podstawa programowa przedmiotu chemia

PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU CHEMIA
IV etap edukacyjny – zakres podstawowy
I.
Wykorzystanie, przetwarzanie i tworzenie informacji.
Ucze korzysta z chemicznych tekstów "ród#owych, pozyskuje, analizuje,
ocenia i przetwarza informacje pochodz$ce z ró!nych "róde#, ze szczególnym
uwzgl&dnieniem mediów i Internetu.
Cele kszta cenia
– wymagania
ogólne
II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwi$zywania problemów.
Ucze zdobywa wiedz& chemiczn$ w sposób badawczy – obserwuje, sprawdza, weryÞkuje, wnioskuje i uogólnia; wykazuje zwi$zek sk#adu chemicznego, budowy i w#a%ciwo%ci substancji z ich zastosowaniami; pos#uguje si& zdobyt$ wiedz$ chemiczn$ w !yciu codziennym w kontek%cie dba#o%ci o w#asne
zdrowie i ochrony %rodowiska naturalnego.
III. Opanowanie czynno%ci praktycznych.
Ucze bezpiecznie pos#uguje si& sprz&tem laboratoryjnym i odczynnikami
chemicznymi; projektuje i przeprowadza do%wiadczenia chemiczne.
Tre!ci nauczania
– wymagania
1) bada i opisuje w#a%ciwo%ci SiO2; wymienia odmiany SiO2 wyst&puj$ce
szczegó owe
w przyrodzie i wskazuje na ich zastosowania;
1. Materia#y i tworzywa pochodzenia naturalnego. Ucze :
2) opisuje proces produkcji szk#a; jego rodzaje, w#a%ciwo%ci i zastosowania;
3) wymienia surowce do produkcji wyrobów ceramicznych, cementu,
betonu;
4) opisuje rodzaje ska# wapiennych (wapie , marmur, kreda), ich w#a%ciwo%ci i zastosowania; projektuje wykrycie ska# wapiennych w%ród
innych ska# i minera#ów; zapisuje równania reakcji;
5) zapisuje wzory hydratów i soli bezwodnych (CaSO4, (CaSO4)2 · H2O
i CaSO4 · 2H2O); podaje ich nazwy; opisuje ró!nice we w#a%ciwo%ciach
hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie si& hydratów podczas ogrzewania i weryÞkuje swoje przewidywania poprzez do%wiadczenie; wymienia zastosowania ska# gipsowych; wyja%nia proces twardnienia zaprawy gipsowej (zapisuje odpowiednie
równanie reakcji);
6) wyja%nia poj&cie alotropii pierwiastków; na podstawie znajomo%ci budowy diamentu, graÞtu i fullerenów t#umaczy ich w#a%ciwo%ci i zastosowania.
135
PODSTAWA PROGRAMOWA – CHEMIA – LICEUM
2. Chemia %rodków czysto%ci. Ucze :
1) opisuje proces zmydlania t#uszczów; zapisuje (s#ownie) przebieg tej
reakcji;
2) wyja%nia, na czym polega proces usuwania brudu, i bada wp#yw twardo%ci wody na powstawanie zwi$zków trudno rozpuszczalnych; zaznacza fragmenty hydrofobowe i hydroÞlowe we wzorach cz$steczek
substancji powierzchniowo czynnych;
3) t#umaczy przyczyn& eliminowania fosforanów(V) ze sk#adu proszków
(proces eutroÞzacji);
4) wskazuje na charakter chemiczny sk#adników %rodków do mycia
szk#a, przetykania rur, czyszczenia metali i bi!uterii w aspekcie zastosowa tych produktów; stosuje te %rodki z uwzgl&dnieniem zasad
bezpiecze stwa; wyja%nia, na czym polega proces usuwania zanieczyszcze za pomoc$ tych %rodków;
5) opisuje tworzenie si& emulsji, ich zastosowania; analizuje sk#ad kosmetyków (na podstawie etykiety kremu, balsamu, pasty do z&bów
itd.) i wyszukuje w dost&pnych "ród#ach informacje na temat ich dzia#ania.
3. Chemia wspomaga nasze zdrowie. Chemia w kuchni. Ucze :
1) t#umaczy, na czym mog$ polega' i od czego zale!e' lecznicze i toksyczne w#a%ciwo%ci substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalno%'
w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu) aspiryny, nikotyny, alkoholu etylowego;
2) wyszukuje informacje na temat dzia#ania sk#adników popularnych leków (np. w&gla aktywowanego, aspiryny, %rodków neutralizuj$cych
nadmiar kwasów w !o#$dku);
3) wyszukuje informacje na temat sk#adników napojów dnia codziennego (kawa, herbata, mleko, woda mineralna, napoje typu cola)
w aspekcie ich dzia#ania na organizm ludzki;
4) opisuje procesy fermentacyjne zachodz$ce podczas wyrabiania ciasta
i pieczenia chleba, produkcji wina, otrzymywania kwa%nego mleka,
jogurtów, serów; zapisuje równania reakcji fermentacji alkoholowej
i octowej;
5) wyja%nia przyczyny psucia si& !ywno%ci i proponuje sposoby zapobiegania temu procesowi; przedstawia znaczenie i konsekwencje stosowania dodatków do !ywno%ci w tym konserwantów.
4. Chemia gleby. Ucze :
1) t#umaczy, na czym polegaj$ sorpcyjne w#a%ciwo%ci gleby; opisuje
wp#yw pH gleby na wzrost wybranych ro%lin; planuje i przeprowadza badanie kwasowo%ci gleby oraz badanie w#a%ciwo%ci sorpcyjnych
gleby;
136
EDUKACJA PRZYRODNICZA W SZKOLE PODSTAWOWEJ, GIMNAZJUM I LICEUM...
2) podaje przyk#ady nawozów naturalnych i sztucznych, uzasadnia potrzeb& ich stosowania;
3) wymienia "ród#a chemicznego zanieczyszczenia gleb oraz podstawowe rodzaje zanieczyszcze (metale ci&!kie, w&glowodory, pestycydy,
azotany);
4) proponuje sposoby ochrony gleby przed degradacj$.
5. Paliwa – obecnie i w przysz#o%ci. Ucze :
1) podaje przyk#ady surowców naturalnych wykorzystywanych do uzyskiwania energii (bezpo%rednio i po przetworzeniu);
2) opisuje przebieg destylacji ropy naftowej i w&gla kamiennego; wymienia nazwy produktów tych procesów i uzasadnia ich zastosowania;
3) wyja%nia poj&cie liczby oktanowej (LO) i podaje sposoby zwi&kszania
LO benzyny; t#umaczy, na czym polega kraking oraz reforming, i uzasadnia konieczno%' prowadzenia tych procesów w przemy%le;
4) proponuje alternatywne "ród#a energii – analizuje mo!liwo%ci ich
zastosowa (biopaliwa, wodór, energia s#oneczna, wodna, j$drowa,
geotermalne itd.);
5) analizuje wp#yw ró!norodnych sposobów uzyskiwania energii na
stan %rodowiska przyrodniczego.
6. Chemia opakowa i odzie!y. Ucze :
1) podaje przyk#ady opakowa (celulozowych, szklanych, metalowych,
sztucznych) stosowanych w !yciu codziennym; opisuje ich wady i zalety;
2) klasyÞkuje tworzywa sztuczne w zale!no%ci od ich w#a%ciwo%ci (termoplasty i duroplasty); zapisuje równania reakcji otrzymywania PVC;
wskazuje na zagro!enia zwi$zane z gazami powstaj$cymi w wyniku
spalania si& PVC;
3) uzasadnia potrzeb& zagospodarowania odpadów pochodz$cych
z ró!nych opakowa ;
4) klasyÞkuje w#ókna na naturalne (bia#kowe i celulozowe), sztuczne
i syntetyczne, wskazuje ich zastosowania; opisuje wady i zalety; uzasadnia potrzeb& stosowania tych w#ókien;
5) projektuje do%wiadczenie pozwalaj$ce zidentyÞkowa' w#ókna bia#kowe i celulozowe, sztuczne i syntetyczne.
137
PODSTAWA PROGRAMOWA – CHEMIA – LICEUM