program nauczania technik geolog 31 1 [i21

Transkrypt

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU
1311[I21 IT, SP IMENiS I2001.12.29
I
PROGRAM NAUCZANIA
TECHNIK GEOLOG 31 1 [I21
Zatwierdzam
Minister Edukacji Narodowej i Sportu
Warszawa 2001 r.
1
AUTOR:
Dr hab. Ryszard Salacinski
- profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego
I. Plan nauczania
Szkola policealna
31 1 [I 21
Zaw6d: technik geolog
Podbudowa prograrnowa: liceurn ogolnoksztatcqce lub inna szkola Srednia
II.
PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH
Wykaz przedmiotow zawodowych:
i
I.Geologia dynamiczna
str.
2. Historia Ziemi
str. 19
3. Mineralogia i petrografia
str. 30
4. Tektonika
str. 41
5. Hydrogeologia
str. 48
6. Geologia inzynierska
str. 59
7. Geologia z l o i
str. 68
8. Terenoznawstwo
str. 75
9. Geodezja
str. 82
5
10. Kartografia geologiczna
str. 90
11. Wiertnictwo i geologiczna obsluga wiercen
str.104
12. Geofizyka
str.119
13. Poszukiwanie i rozpoznawanie zloz
str.138
14. Dokurnentowanie z l o i
str.142
15. Programy kornputerowe w geologii
str.146
16. Zagadnienia prawne w geologii
str.150
17. Geochernia srodowiska przyrodniczego
str.156
18. Ochrona litosfery i hydrosfery
str.161
19. Geologia regionalna
str.169
20. Proserninarium dyplornowe
str.177
21. ~ w i c z e n i aterenowe ogolnogeologiczne
(geologia dynamiczna, geomorfologia, petrografia)
- koniec II sem.
str.179
22. ~ w i c z e n i aterenowe z kartowania geologicznego
- poczqtek Ill sem.
23. ~ w i c z e n i aterenowe z wiertnictwa i geologicznej
obslugi wierceri (wiertnictwo, geologia ztoz,
udostepnianie w6d, ochrona Srodowiska)
- koniec 1V sem.
str.182
GEOLOGIA DYNAMICZNA
1. Szczegolowe cele ksztalcenia:
W wyniku procesu ksztalcenia stuchacz powinien umiec:
I ) okreslit zwiqzek nauk geologicznych z innymi naukami prryrodniczymi i
scislymi,
2) okreslid i opisaC glowne cechy Zierni jako czgsci ukladu planetarnego,
3) okreslic glowne parametry fizyczne Zlern~jako planely.
4) okreillc I scharakteryzowac geosfery Zleml.
5) scharakteryzowaC zroznicowanie geochemiczne glownych geosfer Ziemi,
6) opisac oraz przeprowadzic oceng i weryfikacjq faktow, zjawisk i procesow
geologicznych.
7) okreslic zwiqzki przyczynowo-skulkowe pomlqdzy faktarnl geologicznymi
stwierdzanymi w srodowisku przyrodniczym, w skali lokalnej, regionalnej i
globalnej, w postaci form geomorfologicznych, form i rodzaj6w wystgpowania
skat i kopalin, struktur geologicznych i deformacji tektonicznych, a procesami
geologicznyrni, ktbre je spowodowaly.
2. Material nauczania
1. Geologia jako nauka, jej zwiqzek z innymi naukami.
1 1 Przedm~otgeologl~
1 2 Mlejsce g e o l o g ~wired
~
~nnychnauk przyrodniczych
1.3 Podstawowe dyscypl~nynauk geologlcznych
1.4. Znaczenie geologii dla gospodarki.
I
2. Ziemia jako planeta. Fizyka i chemia Zierni.
2 1. Ruchy Ziem~.
2.1 .I.
Ruch postepowy i obrotowy Ziemi.
2 1 2 Nachylenie osi obrotu Ziemi do ekliptyki.
I
2.1.3. N~erbwnomiernenaslonecznienie - pory roku
2.1.4. Zmiany prgdkoSci obrotu.
2.1.5. Astronomiczne przyczyny zmian klimatycznych.
2.2. Masa Ziemi. Oddziatywanie grawitacyjne.
2.2.1. Sita grawitacyjna i sila odsrodkowa.
2.2.2. Sita cigzkosci.
2.2 3. Anomalie sily ciezkoSci - wyie i nize grawimetryczne.
'
2.2.4. Masa i ggstoSC Ziemi.
2.3. Ksztatt i rozmiary Ziemi.
2.3.1. Poglqdy na ksztalt Ziemi.
2.3.2. Pierwsze pomiary Ziemi.
2.3.3. Ksztatt Ziemi. Geoida.
2.3.4. Rozmiary Ziemi - elementy sferoidy.
2.3.5. Stosunek powierzchni Ziemi do powierzchni elipsoidy i powierzchni
geoidy.
2.4. Magnetyzm ziemski. Magnetosfera. Prqdy elektryczne w Ziemi.
2.4.1. Elementy ziemskiego pola rnagnetycznego.
2.4.2. Anomalie magnetyczne, ich przyczyny.
2.4.3. Magnetosfera.
2.4.4. Paleomagetyzm.
2.4.5. Pole elektryczne Ziemi.
2.4.6. ElektrycznoSC Ziemi.
2.4.7. Prqdy telluryczne i lokalne.
2.5. Stan termiczny Ziemi.
2.5.1. Temperatura skal i glgbi Ziemi.
2.5.2. Stopieri i gradient geotermiczny.
2.5.3. Geoizotermy.
2.5.4. Strefa neutralna.
2.5.5. Temperatura wngtrza Ziemi.
2.5.6. Historia termiczna Ziemi.
2.5.7. Anomalie termiczne.
2.5.8. Praktyczne znaczenie termiki skorupy ziemskiej.
2.6. Struktura Ziemi.
2.6.1. Zrbznicowanie wlasnoSci sprgzystych materii Ziemi.
2.6.2. Fale sejsmiczne i ich rodzaje.
2.6.3. Budowa wngtrza Ziemi na podstawie obserwacji sejsmicznych.
2.6.4. Powierzchnie nieciqglosci.
2.6.5. Skorupa kontynentalna i oceaniczna.
2.6.6. Tektonosfera.
2.7. Sklad chemiczny Zierni.
2.7.1. Porownanie skladu procentowego w roznych typach cia1 kosmicznych.
2.7.2. Sklad chemicznych Ziemi.
2.7.3. Zroznicowanie rozmieszczenia pierwiastkow chemicznych w
poszczegdlnych sferach Zierni.
2.7.4. Naturalne skupienia pierwiastkow.
2.7.5. Sktad cherniczny zewngtrznych warstw Zierni.
Cwiczenia:
I.
Analiza rozmieszczenia gldwnych stref klimatycznych na powierzchni Ziemi.
2. Porownanie roznych schematow budowy kuli ziemskiej, wykazanie
elernentdw stalych i roznic.
3. Charakterystyka zjawisk i procesow geologicznych.
3.1. Glowne czynniki procesow geologicznych, cechy procesow.
3.2. Przyczyny i irodla energii.
3.3. Podzial na procesy egzo- i endogeniczne.
3.4. Udzial procesow geologicznych w ksztaltowaniu powierzchni Ziemi.
3.5. Zasada aktualizmu.
Cwiczenia:
I . Dyskusja na temat zmian parametrow fizycznych igeochemicznych Ziemi w
wymiarze czasu geologicznego iocena skutk6w (kqt nachylenia osi obrotu
kuli ziemskiej, szybkoSd obrotu wok61 osi iwok01 Slorica, chemizm atmosfery,
hydrosfery oraz dominujqcych skafl.
4. Procesy magmatyczne.
4.1. Plutonizm.
4.1 .I. Magma, jej sklad i pochodzenie.
4.1.2. Dyferencjacja magmy.
4.1.3. lstota plutonizrnu.
4.1.4. lntruzje magmowe i ich typy - zgodne i niezgodne, ich charakterystyka
i mechanizrn powstawania.
4.1.5. Charakterystyka skal glebinowych i iylowych.
4.1.6. Znaczenie plutonizrnu dla tworzenia zloz.
4.2. Wulkanizm.
4.2.1. lstota procesu.
4.2.2. Budowa wulkanu.
4.2.3. Produkty erupcji.
4.2.4. Lawy i ich rodzaje.
4.2.5. Gazy wulkaniczne.
4.2.6. Materialy piroklastyczne.
4.2.7. Ksztalty i typy wulkan6w.
4.2.8. Erupcje centralne, linearne, arealne.
4.2.9. Wulkany lawowe (efuzywne) i gazowe (eksplozywne), maary, wulkany
mieszane - stratowulkany.
4.2.1 0. Typy wulkanow w zaleznoSci od przebiegu wybuchu.
4.2.11. Erupcje podrnorskie.
4.2.12. Skutki wybuchu - pozytywne i negatywne. Ich rola w ksztaltowaniu
powierzchni Ziemi i budowy geologicznej.
4.2.13. Wigksze wybuchy w czasach historycznych.
4.2.14. Geograficzne rozrnieszczenie wulkanow.
4.2.15. Charakterystyka skal wulkanicznych.
4.3. Zjawiska i procesy powulkaniczne.
4.4. Ekshalacje powulkaniczne i ich rodzaje.
4.5. Gejzery.
4.6. Wulkaniczne zloza rnineralne.
Cwiczenia:
I . Opisy makroskopowe typowych probek skal fej grupy: strukfury, teksfury,
skladu mineralnego.
2. Porownywanie glownych cech magmowych skal plufonicznych iich
odpowiednikdw wulkanicznych.
5. Procesy egzogeniczne.
5.1. Dynamika atmosfery.
5.1.1. Atmosfera i jej sklad, podzial na sfery.
5.1.2. Ruchy atmosfery. Wiatry.
5.1.3. Pogoda i jej czynniki.
5.1.4. Mapy geosynoptyczne.
5.1.5. Wplyw atmosfery na procesy biologiczne i geologiczne.
5.2. Wietrzenie i jego skutki.
5.2.1. lstota przemian.
5.2.2. Wietrzenie fizyczne i jego czynniki.
5.2.3. Wietrzenie chemiczne - czynniki.
5.2.4. DzialalnoSc organizmow.
5.2.5. Produkty wietrzenia.
5.2.6. Pokrywa zwietrzelinowa.
5.2.7. Zrnarzlina wieczna i okresowa - kryoturbacje.
5.2.8. Wplyw klimatu na wietrzenie.
5.2.9. Charakterystyczne formy wietrzenia w geomorfologii terenu.
5.2.1 0. Przebieg proces6w wietrzenia w aktualnym klimacie Polski.
5.2.1 1. Wietrzenie ilaste i laterytowe.
5.2.12. Gleby i ich rodzaje.
5.2.1 3. Wietrzenie podmorskie.
5.2.14. Rola wietrzenia w tworzeniu z l o i kopalin.
5.3. Geologiczna dzialalnosc wiatru.
5.3.1. Praca wiatru - czynniki.
5.3.2. Obszary dzialalnoSci wiatru.
5 3 3. Erozja eoliczna - korazja. deflacja i ich formy
5 3 4 Akumulacjn col~cznn
5.3.5. Wydrny I ~ c trio d ~ a j c
5.3.6. Uwarstwienie osad6w eolicznych.
5.3.7. Ripplemarki eoliczne. jezyczki piaszczyslc
5 3 8 Charakleryslyka utworbw col~cznyctl
5.3.9. Wydrny w Polsce - nadmorskre I srodlqdowe, ~ c h
gcneza
wystgpowanie.
I
5.3.10. Less - geneza, wystepowanie.
5.4. Geologiczna dzialalnoid wod plynqcych.
5.4.1. Ablacja deszczowa.
5.4.2. Erozyjna dzialalnosC rzek - erozja wsteczna, wglebna, boczna.
5.4.3. Krzywa erozyjna i krzywa rownowagi.
5.4.4. Stadia erozyjne rzek.
5.4.5. Odrnlodzenie erozji.
5.4.6. Rzeki degradujqce i agradujqce.
5.4.7. Transport rzeczny i jego formy.
5.4.8. Tarasy, ich rodzaje i sposoby powstawania.
5.4.9. ZaleznoSC dolin rzecznych od struktury podloza.
5.4.1 0. Klasyf~kacjadolin.
5.4.1 1. Akurnulacja rzeczna i jej forrny.
5.4.12. Aluwia i ich rodzaje.
5.4.13. Warstwowanie osaddw rzecznych.
5.4.14. Stoiki naplywowe, delty.
5.4.15. Rowniny akurnulacyjne.
5.4.16. Ripplemarki.
5.4.17. Wplyw geologicznej dzialalnoici rzek na ksztaltowanie krajobrazu.
5.4.18. Znaczenie gospodarcze aluwiow.
5.5. Geologiczna dzialalnoiC lodowcow.
5.5.1. Geologiczna dzialalnosd Sniegu.
5.5.2. Granica wiecznego sniegu.
5.5.3. Powstawanie IodowcClw i kolejne stadia przeobrazania Sniegu w lod
lodowcowy.
5.5.4. Typy lodowcbw.
5.5.5. Mechanizm ruchu, prgdkosd ruchu.
5.5.6. Ablacja lodowcowa.
5.5.7. Erozja lodowcowa i wod podlodowcowych, formy.
5.5.8. Akumulacja lodowcowa - rnoreny i ich rodzaje.
5.5.9. Tillity, eratyki.
5.5.10. Struktury glacitektoniczne.
5.5.1 1. Utwory fluwioglacjalne i lirnnoglacjalne.
5.5.12. Pradoliny i utwory zastoiskowe na obszarze Polski.
5.5.1 3. Zjawiska i formy peryglacjalne.
5.5.14. Zlodowacenia plejstocenskie w Polsce.
5.5.1 5. Glacjalna rzeiba Tatr.
5.5.16. Przyczyny zlodowacen.
5.6. Geologiczna dzialalnoSC wod podziemnych.
5.6.1. Krqzenie wody w przyrodzie.
5.6.2. Wody podziemne.
5.6.3. ~ o r o w a t ioprzepuszczalnoSC
~~
skal.
5.6.4. Rodzaje wody wystgpujqce w skalach.
5.6.5. Pochodzenie wod podziemnych - wody infiltracyjne, kondensacyjne,
juwenilne i reliktowe.
5.6.6. Typy wod podziemnych - wody przypowierzchniowe, gruntowe.
5.6.7. Strefy aeracji i saturacji.
5.6.8. Ruch wody.
5.6.9. Wahania zwierciadla w6d gruntowych.
5.6.10. Wody podziemne pod cignieniem.
5.6.1 1. ~ r b d l ai ich rodzaje.
5.6.12. Wody mineralne, cieplice.
5.6.1 3. Zjawiska krasowe, formy krasowe.
5.6.14. Kras odkryty i zakryty.
5.6.15. Osady w6d podziemnych.
5.6.16. Sufozja i kurzawki.
5.7. Geologiczna dzialalnoSC Iqdowych wod stojqcych.
5.7.1. Charakterystyka jezior, kryteria podzialu.
5.7.2. Klasyfikacja jezior.
5.7.3. Typy genetyczne jezior w Polsce.
5.7.4. Geologiczna dzialalnoSC jezior.
5.7.5. Utwory jeziorne.
5.7.6. Bagna - pochodzenie i typy.
5.7.7. Akumulacja bagienna.
5.7.8. Torfowiska.
5.7.9. Powstawanie torfu.
5.8. Powierzchniowe ruchy rnasowe.
5.8.1. Przyczyny ruchow masowych.
5.8.2. Klasyfikacja ruchow.
5.8.3. Osiadanie, spdzywanie, staczanie, usypiska, osuwiska, obrywy.
5.8.4. Morfologia osuwisk.
5.8.5. Klasyfikacja osuwisk ze wzglgdu na czas trwania, na podstawie
kryterium geomorfologicznego, stosunku do budowy geologicznej, ich
sktadu, zaleznie od stopnia rozkruszenia rnaterialu osunigtego.
5.8.6. Osuwiska sufozyjne.
5.8.7. Splywy, obrywy skalne.
5.8.8. Koluwia.
5.8.9. Zwiqzek osuwisk z tektonikq.
5.8.10. Osuwiska podmorskie - przyczyny ich powstawania.
5.8.11. Ruchy rnasowe w Polsce.
5.8.1 2. Wplyw powierzchniowych ruchow rnasowych na obiekty budowlane.
5.9. Geologiczna dzialalnoSC morza.
5.9.1. Wtasnokci fizyczne wody rnorskiej.
5.9.2. Sklad chemiczny.
5.9.3. Ruchy wody morskiej.
5.9.4. Prqdy oceaniczne.
5.9.5. Rola geologiczna rnorz i oceanow.
5.9.6. Erozja morska.
5.9.7. Czynniki erozji rnorskiej - falowanie, plywy, charakter wybrzeia.
5.9.8. Forrny utworzone w wyniku erozji fa1 rnorskich.
5.9.9. Dzialanie plywow - estuaria.
5.9.10. Typy wybrzeiy morskich.
5.9.11. Praca budujqca fa1 rnorskich.
5.9.12. Waly brzegowe, waly piaszczyste, lido, mierzeje, zalewy, jeziora
przybrzeine.
5.9.13. Pochodzenie i sktadniki osadow rnorskich.
5.9.14. Strefy sedyrnentacyjne rndrz i oceanow - litoralna, nerytyczna,
batialna, abyssalna. Czynniki sedymentacji w tych strefach.
5.9.15. ~ r 6 d t arnaterialu, zycie organiczne.
5.9.16. Podzial osadow oraz zwiqzki rnigdzy ich cecharni litologicznyrni a
warunki sedyrnentacji.
5.9.17. Wspolczesne osady rnorskie.
5.9.18. Forrny tworzqce sig na powierzchni utworow przybrzeinych - roiki
plazowe, ripplernarki, watki falowe, rillrnarki, hieroglify i ich rodzaje,
szczeliny wysychania.
5.9.19. Przyklady ztbz utworzonych w zbiornikach morskich.
5.10. Denudacja.
5 10 1 Denudacja jako sumaryczny proces w~clrrenla,crozjl ocaz ructiow
masowych i jej rezultaty.
5.10.2. Przyczyny procesu denudacyjnego.
5.10.3. Tempo i rozwoj denudacji.
5 10.4. Rodzaje denudacji - denudacja normalna. pustyniowa, glacjalna.
5.10.5. Cykliczny rozwoj denudacji.
5.1 0.6. Peneplena.
5.1 0.7. Twardziele i ostarice.
5.10.8. Denudacja a klirnat.
5.1 1. Facje i forrnacje osadowe.
Facje - zroinicowanie przestrzenne sedyrnentacji w zbiornikach.
5.1 1.I.
5.1 1.2. Sedyrnentacja.
5.1 1.3. Srodowisko sedymentacyjne.
5.1 1.4. ZaleznoSC sedyrnentacji od srodowiska.
5.1 1.5. Rodzaje facji.
5.1 1.6. Organiczne i nieorganiczne wskazniki facji.
5.1 1.7. Forrnacje osadowe - przyklady.
5.1 1.8. Cykle sedyrnentacyjne.
5.1 1.9. Przerwy sedyrnentacyjne.
5.1 1.I
0. Przyczyny powtarzania warstwowania i cyklicznoSci.
5.12. Diageneza i kataklaza.
5.1 2.1. Rodzaje diagenezy osadbw - czynniki.
5.12.2. Diageneza halrnyrolityczna, wczesna, lityfikacja.
5.12.3. Epigeneza.
5.12.4. Katageneza osadow.
5.12.5.Twardnienie koloidow, kornpakcja, rekrystalizacja, cernentacja.
5.12.6. Substancje cernentujqce.
5.12.7. Mineraly diagenetyczne.
5.12.8. Sekrecje.
5.12.9. Powstawanie konkrecji.
5.12.1 0. Procesy sylifikacji i fosylizacji.
Cwiczenia:
I . Opisy makroskopowe typowych probek skal tej grupy: struktury, tekstury,
skladu mineralnego, stopnia diagenezy, porowatosci.
2. Analiza por6wnawcza roinych typ6w warstwowania iokreslanie warunkow
sedymentacji.
3. Okreslanie pochodzenia materialu mineralnego na podstawie skladu
mineralnego iziarnowego skal okruchowych oraz stopnia obtoczenia.
6. Diastrofizm.
6.1. Pojgcie diastrofizmu.
6.2. Trzgsienia Zierni.
6.2.1. Opis zjawiska.
6.2.2. Hipocentrurn, epicentrum, obszar epicentralny.
6.2.3. Energia trzgsien Ziemi.
6.2.4. Sejsrnografy i sejsrnogramy, obraz trzgsien Zierni na sejsrnograrnach
6.2.5. OdleglosC epicentrurn.
6.2.6. GlgbokoSC ogniska.
6.2.7. Przyczyny i typy trzgsien Ziemi.
6.2.8. Geograficzne rozprzestrzenienie trzgsien - zwiqzek ze strefami
aktywnyrni tektonicznie.
6.2.9. Obszary asejsrniczne, pensejsmiczne, sejsrniczne.
6.2.10. Pas wok6lpacyficzny i Srodziernnomorski.
6.2.11. Tsunami.
6.2.12. Skutki trzgsien Zierni - geologiczne i niegeologiczne.
6.2.1 3. Wigksze trzgsienia Zierni na przestrzeni ostatnich lat.
6.2.14. MozliwoiC przewidywania trzgsieri Zierni.
6.2.15. Budownictwo na terenach sejsrnicznych.
6.3. Ruchy skorupy ziemskiej.
6.3.1. Typy ruchow skorupy ziemskiej.
6.3.2. Ruchy lqdotworcze - epejrogeniczne.
6.3.3. Ruchy gdrotworcze - orogeniczne.
6:3.4. Wsp6lczesne poglqdy na ruchy skorupy ziemskiej - ruchy o
przewadze skladowej poziomej i ruchy o przewadze skladowej
pionowej.
6.3.5. Oscylacje wahah skorupy ziemskiej.
'6.4. Pionowe ruchy skorupy ziemskiej.
6.4.1. Zmiana linii brzegowej m6rz.
6.4.2. Transgresja i regresja morza.
6.4.3. NiezgodnoSci uloienia warstw.
6.4.4. Wahania poziomu morza.
6.4.5.Eustatyczne ruchy poziomu oceanu Swiatowego - przyczyny.
6.5. Baseny sedymentacyjne.
6.5.1. Definicja i og6lna charakterystyka basenow sedymentacyjnych.
6.5.2. Etapy rozwoju i budowa wewngtrzna.
6.5.3. Charakterystyka osad6w tworzqcych sig w poszczeg6lnych fazach
rozwoju basenow.
6.5.4. Wspolczesne baseny sedymentacyjne.
6.6. Ruchy gorotworcze.
6.6.1. Faldowanie (tektogeneza) a gorotw6rczosc (orogeneza).
6.6.2. Zjawiska towarzyszqce deformacjorn (faldowaniom) - rnagmatyzrn,
wulkanizm i plutonizm, metamorfizm, wzajemne zwiqzki przestrzenne i
czasowe.
6.6.3. Orogeny i ich budowa
G 6 1 Glhwrio okrcsy I fnry ()orol~hhrc:c~
6.6.5. Okreslen~ewleku lancuchow gorsklcll (orogcnow)
6.6.6. Orogeny wok6lpacyficzne i tetydzkie (migdzykontynentalne).
6.6.7. Zapadliska przedgorskie i rowy Srodgorskic
6 G 8 Scdymcnlacja Arkozy Molnsa
6.7. Przyczyny ruchow skorupy zlernsk~ej.
6.7.1. Teoria kontrakcji.
6.7.2. Teoria Wegenera - przesuwanie si? lqdow.
6.7.3. Teoria izostazji.
6.7.4. Hipoteza prqdow konwekcyjnych.
7. Metarnorfizrn.
7.1. lstota procesow metamorfizmu.
7.2. Czynniki metamorfizmu.
7.3. Rodzaje metamorfizmu.
7.3.1. Metamorfizm terrniczny.
7.3.2. Metamorfizm dynamiczny.
7.3.3. Metamorfizm regionalny.
7.3.4. Metamorfizm metasomatyczny.
7.3.5. Metamorfizm izochemiczny.
7.3.6. Metarnorfizm allochemiczny.
7.3.7. Metarnorfizm progresywny i diaftoreza.
7.3.8. Metamorfizm kompleksowy.
7.3.9. Polimetamorfizm.
7.4. Stopnie, strefy i fazy metamorfizmu.
7.5. Charakterystyka podstawowych typow skal metamorficznych.
7.6. Zlozotw6rcza rola proces6w metarnorficznych.
Cwiczenia:
I . Opisy makroskopowe typowych pr6bek skat tejgrupy: struktury, tekstury,
sktadu mineralnego, stopnia przeobraienia,
3. Uwagi do realizacji wraz z zaleceniami dotyczqcymi oceniania
Material nauczania dotyczy trzech aspektow podstaw nauk geologicznych:
- okreklenia zakresu i problematyki merytorycznej szeroko rozurnianej
dziedziny nauki, jakqjest geologia oraz relacji zachodzqcych pomiedzy geologiq i
innymi naukarni, a takze geologiq, a gospodarkq(dzia1 I ) ,
- cech fizyko-chemicznych charakteryzujqcych Ziemie w spos6b opisowy i
liczbowy jako planet? (dzial2),
- charakterystyki
procesow geologicznych zachodzqcych na Z~emi,zarowno na
powierzchni, jak i w glgbi wraz z wykazaniem zwiqzkbw przyczynowo-skutkowych
pomigdzy wynikami energetycznymi wyuvolujqcymi te procesy, a ich rezultatami w
postaci skal, deformacji i przeobrazen tych skal i ich zespotow w skali regionalnej i
globalnej oraz ksztaltowaniem sig morfologii powierzchni Ziemi (dzial 3 -7).
Te ostatnie zagadnienia znajdujq swojq kontynuacje i s q dalej rozwijane w
Tektonice, Historii Ziemi i Geologii ztoi. Dlatego tez naleiy w trybie roboczym w
trakcie procesu nauczania skorelowaC czas, sposob i zakres przekazywania
zagadnieh w przybliionej problematyce w wymienionych przedmiotach, a zwtaszcza
podczas Cwiczeh, aby uniknqC zbgdnych powtbrzen.
Oceniajqc stopieh opanowania wiedzy przez sluchacza naleiy zwrociC uwagg
przede wszystkim na przyswojenie i zrozumienie wszystkich zaleinosci i powiqzan
pomigdzy rbinymi procesami zachodzqcymi r6wnoczesnie obok siebie, pomigdzy
przyczynami i skutkami tych procesow i wreszcie uzaleinieniem przebiegu tych
procesow od warunkbw fizykochemicznych Srodowisk geologicznych, w ktorych
zachodzq oraz od czasu ich trwania.
4. Podstawowe srodki dydaktyczne
Poza podstawowym sprzgtem audiowizualnym niezbgdnymi pomocami do
przeprowadzenia zajgd jest zestaw map fizycznych swiata, kontynentbw i Polski,
zestawy plansz powiqzanych merytorycznie z tresciq poszczegolnych dzialow,
zestawy przeiroczy i foliogramow przygotowanych i odpowiednio
wyselekcjonowanych ze irddet literaturowych oraz kolekcja probek geologicznych
ilustrujqcych sklad mineralny i wyksztalcenie gtownych typow skalnych lub
utrwalonych w nich skutkow dzialalnosci okreslonych procesow.
5. Literatura
Atlas litologiczno-paleogeograficzny obszarbw platformowych. Praca zbiorowa.
Paristw. Inst. Geol. Wyd. Geol. 1974.
Budowa geologiczna Polski. T. II - Katalog skamieniatobci. Praca zbiorowa. Czgsc 1
Paleozoik. CzgSC 2 Mezozoik. Paristw. Inst. Geol. Wyd. Geol. 1970, 1972.
Budowa geologlczna Polsk~T Ill -Atlas skam~en~aloSc~
przewodn~chI
charakterystycznych Paristw lnst Geol Wyd Geol 1972-1988
Czechowski L. - Tektonlka plyt i konwekcja w plaszczu Z~emlWyd Nauk. PWN
1994.
Dernbowska J., W~Snlewska-Zel~chowska
M - Geolog~ahlstoryczna z paleontolog~q
Wyd Geol. 1971.
Geologla historyczna. Praca zbiorowa. Wyd. Geo1.1977
Gradzlriskl P , Kostecka A , Radornskl A , R Unrug - Zarys sedyrnentologl~Wyd
Geol 1986
Jaroszewskl W , Marks L , Radornskl A - Slown~kgeolog~ldynarnlcznej Wyd
Geol 1985
Jaroszewski W. - Tektonika uskok6w i fald6w. Wyd. Geol 1981
Ksiqzklewicz M. - Geolog~adynarniczna. Wyd. Geol. 1988
Mizerski W. - Geologia dynarniczna dla geografow. 2000.
Mizerski W. - Kontynenty w ruchu. Iskry. 1986
Ollier Cliff. - Tektonika a forrny krajobrazu Wyd. Geol. 1987
Orlowski S. - Przewodnik do Cwiczeri z geologil historycznej Wyd. Geol. 1986
Orlowski S., Szulczewski M. - Geologia historyczna. Wyd. Geol. 1990.
Przewodnik do twiczeri z geologii dynarnicznej. Praca zb~orowa.Wyd. Geol. 1986
Radwariski A. - Przewodnik do twiczeri z paleontologii. Wyd. Nauk. INVIT.
Warszawa. 1999.
Riezanow I. - Wielkie katastrofy w historii Zierni. Tlum. z ros. W. Mizerski. Biblioteka
Problemow. T. 285. PWN. 1986.
Stankowski W. - Geografia fizyczna z geologiq. Wyd. Szkolne i Pedagogiczne. 1987
Szczepaniak T. - Geologia dynarniczna. Wyd. Geol. 1978.
WiSniewska M., Radlicz-Ruchlowa H. - Podstawy geologii. Wyd. Szkolne i
Pedagogiczne. 1988.
I.
Szczego4owe cele ksztalcenia:
W wyniku procesu ksztalcenia sluchacz powinien umieC:
1) okreSliC zwiqzki przyczynowo-skutkowe pomigdzy powstaniem i strukturq
wszechSwiata, ukladu planetarnego i otaczajqcego nas kosmosu oraz
zachodzqcymi w nim zmianami, a powstaniem Ziemi i jej ewolucjqjako planety,
2) zidentyfikowat makro- i mikroskamienialosci, a w szczegblnosci ich formy
przewodnie i skalotwbrcze,
3) zastosowaC wiadomoici z biostratygrafii, litostratygrafii, paleogeografii,
i sedymentologii do okreilania wieku i pozycji geologicznej skal.
4) okre5liC zasigg wystgpowania utworow poszczegolnych okresow i facji na
mapach geologicznych zakrytych, odkrytych i planisekcyjnych na roinych
poziomach Scigcia, na obszarze Polski i Europy,
5) okreslid przebieg i zasigg orogenow roinego wieku na mapach geologicznych,
tektonicznych i strukturalnych, na obszarze Polski, Europy i Swiata.
2. Materiai nauczania
1. Struktura i rozwoj wszechdwiata.
1.I.
Kosmogonia - przedmiot jej badan. Dzialy kosmogonii.
1.2. Szczegolne cechy materii budujqcej wszechswiat.
1.3. Gwiazdy jako podstawowe obiekty wszechkwiata.
1.3.1. Gwiazdy, ich budowa i wlasnoici.
1.3.2. Powstanie i ewolucja gwiazd.
1.3.3. Gwiazdy najbliisze Ziemi, najwigksze sposrod gwiazd olbrzymow,
najliczniejsze grupy gwiazd.
1.4. Galaktyka i jej budowa.
2. Uklad Sloneczny.
2.1. Teorie geocentryczne i heliocentryczne budowy ukladu planetarnego
2.2. Slorice, jego budowa i zachodzqce w nim procesy.
2.3. Planety i ich ksiqiyce.
2.4. Planetoidy.
2.5. Zjawisko kornet i meteorow.
2.6. Poglqdy na powstanie uktadu planetarnego.
Cwiczenia:
I . Dyskusja na temat miejsca Ziemi we wszechSwiecie oraz zmian, jakim ulega
w skali kosmogenicznej.
3. Wiek Ziemi.
3.1. Przedgeologiczna historia Ziemi.
3.2. Procesy zachodzqce na Ziemi przed powstaniem litosfery.
3.3. Powstanie atmosfery i hydrosfery.
3.4. Og6lna charakterystyka dziejow Ziemi. Podziat na ery, okresy i epoki.
Cwiczenia:
I . Dyskusja na temat astrofizycznych igeologicznych przeslanek i dowod6w na
temat powstania Ziemi ijej rozwoju do czasu powstania skorupy ziemskiej.
4. Ewolucja swiata organicznego.
4.1. Podstawowe prawa ewolucji.
4.2. Geologiczne dowody stopniowego rozwoju zycia na Ziemi.
5. Klasyfikacja i og6lna charakterystyka swiata organicznego.
5.1. Krolestwo roilin.
5.1 . I . Ogolna klasyfikacja krolestwa roslin.
5.1.2. Charakterystyka gtownych typo!
Swiata roslin: rozprqdki, sinice,
glony, grzyby, mszaki, paprotniki, nasienne - budowa, rozw6jj,tryb
iycia.
5.1.3. Znaczenie skalotworcze i zloiotw6rcze organizmow ro5linnych.
5.2. Krolestwo zwierzqt,
5.2.1. Ogolna klasyfikacja krolestwa zwierzqt.
5.2.2. Charakterystyka gtownych typow: pierwotniaki (otwornice i
promienice), gqbki, archeocjaty, jamochlony, (stulbioplawy,
krqzkoplawy, koralowce), piericienice, mszywioly, ramienionogi,
migczaki (matze, Slimaki, gtowonogi'), stawonogi, szkarlupnie,
p3strunowce, strunowce - podtyp krggowce (ryby, plazy, gady, ptaki,
ssaki) - budowa, rozwoj, tryb iycia.
5.2.3. Znaczenie skalotworcze i zlozotworcze organizmow zwierzgcych..
Cwiczenia:
I. Zbieranie, preparowanie skamieniatoSci i ich konserwacja.
2. Wycieczka do muzeum paleontologicznego.
6. Geologia historyczna.
6. 1. WiadomoSci wstgpne.
6.1.I. Przedmiot, zadania i metody badari geologii historycznej.
6.1.2. SkamienialoSci i procesy fosylizacji.
6.1.3. Rola skamieniatoSci w geologii.
6.1.4. Geochronologia wzgledna i bezwzglgdna.
6.2. Prekambr.
6.2.1. Charakterystyczne typy skat.
6.2.2. Swiat organiczny.
6.2.3. Klimat.
6.2.4. Ruchy tektoniczne i wulkanizm.
6.2.5. Jednostki strukturalne.
6.2.6. Prekambr w Polsce.
6.2.7. Kopaliny uzyteczne.
6.3. Era paleozoiczna.
6.3.1. Charakterystyka poprekambryjskiego rozwoju skorupy ziemskiej.
6.3.2. Czas trwania, pochodzenie nazwy.
6.3.3. Zmiany w rozktadzie lqdow i morz.
6.3.4. Rozwoj flory i fauny.
6.3.5. Zmiany klimatyczne.
6.3.6. Rozwoj tektoniczny.
6.3.7. Magmatyzm.
6.3.8. Sedymentacja.
6.3.9. Kryteria podzialu na mniejsze jednostki stratygraficzne.
6.3.10. Kambr
- czas trwania, pochodzenie nazwy, podziat;
Swiat organiczny i podstawy biostratygrafii;
skamienialoSci przewodnie;
charakterystyka sedymentacji;
paleogeografia, klimat;
ruchy gorotworcze;
utwory kambru w Polsce;
kopaliny uzyteczne.
6.3.11. Ordowik
- czas trwania, pochodzenie nazwy, podzial;
swiat organiczny i podstawy biostratygrafii;
skamienialosci przewodnie,
rozklad Iqdow i morz, klimat;
charakter osadow i dominujqce facje;
zwiqzek poszczegolnych gromad faunistycznych z facjami;
ruchy gorotworcze, wulkanizm;
utwory ordowiku w Polsce;
kopaliny uzyteczne.
6.3.12. Sylur
Swiat organiczny i podstawy biostratygrafii;
skamienialosci przewodnie;
charakter osadow i dominujqce facje;
rozwoj paalogeograficzny, klimat;
ruchy gorotworcze, wulkanizm;
utwory syluru w Polsce;
kopaliny uiyteczne.
6.3.13. Orogeneza kaledonska i jej rezultaty.
ruchy kaledonskie, fazy gorotworcze;
obszary kaledonskich ruchow gorotw6rczych;
zmiany paleogeograficzne i klimatyczne Swiata
organicznego efektem kaledonskich ruchbw g6rotworczych.
6.3.14. Dewon
swiat organiczny - flora, fauna;
podstawy biostratygrafii;
znaczenie stratygraficzne i skalotw6rcze skamienialoici
przewodnich;
charakterystyka sedyrnentacji - charakterystyczne facje i strefy
facjalne,
rozwoj paleogeograficzny, klirnat;
utwory dewonu w Polsce;
kopaliny uzyteczne.
6.3.15. Karbon
swiat organiczny - flora, fauna;
podstawy biostratygrafii;
skamienialoici przewodnie;
charakterystyka osadow;
facje na polkuli poludniowej i polnocnej;
paleogeografia i jej zmiany, klimat;
ruchy gorotworcze, wulkanizrn;
utwory karbonu w Polsce;
karboriskie zagtebia wqglowe;
kopaliny uiyteczne.
6.3.16. Orogeneza waryscyjska i jej skutki.
czas trwania i fazy;
obszary waryscyjskich faldowan;
rezultaty diastrofizmu waryscyjskiego - zrniany paleogeograficzne,
sedyrnentacyjne, klimatyczne, swiata roilinnego i zwierzqcego
6.3.17. Perm
- czas lrwania, pochodzenie nazwy, podzial;
Swiat organiczny - flora, fauna;
podstawy bioslralygrafii:
sknrn~c!n~iilotc~
pr:~wotlntr>
palcogeograf~aI jej zmlany, klini;il,
charakterystyka osadow, facje;
osady morza gornopermskiego,
ruchy gorofwbrczo, wulk;ir~irrn,
utwory perrnu w Polsce,
kopaliny uiyteczne.
6.4. Era mezozoiczna.
6.4.1. Czas trwania, pochodzenie nazwy.
6.4.2. Podstawy wydzielenia mezozoiku.
6.4.4. Trias
znaczenie stratygraficzne i skatotworcze grup organizmow;
zasady biostratygrafii;
rozklad lqdow i morz na polkuli polnocnej i poludniowej,
klimat;
facje - trias germahski i alpejski;
utwory triasu w Polsce;
kopaliny uiyteczne.
6.4.5. Jura
- czas trwania, pochodzenie nazwy;
podzial chronostratygraficzny;
znaczenie stratygraficzne i skatotworcze organizmow;
charakterystyka sedymentacji;
rozklad lqdow i morz, klimat;
ruchy tektoniczne i magmatyzm;
utwory jurajskie w Polsce;
kopaliny uiyteczne.
6.4.6. Kreda
biostratygrafia kredy;
rozwoj sedymentacji kredowej w Europie;
rozklad lqdow i morz, klimat;
ruchy gorotworcze i wulkanizm;
utwory kredy w Polsce;
kopaliny uiyteczne.
6.5. Era kenozoiczna.
6.5.1. Czas trwania.
6.5.2. Podstawy wydzielenia kenozoiku.
6.5.4. Trzeciorzgd - czas trwania, pochodzenie nazwy, podzial;
ogolny zarys lqd6w i morz, klimat;
ruchy g6rotworcze;
zmiany form roslinnych i zwierzgcych;
charakter osadow.
6.5.4.1. Paleogen - czas trwania, pochodzenie nazwy, podzial;
swiat organiczny, znaczenie stratygraficzne i skalotw6rcze
szczqtk6w organicznych;
skarnienialoSci przewodnie;
obszar klasycznego rozwoju paleogenu (Basen Paryski);
charakterystyka sedymentacji (charakterystyczne facje i strefy
facjalne);
klimat - strefy klimatyczne;
ruchy gbrotworcze i wulkanizm;
utwory paleogenu w Polsce;
kopaliny uiyteczne.
6.5.4.2. Neogen - czas trwania, pochodzenie nazwy, podzial;
Swiat organiczny, znaczenie stratygraficzne i skalohuorcze
szczqtkow organicznych;
charakterystyka osadow, facje;
paleogeografia, klirnat i jego zmiany:
rllclly gc5rolwhrc?~I ~?~'innfi:!n
ulwory ncogenu w Polsce,
kopaliny uzyteczne.
6.5.5.
Orogeneza alpejska i jej rezullaty;
czas lrwnn~a,l a z y orogcrlrtry alprlsh~ct)fi~lcfownri
faldowanie osadow nagromadzonych w geosynkllnle Telydy i
przybrzeznych strefach Pacyfiku;
zrniany paleogeograficze powstale wskutek ruch6w alpejskich;
zmiany klirnatyczne;
zmiany Swiata roSlinnego;
wulkanizm postorogeniczny;
wplyw orogenezy alpejskiej na tektonikg Polski;
powstanie laricucha karpackiego;
tektonika dysjunktywna Sudetow i Gor Swigtokrzyskich;
diwiganie pasma krakowsko-wieluriskiego i antyklinorium kujawskopornorskiego.
6.5.6. Czwartorzgd - czas trwania, pochodzenie nazwy, podziat;
swiat organiczny - czlowiek;
klimat;
zlodowacenia plejstoceriskie i ich przyczyny;
historia Battyku;
osady plejstocenu i holocenu;
ruchy neotektoniczne, wulkanizm;
utwory czwartorzgdowe w Polsce;
kopaliny uzyteczne;
rozwoj kultur ludzkich;
metody badari czwartorzgdu.
cwiczenia:
I . Oglqdanie skal iskamienialoSci danego okresu, rysowanie skarnienialoSci
przewodnich.
2. Analiza map paleogeograficznych danego okresu.
3. Analiza map geologicznych - okreilanie zasicgu wysfepowania ufwor6w
danego okresu na obszarze Polski ikrajow oSciennych.
4. Analiza map tektonicznych - lokalizacja izasicg wysfepowania orogendw
kaledoriskich, waryscyjskich ialpejskich w Polsce ina Swiecie.
5. Analiza map geomorfologicznych Polski - okreilanie zasicgu zlodowaceri i
przebiegu pradolin.
7. Dzieje litosfery - podsurnowanie.
7.1. Pierwsza faza (wyjsciowa) - ksztaltowanie skorupy ziemskiej.
26
7.2. Druga faza - rozwoj kontynent6w
7.3. Trzecia faza - tektonika kier.
Material nauczania obejmuje prezentacjq:
- grupy zagadnieh dotyczqcych powstania wszechiwiata,
Ukladu Planetarnego
oraz Zierni jako planety,
- zagadnieh obejrnujqcych najwczeiniejszy okres historii Zierni wraz z
wyodrgbnieniem litosfery i jej rozwojem w czasie przed powstaniern zycia
organicznego,
- charakterystyki przeobrazen powierzchni Zierni i plytkich stref litosfery
zgodnie z przyjqtq sekwencjq odcinkow czasowych (ery, okresy), a obejmujqcych
zrniany paleogeograficzne Swiata organicznego, klirnatyczne, deforrnacje
tektoniczne i inne.
Prezentowane wiadomosci dotyczq przede wszystkirn faktow geologicznych i
muszqw duzej czqsci zostaC przez sluchaczy opanowane parniqciowo. Oceniajqc
stopieh przyswojenia wiedzy nalezy zwr6ciC szczegolnq uwage na umiejgtnoSC
wiqzania poszczegolnych inforrnacji dotyczqcych zachodzqcych zmian
wymienionych powyzej w logicznie powiqzane sekwencje czasowe (np. rozwoj
paleogeograficzny lub przemiany Swiata organicznego w czasie calej ery) lub
przestrzenne (np. stosunki paleogeograficzne obejrnujqce caly kontynent lub glob,
zroznicowanie Swiata organicznego w okreslonyrn odcinku czasowym na obszarze
calej Zierni).
Dzial dolycrqcy syslcrnnlykl Swlnla org;1n1c7nrgoI n;~lc>zypolr;~Llo*;lC. go, jako
repclylor~umwi;~domo~ct
z b ~ o l o g20
i ~ sikdy Srcdn~clocn: ji~koW S I O(~l o~
paleontologii. Przypornnienie i usystematyzowanie tych wiadomosci jest niezbqdne
dla dalszych rozwiqzan na ternat ewolucji form fauny i flory i uproszczonej
7n
73kr~:;llpnlconlologii
diagnoslyki skarnicn~aloSciprzcwodn~ctiPoglqt~lonnw ~ c d ~
nle mlescl siq w rarnach prograrnu na lyrn pozlorlllc rloucrnrlla
Poza podstawowyrn sprzgtern audiowizualnyrn niezbednyrni pomocami do
przeprowadzenia zaj@ jest zestaw map fizycznych iwiata, kontynentow i Polski,
zestawy plansz powiqzanych merytorycznie z treiciq poszczegolnych dzialow,
wyselekcjonowanych ze irddet literaturowych oraz kolekcja probek geologicznych
ilustrujqcych sklad mineralny i wyksztatcenie glownych typ6w skalnych lub
utrwalonych w nich skutkow dzialalnoici okreilonych procesow.
Poza wyiej wymienionymi materialami potrzebna jest jeszcze kolekcja
skamienialoici.
5. Literatura
Atlas litologiczno-paleogeograficzny obszarow platforrnowych. Praca zbiorowa.
Budowa geologiczna Polski. T. II - Katalog skamieniatoici. Praca zbiorowa Czesc 1
Paleozolk. CzgiC 2 Mezozoik. Pahstw. Inst. Geol. 1970, 1972.
Budowa geologlczna Polski T. Ill -Atlas skamienialo6c1przewodnich i
charakterystycznych. Panstw. Inst. Geol Wyd. Geol. 1972-1988
Czechowski L. - Tektonika ptyt i konwekcja w plaszczu Ziemi. Wyd. Nauk. PWN
1994.
Dernbowska J., W~in~ewska-Zel~chowska
M - Geologia historyczna z paleontologiq
Wyd Geol 1971
Mizerski W. - Kontynenty w ruchu. lskry 1986.
Orlowski s
-
Przewodnik do dwiczeri z geologii historycznej Wyd Geol. 1986
Orlowski S., Szulczewski M. - Geologia historyczna. Wyd. Geol. 1990
Praca zbiorowa. - Geologia historyczna. Wyd. Geo1.1977
Przewodnik do Cwiczeh z geologii historycznej. Praca zbiorowa. Wyd. Geol. 1978
Radwariski A. - Przewodnik do Cwiczeh z paleontologii. Wyd. Nauk. INVlT
Warszawa. 1999.
,
Raup D M, Stanley S M. - Podstawy Paleontologii PWN 1984
R~ezanowI - W~elklekatastrofy w hlstor~lZ ~ e r nTlum
~
Z ros W M~zersklBlbl~oteka
Problemow T 285 PWN 1986
MlNERALOGlA I PETROGRAFIA
I. Szczegolowe cele ksztalcenia:
W wyniku procesu ksztalcenia sluchacz powinien urniet:
1) okreSliC elementy symetrii automorficznych krysztalow oraz uktad i postat
krystalograficznq
2) okreSliC makroskopowe cechy diagnostyczne i rozpoznak pospolicie
wystgpujqce mineraty, bgdqce skladnikami skal i kopalin,
3) okreSliC mikroskopowe cechy diagnostyczne i rozpoznat pospolicie
wystgpujqce mineraly, bgdqce skladnikami skal i kopalin,
4) okreSlid cechy strukturalno-teksturalne i sklad mineralny skal w celu ich
identyfikacji i okresleniu genezy.
1. Przedmiot i zadania rnineralogii.
1. I . Przedmiot i cel badati mineralogicznych.
1.2. Zwiqzki rnineralogii z innymi naukami.
1.3. Podstawowe pojgcia i definicje.
2. Krystalografia.
2.1. Pojgcie krysztalu.
2.2. Krysztal a cialo bezpostaciowe.
2.3. R6wnolegloscian elernentarny.
2.4. Uklady krystalograficzne.
2.5. Pokroj krysztatow.
2.6. Metody badan krystalograficznych.
Cwiczenia:
I . OkreSlanie elernenfbw syrnetrii oraz ukladbw ipostaci krystalograficznych na
rnodelach krysztalbw inaturalnych autornorficznych krysztalach rnineralbw.
3. Wlasnosci fizyczne mineratow i ich wykorrystanie.
3.1. Postacie skupieh rnineralnych.
3.2. Cechy fizyczne rnineralow - barwa, rysa, twardoSC, spojnoid, polysk,
przezroczystosC, IupliwoSC, przelam, gestosC wlasciwa, wlasnoici
rnagnetyczne, wtasnosci elektryczne, prrewodnictwo cieplne, wlasnoSci
prornieniotworcze, lurninescencja.
3.3. Fizyczno-cherniczne rnetody badah rnineralow.
3.4. WlasnoSci optyczne rnineralow.
3 4.1 Podzial kryszlalow na grupy oplycznc
3.4.2. Podstawowe wlasnosci oplyczne mlneralow I ~ c hrnikroskopowe
okreilanie, pleochroizrn.
Cwiczenia:
I . OkreSlanie makroskopowe cech diagoostycznych I rozpoznawanle pospol~c~e
wystepujqcych mineraldw, bqdqcych skladnikami skal ikopalin.
2. OkreSlanie mikroskopowe cech diagnosfycznych irozpoznawanie pospolicie
wysfqpujqcych mineraldw, bgdqcych skladnikami skal ikopalin.
4. Geneza rnineralow.
4.1. Ogolne wiadornoici o procesach geologicznych.
4.2. Powstawanie rnineralow w srodowiskach endogenicznych.
4.3. Powstawanie mineralow w procesach egzogenicznych.
4.4. Parageneza i sukcesja rnineralna.
Cwiczenia:
I.
Analiza zestawieli fabelarycznych i diagramdw paragenez isukcesji
mineralnych z dosfgpnych publikacji iopracowah mineralogicznych oraz
formulowanie wynikajqcych z niej wnioskdw.
5. Przeglqd wybranych minerat6w.
5.1. Nazewnictwo i zasady systernatyki rnineralow.
5.2. Mineraly skalotworcze i ich podzial, mineraly glowne, poboczne i
akcesoryczne.
5.3. Charakterystyka opisowa grup mineralnych (wedlug schematu: wlasnosci
fizyczne i chemiczne, warunki powstawania, moiliwosci gospodarczego
wykorzystania.
5.3.1. Krzemiany i glinokrzemiany.
5.3.2. Siarczki i siarkosole.
5.3.3. Wqglany
5.3.4. Tlenki.
5.3.5. Halogenki.
5.3.6. Siarczany.
5.3.7. Fosforany.
5.3.8. Pierwiastki rodzirne.
5.3.9. Zwiqzki organiczne.
5.4. Naturalne Srodowiska wystgpowania i procesy powstawania mineralow.
5.4.1. Mineraly skal magmowych i rnetamorficznych.
5.4.2. Fizykochemiczne warunki powstawania mineralow w warunkach
endogenicznych.
5.4.3. Krystalizacja rnineralow ze stopu krzemianowego, par, gazow i
roztwordw hydrotermalnych.
5.4.4. Transport rnaterialu rnineralnego w warunkach endogenicznych.
5.4.5. Przeobtaienia rnineralow wywolane zmianami temperatury i
cisnienia.
5.4.6. Przeobrazenia metasomatyczne mineralow.
5.4.7. Mineraly strefy wietrzenia.
5.4.8. Mineraly skal osadowych.
5.4.9. Transport i sedymentacja produktow wietrzenia chernicznego w
strefie hipergenicznej.
5.4.10. Przeobraienia diagenetyczne i metasomatyczne rnineralow w
warunkach hipergenicznych.
5.4.1 1. Mineraly ewaporatow.
cwiczenia:
I . OkreSlanie makroskopowe cech diagnostycznych irozpoznawanie pospolicie
wyst~pujqcychmineratow, bqdqcych skladnikami skal ikopalin.
2. OkreSlanie mikroskopowe cech diagnostycznych irozpoznawanie pospolicie
wystqpujqcych mineralow, bqdqcych skladnikami skal ikopalin.
6. Przedrniot i zadania petrografii.
6.1. Podstawowe zagadnienia zwiqzane z naukq o skalach.
6.2. Rola petrografii w badaniach geologicznych i pracach poszukiwawczych
oraz jej zwiqzek z geologiq 2162.
6.3. Podziat skat na magmowe, osadowe i metamorficzne.
Cwiczenia:
I . Opis makroskopowy iporbwnanie wyksztalcenia skal nalezqcych do rbinych
grup genetycznych - struktury, tekstury, sklad mineralny .
7. Metody badah skat.
7.1. Cel badan.
7.2. Badania terenowe i zasady oprobowania.
7.3. Geologiczne formy wystepowania skal.
7.4. Zakres badari makroskopowych - struktura, tekstura, sktad mineralny,
blocznosC.
7.5. Laboratoryjne badania skladu mineralnego.
7.5.1. Badania mikroskopowe.
7.5.2. Badania rentgenowskie.
7.5.3. Spektrometria absorpcyjna w podczerwieni.
7.5.4. Metody terrniczne.
7.5.5. Badania struktury i tekstury.
7.5.6. Badania chemiczne.
7.5.7. Badania granulometryczne - przesiewanie, szlarnowanie, analiza
areometryczna.
7.5.8. Metody separacji mineralow - rozdzielanie rgczne, rozdzielanie
elektromagnetyczne, rozdzielanie w cieczach cieikich, metoda
szlichowa, dziatanie Srodkami chernicznyrni (mikrochernia).
7.6. Badania techniczne skat.
7.6.1. Badanie gestoSci wtaiciwej i gestoSci przestrzennej.
7.6.2. Badania szczelinowatoSci i porowatoici.
7.6.3. Badania nasiqkliwoici i odpornoSci na dzialanie czynnikow
klimatycznych.
7.6.4. Badanie wytrzymaloici na dzialanie czynnikow mechanicznych zgniatanie, scinanie.
Cwiczenia:
I . Budowa iobstuga petrograficznego mikroskopu polaryzacyjnego.
2. Cechy optyczne mineralbw przezroczystych w szlifach cienkich iich
diagnostyka mikroskopowa.
3. Budowa iobsluga kruszcowego mikroskopu polaryzacyjnego.
4. Cechy optyczne minerat6w nieprzezroczystych w szlifach polerowanych iich
diagnostyka mikroskopowa.
5. Zasady interprefacji derywatogrambw.
6. Wykonywanie analizy granulometrycznej i areometrycznej skat okruchowych
7. Separacja idiagnostyka optyczna mineral6w ciqikich ze skat okruchowych.
8. Oznaczanie gqstodci wtaSciwej iprzestrzennej mineralbw i skal.
9. Oznaczanie nasiqkliwoSci skal.
8. Charakterystyka petrograficzna skat i ich geneza.
8.1. Procesy powstawania skat magmowych.
8.1. I . Definicja magrny, jej wtasnoSci i geneza.
8.1.2. Krystalizacja magmy, etapy krystalizacji, roinicowanie sic magmy.
8.1.3. Procesy wulkaniczne i warunki fizykochemiczne powsfawania skat
wylewnych.
8.2. Podzial genetyczny skal magmowych.
8.3. Geologiczne formy wystepowania skal magmowych glebinowych i
wylewnych.
8.4. Cechy fizyczne i chemiczne skal magmowych.
8.4.1. Struktury i tekstury.
8.4.2. Sklad chemiczny.
8.4.3. Sklad mineralny.
8.5. Klasyfikacja skat magmowych.
8.6. Opisy typowych skat magmowych, zastosowanie, wystgpowanie w Polsce.
8.6.1. Granitoidy - granity i ryolity.
10.2.2. Barwa skal osadowych. Sklad chemiczny skat osadowych.
10.2.3. Sklad mineralny skal osadowych.
10.3. Klasyfikacja skal osadowych.
10.3.1. Podzial skat osadowych wedtug granulacji.
10.3.2. Podzial skat osadowych wedtug skladu substancji mineralnej.
10.4. Podzial i charakterystyka skat okruchowych, zastosowanie, wystepowanie
w Polsce.
10.4.1. Skaly grubookruchowe (psefity) - luine i zwigzle.
10.4.2. Skaly Sredniookruchowe (psamity) - luine i zwigzle.
10.4.3. Skaly drobnookruchowe (aleuryty) - luzne i zwigzle.
10.5. Skaly ilaste - podzial, opis, zastosowanie, wystgpowanie w Polsce.
10.6. Skaly pochodzenia chemicznego i organicznego.
10.6.1. Klasyfikacja skal pochodzenia chemicznego i organicznego.
10.6.2. Warunki wystqpowania.
10.6.3. Skaly wgglanowe - chemiczne, organogeniczne i kryptogeniczne.
10.6.4. Skaly krzemionkowe - chemiczne, oragnogeniczne i
kryptogeniczne.
10.6.5. Skaly ielaziste - rezydualne oraz jeziorne i morskie.
10.6.6. Skaly alitowe - lateryty, terra rosa, boksyty.
10.6.7. Osadowe skaty manganowe.
10.6.8. Skaly gipsowo-solne (ewaporaty) - morskie, jeziorne,
kontynentalne.
10.6.9. Skaly fosforanowe.
10.6.10. MiedzionoSne skaly osadowe.
10.6.1 1. Kopalne paliwa stale - humusowe i sapropelowe.
10.6.12. tupki palne.
10.6.13. Kopalne paliwa plynne i utwory pokrewne.
10.6.14. Wazniejsze zloza zwiqzane ze skatami osadowymi.
10.6.15. Wystgpowanie w Polsce gl6wnych typ6w litologicznych i ich
zastosowanie.
Cwiczenia:
I . Rozpoznawanie okaz6w poznanych skal osadowych, okreSlanie i
porbwnywanie ich cech rnakroskopowych.
2. Okreslanie w mikroskopie lub na zdjcciach mikroskopowych udzialu rdznych
skladnikdw mineralnych iorganicznych w rdznych typach skal osadowych.
3. OkreSlanie w mikroskopie lub na zdjeciach mikroskopowych stopnia
diagenezy ilitflkacji skat osadowych.
11. Skaly metamorficzne.
11. I . Procesy prowadzqce do powstawania skal rnetarnorficznych.
11.2. Pojecie metarnorfizrnu,jego czynniki i rodzaje.
'11.3. Cechy fizyczne i chemiczne skat rnetarnorficznych.
11.4. Mineraly skal rnetarnorficznych.
11.5. Struktury i tekstury skal metamorficznych.
11.6. Sklad cherniczny skal metamorficznych.
11.7. Klasyfikacja skat rnetarnorficznych.
11.7.1. Klasyfikacja w oparciu o podzial facjalny.
11.7.2. Produkty metarnorfizrnu dyslokacyjnego.
11.7.3. Produkty metarnorfizmu regionalnego.
11.7.4. Produkty metarnorfizmu kontaktowego.
11.8. Opis glownych typow skal rnetarnorficznych
11.8.1. Marmury.
11.8.2. Kwarcyty.
11.8.3. Gnejsy i granitognejsy.
11.8.4. Zielerice.
11.8.5. tupki krystaliczne.
11.8.6. Hornfelsy.
11.8.7. Serpentynity.
11.9. Wystepowanie skal metamorficznych w Polsce i ich zastosowanie
1 1 10 W C I ~ ~ ~ I C21022
! ~ S Zirwli\;;lr7f?
C
,'C
~ k i l I : ] f ~ f~ l~
~ ~ ~ ~ l l ~ ~ O ~ f ~ ~ . . ' ~ ~ ~ ~ T ~ l
CWICZCII~;~
I . Rozpoznawanie okazbw poznanych skal metarnorficznych, okreilanie i
porownywanie ich cech rnakroskopowych.
2 Rorpoznawon~ew rri~kroskop~c
I I J nn
~ zrIjvcr,?cti ril~kroskopo\\~yctl
rdtrlyctl
lypow skal rnelamorf~cznych.
Material nauczania obejmuje duzy zakres materialu dotyczqcy dwoch dyscyplin
nauk geologicznych: mineralogii i petrografii. JednoczeSnie s q to wiadomosci, z
jednej strony, o charakterze podstawowym, obejmujqce systematykg mineratow i skat
i ich genezg, a z drugiej strony, wiadomoici wprowadzajqce w metody'pracy
stosowane w mineralogii i petrografii - identyfikacjg mineratow i skat oraz okreSlanie
ich cech fizykochemicznych i parametrow jakosciowych dla celow badawczych i
czgsciowo technologiczno-surowcowych. Wymaga to zroznicowanego podejscia i
formy przy przekazywaniu sluchaczom wiadomoSci z poszczegolnych dzialow. Czas
przewidziany na realizacjg tego przedmiotu powinien w znacznym stopniu zostad
przeznaczony na kwiczenie, podczas ktorych nauczyciel prowadzqcy powinien
dqzyd do praktycznego opanowania metod badawczych. Cwiczenia powinny by6
rowniei sprawdzianem przyswojenia przez sluchaczy wiadomoSci teoretycznych i
umiejgtnoici Swiadomego ich wykorzystania dla celow terenowej i laboratoryjnej
diagnostyki mineralow i skal oraz oceny ich przydatnoici gospodarczej.
Material skalny jest tworzywem, w ktorym zostala utrwalona historia Ziemi oraz
skutki procesow geologicznych. OkreSlenie wigc charakteru, genezy i przemian tego
tworzywa, oraz precyzyjne okreilenie jego cech f(zykochemicznych dostarcza
dowodow niezbgdnych do rozwiqzywania nieomal wszystkich problernow
geologicznych.
W koricowej ocenie opanowania przez sluchacza materiatu nauczania powinna
sig znaleiC przede wszystkim ocena praktycznego poslugiwania sig omowionyrni
metodami badawczymi oraz przyswojenie niezbgdnych, podstawowych wiado,moici z
zakresu systernatyki mineralow i skal i ich cech diagnostycznych. Stuchacz powinien
rowniez posiadad wiedzq na temat materialow publikowanych o charakterze
przewodnikow, kluczy, tablic i opracowari monograficznych, ktore mogq sluzyd jako
~ r b d l apoglqbionych informacji na temat cech diagnostycznych mineratow i skal.
4. Podstawowe Srodki dydaktyczne
Oprocz podstawowych Srodkow audiowizualnych do realizacji przedmiotu
38
konieczne s q kolekcje rnodeli krysztalow mineratow, probek mineralow i skal, szlifow
cienkich i polerowanych skal i rud oraz zdjgk rnikroskopowych. Pracownia
kwiczeniowa powinna by6 wyposaiona w rnikroskopy polaryzacyjne petrograficzne i
kruszcowe lub uniwersalne, lupy binokularowe, zestawy sit do analizy
granulornetrycznej oraz szkto laboratoryjne do przeprowadzania analizy
sedymentacyjnej i wagi laboratoryjne. Poniewaz czeSC twiczeri dotyczqcych
diagnostyki mineralow, skat i rud rnoze by6 przeprowadzona na zdjeciach
mikroskopowych, iloSk sprzgtu optycznego powinna by6 na poziornie urnoiliwiajqcyrn
przeprowadzenie zajqk z budowy i obslugi tych urzqdzeri.
5. Literatura
Bojarski Z., Habla H., Senowiec M. - Materiaty do nauki krystalografii. PWN. 1986.
Bojarski Z., Gigla K., Stroi K., Surowiec M. - Krystalografia. Podrgcznik
wspornagany kornputerowo. Wyd. Nauk. PWN. 1996.
Bolewski A. - Rozpoznawanie mineralow na podstawie cech zewngtrznych i
wlasnoSci chernicznych. Wyd. Geol. 1972.
Bolewski A. - Encyklopedia surowdw rnineralnych. Wyd. CPPGSMiE PAN. Krakow
1994.
Bolewski A. - Mineralogia szczegolowa. Wyd. Geol. 1982.
Bolewski A,, Kubisz J., Zabihski W. - Mineralogia ogolna. Wyd. Geol. 1975.
Bolewski A,, Parachoniak W. - Petrografia. Wyd. Geol. 1982.
Bolewski A., Parachoniak W. - Zarys petrografii. Wyd. AGH 1986
Bolewski A,, Manecki A. - Mineralogia szczegotowa. Wyd. PAE.1993
Bolewsk~A,,
Zab~nskrW. - Melody badari mineralow I skal. Wyd. Geol. 1908
Borkowska M., Smulikowski K. - Mineraly skalotworcze. Wyd. Geol. 1973
Chlcbowskl R . Kowalsk~W - M~r~cralog~a
Wyd GCOI 1979
Kabata-Pendias A., Pendias H. - Biogeochernia p~erw~aslkow
sladowych. Wyd
Nauk. PWN 1993.
Mailankiewicz K. - Kamienie szlachetne. Wyd. Geol. 1982.
Lis J., Sylwestrzak H. - Mineraly Dolnego ~ l ~ s kInst.
a . Geol. Wyd. Geol. 1986.
tydka K. - Petrologia skal osadowych. Wyd. Geol. 1985.
Macioszczyk A.
- Hydrogeochernia. Wyd. Geol. 1987.
Majerowicz A,, Wierzcholowski 6. - Petrologia skal magmowych. Wyd. Geo1.1990.
Polahski A. - Geochemia i surowce mineralne. Wyd. Geol. 1988.
Polariski A. - Podstawy geochemii. Wyd. Geol. 1988.
Ryka W. Klasyfikacja i nazewnictwo skal rnagmowych. lnstrukcje i metody badan
geologicznych. Zeszyt 41. Paristw. Inst. Geol. 1971.
1. Szczegolowe cele ksztalcenia:
W wyniku procesu ksztatcenia stuchacz powinien urnieC:
1) opisac, pomierzyc i zarejestrowae geornetryczne elernenty warstwy.
2) scharakteryzowad forrny deformacji ciqglych i ich elernenty geornetryczne,
3) odczytad na mapach i przekrojach geologicznych forrny deformacji ciqglych
oraz okresl~ccharakleryzu~qceje paramelry Ilcrbowe,
4 ) opisac, pornierzyc i zarejestrowac w lerenle geornelryczne elernenly deformacji
ciqglych oraz zinterpretowac ich powstanie,
5) odwzorowad graficznie na profilach, przekrojach i rnapach zarejestrowane i
oplsane fakty charakteryzujqce zaobsenvowane w lerenle deforrnacje ciqgle.
6) scharakteryzowae formy deforrnacji nieciqlych i ~ c h
elernenty geornetryczne,
7) odczytad na mapach i przekrojach geologicznych formy deformacji nieciqglych
oraz okreslid charakteryzujqce je parametry liczbowe,
8) opisac, pomierzyc i zarejestrowac w terenie geometryczne elernenty deformacji
nieciqglych oraz zinterpretowad ich powstanie,
9) odwzorowad graficznie na profilach, przekrojach i mapach zarejestrowane i
opisane fakty charakteryzujqce zaobserwowane w terenie deforrnacje nieciqgle,
10) opisac uksztaltowanie geomorfologiczne kuli ziernskiej,
11) scharakteryzowad glowne forrny geomorfologiczne lqdow,
12) opisaC podstawowe elementy uksztaltowania dna oceanicznego,
13) scharakteryzowad budowe rozmieszczenia i pochodzenia wielkich form dna
oceanu swiatowego,
14) scharakteryzowac budowg i zroznicowanie skorupy ziemskiej w obrgbie
kontynentow i oceanow,
15) scharakteryzowad podstawowe elernenty tektoniki wsp~lczesnychIqdow,
16) scharakteryzowac podstawowe elementy strukturalne basenow oceanicznych,
17) scharakteryzowad budowg geologicznq platform kontynentalnych i
oceanicznych,
18) opisad cechy wyrozniajqce obszary tektonicznie stabilne, przejSciowe i
aktywne,
19) zdefiniowad i scharakteryzowad cechy rozlarn6w wglgbnych,
20) scharakteryzowad glowne elementy globalnej tektoniki plyt,
21) scharakteryzowak neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej, okresliC ich
przyczyny i skutki.
1. Geologia strukturalna.
1.1. Geornetryczne elementy warstwy.
1.2. Typy deforrnacji, ciqgle i nieciqgle.
1.3. Deformacje ciqgle.
1.3.1. Faldy - elementy geometryczne.
1.3.1. Typy fald6w.
1.3.2. Fatdowanie dysharmonijne.
1.3.3. Plaszczowiny i nasunigcia.
1.3.3. Skiby, tuski.
1.3.4. Antyklinoria i synklinoria.
1.3.5. Mechanizm powstawania faldow.
1.3.6. Rodzaje fatd6w.
1.4. Deformacje nieciqgle.
1.4.1. Uskoki - elementy geornetryczne, rodzaje.
1.4.2. Fleksury.
1.4.3. Lustra i brekcje tektoniczne.
1.4.4. Szczelinowatosd, cios i kliwaz.
1.4.5. Mechanizrn powstawania deformacji nieciqglych.
Cwiczenia:
I . Rysowanie w przekroju iw planie r6znych form deformacji ciqgtych.
2. Rysowanie w przekroju iw planie r6znych form deformacji nieciqgtych.
3. Konstrukcyjne imatematyczne wyznaczanie wartoici liczbowych
charakteryzujqcych geometryczne elementy deformacji ciqglych.
4. Konstrukcyjne imatematyczne wyznaczanie wartoici liczbowych
charakteryzujqcych geometryczne elementy deformacji nieciqgtych.
5. Lokalizowanie na mapach geologicznych rdinych form deformacji i
,ysowanie przekroi geologicznych przez te for;ny.
6. OltreSlanie warfoSci liczbowych charakteryzujqcych geometryczne elementy
a~ializowanyclicielorniacji na mapacli geologicznycli.
7. Pomiary kornpasem geologicznym elementdw zalegania warstw, powierzchni
uskokowych, spqkari, osi fald6w i skrzydel.
8. Graficzne przedstawianie wynik6w pomiarbw spekari.
2. Elementy geotektoniki.
2.1. Wielkie formy powierzchni I~losfery.
2.1 .I.
Rozklad lqdow i oceanow na kuli ziemskiej.
2.1.2. Uksztaltowanie powierzchni lqdow - gory, wyzyny, niziny.
2.1.3. Podstawowe elementy ukszlaltowania pow~erzchnidna
oceanicznego:
2.1.4. Cokoly kontynentalne (szelfy, stoki kontynentalne).
2.1.5. Roinorodne formy rzeiby na szelfach i stokach kontynentalnych;
podwodne kaniony, stoiki wulkaniczne, formy kopul i zapadlisk.
2.1.6. Strefa przejiciowa.
2.1.7. Grzbiety Srodoceaniczne i baseny oceaniczne.
2.1.8. Budowa grzbietow oceanicznych.
2.1.9. Rowy oceaniczne.
2.2. Ogolna charakterystyka budowy geologicznej lqdow i dna oceanicznego.
2.2.1. Charakterystyka i zroinicowanie miqzszoSci skorupy ziemskiej
kontynentalnej i oceanicznej.
2.2.2. Podstawowe elementy tektoniki lqdow: platformy i gory faldowe.
2.2.3. Budowa platform kontynentalnych (fundament, plyta, tarcza).
2.2.4. Stare i mlode platformy.
2.2.5. Elementy strukturalne basenow oceanicznych.
2.2.6. Platformy oceaniczne - talasokratony, grzbiety Srodoceaniczne.
2.2.7. Obszary tektonicznie stabilne - platformy kontynentalne,
talasokratony.
2.2.8. Obszary o duiej aktywnokci proces6w tektonicznych - strefy
przejiciowe.
2.2.9. AktywnoSC tektoniczna grzbietow Srodoceanicznych.
2.3. Podstawowe typy struktur tektonicznych.
2.3.1. Klasyfikacja struktur tektonicznych.
2.3.2. Struktury globalne i struktury skorupowe.
2.3.3. Podzial struktur glgbokich na cokoly kontynentalne i baseny
oceaniczne.
2.3.4. Struktury drugiego rzgdu: pasy mobilne i bloki stabilne - platformy.
2.3.5. Struktury trzeciego rzgdu: pasy orogeniczne.
2.3.6. Struktury czwartego rzgdu: obnizenia i wyniesienia (antyklinoria,
synklinoria, anteklizy i syneklizy).
2.3.7.Struktury skorupowe ciqgle: waly, grzgdy, faldy, rowy, bruzdy, kopuly
(garby), baseny (niecki).
2.3.8. Struktury skorupowe nieciqgle - dyslokacje.
2.3.9. Charakterystyka i opis poszczegolnych struktur na przykladach z
terenow Polski.
2.4. Rozlamy wglgbne.
2.4.1. Definicja i ogolna charakterystyka rozlamdw wglgbnych.
2.4.2. Cechy rozlamow wglebnych.
2.4.3. Podzial skorupy ziemskiej rozlamami na bryly (kry).
2.4.4. Przyklady rozlam6w wglgbnych: dyslokacje ryftow Afryki Wschodniej,
ryft Jeziora Bajkal, ryft Ameryki Polnocnej, ryFt Islandii.
2.5. Tektonika plyt.
2.5.1. Teoria tektoniki plyt - "nowa tektonika globalna".
2.5.2. Staly ruch piyt wglgdem siebie.
2.5.3. Charakter granic migdzy plytami - osie grzbietow oceaniczn~ch,
strefy rowow oceanicznych i lukow wysp - strefy Benioffa (strefy
subdukcji), lahcuchy gorskie, uskoki przesuwcze.
2.5.4. Podstawowe plyty litosfery.
2.6. Neotektonika
2.6.1. Wsp6lczesne i najnowsze ruchy skorupy ziemskiej.
2.6.2. Dowody ruch6w neotektonicznych: tektonika dysjunktywna i faldowa,
tarasy morskie i rzeczne, penepleny, plany sieci rzecznych, jeziora
tektoniczne, rntode wulkany, trzgsienia zierni, wsp2czesne depresje i
rosnqce wzniesienia.
2.6.3. Metody badan ruchow wspolczesnych: historyczna, porownawczokartograficzna, obserwacji wodowskazow, powtornych niwelacji,
powtornych triangulacji, metody geornorfologiczne i inne.
2.6.4. Ruchy wspolczesne zwiqzane z trzqsieniami ziemi.
2.6.5. Metody badan najnowszych ruch6w skorupy ziernskiej - metody
geomorfologiczne
2 6 6 Wn~oskiwynlkajqce z badari wspolczesnych I najno~~~s:yct?
Cwiczenia:
I. Analiza rozmieszczenia na mapie tizycznej Swiata gl6wnych form
morfologicznych Iqdow idna oceanicznego.
2. Wykonanie przekroj6w geornorfologicznych prze gldwne elemenfy
geotektoniczne lqd6w iidna oceanicznego
3. Analiza rozmieszczenia i przebiegu na rnapie Swiata ryftbw kontynentalnych i
oceanicznych
4. Wyznaczenia na mapie Swiata granic wielkich plyf litosfery.
5. Porownanie rozmieszczenia przebiegu ryftow igranic plyt litosfery z
rozmieszczeniem obszarbw sejsmicznych iwspdlczesnej aktywnoici
wulkanicznej.
Przedmiot sklada siq z dwoch dzialow - geologii strukturalnej i geotektoniki,
ktbre powinny bye realizowane w kolejnych sernestrach.
Material nauczania geologii strukturalnej charakteryzuje forrny odksztalceh skal
skorupy ziernskiej wraz z elernentami ich geornetrycznego opisu. Opanowanie
wiadornoici na ten ternat ma podstawowe znaczenie dla pracy geologa w terenie.
Rejestracja danych dotyczqcych zalegania skat w terenowych punktach
obserwacyjnych (odkrywkach naturalnych i sztucznych, wyrobiskach gorniczych
powierzchniowych i podziemnych, rdzeniach wiertniczych), form odksztalceh skat,
pararnetrow liczbowych charakteryzujqcych elernenty geometryczne deforrnacji
ciqglych i nieciqglych, jest irodlowyrn materiaiem dokumentacyjnyrn we wszystkich
opracowaniach geologicznych dotyczqcych budowy geologicznej terenu.
Dysponowanie takirn materialern jest nieodzowne przy tworzeniu geologicznych
syntez kartograficznych w postaci map, przekrojow i profili. Poniewai znacznq czgS6
terenowych prac opisowych i porniarowych dokurnentujqcych zaleganie skal rnogq
wykonywad technicy geolodzy, naleiy zwrocic szczegblnq uwage na dokladne i
bezMgdne opanowanie tych czynnosci przez sluchaczy, a i do uzyskaniu
"autornatyzrnu" przy wykonywaniu porniarow.
Podobnq precyzjq powinni osiqgnqk sluchacze przy karneralnyrn opracowaniu i
przetwarzaniu wynikow porniardw w pos ci geornetrycznych konstrukcji
P
odtwarzajqcych na rysunkach sposob i forrny zalegania skal, systerny deforrnacji
ciqglych i nieciqglych (przekroje geologiczne, diagrarny spgkari) oraz odwzorowaniu
na rysunkach wglgbnej budowy geologicznej.
WiadornoSci tej czeSci nauczania przedrniotu powinny bye skorelowane z
przedrniotern Kartografia geologiczna oraz praktycznie sprawdzane podczas
wszystkich dwiczeri terenowych.
CzgSd druga przedrniotu - geotektonika, nawiqzuje bezposrednio do
wiadornoSci przekazywanych na Geologii dynarnicznej i Historii Zierni, a dotyczqcych
ewolucji powierzchni Zierni i litosfery, od rnornentu powstania twardej skorupy
ziernskiej do czasow obecnych. Geotektonika opisuje wspolczesny stan glownych
geologicznych elernentow strukturalnych Zierni oraz przyczyny zrnian zachodzqcych
w przedziale czasu geologicznego. Skutkowalo to w minionych okresach zrnianarni
paleogeograficznyrni w rozrnieszczeniu lqdow i oceanow oraz rnialo poSredni wplyw
na zrniany klirnatyczne i rozwoj Swiata organicznego.
WiadornoSci z geotektoniki rozwijajq ogolnq wiedzg geologicznq sluchaczy i s q
potrzebne do prawidlowego wnioskowania przy rozpatrywaniu zagadnieri z Historii
Zierni, Geologii zloz i Geologii regionalnej.
4. Podstawowe srodki dydaktyczne.
- kornpasy geologiczne i klizyrnetry w iloSci urnoiliwiajqcej pracg w 2 - 3
osobowych zespolach,
- szczegdowe mapy geologiczne, tektoniczne, strukturalne w rdznych
skalach, obszar6w o r6inej budowie geologicznej,
-
mapy geologiczne, tektoniczne, strukturalne kontynentow i catego globu,
-
przeirocza i plansze dostosowane tematycznie do zakresu przedmiotu.
5. Literatura
~ t l a slitologiczno-paleogeograficzny obszarbw platformowych. Praca zbiorowa
Czechowski L. - Tektonika ptyt i konwekcja w ptaszczu Ziemi. Wyd. Nauk. PWN
1994.
Dadlez R., Jaroszewski W. - Tektonika. Wyd. Nauk. PWN. 1994
Jaroszewski W. - Tektonika uskokbw i faldbw. Wyd. Geol. 1981.
Mizerski W. - Kontynenty w ruchu. lskry 1986.
Riezanow I. - Wielkie katastrofy w historii Ziemi. Ttum. z ros. W. Mizerski. Biblioteka
Problemow. T. 285. PWN. 1986.
Ollier Cliff. - Tektonika a formy krajobrazu. Wyd. Geol. 1987
Osika R. - Budowa geologiczna Polski. Wyd. Geol. 1987.
HYDROGEOLOGIA
1. Szczegolowe cele ksztaicen ia:
W wyniku procFsu ksztalcenia sluchacz powinien umiec:
I) okreilid zwiqzek hydrogeologii z innyrni dziedzinami nauki,
2) podstawy teoretyczne pomiar6w hydrogeologicznych wynikajqce z praw
hydrostatycznych,
3) obliczyd spadek hydrauliczny i piezometryczny,
4) wykonad pomiary natgienia przeplywu wody przy uiyciu przeplywomierza lub
skrzyni przelewowej,
5) wyznaczyd granice zlewni powierzchniowej oraz obliczyc jej parametry,
6) okreilid wplyw wod na przebieg procesow geologicznych,
7) poslugiwaC sie normami dla oceny jakoici w6d pitnych i przemyslowych,
8) zdefiniowad wlasnoici w6d podziemnych i sposoby ich okreilania,
9) okresliC pochodzenie naturalne lub irodla zanieczyszczen wod podziemnych
skladnikarni chemicznymi i bakteriologicznymi,
10) przedstawid na diagramach wyniki analiz chemicznych wody,
I I) wykonad pomiary glgbokosci zwierciadla wod podziemnych,
12) wyznaczyd kierunek splywu w6d i spadku hydraulicznego,
13) poslugiwad sic pojeciami z zakresu wlasnoici hydrogeologicznych skal,
14) poslugiwak sie pojeciami i prawami z zakresu przeplywu w6d podziemnych,
15) obliczyk wspolczynnik filtracji i fluacji wzorami empirycznymi,
16) sporzqdzic dokumentacje wynikdw pompowania badawczego,
17) obliczyd wspolczynnik filtracji na podstawie wynik6w pompowah badawczych w
warunkach filtracji ustalonej i nieustalonej,
18) obliczyc zasieg leja depresji,
19) zaprojektowad konstrukcje filtru studziennego,
20) obliczyc doplyw wody do studni pojedynczej,
21) obliczyt doplyw wody do zespolu studni,
22) obliczyk maksyrnalnqwydajnosd studni,
23) obliczyc doplyw wody do rowu,
24) zinterpretowac wyniki badari geofizycznych powierzchniowych i otworowych dla
okreilenia warunkow hydrogeologicznych,
25) wykonad profil geologiczny otworu studziennego,
26) pobierak probki wody i skal,
27) sporzqdzid protok3 badania skutecznoSci zamkniecia wody przez
zamurowanie i zaitowanie lub zacementowanie,
28) sporzqdziC zbiorcze zestawienie wynikow wiercenia otworu
hydrogeologicznego,
29) przeanalizowac warunki hydrogeologiczne okreklonego obszaru na podstawie
mapy hydrogeologicznej.
1. Wiadomosci wstqpne.
1. I . Zadania i zakres hydrogeologii, rozwoj hydrogeologii jako nauki ze
specjalnym uwzglgdnieniem Polski.
1.2. Zwiqzek hydrogeologii z innymi dziedzinami nauki i jej znaczenie w
gospodarce czlowieka
2. Hydromechanika.
2.1. Hydrostatyka.
2.1.1. Obowiqzujqce pojgcia i prawa.
2.2.2. Wykorzystanie tych praw do pomiarow hydrogeologicznych.
2.2. Hydrodynamika.
2.2.1. Rodzaje przewodow, elementy przewodu otwartego.
2.2.2. Rozklad prgdkosci w przewodach zamknigtych i otwartych.
2.2.3. Natgienie przeplywu.
2.2.4. Spadek hydrauliczny i piezometryczny.
2.2.5. Budowle pigtrzqce.
2.2.6. Przelewy, ich zastosowania do pomiarow hydrogeologicznych.
2.2.7. Przeplywomierz dynamiczny.
Cwiczenia i pokazy.
I. Obliczenia spadku hydraulicznego i piezometrycznego.
2. Pokaz porniaru nafezenia przeplywu wody w skrzyni przelewowej iprzy
uzyciu przeplywornierza dynarnicznego.
3. Wody atrnosferyczne, powierzchniowe i podziernne.
3.1. Krqzenie wody w przyrodzie.
3.1.I.
Bilans obiegu wody w przyrodzie, jego skladniki.
'
3.1.2. Zlewnie, jej rodzaje.
3.1.3. Charakterystyka i wyznaczenie granic zlewni.
3.2. Rodzaje kondensacji pary wodnej.
3.3. Charakterystyka i sposoby pomiaru poszczeg6lnych skladnikow bilansu
wodnego.
3.4. Znaczenie znajomosci bilansu wodnego w rozwiqzywaniu zagadnieri
gospodarki wodnej danego regionu i kraju.
3.5. Wody podziemne - warunki powstawania zbiornikow wod podziemnych,
geneza wod.
Cwiczenia ipokazy:
I. Wyznaczanie granic zlewni powierzchniowej.
2. Obliczanie pararnetrow zlewni.
4. Rola wody w przyrodzie.
4.1. Biologiczne i klimatyczne znaczenie wody.
4.2. Rola wody w procesach geologicznych: wietrzenie, erozja, transport,
sedymentacja, powierzchniowe ruchy masowe, sufozja, kurzawka.
4.3. Stan czystoici wod w Polsce.
4.4. Ochrona w6d przed zanieczyszczeniami i racjonalne wykorzystanie wody.
5. WlasnoSci w6d podziemnych.
5.1. WlasnoSci fizyczne wody: stany skupienia, gqstoSC wlakciwa, cieplo
wlasciwe, BciSliwoSC i rozszerzalnoSC wody.
5.2. Napiqcie powierzchniowe.
5.2.1. ZwilzalnoSC.
5.2.2. Wznios kapilarny.
5.3. Temperatura, czynniki decydujqce o jej wielkoici i pomiar.
5.4. PrzezroczystosC i mqtnoSC, barwa wody.
5.5. Przewodnictwo elektryczne.
5.6. RadoczynnoSC.
5.7. WlasnoSci organoleptyczne wody: smak i zapach.
5.8. WlasnoSci chemiczne wody.
5.8.1. Chemizm w6d podziemnych i czynniki go ksztaltujqce.
5.8.2. Formy wystgpowania skladnikow chemicznych i ich pochodzenie w
wodach podziemnych.
5.8.3. Stgzenie jonbw wodorowych: twardoSC, alkalicznosk i utlenialn0SC
wody.
5.9. Stan bakteriologiczny wody podziemnej.
5.9.1. Kryteria oceny.
5.9.2. Normatyw dla w6d pitnych i przemyslowych.
5.10. Sposoby uzdatniania wody.
5.1 1. Rodzaje i zakres analiz wody.
5.14.1. Zasady pobierania probek wody - przyrzqdy i opis prbbek.
5.14.2. Formy przedstawiania analiz chemicznych wody.
5.15. Wody mineralne i lecznicze, kryteria podzialu, wystepowanie w Polsce.
Cwiczenia ipokazy:
I . Oznaczenie niektbrych wlasnoSci wody, np. p H itemperatury.
2. Przedstawienie analiz chemicznych wody w sposdb graficzny.
3. Analiza rnapy wystepowania wdd mineralnych ileczniczych w Polsce.
6. Geologiczne warunki wystgpowania wbd podziemnych.
6.1. Formy wyslepowania wod podziemnych
G 2 Znsady podr~nltrI potlz~alw6d ()cxl:~cn>r~yc!>
6.3. Slrcly wystepowanla wOd podztemnycl~
6.4. Wody strefy aeracji, ich charakterystyka.
6 5 Wody strefy saturacji - geologiczne war~rnkiwysl~powaniai drogi
zasllan~a
6.6. Pomiar glgbokoici zwiercladla wody - przyrzqdy.
6.7. Graficzne odwzorowanie w6d gruntowych - plan hydroizohips,
wyznaczanie kierunku splywu wod i spadku hydraulicznego.
6.8. Stosunek wod gruntowych do wod rzecznych.
6.9. Wahania zwierciadla wod gruntowych - sieC obserwacji.
6.10. Poziom statyczny i dynamiczny wod o zwierciadle swobodnym i napiqtym.
6.1 1. Wody zlozowe, szczelinowe i krasowe, geologiczne warunki wystgpowania
i ich charakterystyka.
6.12. Rodzaje wplyw6w wod podziemnych na powierzchnie ziemi.
6.13. ~ r 6 d l a- ich klasyfikacja, pomiary i obserwacje.
6.1 4. Wody podziemne w roinych strukturach geologicznych - warunki
powstawania zbiornikbw wodnych i drogi zasilania.
6.15. ZaleinoSC w6d podziemnych od facji geologicznych i sqsiedztwa
zbiornik6w morskich.
6.16. Wody termalne, ich geneza, wystgpowanie w Polsce i moiliwosci
wykorzystania.
Cwiczenia ipokazy:
I. Sporzqdzenie planu hydroizohips, wyznaczenie kierunku splywu w6d i
spadku hydraulicznego.
2. Wykonanie pomiaru gtebokoSci zwierciadta wody podziemnej w terenie
r6znymi przyrzqdami.
3. Analiza r6znych materiatbw odwzorowujqcych struktury hydrogeologiczne.
7. WIasnoSci hydrogeologiczne skal.
7.1. ZdolnoSC skal do akumulowania wody - porowatoiC efektywna,
wspolczynnik porowatoici efektywnej - sposoby oznaczania.
7.2. SzczelinowatoSC i krasowatoSC skal - czynniki nimi rzqdzqce, oznaczenie
iloSciowe.
7.3. PrzepuszczalnoSChydrauliczna skal, czynniki wplywajqce na
przewodnictwo wody w skatach.
7.4. Sklad granulometryczny skal okruchowych sypkich, analiza sitowa, wykres
uziarnienia, wyznaczenie srednicy miarodajnej i wspdczynnika
nierownomiernego uziarnienia.
7.5. OdsqczalnosC grawitacyjna, wspolczynnik odsqczalnoSci.
9. Ujecia wodne.
9.1. Ujgcia wod powierzchniowych, podziernnych: plytkich, glebokich i wod
~rodlan~ch.
9.2. Studnie wiercone.
9.2.1. Kolurnna filtracyjna.
9.2.2. Filtry, ich rodzaje i budowa, warunki stosowalnoSci.
9.2.3. Doplyw wody do studni pojedynczej, z warstw o ograniczonym i
nieograniczonym rozprzestrzenieniu przy zwierciadle swobodnyrn i
napigtym.
9.2.4. Doplyw wody do zespolu studni w analogicznych warunkach.
9.2.5. Wyznaczenie rnaksymalnej wydajnoici studni.
9.3. Doplyw wody gruntowej do rowu.
9.4. Ochrona ujgc wodnych przed zanieczyszczeniami.
Cwiczenia ipokazy:
1. Pokaz irysowanie tiltr6w o r6inej konstrukcji.
2. Obliczanie doplywu wody do studni pojedynczej pracujqcej w r6inych
warunkach hydrogeologicznych i geologicznych.
3. Wyznaczenie maksymalnej wydajnoSci studni dla danych warunkdw
technicznych igeologicznych.
4. Obliczanie doplywu wody do zespolu studni.
5. Obliczanie doplywu wody gruntowej do rowu.
10. Zasoby w6d podziemnych.
10.1. Rodzaje zasobow w6d podziernnych i zasady ich ustalania.
10.2. Kategorie rozpoznania wbd podziemnych.
10.3. Zasady okreilania zasobow dla regionow hydrogeologicznych, czgici
regionow, ujgc rnalych, ujeC duiych i wod leczniczych w zaleinoici od
kategorii rozpoznania.
10.4. Sporzqdzanie dokurnentacji hydrogeologicznej ustalajqcej zasoby wod
podziemnych w kategorii C, B i A dla warunkow jak wyiej.
10.5. Forma, uklad i treSC projektu badan hydrogeologicznych i dokumentacji
hydrogeologicznej oraz zasady zatwierdzania.
10.6. Ochrona zasobow wod podziernnych przed nadrniernq eksploatacjqilosciowa i jakosciowa, zezwolenie wodno
- prawne.
Cwiczenia ipokazy:
I . Obliczanie zasobow statystycznych i dynamicznych.
2. Pokaz ianaliza dokurnentacji hydrogeologiczne~ustalaJqceJzasoby wdd
podziernnych.
11. Zastosowanie metod geofizycznych w badaniach hydrogeologicznych.
1 1 1 . Melody geoeleklryczne
11 1.1. Sondowanra geoeleklryczne
11.I .2. Metody potencjalu naturalnego pola elektrycznego i pola sztucznie
wzbudzanego dla rozpoznania warunkow hydrogeologicznych:
konlurow struklur wodonoSnycti, micjsc ulajonego drenazu, zmian
miqzszosci wod gruntowych.
11.2. Geofizyka wiertnicza.
11.2.1. Zastosowanie pomiarow geofizycznych do okreklenia cech
fizycznych skal i wody metodami geoelektrycznyrni, izotopowyrni i
geotermicznymi.
11.2.2. lnterpretacja wynikow badan geofizycznych.
12. Nadzor nad wierceniami i badaniami hydrogeologicznymi.
12.1. Zadania technika geologa w czasie prowadzenia wierceh
hydrogeologicznych.
12.1. I . Wyznaczanie otworu w terenie.
12.1.2. Profilowanie otworu, oprobowanie przewierconych warstw,
ustalanie kategorii przewiercanych skat.
12.1.3. Porniar zwierciadla wody.
12.1.4. Sczerpywanie wody w otworze.
12.1.5. Zamykanie poziom6w wodonoinych.
12.1.6. Filtrowanie otworu.
12.1.7. Badawcze pompowanie otworu i prowadzenie dziennika probnego
pompowania, pomiarow i obsenuacji, pobieranie probek wody.
12.1.8. Odkazanie otworu studziennego.
12.1.9. Likwidacja ohvoru.
12.2. Prowadzenie dokurnentacji z wyzej wyrnienionych prac.
12.3. Obserwacje i pomiary prowadzone w trakcie innych badari
hydrogeologicznych.
13. Dokumentacja hydrogeologiczna zldz surowcdw mineralnych:
13.1. Sporzqdzenie dokumentacji hydrogeologicznej zloza w zaleinoSci od
etapu rozpoznania geologicznego ztoza i fazy eksploatacji gdrniczej.
13.2. Metody okreSlania wielkoSci doplywu wody do kopali i wyrobisk
gdrniczych.
13.3. Odwodnienie kopalri (glebinowych i odkrywkowych) rnetodq gdrniczq,
studziennq i kornbinowanq.
13.4. Wplyw dzialalno6ci gdrniczej na stosunki hydrogeologiczne na danyrn
terenie.
Cwiczenia ipokazy:
I . Obliczenie doplywu wody do kopalni odkrywkowej metod2 wielkiej studni
2. Obliczenie doptywu wody do podziemnego wyrobiska g6rniczego.
14. Regiony hydrogeologiczne Polski.
14.1. Regiony geologiczne i ich charakterystyka hydrogeologiczna.
14.2. Obszary deficytowe w wody podziernne i powierzchniowe.
15. Mapy hydrogeologiczne.
15.1. Rodzaje map hydrogeologicznych i zasady ich sporzqdzania
Cwiczenia ipokazy:
I . Pokaz i analiza r6znych map hydrogeologicznych.
Hydrogeologia jako dziat geologii stosowanej obejmuje prace i badania rnajqce
bezpoirednie zastosowanie w rdznych dziedzinach gospodarki. Decyzje
gospodarcze podejrnowane w dziedzinie przernystu, rolnictwa i budownictwa
stwarzajq potrzebg kompleksowego rozpoznania warunkow hydrogeologicznych, na
terenach ktorych dotyczq. Prowadzone prace majq na celu udokumentowanie i
ujgcie nowych
rod el wody dla celow konsurnpcyjnych, przemyslowych i leczniczych
Majq rowniez dostarczyd informacji dla planowania zakladow gorniczych na temat
zawodnienia gorotworu (zasoby statyczne wod podziemnych), przewidywanych
doplywow wod do wyrobisk gorniczych w czasie istnienia zakladu gorniczego
(zasoby statyczne i dynamiczne wod podziemnych) mozliwo~cipodtopienia
planowanych inwestycji budowlanych.
Zadaniem hydrogeologii jako przedrn~otunauczarila jest przygolowan~e
sluchaczy do podjgcia prac w tym zakres~e.Celem przedrn~otujest rown~ez
przygotowanie przyszlych technikow geologow do prowadzenia badan, pomiarow i
obsenvacji w terenie oraz wykonywania prac dokumentacyjnych W toku nauczania
nalezy zwrocid szczegolnq uwagg na prawidlowe i dokladne wykonywanie czynnosci
porniarowych w lerenie oraz rzetelnosc i bezblgdne przetwarzanie inforrnacji
terenowych podczas opracowah kameralnych. Nalezy rowniez rozwijaC umiejgtnosC
pracy w zespole geologow roinych specjalno5ci przy opracowaniach geologicznych
ujmujqcych budowg geologicznq terenu w sposob kompleksowy, dotyczqcych
migdzy innyrni zagadnien gospodarczych, geologiczno-inzynierskich, geologicznozlozowych i gorniczych.
-
podstawowy sprzgt pomiarowy do prac terenowych (lub modele sprzgtu o
wigkszych gabarytach): skrzynie przelewowe, przeplywomierz dynamiczny,
swistawki, taimy i ruletki miernicze,
- podstawowy sprzgt i materialy laboratoryjne o okreslania parametrow
fizykochemicznych wody, komplety sit i wytrzqsarki do analizy
granulometrycznej,
- mapy hydrogeologiczne i hydrochemiczne w roinych skalach i roinych
obszarow,
- zestaw przeiroczy i plansz tematycznie zwiqzanych z przedmiotem.
5. Literatura
Bazyriski J., Turek S. - Slownik hydrogeologii i geologii inzynierskiej. Wyd. Geol.
1969.
lnstrukcja obslugi wiercen hydrogeologicznych. Wyd. Geo1.1981
lnstrukcja w sprawie sporzqdzania i wydania mapy hydrogeologicznej Polski w skali
1:200 000. Panstw. Inst. Geol. Wyd. Geol. 1973, 1979.
Kapuiciriski J. i inni. - Zasady i metodyka dokumentowania zasob6w wod
termalnych i energii geoterrnalnej oraz sposoby odprowadzania w6d zuiytych.
Poradnik metodyczny. MOSZN~L. Warszawa. 1997.
Kleczkowski A. S., Rozkowski A. - Slownik hydrogeologiczny MO$ZN~L1997
Macioszczyk A. - Hydrogeochemia. Wyd. Geol. 1987
Macioszczyk T., Rodzoch A,,Frqczek E. - Projektowanie stref ochronnych
ujec wod podziemnych. MOSZN~L.Warszawa 1994.
rod el i
Paczynski B. - Ramowa instrukcja sporzqdzania Mapy hydrogeologicznej Polski w
skali 1.50 000. MO$ZN~L.1996.
Paczynski B. I inni. - Ustalanie dyspozycyjnych zasobow wod podziemnych
Poradnik metodyczny. Wyd. TRIO. Warszawa 1996.
Pazdro Z. - Hydrogeologia ogolna. Wyd. Geol. 1983.
Pazdro Z., Kozerski B. - Hydrogeologia. Wyd. Geol. 1979
Plochniewski Z. - Hydrogeologia i geologia iniynierska. Wyd. Geol. 1986.
Praca zbiorowa. - lnstrukcja opracowania Mapy hydrogeologicznej Polski w skali
1:50000. Panstw. Inst. Geol. 1996.
Praca zbiorowa. - Przewodnik wycieczek hydrogeologicznych. Panstw. lnstytl Geol..
1999.
Rocznik hydrogeologiczny. Panstw. Inst. Geol. Warszawa 2000
Szczepariski A. - Geologia kopalniana i hydrogeologia. Wyd. AGH. 1980.
Ulman-Bortnowska M. - Dokurnentowanie zbiornik6w w6d podziemnych i ustalanie
zasad ochrony obszardw ich zasilania. Wyd. TRIO. Warszawa 1995.
GEOLOGIA INZYNIERSKA
1. Szczeg6lowe cele ksztaicenia:
W wyniku procesu ksztalcenia sluchacz powinien umied:
1) pomierzyd gestoid zawiesiny za pomocq areometru,
2) oznaczyd gestoSC objetoSciowq, porowatoSd i wskainik porowatoici gruntow,
3) obliczyd aktywnobk koloidalnq,
4) wyznaczyd sp6jnoSC i kqta tarcia wewngtrznego,
5) ocenid wlasnobci mechaniczne skat jako podtoza budowlanego,
6) wykonad badania makroskopowe gruntow,
7) sporzqdzid profil geologiczny otworu wiertniczego z uwglednieniem badari
geologiczno-inzynierskich,
8) oznaczyd spojnoid gruntu presjometrem i Scinarkqobrotowq,
9) wykonad sondowania,
10) sporzqdzid wykresy sondowari,
11) sporzqdzid program i projekt prac geologiczno-inzynierskich,
12) sporzqdzik prostq dokumentacje geologiczno-iniynierska
13) przeanalizowad warunki geologiczno-iniynierskie okreilonego obszaru na
podstawie mapy geologiczno-iniynierskiej,
14) sporzqdzid map? geologiczno-inzynierskq na podstawie wynik6w badari,
15) zinterpretowad wyniki badari geofizycznych pod kqtem oceny przydatnoici
grunt6w jako podloia budowlanego.
1. WiadomoSci wstgpne.
1.I. Zadania i zakres badari geologii iniynierskiej.
1.2. Rozwoj geologii inzynierskiej jako nauki ze szczeg6lnym uwzglednieniem
Polski.
1.3. Znaczenie geologii inzynierskiej w realizacji planow gospodarczych oraz jej
zwiqzek z innymi dziedzinami nauki.
2. Podstawowe pojecia z geologii inzynierskiej.
2.1. Grunty budowlane.
2.2. Podzial i opis gruntdw.
Cwiczenia:
I . Pokaz ianaliza Polskiej Normy dotyczqcej klasyfikacji gruntbw budowlanych.
3. WlasnoSci fizyczne i rnechaniczne gruntow i zasady ich badania.
3.1. Sklad granulometryczny gruntdw - analiza sitowa i areometryczna.
3.2. ZawartoSd czgSci organicznych w gruncie
- utlenienie i praienie.
3.3. GqstoSC objqtosciowa, gqstoSC objetoiciowa szkieletu gruntowego metody wyznaczenia.
3.4. PorowatoSC i wskainik porowato5ci.
3.5. WilgotnoSC i stopieri wilgotnobci.
3.5.1. Stan gruntdw spoistych.
3.5.2. Granice skurczalnoSci, granice plastyczno5ci i plynnokci.
3.5.3. Pqcznienie gruntow spoistych.
3.5.4. Wskainik i stopieh plastycznoSci.
3.6. Stan gruntow sypkich - wyznaczenie stopnia zagqszczenia.
3.7. WytrzymaloSC gruntdw na Sciskanie - oznaczenie modulu SciSliwoSci.
3.8. WytrzyrnaloSd gruntu na Scinanie.
3.9. AktywnoSC koloidalna.
Cwiczenia:
I . Pokaz wykonania pomiaru gestoSci zawiesiny za pomocq areometru.
2. Pokaz oznaczenia gqstobci objqtobciowej gruntu.
3. Obliczenie gestobci obj.$obciowej szkielefu gruntowego.
4. Obliczenie porowatobci iwskainika porowatobci.
5. Obliczenie aktywnobci koloidalnej.
6. Wyznaczenie sp6jnoSci ikqta tarcia wewnetnnego w aparacie trbjosiowym i
skrzynkowym.
4. Czynniki geologiczne wptywajqce na cechy podtoia budowlanego.
4.1. Budowa geologiczna.
'
4.2. Rodzaj skal, ich ocena jako podloza budowlanego.
60
4.3. Procesy geologiczne wplywajqce na poprawe wlasnoici gruntow.
4.3.1. Diageneza.
4.3.2. Metamorfizm.
4.4. Procesy geologiczne decydujqce o pogorszeniu wlasnosci gruntow
4.4.1. Wietrzenie.
4.4.2. Erozja.
4.4.3. Sufozja.
4.4.4. Powierzchniowe ruchy masowe.
4.4.5. Kras.
4.4.6. Ruchy tektoniczne.
4.5. Kurzawka.
cwiczenia:
I . Oglqdanie rdznych skal izwrdcenie uwagi na te ich cechy, ktbre decydujq o
przydatnoSci skal z punktu widzenia podloza budowlanego.
5. Sposoby sztucznej poprawy wlasnoSci fizycznych i rnechanicznych grunt6w.
5.1. Metody wzmacniania i uszczelniania gruntow.
5.1.1. Czasowe.
5.1.2. Trwale.
5.2. Metody.
5.2.1. Ilowanie.
5.2.2. Cementowanie.
5.2.3. Sylifikacja
5.2.4. Elektroosmozy.
5.2.5. Cebertyzacja.
5.2.6. Bituminizacja.
5 3 Warunk~~ c tslosownlnoSc~
l
6. AgresywnoSC p o d l o i a budowlanego.
6.1. Stopnie agresywnoSci irodowiska
6 2. Klasyf~kacjabrodow~skkorozyjr)ycti
6.3. Rodzaje agresywnosci wody.
cwiczenia:
I . Analiza wynikbw badania pr6bek wody.
7. Terenowe badania geologiczno-inzynierskie.
7.1. Wyznaczenie w terenie lokalizacji punktbw badawczych.
7.2. Obsluga geologiczna badawczych wierceh geologiczno-iniynierskich.
7.2.1. Sporzqdzanie metryki otworu.
7.2.2. Pobieranie i opis prbbek gruntu i wody.
7.2.3. Przechowywanie i transport prbbek.
7.2.4. Obserwacja poziomow piezometrycznych.
7.2.5. Zamykanie wody.
7.2.6. Likwidacja otworu.
7.2.7. Ustalanie kategorii przewierconych gruntow.
7.3. Badanie gruntbw w terenie.
7.3.1. Analiza makroskopowa.
7.3.2. Oznaczanie sp6jnosci gruntbw icinarkqobrotowq i presjometrem
ttoczkowyrn.
7.4. Wyznaczanie stopnia zageszczenia, stopnia plastycznoSci i wytrzymalosci
gruntbw na Bcinanie za pomocq sondowari (sonda wciskana, wbijana
cylindryczna, wkrecana i obrotowa).
7.5. Wykopy badawcze - badanie gruntbw, oprbbowanie.
7.6. Pr6bne obciqzenia gruntbw sztywnq plyta Swidrem talerzowym i
presjometrem w otworze wiertniczym i wykopie.
7.7. Prowadzenie dokumentacji prac terenowych.
cwiczenia:
I . Wykonanie analiz makroskopowych dla rbznych rodzajbw gruntbw.
2. Sporzqdzenie metryki otworu.
3. Oznaczenie sp6jnoSci gruntu Scinarkq obrotowq ipenetrometrem
tloczkowym.
4. Wykonanie sondowania.
5. Sporzqdzenie wykresbw sondowan.
8. Dokurnentowanie p o d l o i a budowlanego dla r d i n y c h obiektdw iniynierskich.
8.1.Ogolne wiadornoici o sposobie posadowienia obiektow budowlanych.
8.2. Zasady dokurnentowania podloza budowlanego.
8.3. Projekt i program prac geologiczno-iniynierskich.
8.4. Dokurnentacja geologiczno-iniynierska.
8.4.1. Zestawienie wynik6w badari.
8.4.2. Wyznaczanie warstw geotechnicznych.
8.4.3. Obliczanie pararnetrow geotechnicznych.
8.4.5. CzeSC graficzna dokurnentacji.
8.5. Badania dla potrzeb budownictwa.
8.5.1. Komunalnego.
8.5.2. Przernystowego.
8.5.3. Drogowego.
8.5.4. Hydrotechnicznego.
8.6. Tryb zatwierdzania.
8.6.1. Projektow prac geologiczno-inzynierskich.
8.6.2. Dokurnentacji geologiczno-inzynierskich.
Cwiczenia:
I . Sporzqdzenie programu prac geologiczno-inzynierskich.
2. Opracowanie prostej dokumentacji geologiczno-inzynierskiej.
3. Wyznaczenie jednego z parametrbw geotechnicznych warstwy z
zastosowaniern metody statycznej.
9. Geologiczno-iniynierska obstuga kopaln.
9.1. Czynniki geologiczne decydujqce o sposobie udostepnienia zloza i
stosowania systernow eksploatacyjnych
9 1 1 Chnrnklcc I ~ l o l o ~ ~ ~ csknl
zrly
9.1.2. Podz~elnoiCI urab~alnoSc
9.1.3. Wlasnoici fizyczno-rnechaniczne skal.
9 1.4. Zloia i jego otoczenia
9 1.5 Warunkl hytlrogcolog~czno
9.2. NiejednorodnosC skal - czynnlki wplywajqce na oslablen~ewlasnoici
fizyczno-rnechanicznych skat.
9.3. Ogolne wiadomosci o stanie rownowagi gorotworu: pierwotnej i po
wykonaniu wyrobisk gorniczych.
9.4. Zawaly, tqpania - ich ogolna charakterystyka.
9.5. Szkody g6rnicze.
9.6. StatecznoSC skarp - czynniki, od kt6rych zaleiy statecznoSC skarp.
10. Badania geologiczno-inzynierskie w trudnych warunkach geologicznych.
10.1. Zasady prowadzenia badan geologiczno-iniynierskich na obszarach
krasowych.
10.2. Wyznaczanie parametrow geologiczno-iniynierskich na obszarach
lessowych i osuwiskowych.
10.3. Regiony geologiczno-inzynierskie w Polsce.
Cwiczenia:
I . Analiza wynikdw badari geologiczno-inzynierskich dla r6znych warunkdw
geologicznych.
11. Mapy geologiczno-inzynierskie.
11.I.
Sporzqdzanie map geologiczno-inzynierskich.
11.1.1. Rodzaje.
11.I
.2. Zasady.
Cwiczenia:
I . Analiza roznych map geologiczno-iniynierskich.
2. Sporzqdzenie fragmentu mapy geologiczno-inzynierskiej.
12. Zastosowanie rnetod geofizycznych w badaniach cech geologiczno-
iniynierskich grunt6w.
12.1. Wyznaczanie niektorych wlasnoSci fizycznych gruntu geofizycznymi
metodami penetracyjnymi.
12.2. Sonda uniwersalna.
12.3. Wykorzystanie metod elektrooporowych do rozpoznania profilu
geologicznego.
12.4. Oznaczenie ggstoici przestrzennej, porowatoici i wilgotnoici gruntbw oraz
glgbokoici wystgpowania wbd gruntowych metodami geofizyki jqdrowej.
12.5. Stosowanie metod magnetycznych przy badaniu osuwisk.
12.6. Zastosowanie metod grawimetrycznych dla lokalizacji stref wystgpowania
zjawisk krasowych.
Cwiczenia:
I . lnterpretacja wynikbw badali geofizycznych.
Geologia iniynierska, podobnie jak Hydrogeologia, jest dzialem geologii
stosowanej i rezultaty badari, ktorymi sig zajmuje, znajdujq bezpoirednie
zastosowanie w gospodarce. Zakres tej dziedziny wiedzy geologicznej jest rozlegly i
dotyczy wlaiciwobci mechanicznych powierzchniowej czgici litosfery pojmowanej
jako podloie dla budownictwa komunalnego i przemyslowego oraz obiektbw
hydrotechnicznych i komunikacyjnych, wytrzymalosci skal gorotworu oraz
statecznosci skarp i zboczy uksztaltowanych w terenie w sposob naturalny lub
sztuczny, wytrzymalosci skal gbrotworu oraz statecznoici skarp i ociosow w
wyrobiskach gorniczych powierzchniowych i podziemnych, a t a k e wytrzymalosci
skal jako kamieni budowlanych.
Material nauczania okreslony programem przedmiotu zawiera elementy
gruntoznawstwa, mechaniki gruntow, geologii inzynierskiej i geomechaniki.
Zadaniem geologii inzynierskiej jako przedmiotu nauczania jest przygotowanie
sluchaczy do uczestniczenia w tak szeroko rozumianej tematyce prac lerenowych,
laboratoryjnych i dokumentacyjnych z wylqczeniem problematyki gorniczej, ktora
wyrnaga bardziej specjalistycznego przygolowania
W loku nnocrarlia n;~lory zwrbc~ts:czc~g~lr\;\IM;IWV
na prn*
1<11('*"
I
t l ~ l i la:lnc
.
wykonywanre czynnoscl pomiarowych w leren~eoraz rzelelnoSC I bezl)lqdne
przetwarzanie informacji terenowych podczas opracowari karneralnych. Nalezy
rowniez rozwijal umiejqlnoSl elaslycznego doslosowania melod pom~arowychi
badawczych do specyflkl lornalu I cclbw wynlkajqcych :o sprocyzownnyth w
projekcie zarnierzen gospodarczych.
-
zestaw Norm Polskich i branzowych,
- sprzgt laboratoryjny konieczny co oznaczen ggstosci wlasciwej i
objgtosciowej - areometry, piknometry, szklo laboratoryjne, wagi
laboratoryjne, kruszarki, moidzierze w ilosci na grupy 4 - 6 osobowe,
- sprzgt do oznaczenia spoistokci gruntbw w iloScina grupy 4 - 6 osohawe,
- aparat trojosiowy do badari kqta tarcia wewngtrznego - 1 szt.,
- kolekcja pr6bek skal do badari nieniszczqcych oraz material skalny do
badari niszczqcych,
- zestawy sond wkrecanych i wbijanych w iloSci na grupy 4 - 6 osobowe,
- scinarka obrotowa i presjometr do oznaczania sp6jnoSci gruntow,
- zestaw-sit-iwytrzqsarki (sprzgt przewidziany do zajgC z Hydrogeologii),
- mapy i atlasy geologiczno-inzynierskie w roznych skalach roznych terenow,
- zestaw przezroczy i plansz zwiqzanych tematycznie z przedmiotem.
5. Literatura
Bazynski J., Drqgowski A,, Frankowski Z., Kaczyriski R., Rybicki S., Wysokihski L.Zasady sporzqdzania dokumentacji geologiczno-inzynierskich. Ministerstwo
Srodowiska. Warszawa 1999.
Glazer Z., Malinowski J. - Geologia i geotechnika dla inzynierdw budownictwa. PWN
1991r.
Grabowska-Olszewska B., Siergiejewa I.M. - Gruntoznawstwo. Wyd. Geol. 1977.
lnstrukcja badari podloza gruntowego budowli drogowych i mostowych. CzgSC I i II
Generalna Dyrekcja Drdg Publicznych.1998.
lnstrukcja obserwacji i badari osuwisk drogowych. Generalna Dyrekcja Drog
Publicznych. 1999.
lnstrukcja sporzqdzania mapy warunkow geologiczno-inzynierskich w skali 1:10 000
i wigkszej dla potrzeb planowania przestrzennego w gminach. Ministerstwo
Srodowiska. Warszawa 1999.
Kowalski W.C. - Geologia Inzynierska. Wyd. Geol. 1988.
Pinihska J. - Wlasciwosci wytrzyrnalosciowe i odksztalceniowe skat. (t. I - IV)
Warszawa 1997.
Polska Norma: 8618-02480, - Grunty budowlane. Okreslenia, syrnbole, podzial i opis
gruntow.
Polskie Norrny:
7418-04181. Grunty budowlane. Badania laboratoryjne.
7418-04452, Grunty budowlane. Badania polowe.
74lC-04620.01 Pobieranie probek wody. Naczynia przyrzqdy.
76lC-04620 a.3. Pobieranie probek wody. Pobieranie probek wody do
analrzy fizycznej, chemicznej oraz bakteriolog~cznej
8018-01800 Klasyf~kacjaI okreslen~eSrodowlsk
8118-03020. Grunty budowlane Posadowlenle bezposrednle bud owl^.
8618-02480, - Grunty budowlane. Okreslenia, syrnbole, podzial i opis
gruntow.
Wilun Z. - Zarys geotechniki Wyd. Komunikacji i tqcznosci. 1982
1. Szczego+owe cele ksztalcenia:
W wyniku procesu ksztalcenia sluchacz powinien urnied:
1) na podstawie zestawieri statystycznych okreSliC wielkosc zasobow zloz kopalin,
wielkoSC eksploatacji oraz poziom handlu zagranicznego kopalinarni w skali
Kraju, Europy i Swiata,
2) opisaC i narysowae schernatyczne przekroje geologiczne przez r6ine forrny
przestrzenne z16z kopalin stalych, cieklych i gazowych,
3) okreSliC glowne cechy charakteryzujqce zloza rnagmowe - formy, formacje,
glowne surowce o znaczeniu gospodarczym,
4) okreSliC glowne cechy charakteryzujqce zloza pornagrnowe (pegmatytowe,
pneumatolityczno - hydrotermalne) - forrny, formacje, glowne surowce o
znaczeniu gospodarczym,
5) okreslit glowne cechy charakteryzujqce zloza wietrzeniowe - forrny, forrnacje,
6) okreslic glowne cechy charakteryzujqce osadowe zloia rozsypiskowe - formy,
formacje, glowne surowce o znaczeniu gospodarczyrn,
7) okreSliC gl6wne cechy charakteryzujqce osadowe zloza chemogeniczne
-
formy, formacje, glowne surowce o znaczeniu gospodarczym,
8) okreilik glowne cechy charakteryzujqce osadowe zloza biogeniczne - formy,
forrnacje, glowne surowce o znaczeniu gospodarczym,
9) okreSliC glowne cechy charakteryzujqce zloza metamorficzne - formy, formacje,
10) okreiliC znaczenie gospodarcze glownych z16z w poszczeg6lnych regionach
Polski.
1. Wiadomosci wstqpne.
1.I.
Przedmiot, zakres i cel badari geologii zlozowej
1.2. Podstawowe definicje i pojgcia: zloze, kopalina, kopalina towarzyszqca,
ruda, surowce mineralne, surowce skalne.
1.3. Znaczenie surowcow energetycznych, rudnych, chemicznych i skalnych
dla gospodarki kraju.
1.4. MoiliwoSci surowcowe Polski - ocena wielkosci zasobow, eksploatacji,
eksportu i importu glownych kopalin uiytecznych.
Cwiczenia:
I.Wykonanie zestawieli tabelarycznych i wykresbw dotyczqcych. wielkoSci
zasobow z16z kopal~n,eksploatacll I hand111z;~gm~~cczriego
gl6\\,nyrnl
kopalinami (na podstawie danych z rocznika statystycznego iinnych fr6del)
2. Formy wystgpowania zt6z.
2.1 Przestrzenne forrny wystqpowania zloz surowcow slalych crala
izometryczne lsztoki - pnie, sztokwerki, gniazdal, plaskie Ipoklady, iyly,
soczewkil, wydluione w jednym kierunku Ikominyl.
2.2. Cechy pulapek ropno-gazowych.
2.3. Przestrzenne formy wystgpowania z16i surowcow cieklych i gazowych;
pulapki o charakterze strukturalnym, litologicznym, stratygraficznym; zloia
pokladowe, masywowe i soczewkowe.
2.4. Forma i sklad mineralny zloia oraz tekstura i struktura kopalin jako wynik
procesbw zloiotw6rczych.
2.5. Wplyw formy zloza na metodykg jego dokumentowania oraz sposob
gdrniczego zagospodarowania.
Cwiczenia:
I.Rysowanie przekroj6w geologicznych przez d i n e formy przestrzenne zldi.
3. Geneza z16i.
3.1. Zwiqzek zloz z etapami cyklu diastroficznego.
3.2. Podzial genetyczny zloz.
3.3. Powstawanie zloz magmowych.
3.4. Procesy zachodzqce wewnqtrz intruzji magmowej i ich wplyw na
powstawanie zloz: likwacja, krystalizacja, dyferencjacja, asymilacja.
4.2. Stan rozpoznania zloz i perspektywy surowcowe na obszarze: platforrny
prekambryjskiej i niecki brzeinej, walu Srodkowopolskiego i Gor
S~igtokrz~skich,
niecki szczecirisko-mogilerisko-rniechowskiej, monokliny
przedsudeckiej i slqsko-krakowskiej, Sudetow i bloku przedsudeckiego,
zapadliska slqsko-krakowskiego, zapadliska przedkarpackiego, Karpat.
cwiczenia:
I . Analiza map surowcowych Polski.
.2. Rysowanie przekroj6w charakteryzujqcych budowe geologicznq r6inych z16i.
5. Budowa geologiczna wybranych z16i i obszardw geologiczno-zloiowych
Polski.
5.1. Podzialz16i kopalin wedlug uzytecznoSci.
5.2. Przeglqd z l 6 i surowc6w energetycznych - charakterystyka geologicznozloiowa obszar6w roponoSnych i gazonoinych, zaglgbi wggla kamiennego
(gornoSlqskiego, dolnoSlqskiego i lubelskiego), zloz wggla brunatnego
(Belchatow, Konin, Turoszow).
5.3. Przeglqd z l o i surowcow rudnych - budowa geologiczna zloz rud ielaza
(masyw suwalski, obszar czgstochowski, lgczyca, Kowary), rud niklu i
chromu (Szklary, Tqpadla), rud rniedzi metali towarzyszqcych (LGOM i
niecka p6lnocnosudecka), rud cynku i olowiu (obszar Slqsko-krakowski),
rud cyny (gory Izerskie), zlota (Sudety).
5.4. Przeglqd z l b i surowcow chernicznych - charakterystyka geologicznozloiowa z l o i soli kamiennej i potasowo-magnezowych (Podkarpackie, N i i
Polski), siarki rodzimej (Tarnobrzeg, Staszow), fosforyt6w (rejon Annopola),
barytu i fluorytu (Sudety).
5.5. Przeglqd zloz surowcow skalnych - charakterystyka geologiczno-zloiowa
z l d i skal rnagmowych, osadowych (wgglanowych, krzernionkowych,
surowcow cerarnicznych, kruszywa, gipsu i anhydrytu), metamorficznych.
5.6. Obszary i prawidlowoici wystepowania karnieni szlachetnych i ozdobnych
(bursztynu, gagatu, kwarcu, agatu, chalcedonu, opalu, jaspisu,
chryzoprazu, nefrytu i innych).
UWAGA: Charakterystyka geologiczno-zlozowa powinna obejmowak lokalizacjq
zloza p o d wzglqdem administracyjnym, geologicznym, okreilenie
jakoiciowego iiloiciowego skladu chemicznego irnineralnego, litologiq,
stratygrafie itekfonike zloza iskal otaczajqcych, wielkodk zasobdw I
eksploatacji oraz zastosowanie surowca.
Cwiczenia:
1. Zestawienie porbwnawcze cech idanych liczbowych charakte~yzujqcych
rbine zloza tego samego surowca.
2. Przeglqd filmdw oSwiatowych na temat powstawania iwystqpowania zMz.
Program przedmiotu obejmuje wylqcznie zagadnienia geologiczno-zloiowe
traktujqce zloze jako obiekt przyrodniczy powstaly w wyniku okreilonych procesow
zloiotworczych (czeSC genetyczna przedmiotu) oraz w okreilonych miejscach
litosfery (przeglqd geologiczno-regionalny wystepowania z t 6 i na obszarze Polski.
Tak okreilony fragment nauki o ztozach ma charakter wyrainie kompilujqcy nowe
wiadomosci na temat geologii zloz z wiadornoiciarni z geologii dynamicznej,
mineralogii i petrografii, geochernii, tektoniki, geologii regionalnej. Dlatego tez
realizujqc poszczegolne punkty prograrnu tego przedrniotu, nalezy zawsze
wykonywad powiqzanie nowych wiadomoici z odpowiednimi dzialarni wymienionych
powyiej przedmiotbw. Naleiy r6wniei dokonywaC. biezqcej korelacji w czasie i
zakresie przekazywanych wiadomosci z realizacji zblizonych lub powiqzanych
rnerytorycznie zagadnieri w innych przedmiotach.
Oceniajqc stopieri opanowania wiedzy sluchacza, w duiej czesci parnigciowej,
naleiy mrocid uwagg na urniejetnosd wiqzania faktow z innych przedmiotow z
zagadnieniami zloiowyrni i okreilaniern zachodzqcych pornigdzy nirni zwiqzkdw
przyczynowo-skutkowych.
Poza podstawowyrn sprzgtem audiowizualnym niezbednymi pomocarni do
przeprowadzenia zajed jest zestaw map fizycznych Swiata, kontynentow i Polski,
zestawy plansz powiqzanych merytorycznie z treSci$poszczegolnych dzialow,
wyselekcjonowanych ze zrodel literaturowych oraz kolekcja probek geologicznych
ilustrujqcych sklad rnineralny i wyksztatcenie gl6wnych typow skalnych lub
utrwalonych w nich skutkow dzialalnoici okreslonych proces6w.
Poza wyiej wymienionymi materialami potrzebna jest jeszcze kolekcja probek
kopalin ilustrujqca zrniennoik ich cech fizycznych, skladu rnineralnego, jakoiciowych
cech surowcowych oraz mapy wystgpowania zloz, przekroje, rnaterialy ilustracyjne
na temat budowy geologicznej, forrny warunk6w zalegania, jak rowniez rnaterialy
statystyczne dotyczqce wielkoici wydobycia i obrotu handlowego.
5. Literatura
Atlas geologiczny Polski (red. Znosko J.). Paristw. Inst. Geol. Wyd. Geol. 1968.
Atlas rnineralogiczny Polski (red. Osika R.). Panstw. Inst. Geol. Wyd. Geol. 1970.
Atlas litologiczno-paleogeograficzny obszar6w platformowych. Praca zbiorowa.
Panstw. Inst. Geol. Wyd. Geol. 1974.
Bakirow A. - Poszukiwanie i rozpoznawanie zloz ropy naftowej i gazu ziemnego.
Wyd. Geol. 1937.
Bilans Surowc6w Mineralnych Polski. Wyd. Ministerstwo Srodowiska. (wydawany co
roku).
Bilans Gospodarki Surowcarni Mineralnymi. Wyd. PAN. Krak6w. (Wydawany co
roku).
Bilans gospodarki surowcarni rnineralnymi Polski na tle gospodarki swiatowej.
Biuletyn inforrnacyjny Ministerstwa Srodowiska. Krakdw 1996.
Bolewski A., Gruszczyk H. - Geologia gospodarcza. Wyd. AGH. 1980
Bolewski A.
- Encyklopedia surowc6w mineralnych. T. I - V (seria od 1990 r)
Budowa geologiczna Polski. Tom VI. - Surowce mineralne. Panstw. Inst. Geol., Wyd.
Geol. 1988.
Gruszczyk H. - Nauka o ztozach. Wyd. Geol. 1984.
Gruszczyk H. - Metodyka poszukiwari z1oz kopalin stalych. Wyd. Geol. 1986.

program nauczania technik geolog 31 1 [i21

Transkrypt

Podobne dokumenty

Hasło kreda

Specjalne metody geofizyczne

NEO-FFI Inwentarz Osobowości Autorzy testu: P. T. Costa, R. R.

literatura do pedagogiki_do internetu

Edukacja Wczesnoszkolna Tropiciele. Klasa 3 – Box. Wyd. Zajęcia

wychowanie przedszkolne

notka biograficzna

46550007

,,CZŁOWIEK WOBEC ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO”