podstawa programowa liceum i technikum

ZYK POLSKI - PODSTAWA PROGRAMOWA (NOWA)
Liceum i technikum - IV etap edukacyjny - poziom podstawowy
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i s uchanie. Ucze :
1)
odczytuje
sens
ca ego
tekstu
(a
w
nim
znaczenia
wyrazów,zwi zków
frazeologicznych, zda , grup zda uporz dkowanych w akapicie, odró nia znaczenie
realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi obja ni
ich sens oraz funkcj na tle ca
2)
rozpoznaje
specyfik
ci;
tekstów
publicystycznych
(artyku , felieton, reporta ),
politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; w ród tekstów prasowych
rozró nia wiadomo
i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach
informacje zarówno jawne, jak i ukryte; (przemówienie) i popularnonaukowych; w ród
tekstów prasowych rozró nia wiadomo
i komentarz; odczytuje zawarte w
odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
3) rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
4) wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w
nim rodki j zykowe i ich funkcje w tek cie;
5) wyró nia argumenty, kluczowe poj cia i twierdzenia w tek cie argumentacyjnym,
dokonuje jego logicznego streszczenia;
6) rozró nia w dialogu odpowiedzi w
ciwe i unikowe;
7) rozpoznaje w wypowiedzi ironi , obja nia jej mechanizm i funkcj ;
8) rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugeruj ce odpowied ;
9) rozpoznaje manipulacj j zykow w tekstach reklamowych, w j zyku polityków i
dziennikarzy.
2. Samokszta cenie i docieranie do informacji. Ucze :
1) szuka literatury przydatnej do opracowania ró nych zagadnie ; selekcjonuje j
wed ug wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z
tradycyjnego ksi gozbioru, jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym
Internetu);
2) korzysta ze s owników i leksykonów, w tym s owników etymologicznych i symboli;
3) tworzy przedmiotowe bazy danych zawieraj ce informacje zdobywane w to ku
nauki;
4)
sporz dza opis bibliograficzny
ksi ki
i
artyku u,
zapisów
elektronicznych,
bibliografi wybranego tematu
3. wiadomo j zykowa. Ucze :
1) analizuje i de niuje (w razie potrzeby z pomoc s owników) znaczenia s ów;
2) zna poj cia znaku i systemu znaków; uzasadnia, e j zyk jest systemem znaków;
rozró nia znaki werbalne i niewerbalne, ma
wiadomo
ich ró nych funkcji i
sposobów interpretacji;
3) zna poj cie aktu komunikacji j zykowej i wskazuje jego sk adowe (nadaw ca,
odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia wspó czesne zmiany modelu
komunikacji j zykowej (np. ró nice mi dzy tradycyjn komunikacj ustn lub pisan a
komunikacj przez Internet);
4) rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywn , poetyck , ekspresywn ,
impresywn – w tym perswazyjn );
5) wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przyk ady od mian terytorialnych,
rodowiskowych i zawodowych polszczyzny;
6) rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizacj ,
rozró nia jej typy
7) rozró nia poj cia b du j zykowego i zamierzonej innowacji j zykowej,
poprawno ci i stosowno ci wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia ró ne typy b dów
zykowych;
8) odró nia s ownictwo neutralne od emocjonalnego i warto ciuj cego, o cjalne od
swobodnego.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Ucze zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela.
1. Wst pne rozpoznanie. Ucze :
1) prezentuje w asne prze ycia wynikaj ce z kontaktu z dzie em sztuki;
2) okre la problematyk utworu;
3) rozpoznaje konwencj literack (sta e pojawianie si danego literackiego
rozwi zania w obr bie pewnego historycznie okre lonego zbioru utworów)
2. Analiza. Ucze :
1) wskazuje zastosowane w utworze rodki wyrazu artystycznego i ich funkcje
(poznane wcze niej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy,
paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw
wersy kacji, kompozycji, genologii) i okre la ich funkcje;
2) dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne okre lonej epoki
redniowiecze, renesans, barok, o wiecenie, romantyzm, pozytywizm, M oda
Polska, dwudziestolecie mi dzywojenne, wspó czesno );
3) analizuj c teksty dawne, dostrzega ró nice j zykowe (fonetyczne, leksykalne)
wynikaj ce ze zmian historycznych;
4) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania wiata przedstawionego i bohatera
(narracja, fabu a, sytuacja liryczna, akcja);
5) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i ró ne).
3. Interpretacja. Ucze :
1) wykorzystuje w interpretacji elementy znacz ce dla odczytania sensu utworu (np.
owa-klucze, wyznaczniki kompozycji);
2) wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. Literackie, kulturowe,
lozo czne, religijne);
3) porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w ró nych utworach literackich;
4) odczytuje tre ci alegoryczne i symboliczne utworu.
4. Warto ci i warto ciowanie. Ucze :
1) dostrzega zwi zek j zyka z warto ciami, rozumie, e j zyk podlega warto ciowaniu,
(np. j zyk jasny, prosty, zrozumia y, obrazowy, pi kny), jest narz dziem
warto ciowania, a tak e ród em poznania warto ci (utrwalonych w znaczeniach nazw
warto ci, takich jak: dobro, prawda, pi kno; wiara, nadzieja, mi
braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarno , niepodleg
; wolno , równo ,
, tolerancja);
2) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury warto ci
narodowe i uniwersalne;
3) dostrzega w wiecie konflikty warto ci (np. równo ci i wolno ci, sprawiedliwo ci i
mi osierdzia) oraz rozumie ród a tych konfliktów.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Ucze :
1) tworzy d
szy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja
utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regu ami jego
organizacji, przestrzegaj c zasad spójno ci znaczeniowej i logicznej;
2) przygotowuje wypowied
(wybiera form
gatunkow
kompozycyjny, analizuje temat, wybiera form
wypowiedzi, dobiera w
ciwe s ownictwo);
3) tworzy samodzieln
wypowied
logiki i retoryki (stawia tez
argumentacyjn
i odpowiedni uk ad
kompozycyjn , sporz dza plan
wed ug podstawowych zasad
lub hipotez , dobiera argumenty, porz dkuje je,
hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod wzgl dem u yteczno ci w wypowiedzi,
podsumowuje, dobiera przyk ady ilustruj ce wywód my lowy, prze prowadza
prawid owe wnioskowanie);
4) publicznie wyg asza przygotowan przez siebie wypowied , dbaj c o d wi kow
wyrazisto
przekazu (w tym tak e tempo mowy i dono no
g osu);
5) stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdaj c sobie spraw z ich warto ci i funkcji;
wystrzega si nieuczciwych zabiegów erystycznych;
6) opracowuje redakcyjnie w asny tekst (dokonuje uzupe nie , przekszta ce , skrótów,
eliminuje przypadkow niejednoznaczno
wypowiedzi, sporz dza przypisy);
7) wykonuje ró ne dzia ania na tek cie cudzym (np. Streszcza, parafrazuje, sporz dza
konspekt, cytuje)
2. wiadomo j zykowa. Ucze :
1) operuje s ownictwem z okre lonych kr gów tematycznych (na tym etapie
rozwijanym i koncentruj cym si przede wszystkim wokó tematów: Polska, Europa,
wiat – wspó czesno
i przesz
; kultura, cywilizacja, polityka).
TEKSTY KULTURY
1. Teksty poznawane w ca
ci
nie mniej ni 13 pozycji ksi
kowych odpowiednio w trzyletnim b
czteroletnim
okresie nauczania oraz wybrane przez nauczyciela teksty o mniejszej obj to ci,
przy czym nie mo na pomin
autorów i utworów oznaczonych gwiazdk :
Sofokles Antygona lub Król Edyp(wersja literacka lub spektakl teatralny);
*Bogurodzica; Lament wi tokrzyski;
*Jan Kochanowski – wybrane pie ni, treny (inne ni w gimnazjum) i psalm;
Miko aj S p Szarzy ski – wybrane sonety;
William Szekspir Makbet lub Hamlet;
Adam Mickiewicz– wybrane sonety i inne wiersze (w tym
Romantyczno ), *Dziadów cz
III, *Pan Tadeusz;
Juliusz S owacki – wybrane wiersze;
Cyprian Norwid – wybrane wiersze;
Boles aw Prus *Lalka;
Fiodor Dostojewski – wybrany utwór,np. Zbrodnia i kara, agodna;
Joseph Conrad J dro ciemno ci;
Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff – wybrane wiersze;
Stanis aw Wyspia ski *Wesele;
adys aw Stanis aw Reymont Ch opi (tom I –Jesie );
Stefan eromski – wybrany utwór (Ludzie bezdomni, Wierna rzeka, Echa le ne
lub Przedwio nie);
Boles aw Le mian, Julian Tuwim, Jan Lecho , Julian Przybo , Józef Czechowicz,
Konstanty Ildefons Ga czy ski – wybrane wiersze;
Jaros aw Iwaszkiewicz – wybrane opowiadanie;
*Bruno Schulz – wybrane opowiadanie;
Tadeusz Borowski – wybrane opowiadanie;
Krzysztof Kamil Baczy ski, Tadeusz Ró ewicz, Czes aw Mi osz, Wis awa Szymborska,
Zbigniew Herbert, Ewa Lipska, Adam Zagajewski, Stanis aw Bara czak –wybrane
wiersze; Miron Bia oszewski – wybrane utwory;
wybrany dramat dwudziestowieczny z literatury polskiej (np. Stanis awa Ignacego
Witkiewicza, S awomira Mro ka lub Tadeusza Ró ewicza);
wybrana powie
polska z XX lub XXI w. (np. Marii Kuncewiczowej Cudzoziemka, Zo i
Na kowskiej Granica, Józefa Mackiewicza Droga do nik d, Stanis awa Lema Solaris,
Juliana Stryjkowskiego Austeria, Tadeusza Konwickiego Kronika wypadków
mi osnych);
wybrana powie
wiatowa z XX lub XXI w. (np. Franza Kafki Proces, Alberta
Camusa D uma, George'a Orwella Rok 1984, Isaaca Bashevisa Singera Sztukmistrz z
Lublina, Gabriela Garcii Marqueza Sto lat samotno ci, Umberto Eco Imi ró y).
2. Teksty poznawane w ca ci lub w cz ci (decyzja nale y do nauczyciela), przy czym
nie mo na pomin utworu oznaczonego gwiazdk :
wybór mitów;
Dzieje Tristana i Izoldy;
Miguel Cervantes Don Kichote;
Jan Chryzostom Pasek Pami tniki;
Ignacy Krasicki – wybrana satyra lub Monachomachia;
Adam Mickiewicz Dziady cz
IV;
Juliusz S owacki Kordian;
Witold Gombrowicz *Ferdydurke;
Irit Amiel – wybrane opowiadanie z tomu Osmaleni lub Hanna Krall Zd
przed
Panem Bogiem;
Gustaw Herling-Grudzi ski Inny wiat;
Ryszard Kapu ci ski Podró e z Herodotem;
Biblia (wybrane psalmy, fragmenty: Pie ni nad Pie niami, Ksi gi Hioba, Apokalipsy w.
Jana, fragmenty Starego i Nowego Testamentu jako konteksty interpretacyjne dla
lektury dzie z innych epok);
dziennik (np. Marii D browskiej, Zofii Na kowskiej, Jaros awa Iwaszkiewicza, Witolda
Gombrowicza);
Jan Pawe II Tryptyk Rzymski;
3. Inne:
wybrane lmy z twórczo ci polskich re yserów (np. Krzysztofa Kie lowskiego,
Andrzeja Munka, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego);
homilia Jana Paw a II wyg oszona 2 czerwca 1979 roku w Warszawie na Placu
Zwyci stwa (Pi sudskiego) – nagranie telewizyjne.