obliczenia
kontrolno-porównawcze za pomocą tego samego programu komputerowego.
B.! Ponowne wygenerowanie modelu komputerowego i jego analiza za pomocą tego
samego programu komputerowego.
C.! Stworzenie nowego modelu komputerowego i jego analiza za pomocą alternatywnego
programu komputerowego (stosowane przy projektowaniu konstrukcji klasy
niezawodności RC3 i ewentualnie w innych uzasadnionych przypadkach – na wniosek
projektanta konstrukcji).
W bibliografii na końcu normy podano powołane w tekście obowiązujące ustawy i
rozporządzenia dotyczące projektowania, które należy rozpatrywać łącznie z późniejszymi
zmianami. Pominięte w tym spisie rozporządzenie dotyczące ustalania geotechnicznych
warunków posadowienia jest uzupełnione poprawką do normy.
Nowa norma przewidziana jest do stosowania przy projektowaniu konstrukcji budowlanych w
Polsce na podstawie Eurokodów. Można jednak przypuszczać, że wobec dostosowania
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl
warunków wykonawstwa do wymagań europejskich stanie się również krajowym standardem
w projektowaniu według innych przepisów.
Źródło: www.inzynieriasrodowiska.com.pl