190 RECENZJE-SPRAWOZDANIA
Transkrypt
190 RECENZJE-SPRAWOZDANIA
RECENZJE-SPRAWOZDANIA 190 i wyższego poziomu. Wyrażając nadzieję, że Dominika Łęcka: VII Ogólnopolska Kon- poruszone watki przełożą się na określenie ferencja Naukowa Psychologia kierunków dalszych reform oświaty, za- konteksty i zdrowia: pogranicza. mknęła konferencję. Podziękowała wszystkim uczestnikom, słuchaczom i pozostałym W dniach 15-17 maja 2009 roku odbyło się spotkanie zorganizowane przez Sekcję Psy- organizatorom. W związku z dużym zainteresowaniem chologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa i problematyką konferencji, wystąpieniami Psychologicznego i Zakład Psychologii reprezentacji wielu środowisk i dyscyplin Zdrowia i Jakości Życia Instytutu Psycho- naukowych, a także wyczerpaniem wielu logii Uniwersytetu Śląskiego. Ideą tego tematów można uznać, że konferencja speł- przedsięwzięcia było pokazanie perspekty- niła swoją rolę. Stała się twórczym podsu- wy usytuowania problematyki psychologii mowaniem przemian, jakie zaszły w eduka- zdrowia w różnych kontekstach teoretycz- cji. Prelegentom udało się naszkicować za- nych i aplikacyjnych oraz w powiązaniu równo istotne kwestie w zakresie oświaty, z innymi dyscyplinami naukowymi, co wy- środowiska społecznego, jak i ludzi, którzy nika z szybkiego przyrostu wiedzy w zakresie nauk zajmujących się tak szeroką kate- w nim istnieją. Z perspektywy słuchacza, przedstawi- gorią, jaką jest zdrowie. Taki stan w opinii ciela młodego pokolenia - autora powyż- organizatorów tym bardziej wymaga do- szego tekst - wśród wielu poruszonych na określenia specyfiki samej psychologii konferencji wątków zwłaszcza jeden zasłu- zdrowia, ale także jej otwarcia się na dane guje na szczególną uwagę. Problem niedo- pochodzące z innych dziedzin, które mogą stosowania oferty edukacyjnej do potrzeb stanowić dla niej inspirację. Tak postawio- rynku pracy nie dotyczy jedynie edukacji na ne założenia miały zrealizować podstawo- niższych poziomach. W konferencyjnych wy cel konferencji, jakim było stworzenie dyskusjach pojawił się problem dryfu aka- dogodnej płaszczyzny do wymiany, kon- demickiego na polskich uczelniach. Uczelnie frontacji i konsolidacji informacji w ra- zainteresowane rozwojem etosu naukowca mach różnych dziedzin, w tym psychologii swoich studentów nie wykazują często wiel- zdrowia. kiego zainteresowania dalszymi losami ab- Blisko stu uczestników - reprezentują- solwentów. Umiejętności, jakich uczą się cych takie dziedziny, jak: psychologia zdro- studenci w toku edukacji, zdają się często wia, socjologia zdrowia i choroby, socjologia nie korespondować z potrzebami społecz- medycyny, pedagogika zdrowia, medycyna, no-gospodarczej rzeczywistości poza mura- językoznawstwo i in. - zebrało się w tych mi uczelni. dniach, aby potwierdzając niejako funkcjoAdam Mordzon nującą obecnie holistyczną definicję zdrowia, poznać osiągnięcia, podstawowe założenia innych dziedzin oraz obszary pogra- 191 RECENZJE-SPRAWOZDANIA niczne, które w przyszłości stanowić mogą wych, którzy przedstawiali zdrowie i zagad- podstawę współpracy interdyscyplinarnej. nienia z nim związane w perspektywie Wyjaśnieniem i niejako inspiracją do reali- własnych dziedzin. Przedstawicielką psy- zacji tych zadań był otwierający konferencję chologii zdrowia była dr hab. Helena Wro- wykład wygłoszony przez przewodniczącą na-Polańska (UP Kraków), która zaprezen- Komitetu Naukowego, dr hab. Małgorzatę towała wystąpienie pt. Psychologia Górnik-Durose, prof. UŚ. pt. Psychologia w kontekście medycyny i edukacji, przedsta- zdrowia: konteksty i pogranicza. Umieszcza- wiając swoje doświadczenia ze współpracy zdrowia jąc psychologię zdrowia w centrum zainte- z dr. Julianem Aleksandrowiczem, który resowań, wskazała jednocześnie, że nie jest otworzył medycynę na współpracę z innymi ona wyspą - jedyną dziedziną zajmującą się dziedzinami nauki. Reprezentantami socjo- tym zagadnieniem. Tak postawione założe- logii byli dr Krzysztof Puchalski (SWPS nie wymaga zatem od tej dyscypliny uela- Warszawa) z referatem Psychologia stycznienia się na dane pochodzące z innych logia wobec współczesnych i socjo- przejawów pro- obszarów, uwrażliwienie i otwarcie się na mocji zdrowia, w którym podkreślał znacze- poszukiwanie innych kontekstów, zwłaszcza nie i potrzebę określenia tożsamości psy- na styku różnych dyscyplin, co może uła- chologii zdrowia jako dyscypliny naukowej twiać budowanie partnerstwa. Kontekst ro- w dyskursie społecznym, oraz mgr Domini- zumiany tutaj jako zespół odniesień nie- ka Łęcka (UMK Toruń) z wystąpieniem zbędnych do zrozumienia zdrowia wymaga Socjosomatyka od uczestnika nabycia kompetencji kontek- somatyki... stualnych, które autorka przedstawiła wia możne uzyskać od socjologii w trakcie swojego wystąpienia. Przedstawi- i choroby, która przedstawiła zjawisko so- ła ona także potencjalne obszary pogranicz- matyzacji jako potencjalny obszar współ- - odzyskana siostra psycho- czyli o tym, co psychologia zdrozdrowia ne, które mogą wynikać z tak postawionego pracy obu dziedzin. Następnie dr hab. Ele- założenia: między psychologią zdrowia a in- onora Bielawska-Batorowicz (UŁ Łódź) nymi subdyscyplinami psychologii (p. roz- wskazała możliwości współpracy interdy- wojową, społeczną, kliniczną itd.), socjolo- scyplinarnej w referacie Psychologia gią, pedagogiką, medycyną i zagadnieniami wia a starzenie się. Możliwość zdrów, wyraziła nadzieję, że przewidziany teorii i praktyki psychologii zdrowia do opty- zdro- wykorzystania się. Natomiast program konferencji będzie jednym z kro- malizacji ków otwierającym ten dialog, trudny, acz- próbą przedstawienia nowej subdyscypliny kolwiek fascynujący. psychologii, która może być partnerem dla Pierwsza sesja referatowa zatytułowana Psychologia zdrowia w relacjach interdyscy- procesu starzenia psychologii zdrowia, było wystąpienie pt.: Psychologia aktywności ruchowej zdrowia czy psychologii - bliżej plinarnych prowadzona była przez prof. He- psychologii lenę Sęk (SWPS Wrocław, UAM). Przybliży- wygłoszone przez dr hab. Monikę Gusz- sportu? ła ona badaczy z różnych dyscyplin nauko- kowską (AWF Warszawa), która wskazywa- 192 RECENZJE-SPRAWOZDANIA ła założenia nowej subdyscyliny wyraźnie Zachowania związane ze zdrowiem - uwa- odróżniając ją od psychologii sportu. Refe- runkowania indywidualne i środowiskowe ratem kończącym tę sesję referatową było (XI) oraz Człowiek wystąpienie dr. Tomasza Stefaniaka (AM (XII). Tak przygotowane i analizowane kon- Gdańsk), przedstawiciela medycyny, z refe- teksty towarzyszyły uczestnikom w ciągu ratem: Psychologia trzech dni konferencji. chirurgii - ani świnka, wobec sytuacji trudnej ani morska - wyjaśnienie pojęcia, w trakcie Pierwszą próbą analizy kontekstu cha- którego przedstawiał on własne doświad- rakterystycznego dla psychologii zdrowia czenia wynikające z oswajania świata me- i jednocześnie wyznaczającego kierunek dycznego (w tym wypadku chirurgów) z za- badań dla tej dyscypliny była sesja Jakość łożeniami psychologii zdrowia oraz przy- życia - konceptualizacja czyny niechęci lekarzy do nauk społecznych. dzona przez prof. dr hab. Irenę Heszen i pomiar, prowa- Tak skonstruowana sesja reprezentowała (SWPS Warszawa). W jej trakcie dokonano obszary pograniczne, o których analizę próby określenia wyznaczników poczucia wnosiła Przewodnicząca w referacie inau- jakości życia u dzieci i młodzieży (dr Maria guracyjnym. Przedstawione zagadnienia Oleś, KUL Lublin) oraz osób starszych (dr stały się inspiracją do dyskusji na forum, ale Maria Finogenow, UL Łódź), analizy wy- także w kuluarach konferencji. miaru poczucia sensu życia w ujęciu auge- Kolejne sesje referatowe były próbą ana- retycznym (dr hab. Tadeusz M. Ostrowski, lizy konkretnych kontekstów w obrębie sa- UJ Kraków). W ramach tej sesji znalazły mej psychologii zdrowia, które miały stano- swoje miejsce też opracowania metodolo- wić podstawę w określaniu tożsamości tej giczne związane z badaniem trafności Kwe- właśnie dyscypliny naukowej, zarówno stionariusza Percepcji Zdrowia (dr Maciej w zakresie teoretycznym, jak i metodolo- Januszek, UŚ Katowice), analizą Linii Życia gicznym. Zakres tematyczny obejmował jako narzędzia (Marek Zwoliński IPiN War- szerokie spektrum zagadnień, wśród nich szawa) oraz sposobu pomiaru dobrostanu były: Jakość życia - konceptualizacja psychicznego (dr Irena Jelonkiewicz IPiN i po- miar (sesja II), Czynniki istotne w pomaga- Warszawa). Analiza metodologiczna stano- niu innym - walory osobowe kompetencje wiła doskonałe zakończenie pierwszego (III), W poszu- dnia obrad i jednoczesne otwarcie kontek- kiwaniu zasobów istotnych dla zdrowia i ja- stów o charakterze teoretycznym i empi- wynikające z roli zawodowej i kości życia (IV), Radzenie sobie w chorobach układu krążenia (V), Deficyty zdrowia psy- chicznego - perspektywa peutyczna somatyczną i chorobie (VI), Radzenie empiryczna sobie z i tera- Drugi dzień obrad otwarty został przez chorobą dr hab. Ewę Syrek (UŚ Katowice) wykładem (VII), Jakość życia w zdrowiu (VIII), Stres w pracy a (IX), Zachowania rycznym, którym poświęcony był drugi dzień konferencji. zdrowie zdrowotne młodzieży (X), O potrzebie edukacji zdrowotnej w systemie kształcenia ogólnego i przygotowania na- uczycieli. Wykład ten był głosem pedagoga 193 RECENZJE-SPRAWOZDANIA zajmującego się problematyką zdrowia. strukturą roli zawodowej a syndromem wy- Przedstawione zostały podstawy teoretycz- palenia zawodowego u lekarzy i pielęgnia- ne edukacji zdrowotnej, koncepcje, stan rek (dr Patrycja Stawiarska, UŚ). Ostatnim edukacji zdrowotnej w szkole oraz kształce- referatem w ramach tej sesji była próba ana- niu nauczycieli. Wskazano także zagadnie- lizy poziomu empatii, asertywności i stresu nia niezbędne w edukacji zdrowotnej w od- u osób profesjonalnie szkolących psy do do- niesieniu do wyzwań XXI wieku oraz fakt, goterapii (Anna Bliska, POMOST Łódź). że nie może stanowić ona jedynie przekazy- Objęcie analizą zagadnień dotyczących wania wiedzy o zagrożeniach, ale zawierać osób, których rolą jest pomoc w procesie musi w sobie także kształtowanie umiejęt- choroby (lekarz, psycholog, terapeuta), jest ności społecznych służących prozdrowot- potwierdzeniem niejako założenia o potrze- nym wyborom. Wyrażono także zaniepoko- bie wsparcia dla tej grupy zawodowej, za- jenie stanem prac ministerialnych nad pod- równo psychologicznego, jak i superwizyj- stawami programowymi edukacji zdrowot- nego, co stanowić może wskazówkę dla nej i zawirowaniami wokół wycofania go osób pełniących te role oraz instytucji je z programu nauczania. Podkreślono rów- kształcących, których zadaniem powinno nież ważną rolę samej psychologii zdrowia być umożliwienie osobom korzystania z tej w kształtowaniu zagadnień i metodyki edu- formy pomocy. kacji zdrowotnej i potrzebę współpracy IV sesja referatowa zatytułowana W po- między dziedzinami. Wykład ten stanowił szukiwaniu podstawę wielu dyskusji w przerwach mię- i jakości dzy sesjami, ale także jego tezy przywoływa- Lucynę Golińską (UŁ), była spotkaniem nie ne były wielokrotnie w trakcie trwania ko- tylko psychologów, ale także przedstawicie- lejnych sesji. li innych dyscyplin. W ramach tych obrad zasobów istotnych dla zdrowia życia, prowadzona przez: dr hab. Zagadnienie czynników istotnych w po- swoje rozważania przedstawił językoznawca maganiu innym i analiza walorów osobo- i neurolingwista, prof. dr hab. Waldemar wych i kompetencji wynikających z roli Tłokiński (UG, Ateneum Gdańsk) w refera- zawodowej było tematem kolejnej sesji, któ- cie Intencjonalne aspekty doświadczenia w postrzeganiu ko- rą prowadził dr hab. Tadeusz M. Ostrowski munikacyjnego (UJ). W ramach tego kontekstu analizie su, wskazując zasoby językowe w sposobie własnego lo- poddane zostały: relacja lekarz-pacjent, od- postrzegania własnego życia, w tym także powiedź na pytanie: komu ufamy w choro- jakości życia. Ciekawym wystąpieniem była bie (prof. dr hab. Irena Heszen, SWSP War- także propozycja dr. hab. Piotra Olesia szawa) oraz potrzeby w zakresie umiejętno- (KUL) nawiązująca do poprzedniego refe- ści motywacyjnych pracowników ochrony ratu, a opisująca zjawisko polifoniczności: zdrowia (dr Ewa Wilczek-Rużyczka, CM UJ Świadomość Kraków). W związku z trudną rolą „poma- zdrowia. gacza"analizowano także zależności między zjawisko nadziei, tak istotne zwłaszcza w sy- dialogowa - implikacje dla Analizie zostało poddane także RECENZJE-SPRAWOZDANIA 194 tuacjach trudnych dla człowieka (dr Renata UWr), zjawisko używania substancji psy- Stefańska-Klar, UŚ) oraz resielience (pręż- choaktywnych przez studentów (dr Maria ność), które stanowi zdolność jednostki do Mikołajczyk, AWF Warszawa) oraz zabu- oderwania się od negatywnych doświad- rzenia funkcji poznawczych u osób z cho- czeń i elastycznego przystosowania się do robą afektywną dwubiegunową (mgr Julita ciągle zmieniających się wymagań życio- Świtalska, UŁ). Centrum zainteresowania wych (Aleksandra Kuhn-Dymecka, IPiN stał się także specyficzny objaw psychoso- Warszawa). matyczny jako sygnał restymulacji traumy. Niejako kontynuacją poprzedniej sesji Wymienione zagadnienie zostało opisane była możliwość przyjrzenia się zasobom z perspektywy psychoterapeutycznej przez i sposobom radzenia sobie w konkretnych dr Renatę Kleszcz-Szczyrbę (UŚ). chorobach, m.in. chorobach układu krąże- Podstawowa kategoria psychologii zdro- nia (sesja V, prowadząca: dr hab. Helena wia i wyznacznik kierunków jej badań, jaką Wrona-Polańska, UP Kraków) oraz cho- jest jakość życia, została objęta rozważania- robach somatycznych (sesja VII, prowadzą- mi w ramach sesji VIII pt. Jakość życia cy: prof. dr hab. Kazimierz Wrześniewski, w zdrowiu i chorobie, prowadzona przez dr UW). Analizie poddano konkretne choro- hab. Eleonorę Bielawską-Batorowicz (UŁ). by w kontekście zasobów wykorzystywa- Zagadnienie to zostało przedstawione w za- nych w trakcie chorowania m.in. na: cu- leżności z poczuciem własnej skuteczności krzycę, nadciśnienie tętnicze (dr Anna Ja- osób z chorobą reumatyczną (prof. dr hab. kubowska-Winecka, dr Jolanta Chandusz- Helena Sęk, SWPS Wrocław) oraz efektami ko-Salska, UŁ), w chorobie nowotworowej krótkoterminowej grupowej racjonalnej te- (mgr Żaneta Żukowska, SWPS Warszawa) rapii zachowania w chorobach nowotworo- oraz traumie (dr Roman Cieślak, SWPS wych (mgr Ewa Wojtyna, UŚ). Zreferowane Warszawa). Ze względu na specyfikę etiolo- zostały także wyniki badań dotyczące: ryzy- gii, ale też manifestowanie objawów,odręb- ka występowania depresji u kobiet w okresie nym namysłem zostały objęte choroby za- menopauzy (mgr Karolina Janicka, UŁ), re- burzające obraz zdrowia psychicznego. alnych korzyści wirtualnego wsparcia wśród Wypełnił on tematycznie sesję VI pt. Defi- graczy internetowych gier MMORPG (dr cyty zdrowia perspektywa Łukasz Kaczmarek UAM) oraz teoretyczne psychicznego - prowadzoną rozważania przedstawiające założenia psy- przez prof. dr hab. Zygfryda Juczyńskiego chologii integralnej AQAL Wilbera w kon- empiryczna i terapeutyczna, (WSEZ Łódź). Analizą została objęta oso- tekście rozumienia ewolucyjnego charakte- bowość typu D w kontekście ryzykownych ry rozwoju ludzkiej psychiki (dr Przemy- zachowań dla zdrowia (prof. dr hab. Nina sław Koberda), która w przekonaniu refe- Ogińska-Bulik, UL), problematyczne uży- renta może stać się nową propozycją reali- wanie Internetu jako nowe wyzwanie dla zującą holistyczne pojęcie zdrowia i wspie- psychologii zdrowia (dr Ryszard Poprawa, rać psychologię zdrowia oraz inne dziedziny 195 RECENZJE-SPRAWOZDANIA nauki w integrowaniu wyników badań oraz Łuszczyńskiej, SWPS Wrocław) oraz po- teorii. przez analizę uwarunkowań indywidual- Skupienie uwagi na zagadnieniach doty- nych i środowiskowych (trzeci dzień konfe- czących konkretnych kategorii chorobowych rencji, sesja XI Zachowania wzbudził potrzebę przyjrzenia się samemu zdrowiem - uwarunkowania związane ze indywidualne zdrowiu i usytuowania go jako podstawowej i środowiskowe, kategorii analitycznej. Odpowiedzią na to Włodarczyk, W U M Warszawa). W sesji, przewodnictwo dr Dorota była sesja IX pt. Stres w pracy a zdrowie, pod której główną kategorię analizy stanowiła przewodnictwem prof. dr hab. Niny Ogiń- młodzież, analizowano zachowania zdro- skiej-Bulik (UŁ), która będąc niejako po- wotne w związku z poczuciem kontroli oraz mostem pomiędzy stanem zaburzenia a ka- stylami zachowań impersonalnych (dr tegorią zdrowia, utorowała miejsce dalszym Krzysztof Gerc, UJ) oraz wpływ przekonań rozważaniom podczas konferencji. W ra- i zachowań zdrowotnych na samoocenę mach tej sesji uczestnicy wysłuchali refera- własnego ciała u licealistów i licealistek ak- tów, które dotyczyły: pracoholizmu jako wy- tywnych i nieaktywnych fizycznie (dr hab. znacznika oceny stresu zawodowego oraz Marcin Krawczyński, AWF Gdańsk). Za- pozytywnego i negatywnego afektu (dr hab. gadnienia objęte analizami sesji XI dotyczy- Lucyna Golińska, UŁ), użyteczności stoso- ły: efektywności interwencji psychologicz- wania zasady triangulacji w badaniach nad nych służących wzrostowi aktywności fi- stresem w pracy (dr Irena Leszczyńska, GUM zycznej (dr hab. Aleksandra Łuszczyńska, Gdańsk) oraz analizy wsparcia społecznego SWPS Wrocław), sposobów strategicznego i symptomów postraumatycznych u funkcjo- planowania prozdrowotnej zmiany (dr nariuszy MSWiA, którzy zostali poddani Agnieszka Rosińska, UAM), wpływu środo- kompleksowej pomocy profilaktycznej (dr wiska życia na zdrowie psychiczne człowie- Katarzyna Guzińska, UG). Niejako podsu- ka (dr Agnieszka Wilczyńska-Kwiatek, UŚ), mowaniem tej sesji było ukazanie wpływu wpływu aktywności ruchowej na stany stresu na stan zdrowia u pracowników umy- emocjonalne kobiet ciężarnych (dr hab. słowych i fizycznych przez Annę Guziejew- Monika Guszkowska, AWF Warszawa). Na- ską (IMPiZŚ Sosnowiec), która przedstawi- stępnie przyjrzano się roli zmiennych psy- ła wyniki badań prowadzonych w Instytucie chologicznych w formułowaniu intencji Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowe- poddania się operacji rekonstrukcyjnej go w Sosnowcu. piersi przez kobiety po mastektomii z przy- Pojęcie „zdrowia" analizowane było po- czyn nowotworowych (dr Jolanta Życińska, przez przyjrzenie się zachowaniom zdro- SWPS Warszawa) oraz rodzajom deklaro- wotnym najpierw w perspektywie kategorii wanych celów zdrowienia w zaawansowa- wiekowej, w tym przypadku młodzieży (se- nych zespołach uzależnienia od alkoholu sja X pt. Zachowania (dr Barbara Bętkowska-Korpała, CM UJ zdrowotne młodzieży, pod przewodnictwem dr hab. Aleksandry Kraków). RECENZJE-SPRAWOZDANIA 196 Ostatnią kategorią analizy i jednocze- stwa organów a poczucie bezpieczeństwa śnie kontekstem dla psychologii zdrowia i prężność ego. Wszystkie sesje referatowe określono mianem sytuacji trudnej. Poświę- były połączone z sesją plakatową, która od- cona była jej ostatnia sesja (XII) Człowiek była się drugiego dnia konferencji. Prezen- trudnej, pod przewodnic- tacje te w głównej mierze przedstawiały twem dr. hab. Piotra Olesia (KUL). Otwo- wyniki prac kazuistycznych korespondują- rzyło ją pytanie: jak pomóc mojemu dziec- cych z tematyką wystąpień. wobec sytuacji ku? Stanowiło ono podstawę wystąpienia dr Podsumowaniem całej konferencji była Agnieszki Koster (UŚ). Analiza sytuacji ro- dyskusja panelowa skupiona wokół tematu dziców była kontynuowana w kolejnym wy- Psychologia zdrowia - nowe wyzwania, pro- stąpieniu Anny Jakubowskiej-Wineckiej wadzona przez prof. Irenę Heszen oraz prof. (Centrum Zdrowia Dziecka), która poddała Helenę Sęk. W dyskusji tej brali udział: dr analizie ocenę satysfakcji z życia rodziców Ewa Guszczyńska, dr hab. Małgorzata Gór- dzieci chorych na mukopilisacharydozę nik-Durose, dr Łukasz Kaczmarek, dr hab. i inne choroby rzadkie. Ze szpitala i zagad- Aleksandra Łuszczyńska i dr hab. Tadeusz nień z nim związanych przenieśliśmy się na M. Ostrowski. W trakcie obrad wskazano na salę wystąpień, gdzie, niemal z metapozio- potrzebę określenia wyraźnych ram teore- mu, przedstawiony został referat pt. Lęk tycznych i metodologicznych dla subdyscy- przed wystąpieniami u kobiet pliny psychologii, jaką jest psychologia osobowościo- zdrowia, i jednoczesne otwarcie się i uela- publicznymi i mężczyzn - rola zmiennych wych i zasobów osobistych autorstwa dr. Jana stycznienie na dane pochodzące z kontek- Chodkiewicza (UŁ). Kontynuacją sesji było stów i pogranicz jej dotyczących. Konferen- wystąpienie dr Ireny Jelonkiewicz (IPiN cja Psychologia zdrowia-konteksty Warszawa) pt. Niekorzystne sytuacje w życiu cza stanowiła tego doskonały przykład. i pograni- oraz propozycja dr Ewy Gusz- Może stać się ona inspiracją dla samej psy- czyńskiej (SWPS Warszawa) analizującej chologii zdrowia w procesie poszukiwania studentów poczucie koherencji i lęk jako cechę w kon- własnej tożsamości, ale też innych dyscyplin tekście stanu emocjonalnego w sytuacji za- naukowych zebranych wokół zagadnień daniowej. Część referatową zamknęło wy- związanych ze zdrowiem w ich wymiarze stąpienie mgr Marty Kucharskiej (UŁ) z re- teoretycznym, metodologicznym i prak- feratem Postawa motocyklistów wobec trans- tycznym. plantacji allogenicznej ex mortuo oraz daw- Dominika Łęcka