Propozycje tematów na część ustną egzaminu maturalnego z języka

Propozycje tematów na część ustną egzaminu maturalnego z języka polskiego
rok szkolny 2012/2013 (sesja wiosenna)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
I. Literatura
Przeanalizuj problem ksenofobii i tolerancji w literaturze polskiej II połowy XIX wieku. Porównaj
stanowiska twórców.
Przedstaw mit Litwy w literaturze polskiej XIX i XX wieku. Porównaj różne ujęcia motywu „prywatnej
ojczyzny”.
Porównaj sposób przedstawienia i omów funkcje dworu szlacheckiego w różnych utworach literatury
polskiej XIX i XX wieku.
Tradycja romantyczna w literaturze po 1863 roku. Przeprowadź analizę na podstawie literatury
pozytywizmu i Młodej Polski.
Porównaj oblicza klasycyzmu w literaturze XX wieku (Staff, Herbert, Miłosz, Szymborska itp.).
Tradycje barokowe we współczesnej poezji. Zinterpretuj funkcję motywów.
Wartości kultury rycerskiej w literaturze polskiej. Omów zagadnienie etosu rycerskiego w literaturze
średniowiecznej i prozie H. Sienkiewicza.
Wizje ustrojów politycznych w literaturze. Przeprowadź analizę na podstawie utworów z dwudziestolecia
międzywojennego i okresu powojennego.
Bezkompromisowość i kompromis. Przedstaw przykłady takich zachowań bohaterów literackich epoki
romantyzmu i pozytywizmu.
Uczyć, wychowywać, dawać świadectwo prawdzie, bronić zagrożonych wartości. Przedstaw rolę i zadania
pisarza w dwóch wybranych epokach.
Historia – dom legend i nauczycielka. Przedstaw zagadnienie, odwołując się do wybranych dzieł
literackich.
Polacy w satyrze i karykaturze literackiej. Przedstaw zagadnienie na podstawie utworów Młodej Polski i
dwudziestolecia międzywojennego.
Tradycje dramatu w literaturze polskiej. Przedstaw zagadnienie na podstawie utworów romantycznych,
młodopolskich i współczesnych. Wskaż kierunki ewolucji tego typu dzieł.
W jakim celu duchy i zjawy pojawiają się na kartach literatury polskiej? Zaprezentuj na wybranych
przykładach.
W jaki sposób funkcjonują konwencje klasycystyczna i sentymentalna w wybranych tekstach literackich?
Omów zagadnienie na wybranych przykładach.
Omów nurt katastrofizmu w wybranych utworach literackich XIX i XX wieku.
Dlaczego twórcy literatury krytycznie ukazują historię? Omów problem w oparciu o wybrane teksty z
dwóch, trzech epok.
W jaki sposób i w jakim celu literatura polemizuje ze stereotypami narodowymi? Omów problem w
oparciu o wybrane utwory różnych epok literackich.
Zaprezentuj funkcjonowanie motywu ogrodu w literaturze różnych epok.
Scharakteryzuj funkcje motywu snu i widzenia w wybranych dziełach literackich różnych epok.
Omów motyw szaleństwa w literaturze romantycznej.
Wędrowiec, pielgrzym i wygnaniec – omów funkcjonowanie motywu w literaturze.
Jaki obraz Niemca przedstawia literatura polska? Omów temat, odwołując się do dwóch epok.
Zaprezentuj i porównaj różne wizje świata i człowieka, odwołując się do dwóch dowolnie wybranych epok
literackich.
Związki filozofii z literaturą – omów zagadnienie, odwołując się do wybranych tekstów.
Przedstaw obraz kata i ofiary w literaturze dwóch – trzech wybranych epok literackich.
Przedstaw obraz I i II wojny światowej w wybranych utworach literackich.
Maska, gest, kostium w literaturze. Rozważ problem, odwołując się do wybranych utworów literatury
polskiej i obcej.
Postmodernizm jako klucz do powieści XX wieku. Omów zjawisko, odwołując się do wybranych utworów.
Porównaj funkcjonowanie symboliki Chrystusa w liryce dwóch wybranych epok.
Scharakteryzuj i porównaj funkcjonowanie pejzażu tatrzańskiego w literaturze romantycznej,
pozytywistycznej i młodopolskiej.
„Aby istnieć, człowiek musi się buntować” (A. Camus). Przedstaw funkcjonowanie motywu buntu w
wybranych epokach literackich.
strona 1 z 6
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
Kobieta – błogosławieństwo czy przekleństwo mężczyzny? Przedstaw wpływ kobiet na postępowanie
mężczyzn, odwołując się do wybranych utworów różnych epok.
Na wybranych przykładach scharakteryzuj postać i funkcje motywu utopii w literaturze.
„Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą”. Literatura jako ekspresja żalu po utracie najbliższych.
Zaprezentuj zagadnienie na wybranych przykładach.
Wpływ psychoanalizy na literaturę XIX i XX wieku. Omów temat na wybranych utworach literackich.
Przedstaw „Polaków portret własny” ukazany w wybranych utworach literackich.
Sposoby przełamywania postawy dekadenckiej. Omów temat na wybranych przykładach z literatury XIX
wieku.
Nieznośny dar wolności? Rozważ problem, odwołując się do postaci wybranych bohaterów literackich.
Zaprezentuj literackie portrety dzieci i wyjaśnij ich funkcje w wybranych utworach.
„Pod niebem rodzinnym...” Przedstaw funkcjonowanie motywu ojczyzny w twórczości pisarzy różnych
epok.
Jaką funkcję pełni parabola w literaturze XX wieku? Omów na wybranych przykładach.
Mit Ameryki w literaturze (lub w literaturze i filmie). Omów na wybranych przykładach.
Idealiści i marzyciele w zderzeniu z rzeczywistością – zmieniają świat czy świat zmienia ich? Rozważ
problem na przykładach wybranych bohaterów literackich.
„Z kogo się śmiejecie? Z samych siebie się śmiejecie...” Zanalizuj funkcję komizmu i satyry na wybranych
przykładach.
Scharakteryzuj i porównaj dwa typy narracji: dokumentarnej (np. reportaż) i autobiograficznej (np.
pamiętnik) na podstawie wybranych tekstów literatury XX/XXI w.
„Książki zbójeckie” romantyzmu i współczesności. Rozważ wpływ odbioru dzieła na czytelnika – bohatera
literackiego.
Liryka gniewu. Porównaj charakterystyczne tematy tej odmiany poezji i wykorzystywane przez nią środki.
Zanalizuj i porównaj dwie konwencje powieści historycznej: Sienkiewiczowską i współczesną (odwołaj się
do zasadnie dobranych przykładów).
Stosunek poetów współczesnych do tradycji Mickiewiczowskiej. Zanalizuj i zinterpretuj wybrane teksty
liryczne ze wskazanymi aluzjami.
Porównaj i oceń kodeks etyczny wybranych bohaterów Josepha Conrada / Fiodora Dostojewskiego.
Jak pisarze charakteryzują bohaterów? Przedstaw problem, wybierając do analizy porównawczej postacie z
trzech dzieł realistycznych.
Złożoność relacji międzyludzkich. Zanalizuj zjawisko, odwołując się do wybranych utworów literatury
polskiej i powszechnej.
Wartości humanistyczne w twórczości współczesnych poetów. Scharakteryzuj i porównaj, odwołując się do
wybranych tekstów.
Stary człowiek w literaturze. Scharakteryzuj i porównaj na wybranych przykładach, jak w różnych epokach
postrzegano starość.
Strategie narracyjne i sposoby opisu obozów. Porównaj wybrane przykłady literackie.
Polak w Paryżu. Porównaj wybrane utwory, w których na „stolicę świata” patrzył przybysz z Polski.
Poeci o XX wieku. Zanalizuj zagadnienie, odwołując się do różnorodnych przykładów.
Omów różne sposoby wykorzystania w literaturze biografii autora. Zanalizuj wybrany materiał literacki.
Alegoria / symbol / parabola – omów ich funkcje w literaturze, odnosząc się do wybranego materiału
literackiego.
Tradycja czarnoleska w literaturze polskiej. Porównaj, odwołując się do wybranych przykładów literackich
różnych epok.
Franciszkańska afirmacja życia w literaturze XIX i XX wieku. Zanalizuj i porównaj wybrane przykłady.
Nowatorstwo, awangarda w utworach literackich XX wieku. Zanalizuj zjawisko w wybranych dziełach.
Sposoby przedstawiania wydarzeń historycznych w powieści XIX i XX w. Wskaż podobieństwa i różnice,
odwołując się do zasadnie wybranych przykładów literackich.
Antyk jako źródło inspiracji dla współczesnej literatury. Przedstaw związki z kulturą starożytną w
wybranych utworach twórców XX i początków XXI wieku.
Teatr w teatrze. Przeanalizuj wykorzystanie tego motywu w utworach dramatycznych różnych epok.
Wizje zaświatów. Przedstaw sposoby prezentowania motywu na wybranych przykładach z literatury.
Różne sposoby wykorzystywania baśni w literaturze polskiej i powszechnej. Omów problem na wybranych
przykładach.
strona 2 z 6
Dialog z tradycją w twórczości Zbigniewa Herberta. Rozważ zagadnienie, odwołując się do wybranych
utworów.
70. Utwory literackie Agnieszki Osieckiej jako obraz epoki, w której żyła. Zanalizuj wybrane teksty.
71. Portret młodego pokolenia w literaturze przełomu XX i XXI wieku. Scharakteryzuj i porównaj, odwołując
się do wybranych przykładów literackich.
72. Różne ujęcia motywu rycerza i rycerskiej walki w tekstach literackich różnych epok. Przywołaj przykłady,
zanalizuj je, uzasadnij wybór.
73. Prześledź funkcjonowanie motywu ars poetica w poezji polskiej XX wieku. Rozwiń temat na przykładzie
wybranych utworów.
74. Doświadczenie „końca wieku” jako temat liryki XIX i XX wieku. Przedstaw i skomentuj, odwołując się do
wybranych tekstów literackich.
75. Morze jako przestrzeń znacząca. Zanalizuj sposób ujęcia tematu, odwołując się do literatury
marynistycznej XX wieku.
76. Różne konwencje przedstawiania arystokracji w polskiej literaturze XIX i XX wieku. Zanalizuj wybrane
przykłady.
77. Różne konwencje przedstawiania mieszkańca miasta w polskiej literaturze XIX i/lub XX wieku. Zanalizuj
wybrane przykłady.
78. Sposób kreacji Pana Cogito w twórczości Z. Herberta. Porównaj, odwołując się do celowo dobranych
utworów.
79. Literackie ujęcie toposu domu. Zanalizuj i skomentuj kilka różnych sposobów potraktowania motywu.
80. Rozważ, jakie funkcje może pełnić w literaturze zwykły przedmiot. Omów problem, biorąc pod uwagę
twórczość wybranych poetów, np. M. Białoszewskiego, A. Bursy, S. Grochowiaka, T. Różewicza i/lub
innych twórców literatury współczesnej.
81. Losy człowieka uwikłanego w historię. Rozwiń temat, odwołując się do zasadnie wybranych przykładów z
literatury współczesnej.
82. Humor w literaturze. Ukaż na wybranych przykładach jego funkcjonalność w sposobie kreowania wizji
świata i człowieka.
83. Literatura okolicznościowa czasu „Solidarności”. Scharakteryzuj i oceń zjawisko, wykorzystując wybrane
utwory literackie.
84. Arkadie, raj, „wyspy szczęśliwe” – przedstaw krainy szczęścia w utworach literackich rożnych epok i ich
rolę w koncepcji filozoficznej dzieła.
85. Różne ujęcia motywu balu. Omów jego funkcje na przykładach wybranych dzieł literackich.
86. Świat natury w utworach literackich. Na podstawie wybranych utworów omów funkcje motywu i jego
różne realizacje.
87. Konspirator, powstaniec, żołnierz – o różnych formach walki za ojczyznę. Omów, odwołując się do
wybranych przykładów z literatury polskiej.
88. Dyskusja o komunizmie w literaturze polskiej. Porównaj wybrane utwory.
89. Drzewo – świadek, uczestnik życia postaci literackich. Omów na wybranych przykładach.
90. Wyznanie, dziennik, autobiografia jako specyficzna forma rozmowy z czytelnikiem. Zanalizuj na
wybranych przykładach.
91. Teorie historiozoficzne wpisane w dzieła literackie XIX i XX wieku. Przedstaw na wybranych przykładach.
92. Człowiek – istota wolna czy marionetka? Omów problem na wybranych przykładach z różnych epok.
93. Artysta jako bohater literacki. Omów na wybranych przykładach.
94. Istota tragizmu w znanych ci dramatach różnych epok. Omów na wybranych przykładach.
95. Portret gospodarza i sposób jego kreowania w wybranych tekstach literatury dawnej i współczesnej.
Porównaj na wybranych przykładach.
96. Zaproponuj własną antologię polskiej poezji współczesnej i wygłoś mowę promocyjną, w której omówisz
kryteria wyboru zaprezentowanego materiału literackiego.
97. Odwołując się do wybranych utworów z różnych epok, uzasadnij, że są one zwierciadłem czasu, w którym
powstały.
98. Funkcjonowanie motywu nadziei w literaturze. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych utworów.
99. Rozpacz jako motyw w literaturze polskiej i powszechnej. Wyjaśnij jego rolę na wybranych przykładach.
100. Relatywizm czy absolutyzm moralny? Jakie rozwiązania odnajdujemy w literaturze współczesnej?
101. Bohater literacki z książką w ręku. Omów znaczenie motywu w wybranych utworach.
102. Deformacja świata i jej funkcje w różnych tekstach literackich. Odwołaj się do wybranych przykładów.
69.
strona 3 z 6
103. Powieść dla młodzieży i zawarte w niej modele postaw moralnych. Omów zagadnienie na przykładzie
wybranych utworów.
Tematy zaproponowane przez uczniów
104. Omów motyw miłości w powieści z gatunku paranormal romance na przykładzie trylogii „Dary Anioła”
105.
106.
107.
108.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Cassandry Clare.
Problem walki narodowowyzwoleńczej w literaturze romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski.
Zaprezentuj na wybranych przykładach.
Zinterpretuj treść i porównaj tematykę pieśni kościelnych z różnych okresów roku liturgicznego.
Mitologizacja i demitologizacja powstania warszawskiego w literaturze. Omów na wybranych przykładach.
Omów sposoby kreacji świata przedstawionego w cyklu powieści o Harrym Potterze.
II. Korespondencja sztuk
Związki poezji z muzyką. Omów zagadnienie, odwołując się do liryki wybranych autorów.
Przedstaw funkcjonowanie motywu powrotu w literaturze i filmie.
Na ile dzieła artystów stanowią odzwierciedlenie ich prywatnego życia? Omów problem na wybranych
przykładach.
Analizując wybrane utwory literackie i dzieła malarskie epoki romantyzmu, przedstaw zawarte w nich
różne oceny rewolucji postrzeganej jako metoda przekształcania świata.
Wielorakie funkcje motywu doliny w sztuce. Przedstaw je, odwołując się do wybranych współczesnych
utworów literackich i dzieł malarskich.
Różne sposoby tworzenia nastroju grozy w literaturze i sztuce. Przedstaw je, odwołując się do wybranych
dzieł literackich i plastycznych.
Brzydota jako kategoria estetyczna w sztuce barokowej. Omów jej istotę i funkcje, odwołując się do
wybranych utworów literackich i dzieł plastycznych.
Różne znaczenia motywu labiryntu we współczesnej sztuce. Przedstaw je, odwołując się do wybranych
utworów literackich i dzieł plastycznych.
Awangardowość sztuki dwudziestolecia międzywojennego. Określ jej charakter, odwołując się do
wybranych dzieł literackich i malarskich.
Topos ogrodu w literaturze i malarstwie baroku. Przedstaw różne sposoby jego wykorzystania, analizując
wybrane dzieła sztuki.
Różne sposoby wykorzystania motywu burzy w literaturze malarstwie epoki romantyzmu. Określ je,
odwołując się do wybranych dzieł.
Funkcje motywów tatrzańskich w literaturze i malarstwie okresu Młodej Polski. Określ je, analizując
wybrane dzieła sztuki.
Surrealizm w literaturze i sztuce. Porównaj dzieła różnych twórców.
Współistnienie ludzi różnych kultur. Rozważ zagadnienie, analizując zasadnie wybrane przykłady
literackie, a także z dziedziny filmu, dramatu, plastyki.
W jaki sposób literatura i film ukazują młodych walczących o wolność? Porównaj kreacje, przywołując
wybrane teksty.
Portret nieudacznika życiowego w różnych tekstach kultury. Porównaj kreacje, przywołując wybrane
dzieła.
Motyw drogi w literaturze i w filmie. Zanalizuj na wybranych przykładach różne ujęcia tego zagadnienia.
Rozważ funkcjonowanie motywu czterech pór roku w wybranych tekstach kultury.
Sceny batalistyczne w literaturze, malarstwie i filmie. Dokonaj analizy porównawczej wybranych scen,
oceń ich funkcję.
Wizerunek człowieka z marginesu społecznego w literaturze i filmie. Odwołaj się do wybranych kreacji,
porównaj funkcje postaci.
Jaką rolę odgrywa mit arturiański w literaturze / filmie fantasy? Rozważ temat, odwołując do wybranych
przykładów kulturowych.
Analizując wybrane dzieła, scharakteryzuj świat prowincji i przedmieść ukazany w literaturze i malarstwie
/ literaturze i filmie (na fotografii).
Kultura karnawału. Wyjaśnij istotę zjawiska, odwołując się do literatury i sztuki wybranej epoki.
Piosenka literacka (aktorska) w kulturze współczesnej. Przedstaw zjawisko, analizując tematykę i kształt
artystyczny wybranych tekstów.
Rola muzyki filmowej w ekranizacjach klasyki literackiej. Omów, odwołując się do wybranych utworów.
strona 4 z 6
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Pejzaż stepu w literaturze i malarstwie. Porównaj, zestawiając wybrane teksty kultury.
Dramaty Szekspira jako źródło inspiracji dla literatury i filmu. Omów na wybranych przykładach.
Królestwo piekieł i jego przedstawiciele w literaturze i sztuce. Zaprezentuj funkcjonowanie tego motywu w
wybranych dziełach.
Środki wyrazu malarstwa, teatru i literatury. Porównaj na wybranych przykładach.
Symbol jako środek obrazowania. Omów zagadnienie odwołując się do literatury i sztuki różnych epok.
Omów funkcje groteski i karykatury w literaturze i sztuce.
Motyw tonącego okrętu w literaturze i malarstwie. Omów zagadnienie na wybranych przykładach.
Teatr absurdu i absurd życia. Na przykładzie wybranych dzieł omów związki między życiem i działalnością
artystyczną Witkacego.
Urok i magia „krainy łagodności”. Omów rolę współczesnej poezji śpiewanej oraz efekty współgrania
słowa, muzyki i aktorskiej ekspresji takich wykonawców jak Kaczmarski, Gintrowski, Turnau, Grechuta,
Woźniak, Wójcicki, Długosz, Demarczyk, Krzysztoń, Stare Dobre Małżeństwo, Wolna Grupa Bukowina i
in.
Opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza w filmach Andrzeja Wajdy. Omów walory artystyczne wybranych
ekranizacji.
Literackie i filmowe wizje Litwy – Ojczyzny. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych dzieł.
Afryka i jej mieszkańcy jako temat literatury i innych sztuk. Rozważ problem, odwołując się do różnych
tekstów kultury.
Funkcjonowanie rekwizytów w wybranych utworach dramatycznych i inscenizacjach teatralnych. Omów
na wybranych przykładach.
Różne wizerunki nauczyciela. Omów zagadnienie na wybranych przykładach z literatury i filmu.
Człowiek wobec Dekalogu. Rozważ różne ujęcia tego problemu w literaturze i filmie.
Intertekstualność w kulturze. Przedstaw rolę, jaką odgrywa w zachowaniu ciągłości i spójności tradycji
kulturowej. Przedstaw co najmniej trzy przykłady.
Rola małych ojczyzn w polskiej geografii życia literackiego i kulturalnego. Przywołaj wybrane przykłady
tekstów kultury i uzasadnij swój wybór.
III. Język
Nowomowa – zaprezentuj pochodzenie i funkcje zjawiska językowego i socjologicznego na podstawie
wybranych tekstów prasowych i literackich.
Omów funkcje stylizacji środowiskowej w wybranym dziele literackim.
Archaizacja i jej funkcje w dziełach literackich. Omów na wybranych przykładach.
Język utworów Gombrowicza i Witkacego jako wyzwanie wobec tradycji. Omów na wybranych
przykładach.
Na podstawie analizy narracji utworów literackich (np. M. Hłaski, S. Mrożka, M. Białoszewskiego) określ
funkcje języka potocznego w literaturze współczesnej.
Zaprezentuj bogactwo neologizmów i ich funkcje w utworach wybranych poetów (np. C. K. Norwida, B.
Leśmiana, M. Białoszewskiego).
Ekspansja języków obcych na język polski w XXI w. Omów zjawisko na podstawie obserwacji języka
prasy, telewizji, radia, reklam itp.
Porównaj funkcję zaklęć magicznych w języku poety i baśniopisarza w wybranych tekstach.
„Żywa mowa”. Omów funkcję stylizacji na język potoczny w wybranych fragmentach prozy współczesnej
lub w poezji.
Język poetycki Mirona Białoszewskiego. Przeprowadź analizę wybranych tekstów literackich.
Co o bohaterach literackich mówi ich język? Omów zagadnienie, odwołując się do kilku różnorodnych
przykładów.
Różne sposoby konstruowania nagłówków prasowych. Zanalizuj i zinterpretuj wybrane przykłady.
Zanalizuj i omów cechy językowe listu jako gatunku literackiego, odwołując się do wybranych przykładów
dawnych i współczesnych.
Omów i oceń zjawisko mody językowej w polszczyźnie przełomu XX i XXI wieku. Odwołaj się do analizy
wybranych typów wypowiedzi.
Sztuka oddziaływania na odbiorcę w tekstach publicystycznych. Omów, odwołując się do wybranych
przykładów.
Dialekty terytorialne języka polskiego jako tworzywo literackie. Omów na przykładach wybranych
utworów.
strona 5 z 6
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Język prasy. Omów różne odmiany stylu publicystycznego na konkretnych przykładach.
Retoryka Piotra Skargi i współczesnego przemówienia sejmowego. Analiza wybranych przykładów.
Różne sposoby walki o kulturę języka w dzisiejszych czasach. Zanalizuj problem, odwołując się do
tendencji rozwojowych współczesnej polszczyzny.
Język sprawozdań sportowych. Scharakteryzuj styl i środki językowe i oceń zasadność ich użycia oraz
zgodność z kryteriami poprawności w konkretnych tekstach z prasy współczesnej.
W kręgu onomastyki. Etymologia nazw polskich miast. Zbadaj i omów problem na wybranych
przykładach.
Tematy zaproponowane przez uczniów
Błędy językowe w wypowiedziach medialnych. Zaprezentuj na wybranych przykładach.
Scharakteryzuj język reportażu, odwołując się do tekstów Ryszarda Kapuścińskiego.
Tematy uczniów, którzy nie przystępują do części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego w roku
szkolnym 2011/2012 lub go nie zdadzą, zostaną dostarczone w późniejszym terminie.
strona 6 z 6