AKANTOWATE (Acanthaceae) AKTINIDIOWATE (Actinidiaceae)

AKANTOWATE (Acanthaceae)
WYSTĘPOWANIE: zdecydowana większość w
obszarach tropikalnych całego świata (4 centra:
Indo-Malaje, Afryka, Brazylia, Ameryka Środk.).
Rodzina obejmuje ok. 240 rodzajów i 2600
gatunków.
MORFOLOGIA: trwałe rośliny zielne, krzewy,
rzadziej drzewa (często pnącza o zdrewniałych łodygach). Liście ułożone naprzeciwlegle, niepodzielone
lub pierzastowcinane bez przylistków.
KWIATY: grzbieciste, obupłciowe z podkwiatkami, zebrane zazwyczaj w wierzchotkowe
albo groniaste kwiatostany, opatrzone przykwiatkami. Korona zrosłopłatkowa, 5-łatowa,
zazwyczaj dwuwargowa. Przeważnie 4 pręciki,
wolne. Słupek górny, zbudowany z 2 owocolistków, o zalążni 2-komorowej. Rośliny owadojak i ptakopylne.
OWOCE: z reguły torebka, pękająca dwoma klapami; u kilku rodzajów pestkowiec.
UŻYTKOWANIE: mają niewielkie znaczenie dla
człowieka. Niektóre ozdobne: akant (Acanthus), tunbergia (Thunbergia). Inne gatunki lecznicze, np. barlerka (Barleria prionitis) stosowana jest w Indiach
jako lek przeciw malarii.
JK
AKTINIDIOWATE (Actinidiaceae)
WYSTĘPOWANIE: Azja Pd.-Wsch. od Sachalinu
po Jawę i Himalaje, Australia, Ameryka
tropikalna. Wyróżniamy 3 rodzaje: Actinidia
(ok. 50 gat.), Saurauia (ok. 300 gat.),
Clematoclethra (ok. 10 gat.).
MORFOLOGIA: drzewa, krzewy, zdrewniałe
pnącza o pędach nagich lub pokrytych szczeciniastymi włoskami. Rdzeń pędów pełny lub podzielony.
Liście pojedyncze, ułożone skrętolegle, bez przylistków.
KWIATY: obu- albo jednopłciowe (wtedy rośliny
dwupienne), zebrane w pęczki, wierzchotki, względnie wiechy. Okwiat podwójny, 5-krotny. Pręcików
10 i więcej. Słupek 1, z szyjkami zazwyczaj trwałymi, owocolistków 3-5 lub liczne. Zalążnia górna,
o tylu komorach ile owocolistków. Zalążki liczne,
odwrócone, w jednej osłonce.
OWOCE: jagoda lub skórzasta torebka. Nasiona
zwykle z dużym zarodkiem i obfitą tkanką odżywczą.
UŻYTKOWANIE: u nas ozdobne, szczególnie
piękna jest aktinidia pstrolistna (Actinidia kolomikta)
– liście osobników męskich przebarwiają się do
połowy na biało, różowo, później karminowoczerwono; natomiast w wielu krajach Azji Pd.-Wsch.
pnącza z rodzaju Actinidia uprawiane są jako krzewy
owocowe. Owoce zawierają b.dużo kwasu askorbinowego (wit.C). Powszechnie znane kiwi należy do
gatunku aktinidia smakowita (A. deliciosa).
JK
–5–