D - Sąd Okręgowy w Poznaniu

Sygnatura akt XIII C 223/15/3
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 sierpnia 2016 r.
Sąd Okręgowy w Poznaniu Ośrodek (...) w L. XIII Wydział Cywilny z siedzibą w L. w następującym
składzie:
Przewodniczący: SSO Michał Kuczkowski
Protokolant: Kamila Szałkowska
po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2016 r. w L.
na rozprawie
sprawy z powództwa J. D.
przeciwko M. J., A. J.
- o ustalenie
1. Powództwo oddala.
2. Uiszczonymi kosztami obciąża powódkę.
3. Nie obciąża powódki kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez pozwanych.
SSO Michał Kuczkowski
Sygnatura akt XIII C 223/15/4
UZASADNIENIE
Powódka J. D. wniosła o ustalenie nieważności umowy sprzedaży zawartej z pozwanymi M. J. i A. J. w formie aktu
notarialnego sporządzonego przez notariusza B. M., rep. (...)dotyczącej sprzedaży przez powódkę na rzecz pozwanych
nieruchomości położonej w M. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w R.prowadzi księgę wieczysta (...).
Powódka nadto wniosła o orzeczenie powrotnego przeniesienia na jej rzecz własności nieruchomości położonej w M.
przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w R.prowadzi księgę wieczysta (...).
Pozwani M. J. i A. J. wnieśli o oddalenie powództwa.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
Powódka była właścicielką przedmiotowej nieruchomości, w której zamieszkuje do chwili obecnej. Od 1995 r. pozwana
wynajmowała od powódki pokój znajdujący się w przedmiotowej nieruchomości. Stosunki pomiędzy powódką i
pozwana były bardzo dobre, pozwana pomagała powódce w utrzymaniu czystości w domu, robiła zakupy. W 1998
r. pozwani zawarli związek małżeński, na uroczystość weselną zaproszona była powódka, która przyjechała do
miejscowości odległej o 600 km od jej miejsca zamieszkania. Po zawarciu związku małżeńskiego pozwani nadal
zamieszkiwali w miejscowości M., utrzymywali z powódka bardzo dobre stosunki, pomagali jej w robieniu zakupów,
strony zapraszały się wzajemnie na imieniny, święta i inne podobne uroczystości, a gdy pozwana urodziła syna
powódka odwiedziła ją w szpitalu.
W 2009 r. powódka była dwukrotnie hospitalizowana w dniach od 13.06.2009 r. do 3.07.2009 r. i od 18.09.2009 r. do
17.10.2009 r. w szpitalu w R. z rozpoznaniem owrzodzenie żylakowe podudzia lewego. Powódka dwukrotnie wyraziła
zgodę na leczenie w szpitalu, a stan psychiczny powódki nie budził wątpliwości lekarza prowadzącego.
Na początku 2009 r. powódka zaproponowała pozwanym, iż daruje im przedmiotową nieruchomość. Pozwani nie
wyrazili zgody na zawarcie umowy darowizny, wskazując iż powódka ma rodzeństwo, z którym winna się rozliczyć.
Powódka wobec odmowy przyjęcia przez pozwanych darowizny wystąpiła z propozycja sprzedaży nieruchomości,
której była właścicielką. Powódka sama zaproponowała cenę sprzedaży na kwotę 42.000 zł i domagała się w związku
z powyższym ustanowienia przez pozwanych na jej rzecz służebności osobistej mieszkania.
Dnia 22 lutego 2009 r. strony zawarły umowę przedwstępna, którą nazwały „wstępną umową kupna sprzedaży”.
Strony w powyższej umowie ustaliły, iż jej przedmiotem jest nieruchomość położona w M. ul. (...), której właścicielem
- sprzedającym jest powódka. Strony ustaliły cenę sprzedaży na kwotę 42.000 zł, a przy podpisywaniu umowy
przedwstępnej pozwani wpłacili powódce zaliczkę w kwocie 12.000 zł.
Dnia 29 kwietnia 2009 r. w Kancelarii Notarialnej Notariusz B. M. w R. strony zawarły w formie aktu notarialnego
umowę sprzedaży nieruchomości i cenę nieruchomości ustaliły na kwotę 42.000 zł zgodnie z treścią umowy
przedwstępnej.
W §2 umowy strony zgodnie ustaliły, iż przedmiotem umowy jest budynek o powierzchni 82 m2 zbudowany ponad
100 lat temu na działce o powierzchni 0,01,31 ha, pobudowany z cegły, kryty onduliną, częściowo podpiwniczony.
W §6 umowy pozwani ustanowili na rzecz powódki dożywotnio i nieodpłatnie służebność osobistą mieszkania,
polegającą na korzystaniu przez powódkę z jednego oddzielnego zajmowanego dotychczas pokoju – usytuowanego
po prawej stronie od wejścia oraz ze wspólnych pomieszczeń tj. kuchni, łazienki i korytarza, a także na swobodnym
poruszaniu się w domu i po obejściu nieruchomości w celu wyjścia i dojścia do powyższych pomieszczeń. Wartość
służebności strony określiły na kwotę 16.800 zł.
Notariusz B. M. nie miała żadnych wątpliwości co do stanu psychicznego powódki w chwili zawierania umowy w dniu
29 kwietnia 2009 r.
Notariusz odpis aktu notarialnego przesłała właściwemu Urzędowi Skarbowemu, który nie zweryfikował ceny
nieruchomości wskazanej w akcie notarialnym.
Pozwani od chwili zawarcia umowy nie mieszkają w przedmiotowej nieruchomości, a całą nieruchomość zajmuje
powódka.
Pozwana odwiedzała powódkę do 2013 r. sprzątała dom, robiła powódce zakupy. W 2013 r. powódka poinformowała
pozwaną, iż popełniła błąd i chce odzyskać nieruchomość
W toku procesu dopuszczony został dowód z opinii biegłej lekarza specjalisty psychiatry J. S. (1) na okoliczność
ustalenia czy w dniu 24kwietnia 2009 r., w dniu sporządzania notarialnej umowy sprzedaż, powódka znajdowała się
w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.
Biegła w swej opinii z dnia 30 czerwca 2016 r. stwierdziła u powódki organiczne zaburzenia afektywne. W chwili
obecnej powódka wymaga pomocy w podstawowych sferach życia codziennego. Biegła wskazała, iż przy wydawaniu
opinii oparła się na zgromadzonej w toku procesu dokumentacji medycznej, z której wynikało, iż od 30 lat
powódka pobierała leki na zapalenie nerwu trójdzielnego (amizepin), który nie wywoływał istotnego wpływu na stan
świadomości powódki, gdyż zażywając lek przez okres 30 lat musiałoby to zostać zauważone. W związku z leczeniem
owrzodzenia żylaków powódka konsultowała zapisywane leki z lekarzem prowadzącym, dwukrotnie podpisała zgodę
na leczenie, a zgoda ta nie budziła wątpliwości lekarza prowadzącego.
W ocenie biegłej w chwili sporządzenia notarialnej umowy sprzedaży powódka nie znajdowała się w stanie
wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.
Dowód: częściowe zeznania powódki J. D. (k.36), zeznania pozwanych M. J. i A. J. (k.169), zeznania świadków B.
M. (k.109), J. S. (2) (k.109), wstępna umowa kupna – sprzedaży (k.30), dokumentacja lekarska powódki (k.46-54 i
57-96), umowa sprzedaży (k.100-102), opinia biegłej J. S. (1) (k.141-149).
Sąd zważył co następuje.
Sąd w całości dał wiarę zeznaniom pozwanych albowiem zeznania te są spójne, w sposób wyraźny potwierdzone są
niekwestionowanym przez strony materiałem dowodowym w postaci dokumentów.
Sąd dał także wiarę zeznaniom świadka J. S. (2) w zakresie stanu psychicznego powódki w chwili zawierania umowy
sprzedaży, gdyż zeznania te są zbieżne z zeznaniami pozwanych, potwierdzone dokumentacją medyczną, z której
wynika, iż w 2009 r. jedyną dolegliwością powódki był stan związany z owrzodzeniem żylaków nogi.
Sąd dał wiarę zeznaniom świadka B. M.. Świadek ten jako osoba zaufania publicznego wskazała jednoznacznie, iż do
zawarcia umowy sprzedaży doszło w siedzibie kancelarii notarialnej, a stan psychiczny powódki nie budził wątpliwości
świadka.
Sąd dał wiarę zeznaniom powódki jedynie w takim zakresie w jakim pokrywają się one z zeznaniami pozwanych i
świadków, a pozostałym zakresie sad nie dał wiary zeznaniom powódki uznając je za niewiarygodne, gdyż powódka
nie przedstawiła, do czego była zobowiązana zgodnie z treścią art. 6 k.c. żadnych dowodów na te okoliczności.
Sąd dał wiarę zgromadzonej w toku procesu dokumentacji medycznej związanej z procesem leczenia powódki z uwagi
na fakt, iż dokumenty te nie były kwestionowane przez strony, z tych samych względów sąd dał wiarę sporządzonej
przez biegłą J. S. (1) opinii.
Powódka swe roszczenie opiera zarówno na treści art. 82§1 k.c. jak i na treści art. 388 k.c., wskazując już w
uzasadnieniu pozwu, iż jej roszczenia z tytułu wyzysku z uwagi na treść art. 388§2 k.c. z uwagi na upływ dwóch lat
od zawarcia umowy wygasły.
Zatem przedmiotem rozważań sądu może być jedynie domaganie się przez powódkę ustalenia nieważności umowy w
oparciu o treść art. 82 k.c. Zgodnie z powyższym artykułem nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która
z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie
woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego nawet przemijającego
zaburzenia czynności psychicznych.
Podkreślenia wymaga fakt, iż powódka zeznając w dniu 28 maja 2015 r. miała lat 81, a w chwili badanie przez
biegła w czerwcu 2016 r. 82 lata, a czynność prawna w postaci zawarcia umowy sprzedaży miała miejsce w kwietniu
2009 r. a więc ponad sześć lat wstecz od chwili badania. Zdaniem sądu fakt, iż w chwili obecnej biegła rozpoznała u
powódki organiczne zaburzenia afektywne, nie przesądza tego, iż w chwili zawierania umowy sprzedaży, te zaburzenia
u powódki występowały i mogły powodować niemożność rozpoznania dokonywanej czynności prawnej. Zgromadzona
w toku procesu dokumentacja lekarska powódki z okresu gdy doszło do zawarcia umowy jednoznacznie wskazuje, iż
u powódki nie zdiagnozowano żadnych zaburzeń psychicznych. Powódka leczyła się na owrzodzenie żylaków, brała
aktywny udział w procesie leczenia, wyrażała zgodę na leczenie szpitalne, a czynność ta nie budziła wątpliwości
lekarza prowadzącego. Także stan psychiczny powódki w chwili sporządzania aktu notarialnego nie budził wątpliwości
Notariusz B. M., która zeznała, iż gdyby miała wątpliwości co do stanu psychicznego powódki nie sporządziłaby aktu
notarialnego. Ponadto ze zgodnych zeznań pozwanych wynika, iż to powódka sama zainicjowała procedurę związana
z przeniesieniem własności nieruchomości, chcą początkowo darować ją pozwanym, a wobec braku ich zgody na
zawarcie umowy darowizny, zaproponowała sprzedaż ustalając cenę oraz doprowadzając do ustanowienia na jej rzecz
służebności osobistej mieszkania.
W ocenie sądu wnioski wynikające ze sporządzonej i niekwestionowanej przez strony opinii są jednoznaczne, iż w
dniu 29 kwietnia 2009 r., a więc w dniu zawarcia umowy sprzedaży pomiędzy stronami powódka nie znajdowała się
w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli, a zatem nie zaistniały przesłani do
ustalenia nieważności czynności prawnej określone w art. 82 k.c.
Skoro zatem nie istniały przesłanki do unieważnienia umowy sprzedaży, niezasadne było także roszczenie powódki,
w którym domagała się zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości.
Mając powyższe na uwadze sąd powództwo oddalił.
O kosztach sąd orzekł na podst. art. 102 k.p.c. i z tego tytułu obciążył powódkę jedynie poniesionymi przez powódkę
kosztami sporządzenia opinii oraz nie obciążył powódki kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez
pozwanych. W ocenie sądu powódka obecnie jest osoba schorowaną, utrzymująca się jedynie z emerytury w kwocie
1303,27 zł, co w ocenie sądu uzasadnia zastosowanie w niniejszej sprawie art.102 k.p.c.
(-) Michał Kuczkowski