Na jakie wsparcie może liczyć osoba z niepełnosprawnością?

Ks. Witold Janocha
Na jakie wsparcie może liczyć osoba z niepełnosprawnością?1
Pojęcie „wsparcie społeczne” zyskało w ostatnim czasie dużą popularność, wynikającą
głównie z analizy istoty i roli samego zjawiska w problematyce stresu i radzenia sobie z nim.
Mimo
znacznej
popularności nadal
występują trudności
w
jednoznacznym
jego
zdefiniowaniu2. Przypisywane znaczenia pojęciu wsparcia społecznego wskazują, że można je
rozumieć jako: oczekiwaną pomoc dostępną jednostce lub grupie w sytuacjach trudnych,
stresowych, przełomowych, których nie jest w stanie samodzielnie przezwyciężyć3.
Wielu autorów, teoretyków jak i empiryków w problematyce wsparcia społecznego
wyodrębniają: wsparcie strukturalne i funkcjonalne. Wsparcie społeczne ujmowane z
perspektywy strukturalnej traktowane jest jako „obiektywnie istniejące i dostępne sieci
społeczne, które wyróżniają się od innych sieci tym, iż poprzez fakt istnienia więzi,
kontaktów społecznych, przynależności, pełnią funkcję pomocową wobec osób znajdujących
się w trudnej sytuacji (...), czyli działają na rzecz dobra swoich członków”. Stąd sieć
społecznego wsparcia w postaci określonej liczby potencjalnych źródeł wsparcia w otoczeniu
jednostki (grupy odniesienia, grupy formalne, instytucje) lub związku interpersonalnego o
charakterze pomocowym przyjmuje cechy funkcjonalne względem podmiotu doznającego
sytuacji trudnej4. Zdecydowana większość autorów definiuje wsparcie społeczne w ujęciu
funkcjonalnym. Ujmowane jest ono jako rodzaj interakcji społecznej, która zostaje podjęta
przez jednego lub obu uczestników w sytuacji problemowej, trudnej, stresowej lub
krytycznej. Tak rozumiane wsparcie charakteryzuje się następującymi cechami: a. w toku tej
interakcji dochodzi do przekazywania lub wymiany emocji, informacji, instrumentów
działania i dóbr materialnych; b. wymiana ta może mieć charakter jednostronny lub
dwustronny, a kierunek „dawca-biorca” może być stały lub zmienny; c. w układzie interakcji
można wyróżnić osobę wspierającą, poszukującą, odbierającą, lub otrzymującą wsparcie; d.
by wsparcie było skuteczne musi wystąpić zbieżność pomiędzy wsparciem oczekiwanym a
1
Opracowanie w oparciu o Informator – przewodnik osoby niepełnosprawnej. PFRON Warszawa 2009.
J. Kirenko, S. Byra. Zasoby osobiste w chorobach psychosomatycznych. Lublin 2008 s. 107.
3
Wsparcie społeczne, stres, zdrowia. Red. H. Sęk, R. Cieślak. Warszawa 2004 s. 14.
4
H. Sęk. Rola wsparcia społecznego w sytuacji stresu życiowego. O dopasowaniu wsparcia do wydarzeń
stresowych. W: Wsparcie społeczne, stres, zdrowie. Red. Sęk H., Cieślak R. Warszawa 2005 s. 15.
2
1
uzyskanym; c. celem interakcji wspierającej jest ogólne podtrzymanie, zmniejszenie stresu,
opanowanie kryzysu przez towarzyszenie, tworzenie poczucia przynależności itp.5.
Wsparcie społeczne, to nie tylko wymiar materialny, ale również emocjonalny, które
wyraża się w komunikatach werbalnych i niewerbalnych mających na celu dodanie otuchy,
podniesienie na duchu, umocnienie psychiczne. Są to zwroty: „jesteś przez nas kochany”,
„jesteś nasz” czy „nie poddawaj się”; wsparcie wartościujące, mające na celu wskazanie jak
ważną jest dla nas osoba, której chcemy udzielić wsparcia. Przekazywane są komunikaty:
„jesteś dla nas kimś znaczącym”, „dzięki tobie mogliśmy to osiągnąć” itp. Wsparcie
instrumentalne, polega na konkretnej pomocy materialnej, usługowej, pieniężnej itp.;
wsparcie informacyjne, czyli udzielanie rad, porad prawnych i medycznych, informacji, które
mogą pomóc w rozwiązywaniu problemów życiowych jednostki, niezwykle ważna i
oczekiwana pomoc polega na dostarczaniu informacji o możliwych dofinansowaniach,
prawach jaki przysługują osobie; wsparcie duchowe, stanowi bardzo ważny element „spirali
życzliwości” jaką winna być otoczona jednostka. Pomoc duchowa będzie polegać przede
wszystkim na wskazywaniu roli trudności, cierpienia, niepełnosprawności w życiu człowieka
oraz na ukazywaniu sensu tych doświadczeń, to także ukazywanie roli religii w
rozwiązywaniu sytuacji trudnych6.
W niniejszym opracowaniu przybliżone zostaną te obszary wsparcia, z których osoby
niepełnosprawne korzystają najczęściej, a które wpływają na jakość życia nie tylko osoby
niepełnosprawnej ale także jej rodziny. Przedstawionych zostanie wiele możliwości, z których
mogą skorzystać osoby niepełnosprawne, rozpoczynając od uzyskania orzeczenia o
niepełnosprawności, przez likwidację licznych barier, aż po ulgi i przywileje jakie należą się
osobie z niepełnosprawnością.
5
Wsparcie społeczne, stres, zdrowia. Red. H. Sęk, R. Cieślak. Warszawa 2004 s. 18.
S. Kawula. Pomocniczość i wsparcie. Kategorie pedagogiki społecznej. Olsztyn 2002 s. 98-99.
Do opracowania tej części publikacji wykorzystano następujące źródła: ZUS, Informator dla osób
niepełnosprawnych,
Warszawa
2012;
Informator
PFRON
2009;
Źródło:
http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/3557; http://www.scon.waw.pl/
Stołecznego Centrum Osób
Niepełnosprawnych;
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych.
Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Dz.U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 z późn. zm.), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dn. 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
(Dz.U. Nr 139, poz. 1328), Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 1 lutego 2002 r. w sprawie
kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz.U. Nr 17, poz. 162).
6
2
1.
Orzekanie o niepełnosprawności
Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności jest niezbędne do tego, by osoba
niepełnosprawna mogła ubiegać się o dofinansowania i ulgi. Należy pamiętać, że
wydawaniem orzeczeń o niepełnosprawności zajmują się Powiatowe zespoły do spraw
orzekania o niepełnosprawności. Postępowanie jest dwuinstancyjne. Osoba, która nie otrzyma
orzeczenia, może się odwołać do Wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o
niepełnosprawności.
Orzeczenie o niepełnosprawności wydawane jest osobom, które nie ukończyły 16.
roku życia. Osoby, które przekroczyły ten wiek mogą ubiegać się o orzeczenie o stopniu
niepełnosprawności. Zgodnie z ustawą, ustalone zostały trzy stopnie niepełnosprawności:
•
znaczny – dotyczy osoby całkowicie niezdolnej do pracy, wymagającej stałego
sprawowania nad nią opieki, wymagającej pomocy w pełnieniu ról społecznych,
•
umiarkowany – dotyczy osoby zdolnej do wykonywania pracy na stanowisku
przystosowanym do możliwości wynikających z niepełnosprawności, częściowo wymagającej
pomocy w pełnieniu określonych ról społecznych,
•
lekki – dotyczy osoby mającej istotnie obniżoną zdolność do wykonywania
pracy, ma ograniczenia w pełnieniu ról społecznych na skutek naruszonej sprawności
organizmu.
Przy ocenie stanu zdrowia dziecka komisja lekarska bierze pod uwagą:
•
zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, wydane przez lekarza
sprawującego opiekę nad dzieckiem oraz wszelką dokumentację medyczną,
•
ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza,
•
informację o możliwości poprawy zaburzonej funkcji poprzez zaopatrzenie w
przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub inne konieczne działania.
Dokonując oceny stanu zdrowia osoby powyżej 16 roku życia bierze się pod uwagę:
•
zaświadczenie lekarskie zawierające opis stanu zdrowia, rozpoznanie choroby
zasadniczej i chorób współistniejących, wraz z aktualnymi wynikami badań diagnostycznych,
•
ocenę stanu zdrowia wystawioną przez lekarza przewodniczącego składu
orzekającego, wraz z rokowaniami co do sytuacji zdrowotnej składającego wniosek,
•
wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje,
3
•
możliwość całkowitego albo częściowego przywrócenia zdolności do
wykonywania dotychczasowego lub innego zatrudnienia – poprzez leczenie, rehabilitację lub
przekwalifikowanie,
•
ograniczenia występujące w samodzielnej egzystencji i uczestnictwie w życiu
społecznym,
•
możliwość poprawy samodzielnej egzystencji osoby zainteresowanej poprzez
leczenie, rehabilitację oraz zaopatrzenie w niezbędne przedmioty ortopedyczne itp.
Orzeczenia o niepełnosprawności dla dzieci najczęściej wydawane są na czas
określony, nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 16. roku życia. Osobom powyżej 16.
roku życia wydaje się orzeczenia na czas określony, o ile może nastąpić poprawa stanu
zdrowia, lub na stałe, jeżeli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje poprawy.
Obecnie obowiązują dwa rodzaje orzecznictwa, regulowane dwoma różnymi
ustawami i prowadzonymi przez dwie różne instytucje:
•
orzecznictwo do celów rentowych, które prowadzą lekarze orzecznicy ZUS
oraz komisje lekarskie ZUS,
•
orzecznictwo do celów poza rentowych, prowadzone przez powiatowe lub
miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Posiadanie orzeczenia pozwala korzystać z wielu form pomocy i uprawnień, takich
jak:
•
korzystanie z ulg np. podatkowych, komunikacyjnych, zwolnienie z opłat
radiowo-telewizyjnych,
•
korzystanie z rehabilitacji, terapii zajęciowej, turnusów rehabilitacyjnych,
•
korzystanie z rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia: możliwość uzyskania
odpowiedniego zatrudnienia, uczestnictwa w szkoleniach dla osób niepełnosprawnych,
korzystanie z przywilejów pracowniczych określonych ustawą o rehabilitacji zawodowej i
społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
•
korzystanie z pomocy społecznej: możliwość korzystania z pomocy
finansowej, usług socjalnych i opiekuńczych,
•
nabycie uprawnień do zasiłku pielęgnacyjnego.
Po uzyskaniu orzeczenia o niepełnosprawności należy postarać się o legitymację,
która jest potwierdzeniem, że dana osoba ma prawo do korzystania z ulg i uprawnień.
Wniosek o wydanie legitymacji osoba zainteresowana składa we właściwym dla jej miejsca
zamieszkania powiatowym zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności. Druki, które
należy wypełnić, w celu otrzymania legitymacji dostępna są u zespołu orzekającego.
4
2.
Likwidacja barier architektonicznych
W efekcie otrzymania orzeczenia osoba niepełnosprawna, jeżeli ma taką potrzebę,
może starać się o dofinansowanie do likwidacji barier architektonicznych oraz barier w
komunikacji.
Realizacją tego zadania zajmują się Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie (PCPR).
O dofinansowanie mogą ubiegać się:
•
na likwidację barier architektonicznych – osoby niepełnosprawne, które mają
trudności w poruszaniu się, jeżeli są właścicielami nieruchomości lub użytkownikami
wieczystymi nieruchomości albo posiadają zgodę właściciela lokalu lub budynku
mieszkalnego, w którym stale zamieszkują,
•
na likwidację barier w komunikowaniu się i barier technicznych – osoby
niepełnosprawne,
jeżeli
zostanie
to
uzasadnione
potrzebami
wynikającymi
z
niepełnosprawności.
Przyznane dofinansowanie ma na celu umożliwienie lub w znacznym stopniu ułatwienie osobie niepełnosprawnej wykonywania podstawowych, codziennych czynności lub
kontaktów z otoczeniem.
Pisemny wniosek o dofinansowanie składa się w PCPR właściwym dla miejsca
zamieszkania
wnioskodawcy.
Do
wniosku
należy
dołączyć
kopię
orzeczenia
o niepełnosprawności lub kopię wypisu z treści orzeczenia.
Należy jednak pamiętać, iż PCPR nie zwraca kosztów poniesionych w związku z
pracami wykonanymi przed przyznaniem środków finansowych i zawarciem umowy o
dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Wysokość dofinansowania wynosi do 80% kosztów przedsięwzięcia, nie więcej
jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Pozostałe 20 proc.
pokrywa wnioskodawca. Jest to minimalny udział własny wnioskodawcy.
Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie określenia rodzajów
zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków PFRON nie definiują zakresu żadnej
z barier. Interpretacja Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych
określa, iż:
•
bariery architektoniczne, to wszelkie utrudnienie występujące w budynku i w
jego najbliższej okolicy, które ze względu na rozwiązania techniczne, konstrukcyjne lub
5
warunki
użytkowania
uniemożliwiają
lub
utrudniają
swobodę
ruchu
osobom
niepełnosprawnym,
•
bariery techniczne to przeszkody wynikające z braku zastosowania lub
niedostosowania, odpowiednich do rodzaju niepełnosprawności przedmiotów lub urządzeń.
Likwidacja tej bariery powinna powodować sprawniejsze działanie osoby niepełnosprawnej w
społeczeństwie i umożliwić wydajniejsze jej funkcjonowanie,
•
bariery w komunikowaniu się to ograniczenia uniemożliwiające lub
utrudniające osobie niepełnosprawnej swobodne porozumiewanie się i/lub przekazywanie
informacji.
Realizacja powyższych zadań ma na celu umożliwienie lub w znacznym stopniu
ułatwienie osobie niepełnosprawnej wykonywanie podstawowych, codziennych czynności lub
kontaktów z otoczeniem.
3.
Przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze
Do przedmiotów ortopedycznych oraz środków technicznych zalicza się: aparaty
ortopedyczne, gorsety, protezy kończyn, obuwie ortopedyczne, kule, laski, wózki, materace
przeciwodleżynowe, pasy przepuklinowe, aparaty słuchowe, cewniki, inhalatory, okulary,
pieluchy i inne.
Każdej ubezpieczonej osobie niepełnosprawnej przysługuje bezpłatne lub z dopłatą
zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny i środki pomocnicze, a pierwszym adresem, pod który
należy się udać jest Narodowy Fundusz Zdrowia.
Przepisy regulujące refundację zawarte są w rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
17 grudnia 2004 r. Rozporządzenie dokładnie określa, jak często można taki sprzęt otrzymać i
do jakiej kwoty Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje ich zakup. W przypadku niektórych
środków wymagany jest udział własny w pokryciu kosztów zakupu.
Aby Wojewódzki Oddział Narodowego Funduszu Zdrowia zrefundował zakup sprzętu
lub środka pomocniczego, należy uzyskać zlecenie zaopatrzenia od uprawnionego do tego
lekarza i podbić je w oddziale NFZ.
Jeżeli ktoś potrzebuje sprzętu rehabilitacyjnego, który nie jest refundowany przez
NFZ, może zwrócić się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, które w określonych
sytuacjach udziela dofinansowania na takie zaopatrzenie. Rozporządzenie Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 określa, kto z takiej pomocy może skorzystać.
6
Najważniejszym wyznacznikiem do uzyskania przez osobę niepełnosprawną dofinansowania
jest jej dochód: średni miesięczny dochód obliczony za rok podatkowy poprzedzający rok, w
którym składany jest wniosek, nie może przekraczać kwoty:
50 proc. przeciętnego wynagrodzenia na członka rodziny pozostającego we

wspólnym gospodarstwie domowym,
65 proc. przeciętnego wynagrodzenia – w przypadku osoby samotnej.

Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie
określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków PFRON
(Dz.U.02.96.861) wysokość dofinansowania do przedmiotów ortopedycznych i środków
pomocniczych, o jakie osoba niepełnosprawna może się starać w PCPR, wynosi:
do 100 proc. kosztów udziału własnego osoby niepełnosprawnej w limicie

ceny, jeżeli taki udział jest wymagany,
do 150 proc. kwoty limitu na dany sprzęt, jaki został wyznaczony przez NFZ,

jeżeli cena zakupu jest wyższa niż ustalony limit.
Jeżeli więc limit na protezę wynosi 600 zł, a cena protezy przekracza taką kwotę, to z
PCPR-u można uzyskać maksymalnie 900 zł. (czyli 150 proc. kwoty limitu) i w sumie osoba
niepełnosprawna może dysponować kwotą 1500 zł. Jeżeli natomiast cena sprzętu nie
przekracza limitu wyznaczonego przepisami, ale wymagany jest udział własny w zakupie, to
PCPR może sfinansować nawet 100 proc. tego udziału.
Należy pamiętać, iż nie można się starać o refundację zakupu sprzętu ortopedycznego
lub środków pomocniczych po fakcie zakupu, jeśli wcześniej nie staraliśmy się o takie
dofinansowanie z PCPR-u. Należy zatem wcześniej złożyć odpowiedni wniosek i starać się o
takie dofinansowanie z dużym wyprzedzeniem w czasie, ponieważ cała procedura może
potrwać nawet kilka miesięcy.
NFZ nie zrefunduje zakupu sprzętu u świadczeniodawcy, który nie ma podpisanej z
nim umowy.
4.
Sprzęt rehabilitacyjny
Osoby niepełnosprawne mogą
sprzętu
ubiegać się o dofinansowanie do zakupu
rehabilitacyjnego ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób
Niepełnosprawnych. PFRON udziela dofinansowania do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego za
7
pośrednictwem, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania, Powiatowego Centrum
Pomocy Rodzinie.
O dofinansowanie mogą ubiegać się osoby niepełnosprawne stosownie do
potrzeb wynikających z niepełnosprawności, jeżeli:

przeciętny miesięczny dochód, w rozumieniu przepisów o świadczeniach
rodzinnych, podzielony przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony
za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie przekracza kwoty: 50 proc.
przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym gospodarstwie domowym, 65 proc.
przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej,

zachodzi potrzeba prowadzenia rehabilitacji w warunkach domowych przy
użyciu tego sprzętu.
Wysokość dofinansowania w przypadku zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny
wynosi:

do 60 proc. jego kosztów, nie więcej jednak, niż do wysokości pięciokrotnego
przeciętnego wynagrodzenia,
W przypadku zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze:

do 100 proc. udziału własnego osoby niepełnosprawnej w wyznaczonym przez
Narodowy Fundusz Zdrowia limicie ceny, ustalonym na podstawie odrębnych przepisów,
jeżeli taki udział jest wymagany,

do 150 proc. sumy kwoty limitu, o którym mowa wyżej, wyznaczonego przez
NFZ oraz wymaganego udziału własnego osoby niepełnosprawnej w zakupie tych
przedmiotów i środków pomocniczych, jeżeli cena zakupu jest wyższa niż ustalony limit.
Dofinansowanie ze środków PFRON nie przysługuje, jeżeli podmiot
ubiegający się o dofinansowanie ma zaległości wobec Funduszu lub był, w ciągu trzech lat
przed złożeniem wniosku, stroną umowy zawartej z Funduszem i rozwiązanej z przyczyn
leżących po jego stronie.
Dofinansowanie następuje na pisemny wniosek złożony do PCPR właściwego dla
miejsca zamieszkania osoby niepełnosprawnej. PCPR informuje szczegółowo o zakresie
informacji, które wniosek winien zawierać. Dofinansowanie nie może obejmować
kosztów poniesionych przed przyznaniem środków finansowych. Wniosek o dofinansowanie
zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, osoba niepełnosprawna może złożyć w każdym czasie
(nie ma terminów przyjmowania wniosków).
8
5.
Komputer i specjalistyczne oprogramowanie
W dniu 28 marca 2012 roku Rada Nadzorcza PFRON zatwierdziła do realizacji nowy,
pilotażowy program „Aktywny samorząd” adresowany do indywidualnych osób. Realizacja
tego programu powierzona została samorządom powiatowym, które przyjęły zaproszenie
PFRON do współpracy i zawarły z Funduszem odpowiednie porozumienia i umowy.
Program „Aktywny samorząd” zastąpił celowy program „Komputer dla Homera”,
realizowany przez oddziały PFRON, w ramach którego osoby niewidome mogły się starać o
dofinansowanie zakupu sprzętu komputerowego, oprogramowania i urządzeń brajlowskich.
Ostatnia edycja tego program, realizowana była w 2011 roku.
Współpraca pomiędzy PFRON a samorządem w ramach programu „Aktywny
samorząd” może obejmować obszary wsparcia polegające m.in. na pomocy w zakupie
specjalistycznego sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem (obszar B1), zakupie
urządzeń lektorskich (obszar B2), zakupie urządzeń brajlowskich (obszar B3) oraz w postaci
dofinansowania szkoleń w zakresie obsługi nabytego w ramach programu sprzętu
komputerowego i oprogramowania lub urządzeń lektorskich albo brajlowskich (obszar B4).
Adresatem programu są osoby niepełnosprawne, w wieku aktywności zawodowej
(18-60 lat w przypadku kobiet, 18-65 lat w przypadku mężczyzn) lub dzieci, które posiadają:

znaczny stopień niepełnosprawności, a w przypadku osób do 16 roku życia
orzeczenie o niepełnosprawności,

dysfunkcję narządu wzroku.
O udział w projekcie mogą ubiegać się osoby spełniające łącznie następujące kryteria:

pełnoletnie osoby niepełnosprawne z umiarkowanym lub znacznym stopniem
niepełnosprawności lub z orzeczeniem równoważnym, posiadające pełną zdolność do
czynności prawnych,

osoby zagrożone wykluczeniem cyfrowym, to jest osoby nie posiadające
dostępu do Internetu w stopniu, który umożliwia im rozwój zawodowy lub/i aktywność
społeczną.
W ramach jednego gospodarstwa domowego o uczestnictwo w projekcie może
ubiegać się jedna osoba, nawet jeśli więcej niż jeden członek wspólnego gospodarstwa
domowego spełnia kryteria wymienione powyżej.
Maksymalna kwota dofinansowania ze środków PFRON w ramach poszczególnych
obszarów programu wynosi, w przypadku:
9

zakupu specjalistycznego sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem
(obszar B1) – 5.000 zł,

zakupu urządzeń lektorskich (obszar B2) – 5.000 zł,

zakupu urządzeń brajlowskich (obszar B3) - 12.000 zł,

szkolenia w zakresie obsługi nabytego w ramach programu sprzętu
komputerowego i oprogramowania oraz urządzeń lektorskich i brajlowskich (obszar B4)
Udział własny osoby wnioskującej o pomoc wynosi w przypadku:

specjalistycznego sprzętu komputerowego i oprogramowania (obszar B1) – 10
proc. ceny brutto zakupu,

urządzeń lektorskich (obszar B2) – 10 proc. ceny brutto zakupu,

urządzeń brajlowskich (obszar B3) – 5 proc. ceny brutto zakupu,

szkolenia w zakresie obsługi nabytego w ramach programu sprzętu
komputerowego i oprogramowania oraz urządzeń lektorskich i brajlowskich (obszar B4) – 0.
Wkład własny nie może pochodzić ze środków PFRON oraz wysokość wkładu
własnego nie może być mniejsza niż 20 proc. kosztów przedsięwzięcia.
6.
Turnusy rehabilitacyjne
Turnus rehabilitacyjny jest jedną z podstawowych form aktywności wspomagającej
proces rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnością.
Ustawa
o
rehabilitacji
zawodowej
i
społecznej
oraz
zatrudnianiu
osób
niepełnosprawnych wskazuje, iż turnusy rehabilitacyjne są zorganizowaną formą aktywnej
rehabilitacji połączoną z elementami wypoczynku. Celem uczestnictwa w turnusie jest ogólna
poprawa psychofizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników.
Program turnusu powinien zawierać elementy rehabilitacji odpowiedniej do rodzaju
schorzenia osoby niepełnosprawnej oraz elementy zajęć kulturalno-oświatowych.
Turnusy rehabilitacyjne trwają 14 dni a osoba niepełnosprawna ma do wyboru
następujące profile turnusów:
1) usprawniająco-rekreacyjny,
2) rekreacyjno-sportowy i sportowy,
3) szkoleniowy,
4) psychoterapeutyczny,
5) rozwijający zainteresowania i uzdolnienia,
10
6) nauki niezależnego funkcjonowania z niepełnosprawnością.
Turnusy rehabilitacyjne mogą być organizowane dla następujących grup osób
niepełnosprawnych:

z dysfunkcją narządu ruchu, z wyłączeniem osób poruszających się na
wózkach inwalidzkich,

z dysfunkcją narządu ruchu poruszających się na wózkach inwalidzkich,

z dysfunkcją narządu słuchu,

z dysfunkcją narządu wzroku,

z upośledzeniem umysłowym,

z chorobą psychiczną,

z padaczką,

ze schorzeniami układu krążenia,

z innymi niż wymienione w pkt. 1-8 dysfunkcjami lub schorzeniami.7
Z turnusów rehabilitacyjnych mogą korzystać osoby niepełnosprawne, które posiadają
ważne jedno z wymienionych orzeczeń o:

zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni
niepełnosprawności,

całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych
przepisów,

niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia,

zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, dotyczącego niepełnosprawności,

stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym
wydanego przed dniem 1 stycznia 1998 r.8
Uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym jest odpłatne, można jednak ubiegać się o
dofinansowanie ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Dofinansowanie można otrzymać tylko raz w roku kalendarzowym.
Osoba niepełnosprawna może ubiegać się o dofinansowanie do uczestnictwa w
turnusie ze środków Funduszu, jeżeli:

przeciętny miesięczny dochód, w rozumieniu przepisów o świadczeniach
rodzinnych, podzielony przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie
7
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych.
8
Informator przewodnik osoby niepełnosprawnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
Warszawa 2007, s. 160.
11
domowym, obliczony za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie
przekracza kwoty:
- 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym
gospodarstwie domowym,
- 65 proc. przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej.
W przypadku przekroczenia kwot dochodu, o których mowa, kwotę
dofinansowania pomniejsza się o kwotę, o którą dochód ten został
przekroczony. Jednakże w przypadku uzasadnionym trudną sytuacją materialną
lub losową osoby niepełnosprawnej dofinansowanie ze środków Funduszu
uczestnictwa w turnusie tej osoby lub dofinansowanie uczestnictwa jej
opiekuna może zostać przyznane bez pomniejszania kwoty dofinansowania.9

została skierowana na turnus rehabilitacyjny na wniosek lekarza, pod którego
opieką się znajduje,

w roku, w którym ubiega się o dofinansowanie, nie uzyskała na ten cel
dofinansowania ze środków Funduszu,

weźmie udział w turnusie, który odbędzie się w ośrodku wpisanym do rejestru
ośrodków, prowadzonego przez wojewodę, albo poza takim ośrodkiem, w
przypadku gdy turnus jest organizowany w formie niestacjonarnej,

wybierze organizatora turnusu, który posiada wpis do rejestru organizatorów
turnusów,

będzie uczestniczyła w zajęciach przewidzianych w programie turnusu, który
wybrała,

nie będzie pełniła funkcji członka kadry na turnusie ani nie będzie opiekunem
innego uczestnika tego turnusu,

złoży oświadczenie o wysokości dochodu wraz z informacją o liczbie osób we
wspólnym gospodarstwie domowym,

w
przypadku
turnusu,
którego
program
przewiduje
także
zabiegi
fizjoterapeutyczne, przedstawi zaświadczenie lekarskie o aktualnym stanie
zdrowia,
w
szczególności
przyjmowanych lekach.
o
chorobie
zasadniczej,
uczuleniach
i
10
9
Informator przewodnik osoby niepełnosprawnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
Warszawa 2007, s. 161.
10
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych.
12
Osobie niepełnosprawnej o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
albo równoważnym oraz osobie niepełnosprawnej w wieku do 16 lat może być przyznane
dofinansowanie do pobytu na turnusie rehabilitacyjnym jej opiekuna, pod warunkiem że:

lekarz wyda wyraźne wskazanie wraz z uzasadnieniem konieczności pobytu
opiekuna,

opiekun:
- nie będzie pełnił funkcji członka kadry na tym turnusie,
- nie jest osobą niepełnosprawną wymagającą opieki innej osoby,
- ukończył 18 lat lub
- ukończył 16 lat i jest wspólnie zamieszkującym członkiem rodziny osoby
niepełnosprawnej.11
Dofinansowanie uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w turnusie może być
wykorzystane tylko przez osobę, której zostało przyznane. Osoba, która chce ubiegać się o
dofinansowanie uczestnictwa w turnusie musi złożyć osobiście lub za pośrednictwem
opiekuna albo organizatora turnusów rehabilitacyjnych wniosek o dofinansowanie we
właściwym dla miejsca zamieszkania Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie.
Do wniosku o dofinansowanie należy dołączyć:

kopię orzeczenia o stopniu niepełnosprawności lub kopię orzeczenia, lub kopię
wypisu z treści orzeczenia traktowanego na równi z tym orzeczeniem albo
kopię orzeczenia o niepełnosprawności,

wniosek lekarza, pod którego opieką znajduje się osoba niepełnosprawna, o
skierowanie na turnus rehabilitacyjny.12
Pierwszeństwo w uzyskaniu dofinansowania mają osoby niepełnosprawne o
znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz w wieku do 24 lat uczące się i
niepracujące.
Wysokość dofinansowania wynosi:

27 proc. przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej ze
znacznym stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do
16 roku życia oraz osoby niepełnosprawnej w wieku 16–24 lat uczącej się i
niepracującej, bez względu na stopień niepełnosprawności,
11
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych.
12
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych.
13

25 proc. przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z
umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

23 proc. przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej z lekkim
stopniem niepełnosprawności,

18 proc. przeciętnego wynagrodzenia – dla opiekuna osoby niepełnosprawnej,

18 proc. przeciętnego wynagrodzenia – dla osoby niepełnosprawnej
zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od posiadanego stopnia
niepełnosprawności.13
W
przypadku
uzasadnionym
szczególnie
trudną
sytuacją
życiową
osoby
niepełnosprawnej dofinansowanie dla tej osoby lub dofinansowanie uczestnictwa jej opiekuna
może zostać podwyższone do wysokości 35 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Podwyższenie
dofinansowania uczestnictwa opiekuna może nastąpić, jeżeli opiekun pozostaje we wspólnym
gospodarstwie domowym z osobą niepełnosprawną lub osoba ta ponosi koszty uczestnictwa
opiekuna w turnusie.14
7.
Edukacja15
Najważniejsze zasady dotyczące kształcenia w Polsce, w tym kształcenia osób
niepełnosprawnych, reguluje ustawa o systemie oświaty. Część zasad dotyczy wszystkich
uczniów, w tym także niepełnosprawnych, a niektóre z nich dotyczą jedynie osób
niepełnosprawnych.
System oświaty zapewnia:

realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia
się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do
wieku i osiągniętego rozwoju,

każdemu uczniowi warunki niezbędne do rozwoju,

możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i
młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z
indywidualnymi
potrzebami
13
rozwojowymi
i
edukacyjnymi
oraz
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 15 listopada 2007 r. w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych.
14
Informator przewodnik osoby niepełnosprawnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
Warszawa 2007, s. 162.
15
Informator PFRON 2009, s. 128 i nast.
14
predyspozycjami,

dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do uczniów, a także
możliwość korzystania z pomocy i specjalnych form pracy dydaktycznej,

opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania
zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz
zajęć rewalidacyjnych16.
Natomiast kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawną
oraz niedostosowaną społecznie, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod
pracy, dostosowanej do potrzeb i możliwości tych uczniów.
Podstawą kształcenia specjalnego uczniów we wszystkich typach szkół jest orzeczenie
o potrzebie: kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjnowychowawczych, wydane uczniowi na prośbę rodziców lub opiekunów dziecka przez zespół
orzekający poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Orzeczenie
jest
wskazaniem
najodpowiedniejszej
formy
kształcenia,
z
uwzględnieniem potrzeb dziecka oraz wskazaniem właściwych form pomocy specjalistycznej.
Nie jest równoznaczne ze skierowaniem dziecka do jakiejkolwiek szkoły.
Obowiązujące ustawodawstwo pozwala rodzicom lub opiekunom dziecka decydować
o wyborze szkoły (specjalnej lub ogólnodostępnej). Dzięki temu uczniowie niepełnosprawni
mają możliwość spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jak najbliżej ich miejsca
zamieszkania w szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych, oddziałach integracyjnych,
szkołach
specjalnych,
oddziałach
specjalnych,
specjalnych
ośrodkach
szkolno-
wychowawczych.
Dzieciom i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia
uczęszczanie do szkoły zapewnia się nauczanie indywidualne.
Uczniowie niepełnosprawni mają możliwość wydłużenia obowiązku szkolnego,
jednakże nie dłużej niż do ukończenia przez nich 18 roku życia na poziomie szkoły
podstawowej, do 21 roku życia na poziomie gimnazjum i do 24 lat na poziomie szkoły
ponadgimnazjalnej.
Rozpoczęcie
spełniania
obowiązku
szkolnego
przez
dzieci
niepełnosprawne może zostać odroczone do końca roku szkolnego w tym roku
kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.
Uczeń z niepełnosprawnością ma prawo do bezpłatnego transportu oraz opieki w
czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniowie z
16
Inforamtor PFRON s. 152
15
niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym (w stopniu umiarkowanym lub
znacznym, przyznane po osiągnięciu pełnoletniości) – także do najbliższej szkoły
ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21 roku życia.
Jeśli gmina nie zapewnia transportu, jej obowiązkiem jest zwrot kosztów przejazdu
ucznia oraz jego opiekuna do szkoły lub ośrodka, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają
rodzice lub opiekunowie.
Uczniowie z niepełnosprawnością mogą korzystać z pomocy materialnej, która ma na
celu wyrównywanie szans z uczniami pełnosprawnymi. Formami wsparcia są:
• stypendium szkolne – skierowane do uczniów, którzy znajdują się w trudnej sytuacji
materialnej wynikającej z niskich dochodów w rodzinie. Pomoc materialna przyznawana jest
przez wójta albo burmistrza gminy (prezydenta miasta), według regulaminu udzielania
pomocy materialnej uchwalonego przez Radę Gminy.
• zasiłek szkolny – może być przyznany uczniom znajdującym się przejściowo w
trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego. Jest on przyznawany przez wójta
albo burmistrza gminy (prezydenta miasta).
• stypendium za wyniki szkolne lub za osiągnięcia sportowe – przyznawane przez
szkołę, za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe.
Uczniowie niepełnosprawni mogą uzyskać dodatkowe wsparcie ze środków PFRON
w ramach programów: „Uczeń na wsi”, „Aktywny samorząd”, „Pegaz”, jeżeli spełniają
kryteria określone w tych programach.
Uczeń szkoły wyższej ma prawo do pomocy materialnej w formie stypendium
specjalnego dla osób niepełnosprawnych. Stypendium specjalne może otrzymywać każdy
student z tytułu niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem właściwego organu,
niezależnie od dochodu.
Rektor na wniosek komisji stypendialnej podejmuje w danym roku akademickim,
oddzielnie na każdy semestr, decyzję o wysokości przyznanego stypendium specjalnego (jego
wysokość nie powinna przekroczyć 50 proc. najniższego wynagrodzenia zasadniczego
asystenta w poprzednim miesiącu, ustalonego w przepisach o wynagrodzeniu nauczycieli
akademickich). Student może otrzymywać stypendium specjalne przez cały okres studiów,
również na I roku studiów – przez 9 miesięcy w roku, wypłata może być kumulowana. Jeśli
studiuje na kilku kierunkach, stypendium specjalne może otrzymywać na każdym z tych
kierunków.
Student niepełnosprawny może ubiegać się o przyznanie innych rodzajów stypendiów
i pobierać je równolegle ze stypendium specjalnym.
16
Poza wymienionymi formami pomocy, ważną rolę w ułatwieniu dostępu do edukacji
osób niepełnosprawnych odgrywa pomoc udzielana ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, przede wszystkim w ramach programów celowych,
takich jak:
• „Student II” – kształcenie ustawiczne osób niepełnosprawnych, którego adresatami
są osoby z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, które
pobierają naukę w systemie stacjonarnym lub niestacjonarnym i są studentami uczelni
wyższych.
• „Pitagoras 2007” – celem programu jest zapewnienie wszystkim niesłyszącym i
niedosłyszącym uczestnikom kursów przygotowawczych do egzaminów do szkół wyższych,
w zależności od potrzeb, pomocy tłumaczy migowych lub możliwości korzystania w trakcie
zajęć oraz egzaminów z urządzeń wspomagających.
8.
Praca
Do ulg i uprawnień osoby niepełnosprawnej, która podejmuje prace można zaliczyć:

ograniczenie czasu pracy do 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Limit
ten jest inny w wypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, o ile ci ostatni (rozwiązanie obowiązujące od 01
stycznia 2012 r.) przedstawią zaświadczenie lekarza medycyny pracy lub lekarza
prowadzącego o celowości zastosowania skróconej normy czasu pracy. W takim wypadku
limit czasu pracy wynosi 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Zastosowanie skróconej
normy czasu pracy nie ma wpływu na wielkość uposażenia pracownika,

zakaz zatrudnienia w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Wszystkie
wymienione wyżej ograniczenia czasu pracy nie obowiązują w wypadku zatrudnienia do
pracy przy pilnowaniu oraz w wypadku wyrażenia zgody na ich zniesienie przez lekarza
medycyny pracy lub lekarza prowadzącego na wniosek pracownika,

dodatkowa przerwa w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek w
wymiarze 15 minut,

przysługujący pracownikom o orzeczonym znacznym lub umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni rocznie
(prawo do skorzystania zeń osoba niepełnosprawna nabywa po przepracowaniu 1 roku od
dnia zaliczenia jej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności). Urlop
17
dodatkowy nie przysługuje osobom, których wymiar urlopu wypoczynkowego przekracza z
innego tytułu 26 dni roboczych oraz uprawnionych do dodatkowego urlopu wypoczynkowego
na podstawie odrębnych przepisów,

przysługujący osobom z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności urlop przeznaczony na uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym. Jego
wymiar nie może przekraczać 21 dni w roku, przy czym łączny wymiar urlopu dodatkowego
10-dniowego oraz urlopu przeznaczonego na udział w turnusie rehabilitacyjnym nie może
przekraczać 21 dni;

przysługujące osobom z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem
niepełnosprawności uprawnienie do zwolnienia z pracy w celu poddania się badaniom
specjalistycznym, zabiegom leczniczym lub usprawniającym, bądź w celu zaopatrzenia się w
sprzęt ortopedyczny lub jego naprawy. Przesłanką skorzystania z tego zwolnienia jest
niemożność dokonania wymienionych czynności poza czasem pracy. Za czas takiego
zwolnienia pracownik pobiera wynagrodzenie tak, jak za urlop wypoczynkowy17.
Bezrobotna osoba z niepełnosprawnością, która chce podjąć prace powinna
zarejestrować się w Powiatowym Urzędzie Pracy i złożyć następujące dokumenty:

świadectwo ukończenia szkoły,

świadectwa ukończenia kursów,

świadectwa pracy,

orzeczenie o niepełnosprawności,

decyzje o przyznaniu świadczenia,

NIP,

zaświadczenie o wypłacanych zasiłkach chorobowych, macierzyńskich lub
świadczeniach rehabilitacyjnych po ustaniu zatrudnienia wraz z kwotą podstawy do tych
zasiłków; zaświadczenie ZUS o okresie wypłacanej renty lub wszystkie decyzje o przyznaniu
renty,

czytelnie wypełnioną kartę rejestracyjną (do pobrania na miejscu),

książeczkę wojskową (dla osób po służbie wojskowej),

osoby prowadzące działalność gospodarczą muszą przedłożyć decyzję
administracyjną o jej wyrejestrowaniu lub potwierdzenie tego faktu w dowodzie osobistym
przez Urząd Miejski oraz zaświadczenie z ZUS-u o okresach opłacanych składek,
17
http://niepelnosprawni.lublin.pl. (z dnia 10.10.2012).
18

zaświadczenia o miesięcznych dochodach brutto z tytułu zatrudnienia w
niepełnym wymiarze czasu,

zaświadczenia o pracy na umowę-zlecenie,

dowód osobisty.
Osoba z niepełnosprawnością otrzymująca świadczenia pieniężne z ZUS zostanie
zarejestrowana jako poszukująca pracy. Pracodawca zatrudniający taką osobę ma możliwość
skorzystania z następujących refundacji18:

zwrot pracodawcom kosztów przystosowania i adaptacji istniejących stanowisk
pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych,

zwrot pracodawcom kosztów wyposażenia stanowisk pracy,

zwrot pracodawcom miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników
pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy,

zwrot kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych19.
Osoba z niepełnosprawnością może znaleźć zatrudnienie na otwartym i na chronionym
rynku pracy (zwany zamkniętym). Zatrudnienie na otwartym rynku pracy jest dostępne dla
wszystkich zainteresowanych, zaś zatrudnienie na chronionym rynku pracy polega na
zapewnieniu specjalnych warunków dostosowanych do możliwości i ograniczonej wydajności
osób z niepełnosprawnością20.
Bezrobotna osoba z niepełnosprawnością zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie
Pracy może otrzymać ze środków PFRON jednorazowa pomoc na podjecie działalności
gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni, jeżeli nie otrzymała
wcześniej środków na ten cel21. Wysokość tej pomocy może wynieść maksymalnie
piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia (w przypadku działalności rolniczej nie może
przekroczyć 7.500 €). Aby otrzymać taką pomoc należy złożyć wniosek do starosty w
Powiatowym Urzędzie Pracy22.
Osoba z niepełnosprawnością, która prowadzi już działalność gospodarczą, na
podstawie umowy zawartej ze starostą, może pobierać ze środków PFRON dofinansowanie
18
Zob. Marcin Halicki, Wielkopolski informator dla osób niepełnosprawnych, Poznań: Wielkopolskie Forum
Organizacji Osób Niepełnosprawnych 2011, s. 140; Dominika Chylinska, Kinga Dubiel, Anna Frey, Wielicki
informator dla osób niepełnosprawnych, Wieliczka: 2010, s. 59.
19
Por. ZUS, PFRON, Informator dla osób niepełnosprawnych, Warszawa 2012, s. 35-39; art. 26, 26a-e i 41
Ustawy o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych.
20
Zob. Bożena Kurkus-Rozowska, Osoby niepełnosprawne - zagadnienia rehabilitacji zawodowej,
http://osha.europa.eu/pl/campaigns/hwi/topic_integration_disabilities/poland/state_of_play.pdf [18.10.2012].
21
Zob. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.
22
Por. Dominika Chylinska, Kinga Dubiel, Anna Frey, Wielicki informator dla osób niepełnosprawnych, s. 5960.
19
odsetek
od
kredytów
zaciągniętych
na
kontynuowanie
działalności
gospodarczej.
Dofinansowanie to otrzyma osoba, która nie korzystała z pożyczki z Funduszu na rozpoczęcie
działalności gospodarczej albo rolniczej, nie korzystała z pożyczki z Funduszu Pracy na
rozpoczęcie działalności gospodarczej, spłaciła pożyczkę lub została jej w całości
umorzona23.
9.
Prawo jazdy
Prawo jazdy jest niezbędnym dokumentem dla tych, którzy chcą prowadzić aktywny
tryb życia, utrzymywać szerokie kontakty społeczne, czy też podjąć aktywność zawodową. O
ten dokument może starać się osoba niepełnosprawna, która:

osiągnęła wymagany wiek dla danej kategorii,

uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do
kierowania pojazdem i orzeczenie od psychologa o braku przeciwwskazań do kierowania
pojazdem, o ile jest ono wymagane,

odbyła wymagane dla danej kategorii szkolenie,

zdała z wynikiem pozytywnym egzamin państwowy wymagany dla danej
kategorii,

przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez co najmniej 185 dni w
każdym roku kalendarzowym ze względu na swoje więzi osobiste lub zawodowe, albo
przedstawi zaświadczenie, że studiuje od co najmniej 6 miesięcy,

posiada wymagane badania lekarskie.
W trakcie badania, uprawniony lekarz ocenia ogólny stan zdrowia osoby badanej, a w
szczególności stan układu krążenia, układu oddechowego, układu nerwowego, sprawność
narządu ruchu i stan psychiczny. W przypadku niepełnosprawności związanej z narządem
ruchu badanie lekarskie powinno uwzględniać:
•
siłę mięśniowa,
•
chwytność rąk,
•
ograniczenia ruchomości stawów: palców i nadgarstków, łokciowych,
barkowych,
23
•
ruchomość kręgosłupa: odcinka szyjnego, odcinka lędźwiowego,
•
anomalie wrodzone lub pourazowe, czyli np. spastyczność, która w przypadku.
Informator PFRON 2009.
20
Karta parkingowa dla osób niepełnosprawnych.
Kartę parkingową można otrzymać tylko na podstawie orzeczeń wydawanych przez
Powiatowy/Miejski oraz Wojewódzki (jako II instancja) Zespół do Spraw Orzekania o
Niepełnosprawności, to jest:

orzeczenia o niepełnosprawności,

orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,

orzeczenia o wskazaniach do ulg i uprawnień wraz ze wskazaniem spełnienia
w punkcie 9 orzeczenia przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy Prawo o ruchu
drogowym. Osoby zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności będą mogły otrzymać
kartę parkingową tylko w przypadku ustalenia przyczyny niepełnosprawności oznaczonej
symbolem 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroby neurologiczne).
Należy pamiętać, iż:

korzystając z przywilejów wynikających z posiadania karty parkingowej,
osoba niepełnosprawna może kierować pojazdem, lub może być wieziona przez innego
kierowcę innym pojazdem. Kierowca tego pojazdu, w momencie przewożenia osoby
niepełnosprawnej przejmuje wszystkie przywileje właściciela karty,

kartę parkingową należy wyłożyć w przedniej części samochodu, stroną z
numerem oraz datą ważności,

karta obowiązuje na terenie całej Polski oraz w krajach Unii Europejskiej.
Kierowca pojazdu oznakowanego tą kartą może parkować pojazd na miejscach parkingowych
oznakowanych znakiem drogowym: na niebieskim tle wózek inwalidzki i tzw. koperta,

karta parkingowa uprawnia do niestosowania się do poniższych dziewięciu
znaków drogowych (niestosowanie się do znaków drogowych możliwe jest tylko w Polsce):
„zakaz ruchu w obu kierunkach”, „zakaz wjazdu pojazdów silnikowych z wyjątkiem
motocykli jednośladowych”, „zakaz wjazdu autobusów”, „zakaz wjazdu motocykli”, „zakaz
wjazdu motorowerów”, „zakaz postoju”, „zakaz postoju w dni nieparzyste”, „zakaz postoju w
dni parzyste”, „strefa ograniczonego postoju”.
10.
Ulgi i uprawnienia
Osoby posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności mają prawo do
korzystania w życiu codziennym z ulg i uprawnień. I tak, osoby ze znacznym stopniem
niepełnosprawności mają praw do:

49 proc. ulgi na przejazdy w pociągach PKP - tylko w klasie 2. pociągów
osobowych,
21

37 proc. ulgi w pociągach pośpiesznych, ekspresowych, IC i EC,

49 proc. na przejazdy w autobusach PKS w komunikacji zwykłej, na podstawie
biletów jednorazowych,

37 proc. ulgi w autobusach PKS pośpiesznych i przyspieszonych, na podstawie
biletów jednorazowych,

bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską wraz ze wskazanym przez siebie
opiekunem (na podstawie orzeczenia potwierdzającego stopień niepełnosprawności) na
terenie Warszawy,

95 proc. ulgi na przejazdy w pociągach PKP i autobusach PKS dla opiekuna
towarzyszącego w podróży, opiekun musi być pełnoletni (skończone 18 lat) a w przypadku
osoby niewidomej musi mieć skończone 13 lat,

karty parkingowej potwierdzającej uprawnienia do niestosowania się do
niektórych znaków drogowych ,

zwolnień od opłat abonamentowych za radio i telewizję, tylko osoby
całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji oraz osoby niesłyszące, u
których stwierdzono całkowitą głuchotę lub obustronne upośledzenie słuchu na podstawie np.
orzeczenia potwierdzającego stopień niepełnosprawności.

ulgowych biletów do muzeów,

do odliczeń niektórych wydatków od dochodu (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz.
176 ze zm.),

bezpłatnych usług doręczania listów, paczek i przekazów pocztowych
bezpośrednio do domu, placówki pocztowe muszą wydzielić stanowiska do obsługi osób
niepełnosprawnych i dostosować skrzynki do ich potrzeb,

50 proc. rabatu na usługi telekomunikacyjne (przyłączenie do sieci i
abonament), tylko dorośli i dzieci, które ukończyły 16. rok życia. Za abonament telefoniczny
przysługuje rabat w wysokości 50 proc. opłaty podstawowej.
Rabaty na usługi telekomunikacyjne udzielane są:

w przypadku zaburzenia narządu wzroku – z orzeczeniem znacznego stopnia
niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności (04-O),

w przypadku zaburzenia głosu, mowy i słuchu – z orzeczeniem znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności (03L),

w przypadku zastosowania przez Zespół Orzekający w orzeczeniu więcej niż
jednego symbolu przyczyny niepełnosprawności:
22

z orzeczeniem znacznego stopnia niepełnosprawności, jeżeli w łącznym
symbolu przyczyny niepełnosprawności występuje symbol przyczyny niepełnosprawności 04O (schorzenia narządu wzroku),

z orzeczeniem znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
jeżeli w łącznym symbolu przyczyny niepełnosprawności występuje symbol przyczyny
niepełnosprawności 03-L (zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu).
Uprawnienie to dotyczy także opiekunów prawnych osób niepełnosprawnych, przy
czym opiekun musi być stale lub czasowo zameldowany z osobą niepełnosprawną w tym
samym lokalu lub budynku24.
Osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym mają prawo do:

karty parkingowej potwierdzającej uprawienia do niestosowania się do
niektórych znaków drogowych,

zwolnień z opłaty abonamentowej za radio i telewizję, tylko w przypadku osób
niewidomych, których ostrość wzroku nie przekracza 15 proc. na podstawie jednego z
dokumentów tj. orzeczenia stwierdzającego umiarkowany stopień niepełnosprawności z
tytułu uszkodzenia narządu wzroku,

50 proc. rabatu na usługi telekomunikacyjne (przyłączenie do sieci i
abonament), tylko dorośli i dzieci, które ukończyły 16. rok życia.
Rabaty na usługi telekomunikacyjne udzielane są:

w przypadku choroby narządu wzroku – z orzeczeniem znacznego stopnia
niepełnosprawności z symbolem przyczyny niepełnosprawności (04-O),

w przypadku zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu – z orzeczeniem
znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z symbolem
przyczyny niepełnosprawności (03-L),

w przypadku zastosowania przez Zespół Orzekający w orzeczeniu więcej niż
jednego symbolu przyczyny niepełnosprawności:

z orzeczeniem znacznego stopnia niepełnosprawności, jeżeli w łącznym symbolu
przyczyny niepełnosprawności występuje symbol przyczyny niepełnosprawności 04-O
(choroby narządu wzroku),

z orzeczeniem znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jeżeli w
łącznym symbolu przyczyny niepełnosprawności występuje symbol przyczyny
niepełnosprawności 03-L (zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu)25.
24
www.niepełnosprawni.pl (10.10.2012).
23
Uprawnienie to dotyczy także opiekunów prawnych osób niepełnosprawnych, przy
czym opiekun musi być stale lub czasowo zameldowany z osobą niepełnosprawną w tym
samym lokalu lub budynku.
Osoby niepełnosprawne w stopniu lekkim mają prawo do:

karty parkingowej potwierdzającej uprawnienia do niestosowania się do
niektórych znaków drogowych.
Osobom niewidomym, niebędącym osobami o znacznym stopniu niepełnosprawności
przysługuje:

37 proc. ulgi na przejazdy w 2. klasie pociągów osobowych, pospiesznych i
ekspresowych oraz w autobusach PKS (na podstawie jednego z dokumentów stwierdzających
inwalidztwo),

do 95 proc. ulgi na przejazdy w pociągach PKP i autobusach PKS dla swojego
przewodnika towarzyszącego w podróży (osoby niewidome lub ociemniałej), który musi mieć
ukończone 13 lat.

bezpłatnych przejazdów w komunikacji miejskiej na podstawie legitymacji
Polskiego Związku Niewidomych.
Osobom z upośledzeniem umysłowym (oraz ich opiekunowie) przysługuje:

bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską na podstawie legitymacji
Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzenie Umysłowym.
Zwolnione z opłat za używanie odbiorników radiowych i telewizyjnych są osoby:

z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,

całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji,

o trwałej lub okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie
rolnym, którym przysługuje dodatek pielęgnacyjny,

które skończyły 75 lat,

które otrzymują świadczenie pielęgnacyjne z właściwego organu realizującego
zadania w zakresie świadczeń rodzinnych jako zadanie zlecone z zakresu administracji
rządowej lub rentę socjalną z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub innego organu
emerytalno-rentowego,

niesłyszące, u których stwierdzono całkowitą głuchotę lub obustronne
upośledzenie słuchu,

25
których ostrość wzroku nie przekracza 15 proc.,
Tamże.
24

inwalidzi wojenni i wojskowi,

kombatanci, niektóre osoby będące ofiarami represji wojennych i okresu
powojennego oraz wdowy i wdowcy po kombatantach, którzy są jednocześnie emerytami lub
rencistami26.
26
www.niepełnosprawni.pl (10.10.2012).
25