D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

Sygn. akt I ACz 672/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 maja 2012 r.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu – Wydział I Cywilny w składzie:
Przewodniczący Sędzia SA:
Adam Jewgraf (spr.)
Sędzia SA:
Beata Wolfke - Kobzar
Sędzia SA:
Ewa Głowacka
po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2012 r. na posiedzeniu niejawnym we Wrocławiu
sprawy z wniosku wierzyciela: (...) S.A. w o.
przy udziale małżonki dłużnika: E. G.
o nadanie klauzuli wykonalności
na skutek zażalenia małżonka dłużnika
na postanowienie Sądu Okręgowego w Opolu
z dnia 27 lutego 2012 r., sygn. akt VI GCo 4/12
p o s t a n a w i a:
zmienić zaskarżone postanowienie i wniosek wierzyciela oddalić oraz zasądzić od wierzyciela na
rzecz małżonki dłużnika 30 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy nadał klauzulę wykonalności także przeciwko małżonce dłużnika E.
G. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową małżeńską prawomocnemu
nakazowi zapłaty wydanemu w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w O. z dnia 27.01.2011 r., sygn. akt VI
GNC 13/11 wraz z wyrokiem Sądu Okręgowego w O. z dnia 12.04.2011 r., sygn. akt VI GC 4/11, opatrzonym klauzulą
wykonalności z dnia 26.08.2011 r. (pkt I) oraz zasądził od dłużników E. G. i W. G. solidarnie na rzecz wnioskodawcy
kwotę 110 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania klauzulowego (pkt II). W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd I
instancji wskazał, że w dniu 12.08.2008 r. w celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z zawartej pomiędzy
wierzycielem a dłużnikiem W. G. umowy z dnia 26.09.2005 r., dłużnik wraz ze swoją małżonką E. G. ustanowili
hipotekę kaucyjną do kwoty 1.300.000 zł. na nieruchomości położonej w K., której właścicielami są na zasadach
wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, co wykazał wypisem aktu notarialnego ustanowienia hipoteki
kaucyjnej. W ocenie tego Sądu dokument ten jest wystarczający dla przyjęcia, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym
wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka, która miała pełną świadomość i wiedzę
odnośnie realizacji w/w umowy przez dłużnika.
Rozstrzygnięcie o kosztach Sąd I instancji uzasadnił treścią art. art. 98 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie małżonka dłużnika, zaskarżając je w całości, wniosła o jego uchylenie i oddalenie
wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawcy na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania. Skarżąca sformułowała zarzut
naruszenia art. 878 k.p.c. przez niezasadne przyjęcie, że zgoda małżonka dłużnika na ustanowienie hipoteki na
nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego na zabezpieczenie roszczeń wierzyciela jest równoznaczna z
wyrażeniem przez nią zgody na dokonanie przez tego dłużnika z wierzycielem czynności prawnych, o których mowa
w art. 787 k.p.c. W wywiedzionym zażaleniu uczestniczka postępowania podkreśliła, że nigdy nie wyrażała zgody na
zawarcie przez męża umowy z wierzycielem, zgody tej nie wyraziła również w akcie notarialnym z dnia 12.08.2008
r., a oświadczenie o ustanowieniu hipoteki kaucyjnej na nieruchomości należącej do małżonków na zabezpieczenie
wierzytelności mogących wyniknąć z umowy nr (...). Ustanawiając tę hipotekę na rzecz wierzyciela uczestniczka
postępowania wyraziła wyłącznie zgodę na skierowanie egzekucji wyłącznie do tego składnika majątku wspólnego
małżonków i stała się dłużnikiem rzeczowym wnioskodawcy.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie małżonki dłużnika jest trafne i zasługuje na uwzględnienie.
Z okoliczności sprawy jednoznacznie wynika, że zobowiązanie dłużnika powstało po dniu 20.01.2005 r. i w tej
sytuacji Sąd Okręgowy słusznie powołał tu przepisy nowe i rozstrzygał wniosek wierzyciela na gruncie aktualnie
obowiązującego art. 787 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie
pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem
jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem
urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej
dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.
Odmiennie od Sądu I instancji należy uznać, że wierzyciel obowiązkowi temu nie podołał.
Zgodnie z art. 41 k.r.o. w brzmieniu obowiązującym po 20.01.2005 r., jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą
drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków; jeżeli natomiast
małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z
czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z
dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw,
o których mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o. W uzasadnieniu projektu tej ustawy stwierdzono, że możliwość zaspokojenia się
z majątku wspólnego pozostawiono w ten sposób zapobiegliwości wierzycieli, w których interesie leży uzyskanie zgody
małżonka kontrahenta na dokonanie czynności (zob. Sejm IV kadencji, druk nr 1566, a także uzasadnienie uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2008 r. III CZP 77/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 114).
W literaturze zwraca się uwagę, że art. 41 § 1 k.r.o. obejmuje dwa przypadki zgody małżonka na zaciągnięcie
zobowiązania przez drugiego małżonka: tzw. zgodę obligatoryjną i tzw. zgodę fakultatywną (tak np. J. Strzebińczyk,
Nowelizacja przepisów..., cz. I, s. 159; M. Nazar (w:) J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, 2005, s. 160-161; M.
Sychowicz (w:) K. Piasecki (red.), Kodeks, 2006, s. 222). Zgoda obligatoryjna to zgoda małżonka, która jest potrzebna
do dokonania przez drugiego małżonka czynności prawnych wymienionych w art. 37 § 1 k.r.o., od udzielenia której
zależy nie tylko możliwość zaspokojenia się wierzyciela z całego majątku wspólnego małżonków, ale przede wszystkim
ważność samej czynności prawna. Fakultatywna zgoda małżonka nie jest przesłanką ważności czynności prawnej
dokonanej przez drugiego małżonka (nie dotyczy więc czynności prawnych wskazanych w art. 37 § 1 k.r.o.), a jedyny jej
skutek prawny to rozszerzenie odpowiedzialności za dług jednego z małżonków na cały ich majątek wspólny. Wobec
braku fakultatywnej zgody małżonka czynność prawna jest ważna, jednak wierzyciel nie może żądać zaspokojenia z
całego majątku wspólnego małżonków, a jedynie z tych jego składników, które wymienia art. 41 § 2 k.r.o. (por. M.
Andrzejewski (w:) H. Dolecki (red.), T. Sokołowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Komentarz, art. 41 k.r.o.,
LEX). Powyższe rozróżnienie ma także dalej idące skutki. W przypadku zgody obligatoryjnej nie ulega wątpliwości,
co wynika wprost z przepisów, że małżonek zgodę tę może wyrazić zarówno przed, jak i równocześnie z dokonaniem
czynności, a nawet może ją potwierdzić, zaś potwierdzenie to działa wstecz od chwili jej zawarcia (art. 63 § 1 zd. drugie
k.c.). W konsekwencji wierzyciel może żądać zaspokojenia z całego majątku wspólnego małżonków. Jeżeli chodzi o
czas udzielenia zgody fakultatywnej przez małżonka, to zgoda ta może być udzielona przed dokonaniem czynności
prawnej przez drugiego małżonka albo równocześnie z jej dokonaniem (tak np. J. Słyk, Nowelizacja kodeksu..., s. 44; J.
Strzebińczyk, Nowelizacja przepisów..., cz. I, s. 158; J. Ignaczewski, R. Jerka, Relacje majątkowe..., s. 57; M. Sychowicz
(w;) K. Piasecki (red.), Kodeks, 2006, s. 223). W literaturze wskazuje się bowiem, że w art. 41 § 1 k.r.o. ustawodawca
użył czasu przeszłego: "małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą", zaś art. 37 § 2 k.r.o. wprost przewiduje możliwość
dokonania potwierdzenia czynności prawnej dokonanej przez współmałżonka, co uzasadnia wniosek, że ustawodawca
nie przewidywał możliwości udzielenia zgody fakultatywnej przez małżonka już po zaciągnięciu zobowiązania przez
drugiego małżonka.
W rozpoznawanej sprawie pozytywne rozstrzygnięcie o wniosku wierzyciela wymagało więc wykazania przez niego
dokumentem, że małżonka dłużnika udzieliła zgody fakultatywnej na zawarcie przez W. G. z (...) S.A. w O. umowy nr
(...) określającej zasady sprzedaży cementu w ilościach i gatunkach określonych przez kupującego, najpóźniej w dacie
zawarcia tej umowy, tj. w dniu 26.09.2005 r. Tymczasem dokument, za pomocą którego wierzyciel wykazywał zgodę
małżonki dłużnika stanowi akt notarialny ustanowienia hipoteki kaucyjnej do kwoty 1.300.000 zł na nieruchomości
należącej do małżonków W. i E. G. z dnia 12.08.2008 r. Już choćby z tej przyczyny, zgodnie z przedstawionymi wyżej
rozważaniami, nawet gdyby z oświadczeń uczestniczki postępowania złożonych przy dokonaniu tej czynności prawnej
można było wywodzić zgodę na zawarcie umowy z dnia 26.09.2005 r., to oświadczenie to byłoby bezskuteczne. Nie
jest bowiem możliwe potwierdzenie udzielenia zgody fakultatywnej, dla wywołania skutków z art. 41 § 1 k.r.o.
Dalej należałoby zważyć, że z oświadczenia E. G. zawartego w powyższym akcie notarialnym wynika wyłącznie to,
że małżonka dłużnika wyraziła zgodę na ustanowienie hipoteki przymusowej na jednej z należących do małżonków
nieruchomości w związku z ewentualnymi wierzytelnościami wynikłymi z umowy zawartej przez W. G. z wierzycielem
(...) S.A. w O.. Powyższego oświadczenia uczestniczki postępowania nie można, jak przyjął to Sąd I instancji,
interpretować rozszerzająco. Skoro małżonka dłużnika wyraziła zgodę na prowadzenie egzekucji z konkretnego
składnika majątku wspólnego małżonków, to wywodzić należy, że wyraziła zgodę wyłącznie na znoszenie ewentualnej
egzekucji z tej nieruchomości. Pozostaje w sprzeczności z zasadami logiki ocena Sądu I instancji oparta na założeniu, iż
zgoda na ewentualną odpowiedzialność jako dłużnika rzeczowego, winna być postrzegana jako zgoda na prowadzenie
egzekucji z całego majątku wspólnego małżonków w rozumieniu art. 41 k.r.o. Powyższe kłóci się z jednoznacznym
stanowiskiem małżonki dłużnika, która w toczącym się postępowaniu wywodziła, że jedyną przesłanką wyrażenia
przez nią zgody na ustanowienie hipoteki kaucyjnej było wyłączenie możliwości prowadzenia egzekucji z całego
majątku wspólnego małżonków.
Na koniec zwrócić należy uwagę, że nawet gdyby nie podzielać przedstawionej wyżej argumentacji, to uwzględnieniu
wniosku wierzyciela sprzeciwiał się ściśle formalny charakter postępowania klauzulowego. Wynikający z art. 787
k.p.c. nakaz wykazania zgody małżonka dłużnika dokumentem wyłącza – rzecz jasna – możliwość jej dowodzenia
takimi środkami dowodowymi jak zeznania świadków lub przesłuchanie stron. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego
z dnia 18.03.2011 r., III CZP 117/10, OSNC 2011/11/120) w sprawach tych nie jest dopuszczalne także stosowanie
domniemania faktycznego przy ustalaniu, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała za zgodą
małżonka dłużnika. Tymczasem w niniejszej sprawie, za pomocą powstałego później dokumentu wierzyciel starał się
wykazać, że ustanowienie hipoteki na nieruchomości małżonków dla zabezpieczenia zobowiązań wynikłych z umowy
zawartej z wierzycielem dowodzi zgody na samo zawarcie umowy. Powyższe opiera się więc na domniemaniu, której
jak wyżej wskazano nie może być podstawą ustalenia zgody małżonka dłużnika.
Z powołanych wyżej względów, w ocenie Sądu Apelacyjnego, wierzyciel nie wykazał istnienia przesłanki zgody
małżonki dłużnika na dokonanie czynności prawnej uzasadniającej nadanie klauzuli wykonalności tytułowi
egzekucyjnemu także przeciwko E. G., co skutkować musiało zmianą zaskarżonego postanowienia i oddaleniem
wniosku wierzyciela.
Na marginesie zwrócić trzeba uwagę, że błędne było orzeczenie zawarte w pkt II postanowienia w przedmiocie
orzeczenia o kosztach postępowania. Podkreślić należy, że wyłącznie małżonek dłużnika jest uczestnikiem tego
postępowania, a zatem nie mogło być mowy o jej solidarnej odpowiedzialności z dłużnikiem.
W tej sytuacji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji. O kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie 98 k.p.c.
bp