Przeczytaj fragment

Wstęp
Przemiany społeczno-polityczne na Ukrainie wzbudzają zainteresowanie mediów i są komentowane przez elity intelektualne. Współczesne państwo ukraińskie znajduje się w swoistym rozdarciu między przeszłością a przyszłością.
Przeszłość, utożsamiana z imperialną polityką Federacji Rosyjskiej, jest atrakcyjna dla części establishmentu, który widzi w niej szansę na obronę partykularnych interesów. Z drugiej strony, znaczna część społeczeństwa ukraińskiego
postrzega przyszłość w kategoriach otwarcia się na Zachód oraz zacieśniania
relacji z Unią Europejską. Tendencje te były widoczne podczas „pomarańczowej
rewolucji” w 2004 roku. Stały się także kamieniem węgielnym rewolucji, która
zrodziła się z proeuropejskich manifestacji jesienią 2013 roku.
Powyższe uwarunkowania powodują, że Ukraina jest interesującym obiektem badań. Medioznawcze ujęcie tytułu książki pozwala na wyszczególnienie
problemów o podłożu historycznym, politycznym i społecznym, z jakimi zmaga
się współczesna Ukraina. Należy zaznaczyć, że polska perspektywa obarczona
jest niejednokrotnie bagażem uprzedzeń i stereotypów. Szczegółowa analiza różnych rodzajów przekazów medialnych pod kątem tematyki ukraińskiej
obrazuje dodatkowo stan mediów w Polsce.
Inicjatywa powstania monografii poświęconej obecności Ukrainy w mediach wpisuje się w profil badawczy Pracowni Badań nad Instytutem Literackim
w Paryżu. Wschodni sąsiedzi Polski, w tym Ukraina, stanowili jeden z ważniejszych obszarów zainteresowania Redaktora Jerzego Giedroycia. Jego koncepcja
ULB (Ukraina–Litwa–Białoruś) jest modelową próbą stworzenia płaszczyzny
porozumienia między narodami.
Publikacja składa się z piętnastu artykułów, które podzielono na cztery
części. Pierwszą z nich – Historia i współczesność – otwiera tekst Ewy Maj,
8
Wstęp
w którym Autorka przedstawia obrazy Ukrainy i Ukraińców w prasie neoendeckiej w Polsce. Kontekst historyczny jest kluczowy w ocenie współczesnych
wydarzeń w publicystyce narodowej. Podobne ujęcie znajdujemy w artykule
Anny Szwed, która dostrzega, właściwe dla pisma „Opoka w kraju”, ideologiczne i subiektywne rozumienie rzeczywistości społecznej i politycznej na
Ukrainie. Obecność materiałów poświęconych Ukrainie w polskich serwisach
informacyjnych jest tematem tekstu Janiny Fras i Olgi Bierut. Autorki, biorąc
pod uwagę różne kryteria analizy medioznawczej, dostrzegają niepokojący brak
zainteresowania sprawami wschodniego sąsiada Polski.
Relacje polsko-ukraińskie są motywem przewodnim rozważań w kolejnej
części publikacji. Iwona Hofman przywołuje szereg istotnych kwestii dotyczących Ukrainy, zawartych w kronikach ukraińskich paryskiej „Kultury”. Podkreśla znaczenie dorobku środowiska skupionego wokół Jerzego Giedroycia
w budowaniu „zrębów polskiej polityki wschodniej”. W kolejnych tekstach tej
części uwidacznia się problem miejsca Ukrainy w przestrzeni geopolitycznej
oraz dialogu polsko-ukraińskiego budowanego na gruncie historycznych zaszłości. Włodzimierz Mich przedstawia obraz Ukrainy na łamach „Tygodnika
Powszechnego” przez pryzmat koncepcji geopolitycznych i stosunku do mniejszości ukraińskiej w Polsce. Bogdan Borowik skupia się na zaprezentowaniu
wschodniego sąsiada Polski w publicystyce dwumiesięcznika „Arka”, uwzględniając relacje z Rosją i Polską. W kolejnym tekście Ewa Jurga-Wosik przybliża
stosunki polsko-ukraińskie na łamach wielkopolskiej prasy regionalnej. Szczegółowa analiza mediów oparta jest na konteście historycznym, współpracy
samorządów i wydarzeniach sportowych. Justyna Maguś analizuje dyskurs
publiczny wokół 70. rocznicy tragicznych wydarzeń na Wołyniu. Autorka charakteryzuje różne ujęcia tematu Wołynia w tygodnikach opinii.
Część zatytułowaną Polityka i wybory, rozpoczyna artykuł Pawła Kowala
i Macieja Wapińskiego, kreślący wieloaspektowy wymiar pomarańczowej rewolucji, który uwzględnia relacje Ukraina – Rosja, symbolikę pomarańczowej
rewolucji, wizerunki postaci rewolucji i interpretację wydarzeń na Ukrainie
w polskich mediach. Z kolei Agnieszka Strykowska, skupiając się na tekstach
zamieszczonych w „Nie – dzienniku cotygodniowym”, przedstawia sprawy
ukraińskie w ujęciu politycznym i społecznym. W kolejnym artykule Adam
Drosik opisuje wybory parlamentarne w 2012 roku na Ukrainie. Ukazuje m.in.
zainteresowanie mediów tematem na tle wyborów, które miały miejsce w innych
państwach w 2012 roku. Tekst Małgorzaty Posyłek wpisuje się w rozważania na
styku polityki i wyborów, gdyż Autorka przedstawia wizerunek Witalija Kliczki,
odgrywającego coraz ważniejszą rolę na ukraińskiej scenie politycznej.
Wstęp
9
Ostatni blok tematyczny książki dotyczy szeroko pojętych kwestii społeczno-kulturowych. Artykuł Beaty Romiszewskiej można uznać za przyczynek do dyskusji o nadużyciach władzy na Ukrainie, ze względu na omówienie działalności
i okoliczności śmierci Georgija Gongadze. Magdalena Pataj ocenia medialny
wizerunek grupy ukraińskich aktywistek o nazwie „Femen”. Często zauważany
problem negatywnego wizerunku Ukrainy w polskich mediach, potwierdzają
badania Katarzyny Pawlak, która odniosła się do problemu AIDS na Ukrainie.
Autorzy zaprezentowanych w tomie artykułów dowodzą, że tematyka ukraińska w mediach w Polsce jest zbyt rzadko eksponowana, biorąc pod uwagę
strategiczny wymiar relacji polsko-ukraińskich. W książce poruszono wiele
ważnych wątków, które z różnych perspektyw – historycznej, politologicznej,
medioznawczej i socjologicznej – pozwalają patrzeć na Ukrainę i społeczeństwo ukraińskie przez pryzmat wizerunków medialnych. Książka ta powstała
z nadzieją, że przyczyni się do kolejnych badań medioznawczych nad obrazami
państw ościennych w mediach w Polsce.
Publikacja zyskała ciekawy kontekst ze względu na wydarzenia na Ukrainie
jesienią 2013 roku i wiosną 2014 roku, które spowodowały przewartościowanie
polityki europejskiej wobec Ukrainy i Rosji.
Iwona Hofman
Justyna Maguś