GOŹDZIKOWATE (Caryophyllaceae) GRANATOWCOWATE
Transkrypt
GOŹDZIKOWATE (Caryophyllaceae) GRANATOWCOWATE
GOŹDZIKOWATE (Caryophyllaceae) WYSTĘPOWANIE: na wszystkich kontynentach, w różnych siedliskach (na Antarktydzie 1– Colobanthus quitersis). Liczne gat. w Arktyce. W Himalajach do 6000 m n.p.m. Rodzajów 80 i ok. 2000 gat. Najliczniejsze goździki (Dianthus) – 300 gat. i lepnice (Silene) – 300 gat. W Polsce 27 rodzajów i ok. 100 gat. MORFOLOGIA: większość to rośliny zielne, nieliczne krzewy (rodzaj Schidea z Hawajów). Niektóre gatunki siedlisk skrajnych mają formę poduszkową, np.: Gypsophila aretioides z pd. Kaukazu i pn. Iranu, osiągająca 2 m śr. Liście pojedyncze, całobrzegie. KWIATY: zebrane w charakterystyczne dwuramienne wierzchotki. Promieniste, najczęściej 5-krotne. Płatki korony wolne, często zwężone ku nasadzie. Zwykle owadopylne, też wiatropylne lub samopylne. OWOCE: torebki, orzeszki, rzadko jagody. Nasiona z bielmem. UŻYTKOWANIE: głównie jako rośliny w ogrodach skalnych: goździk chiński (Dianthus chinensis), g.brodaty (D.barbatus), firletka chalcedońska (Lychnis chalcedonica), f.kwiecista (L.coronaria), rogownica kutnerowata (Cerastium tomentosum), łyszczec wiechowaty (Gypsophila paniculata) i inne. W szklarniach uprawiany jest w licznych odmianach goździk ogrodowy (D.caryophyllus), pochodzący z pd. Europy. Saponiny używane są jako detergenty. CHRONIONE W POLSCE: lepnica litewska (Silene lithuanica), łyszczec wiechowaty (Gypsophila paniculata) oraz wszystkie goździki oprócz g. kartuzka (D.carthusianorum) i g. kropkowanego (D.deltoides). JK GRANATOWCOWATE (Punicaceae) WYSTĘPOWANIE: obszar śródziemnomorski od Półwyspu Bałkańskiego po Indie oraz wyspę Sokotrę. Rodzina obejmuje 1 rodzaj granat (Punica) z 2 gat.: g. właściwy (P. granatum) i P. protopunica. MORFOLOGIA: krzewy lub niewielkie drzewa. Młode gałęzie kolczaste. Liście naprzeciwlegle ułożone i nie podzielone, eliptycznolancetowate, 3-8 cm dł. KWIATY: obupłciowe, promieniste, duże i okazałe, żywo czerwone. Osadzone po 1-3 na szczytach gałązek. Kielich i korona 5-8-dzielne, a kubeczkowato rozszerzone dno kwiatowe zrośnięte jest z zalążnią słupka – słupek jest więc dolny. Pręciki liczne, umieszczone w wielu leżących ponad sobą okółkach. Zalążnia podzielona jest na komory piętrowo. OWOCE: mięsista jagoda przypominająca nieco jabłko (zwana zresztą popularnie jabłkiem granatu). Okrywa skórzasta, początkowo czerwona, później brązowo zabarwiona, pęka w czasie dojrzałości. Nasiona liczne, purpurowoniebieskie, podczas dojrzałości otoczone czerwoną, soczystą okrywą. UŻYTKOWANIE: granat właściwy (P. granatum) jest ważną rośliną uprawną dostarczającą jadalnych owoców. Okrywa nasion ma orzeźwiający, kwaskowaty smak; przyrządza się z niego lemoniady, napój granadinę, sorbety i niekiedy wino. W lecznictwie używane są kwiaty, okrywa owoców oraz kora i korzenie. Z okrywy owoców otrzymuje się barwnik do barwienia jedwabiu i garbnik do skóry (safian). Roślina użytkowana od 7000 lat (Palestyna). – 23 – JK