JUTRO ADWOKATURA - Naczelna Rada Adwokacka

JUTRO ADWOKATURA
Pozycja ustrojowa adwokatury
Adwokatura polska uznaje art. 17 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej za wzorzec pozycji
ustrojowej samorządów zawodów zaufania publicznego i właściwą podstawę dla przyszłości
adwokatów i adwokatury w Polsce. Wynikające z konstytucyjnego umocowania ustrojowa pozycja
adwokatury, niezaleŜność adwokatów i samorządu adwokackiego od władzy publicznej, zakres pieczy
nad wykonywaniem zawodu adwokata, obejmujący takŜe ochronę godności zawodu, wpływ na reguły
dostępu do zawodu, reguły wykonywania zawodu i odpowiedzialność dyscyplinarną, powinny zostać
zachowane jako zgodne z interesem publicznym. Ograniczanie zobowiązań i umniejszanie praw
adwokatów będzie zawsze w konsekwencji prowadziło do ograniczania praw i wolności obywateli.
Rola publiczna adwokatury
Naczelna Rada Adwokacka powinna prowadzić działania, które będą przeciwdziałały
obniŜaniu jakości prawa stanowionego w Rzeczypospolitej Polskiej, ograniczaniu praw i wolności
obywateli, ograniczaniu bezpieczeństwa społecznego, socjalnego i pewności obrotu gospodarczego.
Naczelna Rada Adwokacka winna występować przeciwko kaŜdemu ograniczeniu praw i
wolności obywatelskich. Adwokatura powinna wnosić w tym celu wnioski do Trybunału
Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z konstytucją w sprawach, w których takie zagroŜenie moŜe
wystąpić. NRA powinna powołać specjalny zespół prawników, w tym adwokatów, w celu
profesjonalnego przygotowywania i popierania takich wniosków oraz do umoŜliwienia skorzystania z
pomocy takiego zespołu wszystkim obywatelom, których prawa i wolności będą zagroŜone działaniem
władzy publicznej.
Adwokatura w systemie pomocy prawnej
Świadczenie pomocy prawnej to świadczenie usług, które dotykają najbardziej wraŜliwej sfery
Ŝycia obywateli, często ich konfliktu z władzą publiczną, w tym z państwowym aparatem ścigania. Od
poziomu uzyskanej pomocy prawnej zaleŜy nie tylko majątek, ale przede wszystkim osobiste losy
obywateli. Z tego powodu państwo ma obowiązek wprowadzania mechanizmów, które zapewnią
merytoryczne i moralne kwalifikacje osób udzielających pomocy prawnej.
1
Ma teŜ obowiązek tworzenia systemu świadczenia pomocy prawnej, który zapewni
instytucjonalne gwarancje ochrony interesu publicznego, takie jak tajemnica zawodowa i ograniczenie
dopuszczalności dowodu z zeznań osoby udzielającej pomocy obywatelowi na okoliczność, o której
dowiedział‚ się przy udzielaniu pomocy prawnej. Mając to na względzie NRA powinna przygotować
merytoryczne propozycje regulacji systemu pomocy prawnej w Polsce.
Świadczenie pomocy prawnej przez absolwentów prawa
W sytuacji dokonanego otwarcia dostępu do zawodów prawniczych, w której zaliczenie testu
kwalifikującego na aplikację przy spełnieniu obiektywnych wymogów ustawowych gwarantuje dostęp
do aplikacji adwokackiej lub radcowskiej oraz w sytuacji niezwykle liberalnego w polskim systemie
prawnym stanu moŜliwości korzystania z pomocy prawnika nie będącego adwokatem lub radcą
prawnym zgłaszane dotąd przez przedstawicieli władzy publicznej i niektóre środowiska polityczne
projekty legislacyjne nie mogą być uzasadniane zamiarem otwarcia dostępu do zawodów prawniczych
czy teŜ zwiększeniem dostępu do pomocy prawnej.
NRA powinna współdziałać w procesie legislacyjnym, który uporządkowałby zasady
świadczenia pomocy prawnej przez absolwentów prawa w drobnych prostszych sprawach Ŝycia
codziennego. Jednak ewentualne nowe organizacje zawodowe zrzeszające prawników świadczących
taką pomoc prawną mogą podlegać bezpośredniemu nadzorowi władzy publicznej. W wypadku gdyby
osoby takie nie miały obowiązku zrzeszania się w organizacjach zawodowych powinny podlegać
pieczy samorządów zawodów zaufania publicznego. W tym ostatnim wypadku świadczenie pomocy
prawnej w taki sposób przez absolwentów wydziałów prawa mogłoby być drogą do zawodu adwokata.
Aplikacja adwokacka
Właściwą drogą do zawodu adwokata jest aplikacja adwokacka. NRA powinna zmienić
zasady odbywania aplikacji adwokackiej poprzez nadanie jej jeszcze bardziej praktycznego wymiaru
oraz uwzględnienie coraz bardziej masowego charakteru aplikacji.
Odrębność zawodu adwokata
Nienaruszalne cechy zawodu adwokata to przede wszystkim niezaleŜność, w tym
niedopuszczalność wykonywania zawodu adwokata w połączeniu z takimi formami aktywności
zawodowej, które niezaleŜność mogłyby podwaŜyć, w tym zakaz pozostawania w stosunku pracy ze
zleceniodawcą, podleganie nadzorowi samorządu, odpowiedzialności dyscyplinarnej i zasadom
etycznym a takŜe objęcie tajemnicą zawodową. Bezwzględnymi warunkami dla moŜliwości
posługiwania się tytułem adwokata są teŜ kwalifikacje merytoryczne i moralne do wykonywania
zawodu oraz gwarantujący wypełnianie tych kwalifikacji system szkoleń i rekrutacji realizowany pod
2
kierunkiem realnego patrona a takŜe osobista odpowiedzialność za skutki wykonywanych czynności.
Jednym z zasadniczych wyróŜników zawodu adwokata powinien pozostać nowocześnie zdefiniowany
zakaz reklamy świadczonych usług.
O przyszłości zawodu adwokata winni decydować adwokaci, na podstawie oceny interesu
społecznego, przy poszanowaniu tradycji i na podstawie doświadczenia płynącego z funkcjonowania
najstarszego samorządu zawodowego w Polsce.
Przepływ pomiędzy zawodami prawniczymi
Przepływ prawników pomiędzy zawodami prawniczymi, w tym przystępowanie byłych
sędziów, prokuratorów i radców prawnych do adwokatury jest konieczne i poŜądane. Sytuacja taka
wzmacnia adwokaturę zapewniając jej dopływ osób o odmiennych, niezwykle cennych,
doświadczeniach i umiejętnościach. Dotyczy to zwłaszcza radców prawnych, którzy nie tylko nie
doznają Ŝadnych ograniczeń we wpisie na listę adwokatów, ale są wręcz zapraszani do wpisywania się
na listy adwokackie.
Model dochodzenia do funkcji sędziego, który zapewniać powinien osiągnięcie wysokiego
poziomu etycznego i profesjonalnego, przy wykorzystaniu doświadczenia Ŝyciowego niezbędnego do
prawidłowego orzekania, wymaga zmiany. Zdanie egzaminu adwokackiego, staŜ zawodowy i
dokonania zawodowe adwokatów winny być naturalną drogą do funkcji sędziego.
Nieodpłatna pomoc prawna
Krajowy Zjazd Adwokatury wzywa ministra sprawiedliwości do przygotowania projektu
przepisów umoŜliwiających obywatelom korzystanie z pomocy państwa dotyczącej nieodpłatnej
pomocy prawnej. Nowy system nieodpłatnej pomocy prawnej winien przede wszystkim zakładać
wprowadzenie pomocy przedsądowej, a następnie stopniowe rozszerzanie zakresu nowego systemu
finansowanej przez państwo pomocy prawnej, aby po kilku latach objąć jednolitym sprawdzonym
systemem zarówno pomoc pomoc prawną przedsądową jak i udzielaną w postępowaniach sądowych i
przed organami władzy publicznej. Nowa regulacja powinna się opierać na systemie kontraktowania
przez władzę publiczną pomocy prawnej w jawnych konkursach u osób wykonujących zawody
zaufania publicznego. Kolejnym etapem rozwoju systemu mogłoby być przyznawanie bonów na
pomoc prawną i moŜliwość płacenia nimi w dowolnym miejscu. Nowy system winien zostać
uzupełniony przez szerokie wykorzystanie moŜliwości organizacji pozarządowych.
Organizacja adwokatury
Ustawa Prawo o adwokaturze z 1982 r. spełniła nadzieje adwokatów. Od czasu jej wejścia w
Ŝycie upłynęło jednak ponad 25 lat co we współczesnej polskiej rzeczywistości oznacza więcej niŜ
3
kilka zupełnie zasadniczych zmian otoczenia ustrojowego, społecznego, gospodarczego. Zmieniła się
teŜ sama adwokatura i adwokaci. Nowe czasy, nowe wyzwania wymagają nowej regulacji ustawowej.
Projekt nowej ustawy powinien jednak uwzględniać dotychczasowy dorobek adwokatury, w tym takŜe
tradycyjne zasady organizacji adwokatury.
Postępowania dyscyplinarne
Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów przed samorządem zawodowym jest gwarantem
niezaleŜności wykonywania zawodu i gwarantem poszanowania praw obywateli. W ostatnim czasie
system odpowiedzialności dyscyplinarnej zmienił się zasadniczo. Usunięto z niego wszelkie budzące
wątpliwości opinii publicznej elementy. W takiej sytuacji nie ma konieczności dokonywania dalszych
przekształceń zasad samorządowej odpowiedzialności dyscyplinarnej w pierwszej instancji poza
zmianami, których winna dokonać sama adwokatura, a które powinny polegać na zwiększeniu
wymagań
od
rzeczników
dyscyplinarnych
i
sędziów
dyscyplinarnych,
zwiększeniu
ich
odpowiedzialności w stosunku do środowiska oraz zwiększeniu sprawności organizacyjnej tych
organów.
4