D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

Sygn. akt III AUa 8/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 kwietnia 2016 r.
Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
w składzie:
Przewodniczący:
SSA Lucyna Ramlo
Sędziowie:
SSA Alicja Podlewska
SSO del. Maria Ołtarzewska (spr.)
Protokolant:
sekr.sądowy Agnieszka Makowska
po rozpoznaniu w dniu 15 kwietnia 2016 r. w Gdańsku
sprawy L. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
o wysokość świadczenia
na skutek apelacji L. S.
od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 października 2014
r., sygn. akt IV U 627/14
zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje pozwany Zakład Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w T. do wypłaty emerytury ubezpieczonemu L. S. w wysokości 2.713,91 złotych brutto (dwa
tysiące siedemset trzynaście 91/100), określonej decyzją z dnia 9 czerwca 2014 roku, poczynając od dnia 1 czerwca
2014 roku.
SSA Alicja Podlewska SSA Lucyna Ramlo SSO del. Maria Ołtarzewska
Sygn. akt III AUa 8/15
UZASADNIENIE
Ubezpieczony L. S. odwołał się od decyzji z dnia 30 czerwca 2014r. przyznającej mu emeryturę w wysokości 2.513,39 zł.
W uzasadnieniu odwołania podniósł, że na złożony wcześniej wniosek otrzymał decyzję, w której wysokość
świadczenia ustalono na kwotę 2.707,31 zł, to jest w wyższej wysokości. Ponadto wskazał, że gdyby pozwany wcześniej
doręczył mu decyzje o przyznaniu emerytury, to on jeszcze w maju rozwiązałby stosunek pracy, a doręczenie decyzji
w dniu 12 czerwca 2014r. skutkowało rozwiązaniem stosunku pracy w dniu 13 czerwca 2014r.
Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podając, że decyzją z dnia 09 czerwca 2014r. (wydaną na
wniosek z dnia 29 kwietnia 2014r.) organ rentowy przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 29 maja 2014r. – to jest
od osiągnięcia wieku emerytalnego, zawieszając – wobec kontynuowania zatrudnienia - jej wypłatę i z tego samego
względu nie ustalając jej ostatecznej wysokości, która miała być ustalona w ostatecznej kwocie z chwilą podjęcia jej
wypłaty, to jest po rozwiązaniu stosunku pracy i złożeniu wniosku o podjęcie wypłaty emerytury. Zaskarżoną zaś
decyzją – na wniosek z dnia 13 czerwca 2014r. – ustalono z kolei ostateczną wysokość i podjęto wypłatę świadczenia,
uwzględniając waloryzację składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do kończ miesiąca
poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury.
Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 16 października 2014r.
oddalił odwołanie L. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w T..
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:
L. S. – urodzony w dniu (...) – w dniu 29 kwietnia 2014r. złożył wniosek o przyznanie mu emerytury. Decyzjami
z dnia 9 czerwca 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. - na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia
1998r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 29
maja 2014r. to jest od daty osiągnięcia wieku emerytalnego. W treści jednej z decyzji zawarto obliczenie wysokości
emerytury zgodnie z art. 183 powołanej ustawy w kwocie 2.707,31 zł – z czego 20 % emerytury wyliczonej zgodnie
z art. 53 (przy uwzględnieniu wskaźnika podstawy wymiary 111,84 % oraz okresów składkowych i nieskładkowych
w wymiarze odpowiednio 494 i 2 miesiące) w wysokości 2.680,92 zł, oraz 80 % emerytury wyliczonej zgodnie z art.
26 (przy uwzględnieniu zwaloryzowanych kwoty składek zewidencjonowanych na koncie w wysokości 150.035,71 zł,
kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego – 545.811,14 zł i średniego dalszego trwania życia w wymiarze 256,4
miesięcy) w wysokości 2.713,91 zł., w drugiej zaś decyzji - ustalenie wysokości świadczenia wyłącznie na podstawie
art. 26 powołanej ustawy – w kwocie 2.713,91 zł. W treści obu decyzji wskazano jednocześnie, iż wypłata świadczenia
podlega – w związku z kontynuacją zatrudnienia - zawieszeniu zaś ostateczna wysokość świadczenia ustalona zostanie
z chwilą podjęcia jego wypłaty tj. po rozwiązaniu stosunku pracy i zgłoszeniu wniosku o podjęcie wypłaty emerytury.
W dniu 13 czerwca 2014r. L. S. złożył wniosek o „wznowienie wypłaty świadczenia” załączając świadectwo pracy z dnia
13 czerwca 2014r.
Decyzją z dnia 30 czerwca 2014r. organ rentowy ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury wnioskodawcy od
dnia 1 czerwca 2014r. W treści decyzji obliczenie wysokości emerytury zgodnie z art. 183 w kwocie 2.513,39 zł – z
czego 20 % emerytury wyliczonej zgodnie z art. 53 (przy uwzględnieniu wskaźnika podstawy wymiary 111,84 % oraz
okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze odpowiednio 494 i 2 miesiące) w wysokości 2.680,71 zł, oraz 80
% emerytury wyliczonej zgodnie z art. 26 (przy uwzględnieniu zwaloryzowanych kwoty składek zewidencjonowanych
na koncie w wysokości 137.793,36 zł, kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego – 495.914,22 zł i średniego
dalszego trwania życia w wymiarze 256,4 miesięcy) w wysokości 2.471,56 zł. Jednocześnie decyzją z tej samej
daty ustalono wysokość świadczenia wyliczonego zgodnie z art. 26 przy uwzględnieniu zwaloryzowanych kwoty
składek zewidencjonowanych na koncie w wysokości 137.793,36 zł, kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego
– 495.914,22 zł i średniego dalszego trwania życia w wymiarze 256,4 miesięcy) w wysokości 2.471,56 zł, zawieszając
jego wypłatę jako świadczenia mniej korzystnego.
Sąd Okręgowy wskazał, iż obliczając wysokość emerytury wnioskodawcy organ rentowy prawidłowo zastosował
przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ZUS obliczył
świadczenie wnioskodawcy stosując art. 183 ust. 1 i 6 powołanej ustawy, zgodnie z którymi to przepisami, emerytura
przyznana na wniosek osoby ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 roku, z wyjątkiem ubezpieczonych,
którzy pobrali emeryturę na podstawie przepisów art. 46 lub 50, o ile osoba ta nie była członkiem otwartego funduszu
emerytalnego albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu
emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa i, która osiągnęła wiek uprawniający do
emerytury w roku kalendarzowym 2013 albo 2014, wynosi:
1) 20% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 oraz
2) 80% emerytury obliczonej na podstawie art. 26.
Sąd Okręgowy zaznaczył przy tym, iż wysokość części emerytury wnioskodawcy obliczonej na podstawie art. 53 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS nie została przez wnioskodawcę zakwestionowana (jako wyliczona w sposób tożsamy z
decyzją z dnia 9 czerwca 2014r.) Spór natomiast w istocie związany jest z wysokością części jego emerytury obliczonej
na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – niższej od kwoty wskazanej w decyzji z dnia 9 czerwca
2014r. i przesądzającej o niższej łącznej wysokości należnego wnioskodawcy świadczenia. Sąd Okręgowy wskazał,
iż w myśl powołanego przepisu emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy
obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym
wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Przepis art. 25 ust. 1
stanowi zaś, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie
emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca
poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego
określonego w art. 173-175, z zastrzeżeniem art. 185.
Sąd Okręgowy wskazał, iż zasady waloryzacji składek określa art. 25 ust. 3-12 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za
który waloryzacja jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (art. 25 ust. 4).
Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek na ubezpieczenie
emerytalne przez wskaźnik waloryzacji (art. 25 ust. 5), przy czym przepis art. 25 ust. 3 stanowi, że waloryzację składek
przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem
art. 25a. Natomiast zasady waloryzacji kapitału początkowego, poczynając od dnia 1 czerwca 2000 roku, określa
przepis art. 173 ust. 4 - 6a powoływanej ustawy. Zgodnie z treścią powołanych przepisów pierwszej waloryzacji
kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 roku przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem
wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki
na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 rok (art.
173 ust. 4); drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się na zasadach określonych w
art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a. 5a (art. 173 ust. 5); trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca
2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a (art. 173 ust. 5a).
Ponadto art. 25a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przewiduje, że przy ustalaniu wysokości emerytury kwota
składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią
waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie. Szczegółowe reguły waloryzacji kwartalnej
wynikają z ust. 2-5 art. 25a ustawy, przy czym ust. 2 pkt 2 stanowi, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w
drugim kwartale danego roku ostatniej kwartalnej waloryzacji dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku.
Sąd Okręgowy stwierdził, iż z przywołanych powyżej przepisów jasno wynika, że zasadą tak waloryzacji składek,
jak i kapitału początkowego jest waloryzacja roczna, a waloryzacja kwartalna przewidziana w art. 25a ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowi odstępstwo od tejże zasady. Sąd Okręgowy
zgodził się zatem ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi zawartym w wyroku z dnia 13 lutego 2013 roku (III AUa
757/12, LEX nr 1282781), iż możliwość waloryzacji kwartalnej ustawodawca wprowadził w celu zapewnienia osobom
przechodzącym na emeryturę w różnych miesiącach roku, że nie będą wyłączone z waloryzacji te okresy, które nie są
objęte waloryzacją roczną - pomiędzy czerwcem jednego roku, a czerwcem roku następnego. Tym samym waloryzacja
kwartalna nie dotyczy osób, których emerytura zostaje ustalona w czerwcu danego roku, gdyż ich składki i kapitał na
dzień 1 czerwca zostały zwaloryzowane wskaźnikiem rocznym, a więc za cały rok poprzedzający ustalenie emerytury.
Podkreślił przy tym, iż przepisy art. 25 i 25a ustawy o emeryturach i rentach nie naruszają zasady równości wobec
prawa, albowiem jedynie różnicują sytuację ubezpieczonych w zależności od miesiąca przechodzenia na emeryturę, co
jest cechą relewantną (tak też powołany wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie
z dnia 22 sierpnia 2012 roku, III AUa 325/12, LEX nr 1216319).
W świetle powołanych powyżej rozważań Sąd Okręgowy wskazał, iż w niniejszej sprawie decyzjami z dnia 9 czerwca
2014 roku ZUS obliczył co prawda wysokość emerytury wnioskodawcy na dzień 29 maja 2014r. – przy czym ustalając
wysokość części świadczenia na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS uwzględnił zwaloryzowaną
kwotę składek oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem kwartalnej waloryzacji. Jednakże określona w ten
sposób wysokość emerytury nie była – i w świetle powołanych przepisów nie mogła być – ostateczna, co wynika też
jednoznacznie z treści powołanych decyzji, albowiem wnioskodawca kontynuował zatrudnienie i wypłata świadczenia
została zawieszona. Tym samym – jak słusznie i w pełni jednoznacznie wskazano w treści powyższej decyzji ostateczna wysokość świadczenia mogła zostać ustalona dopiero w momencie podjęcia jego wypłaty. Ostateczną zatem
wysokość emerytury wnioskodawcy ustalono na dzień 1 czerwca 2014 roku decyzją z dnia 30 czerwca 2014 roku i
od tego też dnia podjęto wypłatę świadczenia. Przy obliczeniu emerytury na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ZUS uwzględnił zatem zwaloryzowaną kwotę składek oraz kapitału
początkowego z zastosowaniem rocznych wskaźników waloryzacji. W świetle rozważań poczynionych wyżej oraz treści
przytoczonych przepisów, zaskarżona decyzja jest więc w pełni prawidłowa. Skoro bowiem w przepisie art. 25 ust.
1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS mowa jest o wypłacie emerytury, a nie o przyznaniu prawa do świadczenia
(które wnioskodawca nabył wcześniej), to zdaniem Sądu Okręgowego prawidłowo organ rentowy zastosował w
zaskarżonej decyzji roczną waloryzację kapitału i składek - uwzględniając datę powstania przesłanek do podjęcia
wypłaty świadczenia.
W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony zaskarżając powyższy wyrok w całości i zarzucając mu
naruszenie:
- prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w zakresie art. 25, 25a, 26
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2013.1440 j.t.) polegające na
niewłaściwym zastosowaniu tych przepisów w przedmiotowej sprawie wskutek dokonania błędnej waloryzacji składek
ubezpieczeniowych, oraz kapitału początkowego poprzez co nastąpiło błędne wyliczenie emerytury,
- przepisów postępowania - art. 328 § 2, art. 233 § 1 k.p.c.
Skarżący podkreślił, iż decyzja z dnia 9 czerwca 2014 r. wydana została po 41 dniach od złożenia przez niego
wniosku emerytalnego. Nadmienił, iż zgodnie z treścią art. 25 ust.3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w wyniku
przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu, a tak się stało w jego sprawie. Zdaniem skarżącego
konsekwencją wydania decyzji z dnia 9 czerwca 2014r., przyznającej emeryturę z dniem 29 maja 2014r. jest uznanie,
iż okres ten mieści się w waloryzacji kwartalnej. Skarżący podniósł, iż zastosowany sposób waloryzacji jest dla niego
krzywdzący. Stosownie do art. 25 a ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prowadzi do nierównego
traktowania, bowiem zastosowanie winna mieć korzystniejsza waloryzacja kwartalna. Skarżący wskazał, iż jego
sytuacja faktyczna jest zupełnie inna, jego prawo do emerytury było ustalone 29 maja 2014r.,a jedynie potwierdzeniem
nabytego prawa była decyzja z 9 czerwca 2014r. Skarżący wskazał, iż z uzasadnienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi z
dnia 13 lutego 2013r., sygn. akt III AUa 757/12 wynika, iż zgodnie z art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS
mechanizm przewidziany w tych przepisach ma zastosowanie wyłącznie w stosunku do osób, którym ustalono już
prawo do emerytury. Nadto skarżący podniósł, iż zgodnie z art. 35§ 3 k.p.a. załatwienie sprawy powinno nastąpić
nie później niż w ciągu miesiąca a sprawy szczególnie skomplikowanej nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od
dnia wszczęcia postępowania. Na końcu ubezpieczony stwierdził, iż wydanie decyzji mniej korzystnej jest niezgodne
z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje:
Apelacja ubezpieczonego zasługiwała na uwzględnienie.
Ubezpieczony w apelacji zgłosił zarzut naruszenia zarówno prawa procesowego, jak i prawa materialnego.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisów postępowania tj. art. 328 § 2 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny
wskazuje, że skarżący ograniczył się do zgłoszenia tego zarzutu, przy czym w żaden sposób go nie uzasadnił,
stąd też trudno się odnieść do stanowiska ubezpieczonego w tym zakresie. Niemniej jednak podnieść należy, że
Sąd Okręgowy niewątpliwie dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w ramach
prerogatyw przysługujących mu z mocy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i na tej podstawie poczynił trafne ustalenia faktyczne
co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.
Sąd I instancji niewątpliwie nie dokonał ustaleń faktycznych w sposób sprzeczny z treścią zebranego materiału
dowodowego. Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania,
na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W orzecznictwie sądowym, jak również w doktrynie
prawa wielokrotnie podkreślano, iż swobodna ocena dowodów nie może być równoznaczna z ich dowolną oceną, tj.
taką, która nie znajduje oparcia w materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy lub jest nielogiczna albo
też sprzeczna z zasadami doświadczenia życiowego (patrz np. wyroki Sądu Najwyższego z dni: 29 lipca 1998 r., sygn.
akt II UKN 151/98 (OSNAPiUS z 1999 r., z. 15, poz. 492); 4 lutego 1999 r., sygn. akt: II UKN 459/98 (OSNAPiUS
z 2000 r., z. 6, poz. 252); 23 marca 1999 r., sygn. akt II UKN 543/98 (OSNAPiUS z 2000 r., z. 11, poz. 433); 24
marca 1999 r., sygn. akt I PKN 632/98 (OSNAPiUS z 2000 r., z. 10, poz. 382); 10 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN
685/98 (OSNAPiUS z 2000 r., z. 17, poz. 655); 5 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 76/99 (OSNAPiUS z 2000 r., z.
19, poz. 732); 10 listopada 1999 r., sygn. akt I PKN 361/99 (OSNAPiUS z 2001 r., z. 7, poz. 216) czy 19 czerwca 2001
r., sygn. akt II UKN 423/00 (OSNP z 2003 r., z. 5, poz. 137). Strona zarzucająca Sądowi naruszenie przepisu art. 233
§ 1 k.p.c. musi wykazać, iż ocena dowodów dokonana przez ów Sąd była sprzeczna z określonymi regułami logiki lub
też zasadami doświadczenia życiowego względnie, iż Sąd niedostatecznie wyjaśnił sprzeczności, jakie zaistniały np. w
zeznaniach świadków czy opiniach biegłych. Uzasadnieniem zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów
nie może być samo przekonanie strony o innej niż to przyjął Sąd – wadze (znaczeniu) poszczególnych dowodów
przeprowadzonych w danej sprawie ani też odmienna ocena dowodów przez stronę od tej, przyjętej przez Sąd (por.
wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dni: 21 marca 2006 r., sygn. akt I ACa 1116/05, LEX nr 194518; 27 kwietnia
2006 r., sygn. akt I ACa 1303/05, LEX nr 214251; 7 czerwca 2000 r., sygn. akt I ACa 1407/05, LEX nr 278415).
Przyjęcie odmiennego stanowiska byłoby nieracjonalne, gdyż prowadziłoby de facto do sytuacji, w której Sądowi
niższej instancji można byłoby skutecznie postawić zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów w każdym
przypadku, kiedy tylko strona prezentowałaby odmienne przekonanie co do znaczenia zgromadzonych dowodów niż
Sąd, który orzekał w sprawie (co w praktyce ma miejsce prawie zawsze, gdy dana strona wyraża niezadowolenie z
wydanego orzeczenia). Reasumując powyższe rozważania należy podkreślić, iż naruszenia zasady swobodnej oceny
dowodów nie można upatrywać w takiej ocenie materiału dowodowego, która jest logiczna, zgodna ze wskazaniami
doświadczenia życiowego oraz dokonana w sposób wszechstronny.
Podkreślić trzeba, że jeśli apelujący chce podważyć sędziowską ocenę dowodów, nie może ograniczyć się do
przedstawienia własnej oceny. Nie wystarczą jej stwierdzenia, że ustalenia faktyczne Sądu są wadliwe ani też
wskazanie stanu faktycznego, który — zdaniem skarżącego — odpowiada rzeczywistości. Taki sposób podważania
sędziowskiej oceny, stanowi zwykłą polemikę, która nie może odnieść skutku. Sędziowskiej ocenie dowodów nie
można przeciwstawiać własnej oceny, przeciwnie — konieczne jest wskazanie, umiejscowionych w realiach danej
sprawy, przyczyn, dla których ocena dowodów nie spełnia kryteriów określonych w art. 233 § 1 k.p.c. Należy wykazać,
że sąd przekroczył granice swobodnej oceny dowodów. Dopóki skarżący nie wykaże istotnych błędów logicznego
rozumowania, sprzeczności oceny z doświadczeniem życiowym, braku wszechstronności, czy też bezzasadnego
pominięcia dowodów, które prowadzą do wniosków odmiennych, dopóty nie można uznać, że sąd naruszył art. 233
§ 1 k.p.c. Pamiętać należy, że sąd wyższej instancji, dokonując — w ramach zarzutów apelacyjnych — kontroli w
zakresie oceny dowodów przeprowadzonej przez sąd niższej instancji, co do zasady nie ustala prawdziwości faktów,
lecz sprawdza, czy granice swobodnej oceny nie zostały przekroczone. Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu
sędziów z dnia 23 marca 1999 r. (III CZP 59/98, OSNC 1999, nr 7-8, poz. 124) podkreślił, że same nawet bardzo
poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona
poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji
odmiennego stanowiska.
Jak wyżej wskazano ubezpieczony nie uzasadnił zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a co ważne – okoliczności
faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia pozostawały poza sporem, a mianowicie:
- ubezpieczony urodzony w dniu (...) wiek 60 lat osiągnął z dniem(...),
- w dniu 29 kwietnia 2014r. wystąpił on do pozwanego z wnioskiem o emeryturę w obniżonym wieku,
- decyzjami z dnia 09 czerwca 2014r. pozwany przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia 29 maja 2014r.
i wskazał, że emerytura obliczona zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynosi 2.713,91 zł brutto, a
obliczona według art. 183 tejże ustawy wynosi 2.707,31 zł brutto; równocześnie pozwany podał, że wypłata emerytury
została zawieszona wobec kontynuowania zatrudnienia,
- ubezpieczony – po doręczeniu mu powyższych decyzji – rozwiązał stosunek pracy z dniem 13 czerwca 2014r. i tego
też dnia wystąpił do pozwanego z wnioskiem o podjęcie wypłaty świadczenia,
- zaskarżoną decyzją z dnia 30 czerwca 2014r. pozwany podjął wypłatę emerytury ubezpieczonego od dnia 01 czerwca
2014r., przy czym ponownie ustalił podstawę wysokości tego świadczenia, skutkiem czego świadczenie obliczone
według art. 26 wymienionej wyżej ustawy wyniosło 2.471,56 zł brutto, a według art. 183 ustawy wyniosło 2.513,39 zł
brutto, wobec dokonania rocznej waloryzacji składek na dzień 01 czerwca 2014r.
W ocenie Sądu Apelacyjnego nie doszło również do naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 328 § 2 k.p.c., który
stanowi, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie:
ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym
dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem
przepisów prawa.
Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał na okoliczności faktyczne sprawy, które jak
wyżej podano były bezsporne. Wyjaśnił też podstawy prawne swojego rozstrzygnięcia, przywołując przepisy prawa.
Sam fakt, że ubezpieczony nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego prezentowanym w uzasadnieniu wyroku
nie oznacza, iż uzasadnienie to nie spełnia wymogów określonych w treści przepisu art. 328 § 2 k.p.c.
Istota sporu w niniejszej sprawie dotyczyła kwestii czy pozwany organ rentowy podejmując wypłatę emerytury
zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego, był uprawniony do ponownego ustalenia podstawy wysokości świadczenia,
a w konsekwencji czy zasadnie dokonał waloryzacji rocznej w czerwcu 2014r., co w efekcie spowodowało ustalenie
emerytury do wypłaty od dnia 01 czerwca 2014r. w kwocie niższej niż kwota ustalona na dzień 29 maja 2014r. w
decyzjach z dnia 09 czerwca 2014r.
Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 748; dalej: ustawa) emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia
podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku
równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.
W myśl art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę obliczenia
emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem
waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od
którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz
kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.
Stosownie zaś do treści art. 25 ust. 3 i 4 ustawy waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca
każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej
waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3). Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na
koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z
tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4).
Z kolei art. 25a ust. 1-3 ustawy emerytalnej stanowi, że przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na
ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który
przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie (ust. 1). W przypadku
ustalania wysokości emerytury:
1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał
poprzedniego roku;
2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał
poprzedniego roku;
3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego
roku;
4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego
roku (ust. 2).
Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału,
za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji
kwartalnych (ust.3).
Rozpoznając przedmiotową sprawę Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość co do tego czy użyty w art. 25a ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1440) zwrot: „składek
na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który
przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25” oznacza, że przez ostatnią waloryzację tzw. roczną
należy rozumieć waloryzację składek przeprowadzoną w dniu 1 czerwca roku poprzedzającego rok, w którym następuje
wypłata emerytury, a tym samym w przypadku emerytur wypłacanych od dnia 1 czerwca (i po tym dniu) nie
przeprowadza się kolejnej waloryzacji, o której mowa w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; czy też w
przypadku wypłaty emerytury od dnia 1 czerwca danego roku (lub po tym dniu), „ostatnią” waloryzacją, o której mowa
w art. 25, po myśli art. 25a ust. 1, jest waloryzacja dokonana 1 czerwca roku, w którym następuje wypłata emerytury,
a w konsekwencji czy i w jakim zakresie należy przeprowadzać waloryzację składek w sposób określony w art. 25a ust.
2 punkty 1-4 w przypadku tych ubezpieczonych, którym emerytura wypłacana jest poczynając od dnia 1 czerwca lub
po tym dniu i w oparciu o art. 390 § 1 k.p.c. przedstawił to zagadnienie prawne Sądowi Najwyższemu.
Postanowieniem z dnia 06 października 2015r. w sprawie o sygn.. akt III UZP 9/15 Sąd Najwyższy odmówił
podjęcia uchwały. W uzasadnieniu tegoż postanowienia Sąd Najwyższy wskazał jednak między innymi, że „…Mając
na względzie unormowania art. 108 w związku z art. 183 ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, pojawia
się pytanie o zasadność dokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w czerwcu 2014 r. ponownego ustalenia
podstawy obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego (a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia)
w sytuacji, gdy prawo do emerytury, nabyte z mocy art. 24 tego aktu, zostało przyznane wnioskodawcy a świadczenie
obliczono decyzjami organu rentowego już w maju 2014 r., z jednoczesnym zawieszeniem wypłaty świadczenia z
uwagi na kontynuowanie przez uprawnionego zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy bez rozwiązania stosunku
pracy.” Tożsamo stanowisko prezentuje Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 03 listopada 2015r. (sygn.. akt III
UZP 12/15, niepublikowane), gdzie Sąd ten podał, iż „Kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala
się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie rozwiązania stosunku pracy). Tak
ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w
art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym przepisem mechanizm przeliczenia emerytury polega
na zwiększeniu świadczenia obliczonego według reguł określonych w art. 26 tej ustawy o iloraz zwaloryzowanych
składek zaewidencjonowanych na koncie pracującego emeryta po dniu ustalenia prawa do emerytury i wyrażonego w
miesiącach średniego trwania życia ustalonego dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne
ustalenie wysokości świadczenia. W odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i
rentach z FUS nie ma odpowiednika art. 110 tej ustawy, pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji
zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy. W dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego, a zatem wypłata emerytury
przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie
nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej
składki.”
Zaznaczyć w tym miejscu należy, że postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 03 listopada 2015r. wydane zostało
w związku z przedstawieniem temu Sądowi zagadnienia prawnego na tle stanu faktycznego bardzo zbliżonego do
stanu w niniejszej sprawie, gdyż w wyżej wymienionej sprawie ubezpieczonemu przyznano prawo do emerytury w
maju 2013r. lecz wypłatę zawieszono z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, podjęto wypłatę od czerwca 2013r. W
tymże postanowieniu Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że „podjęcie wypłaty emerytury ubezpieczonego od
czerwca 2013r. nie uzasadniało ponownego obliczenia podstawy wymiaru świadczenia.” W obu powołanych wyżej
postanowieniach Sąd Najwyższy zaznaczył, iż „ Składki na ubezpieczenie emerytalne zgromadzone na indywidualnych
kontach ubezpieczonych jako składnik podstawy obliczenia emerytury podlegają waloryzacji. W świetle art. 25 ust. 3
ustawy, składki te podlegają w pierwszym rzędzie waloryzacji rocznej, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od
waloryzacji za 2000 rok, natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy, stanowi jej uzupełnienie.
Art. 25 ust. 4 ustawy stanowi, że waloryzacji podlega kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego
na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzona waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych
waloryzacji. Wskaźnik waloryzacji składek jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem
w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o
wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin
waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźnik waloryzacji składek nie może być niższy niż wskaźnik cen
towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do
poprzedniego roku.
Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego
roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w
którym
przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji). Waloryzację roczną składek
przeprowadza się w dniu 1 czerwca z tego względu, że wskaźnik owej waloryzacji za poprzedni rok ogłaszany jest
do dnia 25 maja kolejnego roku. Waloryzacja składek przeprowadzana w danym roku oznacza więc podwyższenie
(zwaloryzowanie) kwoty składek należnych do końca poprzedniego roku, a wpłaconych do dnia 31 stycznia roku
waloryzacji. Wyznaczenie daty 31 stycznia, jako dnia ustalenia stanu konta podlegającego rocznej waloryzacji, jest
uzasadnione tym, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
wpłaty składek za dany miesiąc należy dokonać do określonego dnia następnego miesiąca, zatem wpłata składki za
grudzień danego roku następuje w styczniu kolejnego roku.
Natomiast składki należne za okres po zakończeniu danego roku obrachunkowego, które nie zostaną objęte kolejną
roczną waloryzacją (gdyż ta nastąpi już po przyznaniu i obliczeniu wysokości świadczenia) podlegają waloryzacji
kwartalnej, o jakiej mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W trybie cytowanego powyżej przepisu
waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego
miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich
waloryzacji kwartalnych. Podobnie, jak w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm
waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty
składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Sam wskaźnik waloryzacji
jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi o stosunek cen
towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego
kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który
przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Zastosowanie powyższych zasad oznacza, że
podstawę obliczenia emerytury będzie stanowić suma składek po ostatniej waloryzacji rocznej powiększona o poddane
waloryzacji kwartalnej składki należne za dalszy okres do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc początkujący
wypłatę.”
Skoro zatem wysokość podstawy emerytury w systemie zdefiniowanej składki może być ustala tylko raz, to przyjąć
należy, iż wysokość emerytury ubezpieczonego ustalona została prawidłowo na dzień 29 maja 2014r., to jest w dniu
nabycia prawa do emerytury, decyzją z dnia 09 czerwca 2014r., której to decyzji ubezpieczony nie zaskarżył. Przy
ustalaniu podstawy wysokości emerytury w maju 2014r. ostatnią waloryzacją roczną jest waloryzacja przeprowadzona
01 czerwca 2013r., dotycząca składek należnych do końca 2012r., a zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego
do dnia 31 stycznia 2013r. Waloryzacji kwartalnej podlegają natomiast, zgodnie z art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy składki
należne za rok 2013, które nie będą podlegały waloryzacji rocznej, skoro ta przeprowadzona będzie w dniu 01 czerwca
2014r.( czyli po przyznaniu ubezpieczonemu prawa do emerytury i ustaleniu podstawy jej wysokości).
W konsekwencji na podstawę obliczenia emerytury ubezpieczonego przyznanej mu od dnia 29 maja 2014r. składa się
obok zwaloryzowanego kapitału początkowego, również suma:
- kwoty składek ustalonej po ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej 01 czerwca 2013r.,
- kwoty składek należnych za 2013r. poddanych waloryzacji kwartalnej,
- nominalnej kwoty składek należnych za okres po zakończeniu czwartego kwartału 2013r. do końca miesiąca
poprzedzającego miesiąc przyznania prawa do emerytury, czyli należnych za okres od 01 stycznia 2014r. do dnia 30
kwietnia 2014r., które nie podlegają waloryzacji kwartalnej.
W świetle powyższego, zarzut naruszenia prawa materialnego podniesiony przez skarżącego – zdaniem Sądu
Apelacyjnego – uznać należało za uzasadniony. Pozwany bowiem bezpodstawnie dokonał ponownego obliczenia
podstawy emerytury ubezpieczonego decyzją z dnia 30 czerwca 2014r., przy zastosowaniu rocznej waloryzacji składek
przeprowadzonej w dniu 01 czerwca 2014r., co w efekcie doprowadziło do obniżenia świadczenia przeznaczonego do
wypłaty od dnia 01 czerwca 2014r.
Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
SSA Alicja Podlewska SSA Lucyna Ramlo SSO del. Maria Ołtarzewska