Sygn. akt I ACa 401/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ

Sygn. akt I ACa 401/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 września 2010 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący – Sędzia SA Maria Rodatus
Sędzia SA Hanna Muras (spr.)
Sędzia SA Anna Owczarek
Protokolant sekr. sąd. Ewelina Piechocińska
po rozpoznaniu w dniu 10 września 2010 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa K. R. – R.
przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Skarbu Państwa
o zapłatę
na skutek apelacji powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia 29 stycznia 2010 r., sygn. akt II C 570/09
1. oddala apelację,
2. nie obciąża powódki kosztami postępowania apelacyjnego.
2
Sygn. akt I ACa 401/10
UZASADNIENIE
Powódka K. R. – R. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego Skarbu
Państwa - Ministra Skarbu Państwa kwoty 832.400 zł, tytułem odszkodowania za
utratę 41 ha 62 a lasów w Puszczy […], obręb […]. Powódka podniosła, że
pozwany dopuścił się zaniechania legislacyjnego. Ojciec powódki utracił lasy na
podstawie dekretu o reformie rolnej, a ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu
narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju przewidziała
odszkodowanie, ale do dnia dzisiejszego nie wydano przepisów wykonawczych.
Jako podstawę powództwa powódka wskazała art. 7 tej ustawy w związku z art.
417 k.c. w zw. z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, wnosząc o zapłatę odszkodowania
za pozbawienie własności lasów opisanych w pozwie według ich stanu z dnia
przejęcia przez Skarb Państwa i według wartości na dzień dzisiejszy.
Pozwany Skarb Państwa – Minister Skarbu Państwa wniósł o oddalenie
powództwa, podnosząc początkowo, że powódka nie sprecyzowała podstawy
faktycznej powództwa, a następnie podnosząc, że powoływany przez powódkę art.
7 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. nie kreuje nowych uprawnień z tytułu utraty
zasobów w stosunku do byłych właścicieli ani ich spadkobierców. Ustalenie
istnienia takich roszczeń może nastąpić dopiero na podstawie innych aktów
prawnych. Pozwany zwrócił także uwagę, że inny był cel powstania tej ustawy, a
mianowicie wyłączenie z zakresu reprywatyzacji i prywatyzacji między innymi
lasów. Kwestia rekompensat dla byłych właścicieli była kwestią uboczną i
pozostawioną do uregulowania w zależności od możliwości finansowych i
politycznych państwa. Poza tym przepis ten nie ustanawiał żadnego obowiązku
prawodawczego, gdyż ustawodawca jedynie przewidział możliwość uregulowania
tej kwestii w innej ustawie. Pozwany podniósł również, że brak jest podstaw, aby
byli właściciele lasów byli bardziej uprzywilejowaną grupą niż pozostali byli
właściciele pozbawieni swoich
majątków w wyniku działania państwa
komunistycznego. Ponadto na podstawie art. 7 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. nie
3
sposób precyzyjnie określić treści zaniechania legislacyjnego. Wreszcie pozwany
podniósł, że powódka nie wykazała, że przysługiwało jej prawo własności
przedmiotowych lasów ani nie wykazała innych parametrów istotnych przy
ustalaniu ich wartości.
Wyrokiem z dnia 18 lutego 2010 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił
powództwo i orzekł o kosztach procesu.
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach
faktycznych i ocenach prawnych:
Powódka nie wykazała, że jej ojcu przysługiwało prawo własności nieruchomości
leśnych wymienionych w pozwie. Złożyła bowiem jedynie kserokopie aktu
notarialnego, które zostały zakwestionowane przez pozwanego, i nie zgłosiła
żadnych wniosków dowodowych na okoliczność wykazania prawa własności
przedmiotowych nieruchomości. Powódka dopiero po zamknięciu rozprawy,
zatem z uchybieniem przepisu art. 217 § 1 k.p.c., wniosła o przesłuchanie jej w
charakterze strony, między innymi na okoliczność przysługującego ojcu powódki
prawa własności przedmiotowych obszarów leśnych.
Ze względu na to, że Sąd Okręgowy uznał żądanie pozwu za nieuprawnione co do
zasady, wnioski dowodowe powódki dotyczące dowodu z opinii biegłego i zeznań
świadka, zgłoszone na okoliczność ustalenia wysokości odszkodowania, zostały
oddalone jako niezasadne.
Mając na uwadze, że ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, z której powódka wywodzi
swoje roszczenie weszła w życie po wejściu w życie Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej, Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powódki należy rozpatrywać w
oparciu o art. 417 k.c. (w brzmieniu sprzed zmiany dokonanej ustawą z dnia 17
czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw
/Dz. U. Nr 162, poz. 1692/) w zw. z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP.
Zdaniem Sądu Okręgowego, z tych dwóch przepisów można wywieźć
odpowiedzialność Skarbu Państwa za zaniechanie legislacyjne mające swoje
4
źródło w aktach prawnych uchwalonych po wejściu w życie Konstytucji RP, a
przed wejściem w życie art. 4171 § 4 k.c.
Powódka podnosiła, że w art. 7 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. przewidziano
odszkodowanie za pozbawienie własności lasów. Skoro zatem nie wydano innych
przepisów konkretyzujących ten obowiązek, powódce należy się odszkodowanie
za zaniechanie legislacyjne stanowiące wartość utraconych przez jej ojca lasów.
Tak sformułowane roszczenie było, w ocenie Sądu Okręgowego niezasadne,
bowiem
z art. 7 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru
strategicznych zasobów naturalnych kraju (Dz. U. Nr 97, poz. 1051 ze zm.),
stanowiącego, że roszczenia osób fizycznych, byłych właścicieli lub ich
spadkobierców, z tytułu utraty własności zasobów wymienionych w art. 1
(obejmującym lasy państwowe), zaspokojone zostaną w formie rekompensat
wypłaconych ze środków budżetu państwa na podstawie odrębnych przepisów, nie
wynika obowiązek ustawodawczy rodzący roszczenie odszkodowawcze osób
uprawnionych za zaniechanie legislacyjne.
Sąd Okręgowy stwierdził, że przepis ten ma charakter deklaracji ustawodawcy,
pewnego ogólnego założenia, że osoby poszkodowane w związku z odebraniem im
własności nieruchomości wymienionych w ustawie powinny otrzymać jakieś
rekompensaty. Deklaracja ta powinna zostać zrealizowana w odrębnej ustawie,
która by przewidziała konkretne rozwiązania, w tym wysokość odszkodowania,
sposób jego obliczenia, ewentualne ograniczenia przyjęte z uwagi przede
wszystkim na możliwości finansowe Skarbu Państwa, a więc społeczeństwa, z
którego środków ma zostać wypłacona rekompensata. Zaś głównym i zasadniczym
celem w.w. ustawy jest, jak sam tytuł ustawy oraz jej artykuły wskazują,
zachowanie narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.
Zgodnie z art. 2 ustawy, zasoby naturalne wymienione w art. 1 stanowiące
własność Skarbu Państwa nie podlegają przekształceniom własnościowym, z
zastrzeżeniem przepisów zawartych w ustawach szczególnych. Dotyczy to również
wymienionych w ustawie zasobów naturalnych, które zostały wcześniej przejęte
5
na własność Skarbu Państwa z pokrzywdzeniem ich właścicieli. Ustawa ta, a także
przepis art. 7 podkreśla, że nie jest możliwy zwrot tych zasobów w naturze, z
uwagi na ich strategiczne znaczenie. Z tego przepisu nie wynika też delegacja
ustawowa do wydania rozporządzenia na podstawie tego przepisu. Brak jest
bowiem określenia wprost takiego upoważnienia ustawowego, brak jest adresata
ewentualnej delegacji oraz inny jest sens i znaczenie tego przepisu. W art. 7
ustawy zasygnalizowano potrzebę uregulowania kwestii rekompensat, ale
pozostawiono tę kwestię do dalszego rozstrzygnięcia przez ustawodawcę. Przepis
art. 7 ustawy ma bardzo ogólny charakter. Nie precyzuje sposobu wyliczenia
rekompensaty, jej wysokości, ewentualnych ograniczeń czy wymagań jakie muszą
spełnić osoby uprawnione, aby uzyskać rekompensatę.
Sąd Okręgowy wskazał, że w tym zakresie nie może zastępować ustawodawcy i
wkraczać w ten sposób w kompetencje ustawodawcze.
Sąd ten zaznaczył, że jest duża grupa podmiotów poszkodowanych w różny
sposób przez wydawane w czasie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej akty prawne,
także w zakresie odebrania majątku bez słusznego lub żadnego odszkodowania. Co
do pewnych grup ustawodawca zdecydował o zasadach i trybie przyznania
odszkodowania, co do innych grup, jak na razie, brak jest takich uregulowań. Jako
przykład takiego uregulowania Sąd I instancji podał ustawę z dnia z dnia 8 lipca
2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości
poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418 ze
zm.), zgodnie z którą za tak zwane pozostawione mienie zabużańskie osobom
poszkodowanym została przyznana rekompensata w wysokości 20 % wartości
pozostawionych nieruchomości (art. 13 ust. 2 ustawy). Natomiast brak
jakichkolwiek uregulowań w sprawie rekompensaty co do poszkodowanych
dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r.
o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. Nr 4, poz. 17 ze zm.) czy z dnia 12
grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U.
Nr 15, poz. 82).
6
W ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. ustawodawca przesądził jedynie kwestię, że nie
nastąpi zwrot w naturze, między innymi utraconych lasów czy też nieruchomości,
na których obecnie znajdują się lasy. Natomiast kwestia rekompensat, zasad ich
przyznawania, warunków i wysokości pozostaje do uregulowania przez
ustawodawcę.
W ocenie Sądu Okręgowego, z art. 7 ustawy nie sposób wywieźć bezpośredniego
roszczenia o zapłatę rekompensaty. Nie wiadomo, w jakiej ewentualnie wysokości
i na jakich warunkach zostanie ustalona owa rekompensata, zaś w tym zakresie sąd
nie może zastępować ustawodawcy i kreować norm prawnych, gdyż stanowi to
wyłączną kompetencję ustawodawcy, nie sądu.
Powyższe stanowisko doprowadziło do oddalenia powództwa jako niezasadnego.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 102
k.p.c. mając na uwadze trudną sytuację rodzinną i majątkową powódki, będącą
także podstawą do zwolnienia od kosztów sądowych w zakresie opłaty sądowej od
pozwu (postanowienie z dnia 6 sierpnia 2009 r. - k. 64), jak również względy
słusznościowe oraz charakter roszczenia, z jakim w niniejszej sprawie powódka
wystąpiła.
Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w części, tj.
w zakresie punktu I i II wyroku.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:
- naruszenie art. 7 ustawy z dnia 6 lipca 2001 roku o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju w związku z art. 361 § 1 i § 2
oraz art. 363 § 1 i § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie jako samodzielnej
podstawy roszczenia o odszkodowanie z tytułu utraty własności zasobów
wymienionych w art. 1 ustawy z dnia 6 lipca 2001 roku o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju,
- naruszenie art. 417 k.c. w związku z art. 77 i 8 Konstytucji RP poprzez ich
niezastosowanie pomimo zaniechania legislacyjnego ustawodawcy, który do
chwili obecnej nie wydał rozporządzenia wykonawczego do ustawy z dnia 6 lipca
7
2001 roku o lasach,
- naruszenie przepisów dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 roku o
przeprowadzeniu reformy rolnej, w szczególności art. 1 ust. 2, art. 2 ust. 1,
poprzez nieuwzględnienie bezprawności przejęcia przedmiotu niniejszego
postępowania na własność Skarbu Państwa na podstawie przepisów w/w dekretu i
wynikłej stąd szkody,
- naruszenie art. 2 w związku z art. 9 i art. 21 Konstytucji RP oraz art. 1 Protokołu
nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,
poprzez odmowę zasądzenia odszkodowania za własność lasów odjętą
poprzednikom prawnym powódki z naruszeniem prawa, wbrew zasadom i
standardom wynikającym z Konstytucji RP oraz Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności,
- naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 i 227 k.p.c. poprzez
bezpodstawne oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
pomimo, iż orzeczenie o żądaniu powódki wymagało zasięgnięcia wiadomości
specjalnych, niezbędnych do ustalenia przedmiotu postępowania oraz wysokości
szkody,
- naruszenie art.
217 § 2 k.p.c. w związku z art.
299 k.p.c. poprzez
zaniechanie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania strony mimo, iż powódka
wnioskowała już w pozwie o przesłuchanie jej w charakterze strony na
okoliczność ustalenia stosunków własnościowych oraz okoliczności powstania i
wysokości szkody,
- naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. poprzez bezpodstawne oddalenie wniosku o
przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do opinii biegłego
sądowego przy Sądzie Okręgowym w K. inż. L. P. na okoliczność ustalenia
stosunków własnościowych oraz zidentyfikowania przejętej nieruchomości, za
którą powódka domaga się odszkodowania.
A wyniku powyższego, naruszenie art. 316 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty
sprawy oraz wyrokowanie w chwili, gdy sprawa nie była dojrzała do
rozstrzygnięcia.
8
Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części tj. w
zakresie punktu I i II oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji, a także zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów
procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.
Ustalenia faktyczne poczynione w oparciu o zebrany w sprawie materiał
dowodowy są prawidłowe.
Skarżąca zarzuca nieprzeprowadzenie przez Sąd Okręgowy zawnioskowanych
przez powódkę dowodów z dokumentów załączonych do opinii biegłego p. L. P.
oraz dowodu z przesłuchania powódki w charakterze strony na okoliczność
ustalenia stosunków własnościowych dotyczących przedmiotowej nieruchomości
oraz na okoliczność powstania i wysokości szkody.
Ma rację Sąd I instancji, że zaoferowane przez powódkę dowody są
niewystarczające do wykazania uprawnień właścicielskich poprzednika prawnego
powódki.
Dowodem własności nieruchomości w sensie materialnoprawnym jest dokument
zawierający treść czynności prawnej, której skutkiem jest w myśl przepisów
kodeksu cywilnego nabycie własności przez określoną osobę.
Powódka winna zatem wykazać swą legitymację czynną poprzez złożenie
dowodów spełniających powyżej określone warunki.
Tymczasem powódka przedstawiła jedynie kserokopie dokumentów dotyczących
nabycia własności dóbr ziemskich […], które strona pozwana zakwestionowała
jako wystarczający dowód uprawnień właścicielskich ojca powódki.
Potwierdzenie takich uprawnień nie stanowi również dopuszczony przez Sąd
Apelacyjny dowód w postaci dokumentu urzędowego – decyzji Urzędu
Wojewódzkiego w Ł. Dział Rolnictwa i Reform Rolnych z […].06.1947r. o
przekazaniu zaopatrzenia na podstawie art. 17 dekretu PKWN z 06.09.1944r. o
przeprowadzeniu reformy rolnej (k 179).
9
Z decyzji tej wynika jedynie fakt przyznania powódce zaopatrzenia miesięcznego
w wysokości uposażenia urzędnika państwowego VI grupy w sumie łącznej 300 zł
miesięcznie. Wypada nadto zaznaczyć, że zawarty w decyzji ogólny opis
nieruchomości „[…]” nie pozwala na identyfikację nieruchomości wskazanej
przez powódkę.
Oczywistym jest, że dowód z przesłuchania powódki w charakterze strony na
okoliczność uprawnień właścicielskich, (zgłoszony już w pozwie, a nie jak
wskazał Sąd I instancji, po zamknięciu rozprawy), nie mógłby zastąpić dowodu z
dokumentu zawierającego treść czynności prawnej, z której wynika prawo
własności nieruchomości.
W tym stanie rzeczy, słusznie stwierdził Sąd Okręgowy, że już z uwagi na brak
legitymacji czynnej powódki w niniejszej sprawie powództwo winno podlegać
oddaleniu.
Stąd też zasadne było oddalenie przez Sąd I instancji wniosku dowodowego o
dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na pozostającą bez znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy okoliczność powstania i wysokości szkody (vide wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 14.12.2000r. I PKN 145/00 publ. OSNP 2002/16/375).
W świetle powyższego, zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art.
217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz z art. 299 k.p.c. jest nietrafny.
Powódka jako samodzielną podstawę dochodzenia zgłoszonych roszczeń
odszkodowawczych za przejęcie przez Państwo własności zasobów określonych w
ustawie z dnia 06.07.2001r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych
zasobów naturalnych kraju, wskazała art. 7 w.w. ustawy, w którym ustawodawca
przewidział obowiązek uchwalenia przepisów wykonawczych regulujących zasady
wypłacania rekompensat. Brak zaniechania tych przepisów nosi znamiona
zaniechania legislacyjnego.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, treść art. 7 ustawy z dnia 06.07.2001r. nie pozwala
na przyjęcie stanowiska skarżącej, iż przepis ten stanowi samoistną podstawę do
żądania odszkodowania za utratę własności lasów.
10
Trafnie stwierdził Sąd Okręgowy, iż przepis art. 7 w.w. ustawy z uwagi na swą
ogólną treść jest przepisem blankietowym, a więc deklaracją, wskazaniem
zawierającym jedynie stanowisko ustawodawcy o potrzebie zaspokojenia roszczeń
byłych właścicieli lub ich spadkobierców z tytułu utraty zasobów wymienionych w
art. 1 w formie rekompensaty wypłaconej ze środków budżetu państwa. Nie
zawiera uregulowania o sposobie wyliczenia rekompensaty, jej wysokości, trybu
postępowania w sprawie o wypłatę rekompensaty.
Przepis art. 7 ustawy stanowi, że rekompensaty zostaną zaspokojone ze środków
budżetowych na podstawie odrębnych przepisów. Ma rację zatem Sąd I instancji,
że ustawodawca pozostawił tę kwestię do dalszego rozstrzygnięcia przez
ustawodawcę. Przy czym ze względu na wysoki stopień ogólności zapisu w art. 7,
o czym była już mowa, uregulowania w przepisach wykonawczych do ustawy nie
sprowadzą się, jak twierdzi skarżąca, wyłącznie do kwestii organizacyjnych i
technicznych. Nie wiadomo bowiem, jaki jest zakres przedmiotowy i podmiotowy
art. 7, czy dotyczy także osób pozbawionych prawa własności lasu w oparciu o
przepisy dekretu PKWN z dnia 06.09.1944r. o przejęciu niektórych lasów na
własność Skarbu Państwa. Nie zostało też określone, jaki podmiot jest obowiązany
do wypłaty rekompensat.
Należy zgodzić się z argumentem strony pozwanej, że o zamierzeniu ustawodawcy
przyjęcia blankietowego charakteru przepisu art. 7 i tym samym, że nie stanowi
on samoistnego źródła uprawnień dla kręgu osób wymienionego w tym przepisie,
świadczy zajęte przez Rząd RP stanowisko wobec obywatelskiego projektu
przedmiotowej ustawy, w którym stwierdzono, iż „art. 7 w obecnym kształcie nie
stanowi normy prawnej możliwej do stosowania wprost” oraz „nie daje on
możliwości zrealizowania idei zawartej w tym przepisie bez określenia zasad i
trybów postępowania dla np. ustalenia osób uprawnionych do rekompensaty,
określenia organu orzekającego i drogi odwoławczej, podmiotu zobowiązanego do
wypłaty rekompensaty, form i źródeł pokrycia powstałych z tego tytułu
zobowiązań finansowych”.
11
Powódka w oparciu o przepis art. 7 ustawy z dnia 06.07.2001r. domaga się za
utratę przez jej poprzednika prawnego lasów opisanych w pozwie zasądzenia
odszkodowania a nie rekompensaty, o której mowa w tym przepisie.
Trzeba zauważyć, że pojęcia te nie są tożsame. Pojęcie rekompensaty nie
występuje w prawie cywilnym, regulującym instytucję odszkodowania. Wobec
tego
użyte
w
w.w.
ustawie
sformułowanie
„rekompensata”
nie
jest
odszkodowaniem, jakiego można dochodzić na podstawie przepisów kodeksu
cywilnego tytułem naprawienia doznanej szkody (vide wyrok WSA w Warszawie
z dnia 22.04.2009r. IV SA/Wa 177/09 publ. Lex nr 550523). Chybione jest więc
stanowisko powódki, że na podstawie art. 7 ustawy o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju służy jej roszczenie o
odszkodowanie za utratę lasów majątku „[…]” w Puszczy […] w wysokości
stanowiącej równowartość utraconego mienia, i do ustalenia wysokości
odszkodowania mają zastosowanie reguły wynikające z art. 361 i art. 363 k.c.
Wymaga również podkreślenia, że nie wiadomo, czy ostatecznie ustalone zasady
przyznawania rekompensaty prowadziłyby do przyjęcia, że jej wysokość stanowi
równowartość utraconej nieruchomości, czy też byłaby to tylko jakaś część
wartości utraconego mienia. Trafnie wskazał Sąd Okręgowy, że sąd nie może
zastępować ustawodawcy w zakresie ustalenia tych zasad i wkraczać w ten sposób
w jego kompetencje.
W świetle powyższego, Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że podniesiony w
apelacji zarzut naruszenia art. 7 ustawy z dnia 06.07.2001r. o zachowaniu
narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju w zw. z art. 361
§ 1 i 2 oraz art. 363 § 1 i 2 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie doszło także do naruszenia zaskarżonym
wyrokiem przepisu art. 417 k.c. w zw. z art. 77 i art. 8 Konstytucji RP poprzez ich
niezastosowanie, pomimo, jak twierdzi skarżąca, zaniechania legislacyjnego
ustawodawcy z uwagi na niewydanie do tej pory rozporządzenia wykonawczego
do ustawy z dnia 06.07.2001r.
12
Sąd Apelacyjny nie przychyla się do stanowiska powódki o zaistnieniu w
niniejszym przypadku zaniechania legislacyjnego. Aby można było mówić o
wystąpieniu takiego zaniechania, konieczne jest istnienie konkretnie określonego
obowiązku prawodawczego. Obowiązek ten winien wynikać z przepisu prawa
jednoznacznie.
Stanowisko Sądu Okręgowego, iż z art. 7 ustawy z dnia 06.07.2001r. nie wynika
delegacja ustawowa do wydania na podstawie tego przepisu rozporządzenia
wykonawczego, zasługuje na aprobatę. Jak słusznie wskazał Sąd I instancji, brak
jest bowiem określenia wprost takiego upoważnienia ustawowego, brak jest
adresata ewentualnej delegacji, a celem tego przepisu jest tylko zasygnalizowanie
potrzeby uregulowania kwestii rekompensat. Nawet przy uznaniu, że art. 7 ustawy
zawiera delegację ustawową, przy takiej treści art. 7 nie byłoby możliwe
sprecyzowanie zakresu obowiązku legislacyjnego i podmiotu zobowiązanego do
jego wykonania, a w konsekwencji ustalenia czy do zaniechania legislacyjnego w
ogóle doszło.
Powódka domagając się odszkodowania za bezprawie legislacyjne w oparciu o art.
417 k.c. w zw. z art. 77 Konstytucji RP zgodnie z regułą dowodową określoną w
art. 6 k.c. powinna wykazać zaistnienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności
odszkodowawczej, w tym, także poniesienie szkody w dochodzonej wysokości na
skutek zaniechania legislacyjnego. Czyli, w myśl stanowiska powódki, gdyby
zostało wydane rozporządzenie wykonawcze, to otrzymałaby rekompensatę w
kwocie stanowiącej równowartość utraconej nieruchomości leśnej. Tymczasem,
jak już zostało wspomniane, nie ma żadnych podstaw do przyjęcia założenia, że
ustawodawca ustaliłby rekompensatę w wysokości pokrywającej pełną wartość
utraconego mienia i byłaby ona wypłacona w całości jednorazowo, bez rozłożenia
jej np. na raty płatne na przestrzeni szeregu lat. Nie wiadomo również jak zostałby
zakreślony krąg podmiotowy uprawnionych do otrzymania rekompensaty.
Tak więc nie jest możliwe ustalenie wysokości szkody (kwoty rekompensaty jaką
uzyskałaby powódka), w celu jej ustalenia sąd musiałby wkroczyć w kompetencje
ustawodawcy, co jest niedopuszczalne.
13
Strona powodowa nie wykazała zatem przesłanek odpowiedzialności deliktowej
pozwanego Skarbu Państwa w oparciu o art. 417 k.c. w zw. z art. 77 ust. 1
Konstytucji RP za szkodę wynikłą z zaniechania legislacyjnego, co czyni żądanie
odszkodowania niezasadnym i winno prowadzić do oddalenia powództwa.
Powódka przyjmuje, że przejęcie lasów należących do jej ojca nastąpiło bez
podstawy
prawnej.
Działaniem
sprzecznym
z
prawem
było
przejęcie
nieruchomości, która nie była nieruchomością ziemską odpowiadającą celom
wskazanym w art. 1 ust. 2 dekretu. Obszary leśne nie spełniały przesłanek pojęcia
„nieruchomość ziemska” i nie nadawały się na spełnienie żadnego z celów
reformy, a tym samym nie podlegały przejęciu na rzecz Skarbu Państwa na
podstawie dekretu o reformie rolnej. Zdaniem skarżącej, dekret o przeprowadzeniu
reformy rolnej jako ustanowiony przez niesuwerennego w 1944r. prawodawcę i
godzący w podstawowe prawa i wolności obywatelskie, pozbawiony jest mocy
prawnej. Na skutek bezprawnego przejęcia przez Skarb Państwa nieruchomości
leśnej powstała szkoda, która winna być naprawiona w myśl art. 21 i art. 77
Konstytucji RP za słusznym odszkodowaniem. Prawo do odszkodowania znajduje
potwierdzenie również w art. 1 Protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji o
Ochronie Człowieka i Podstawowych Wolności.
Skarżąca uważa, że art. 7 ustawy z dnia 06.07.2001r. prawo to potwierdza wprost
w odniesieniu do zasobów naturalnych wymienionych w art. 1 ustawy.
Odnosząc się do stanowiska powódki, w pierwszym rzędzie konieczne jest
stwierdzenie, że sądy powszechne nie są uprawnione do samodzielnego badania
zgodności przepisów prawa z Konstytucją; uprawnienia w tym zakresie
przysługują wyłącznie Trybunałowi Konstytucyjnemu specjalnie powołanemu do
spełniania tej funkcji (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.03.2004r. IV CK
188/03 publ. Lex nr 182072). Akt prawny – dekret z dnia 06.09.1944r. o
przeprowadzeniu reformy rolnej pozostaje w obrocie prawnym. Na mocy zatem
art. 2 ust. 1 dekretu przejście nieruchomości ziemskich w rozumieniu przepisów
dekretu, na własność Skarbu Państwa nastąpiło z mocy samego prawa.
14
W tym stanie rzeczy, chybione jest oparcie roszczenia odszkodowawczego na
założeniu, że przejęcie nieruchomości leśnej było bezprawne, bo dokonane na
podstawie pozbawionego mocy prawnej aktu prawnego.
Powołany przez powódkę przepis art. 7 ustawy o zachowaniu narodowego
charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, zawierający jedynie
deklarację, wskazanie potrzeby uregulowania kwestii rekompensaty utraconego
mienia, nie daje podstaw do żądania odszkodowania za utraconą nieruchomość
leśną przejętą na podstawie dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej. Jak już
zostało wskazane, nie wynika z tego uregulowania, czy w jego kręgu
podmiotowym mieszczą się także dawni właściciele (bądź ich następcy prawni),
którzy utracili nieruchomość w wyniku przejęcia jej przez Skarb Państwa
niezgodnie z w.w. dekretem, a przede wszystkim przepis ten nie stanowi
samoistnego źródła roszczenia o zapłatę rekompensaty, a tym bardziej
odszkodowania, które nie jest tożsame z pojęciem rekompensaty.
Na marginesie warto podnieść, że jeżeli, jak twierdzi powódka, przejęcie
nieruchomości przez Skarb Państwa z mocy przepisów dekretu o przeprowadzeniu
reformy rolnej istotnie nastąpiło z naruszeniem jego przepisów, z uwagi na fakt, że
nieruchomość nie podlegała przejęciu, bowiem nie spełniała kryteriów
„nieruchomości ziemskiej”, to oznacza, że skuteczne przejęcie nieruchomości z
mocy prawa nie nastąpiło. W takiej sytuacji należałoby zastanowić się, czy w
ogóle nastąpiła szkoda w postaci utraty prawa własności nieruchomości. Trzeba
zauważyć, że właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne. Szkodę w takim
przypadku mogłyby ewentualnie stanowić pożytki z nieruchomości, których
właściciel nie uzyskał ze względu na niemożność korzystania z nieruchomości.
Wymaga podkreślenia, że nieruchomość przedmiotowa nie stanowiłaby wówczas
lasów państwowych, o których mowa w art. 1 pkt 3 ustawy o zachowaniu
narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju, a tym samym
oczywistym jest, że nie miałby zastosowania do powódki art. 7 w.w. ustawy.
Wobec powyższego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nietrafny jest zarzut naruszenia
zaskarżonym wyrokiem przepisów art. 1 ust. 2 i art. 2 ust. 1 dekretu PKWN z dnia
15
06.09.1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej poprzez nieuwzględnienie
bezprawności przejęcia przedmiotowej nieruchomości leśnej na własność Skarbu
Państwa na podstawie w.w. dekretu i wynikłej stąd szkody.
Z tych wszystkich względów, Sąd Apelacyjny uznając zarzuty apelacji za
bezzasadne, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, o kosztach postępowania
apelacyjnego orzekł na podstawie art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.
przyjmując za uzasadnione w niniejszej sprawie zastosowanie art. 102 k.p.c. z
przyczyn, dla których powódka nie została obciążona kosztami zastępstwa
procesowego za I instancję.