sprawie projektu przepisów zarządu Europolu dotyczących

EUROPOL JOINT SUPERVISORY BODY
Opinia Wspólnego Organu Nadzorczego Europolu
(Opinia 09/32)
w sprawie projektu przepisów zarządu Europolu dotyczących uzyskiwania informacji ze
źródeł ogólnodostępnych oraz od osób i stron prywatnych
WSPÓLNY ORGAN NADZORCZY,
A.
Uwagi wstępne
Decyzja Rady ustanawiająca Europejski Urząd Policji (Europol) (dalej zwana „decyzją Rady”),
zastępująca konwencję o Europolu, wchodzi w życie dnia 1 stycznia 2010 r. 1 .
Zgodnie z art. 26 ust. 2 decyzji Rady zarząd przyjmuje przepisy dotyczące treści i procedury
zawierania protokołów ustaleń, o których mowa w art. 25 ust. 3 lit. c) ppkt (ii). Dotyczy to
protokołów ustaleń zawieranych ze stronami prywatnymi ustanowionymi na mocy przepisów
państwa trzeciego, z którym Europol nie zawarł porozumienia o współpracy.
Zgodnie z art. 59 ust. 1 decyzji Rady WON jest również zobowiązany uczestniczyć w
przygotowaniu aktów prawnych niezbędnych do przygotowania stosowania decyzji Rady. WON
otrzymał od zarządu projekt przepisów (dok. nr 3550-85r4) z wnioskiem o wydanie opinii dnia 18
maja 2009 r.
1
Dz.U. L 121 z 15.05.2009.
1
B.
Uwagi ogólne
Preambuła projektu przepisów odnosi się do art. 26 ust. 2 decyzji Rady. Artykuł ten mówi o
przyjmowanych przez zarząd przepisach regulujących treść i procedurę zawierania protokołów
ustaleń. W tytule przepisów mowa jest jednak o uzyskiwaniu informacji ze źródeł
ogólnodostępnych oraz od osób i stron prywatnych. Te zagadnienia reguluje art. 25 decyzji Rady i
większość z nich nie podlega przepisom, które mają być sporządzone i przyjęte przez zarząd
zgodnie z art. 26 ust. 2.
To samo ma zastosowanie do rozdziałów I–V i rozdziału VII. Treść tych rozdziałów stanowi na
zasadzie wyłączności przedmiot decyzji Rady, która nie nakłada na zarząd obowiązku opracowania
dalszych przepisów. Decyzja o ewentualnym ustanowieniu wewnętrznych przepisów Europolu
wyznaczających procedury dotyczące uzyskiwania informacji należy oczywiście do zarządu. Z
uwagi jednak na to, że aktualny tekst stanowi niemalże kopię tekstu decyzji Rady, WON zaleca
ponowne rozważenie sposobu ustanowienia takich przepisów. Ponieważ preambuła projektu
przepisów odnosi się do art. 25, art. 26 ust. 2 i art. 25 ust. 3 lit. c) ppkt (ii) decyzji Rady, które to
artykuły regulują dwa pokrewne zagadnienia, projekt przepisów powinien jasno określać zarówno
1) uzyskiwanie i przetwarzanie informacji ze źródeł ogólnodostępnych oraz od osób i stron
prywatnych, jak i 2) treść i procedurę zawierania protokołów ustaleń. Ponieważ WON nie ma
jasności, czy zarząd zamierza przyjąć dalsze przepisy regulujące uzyskiwanie i przetwarzanie takich
danych, uwagi zawarte w niniejszej opinii będą dotyczyć obu przedmiotów projektu przepisów.
C.
Uwagi szczegółowe
Artykuł 1
Artykuł 1 projektu przepisów zawiera określone definicje prawne i zasady ich rozumienia,
interpretowania i stosowania w praktyce. W artykule 25 ustęp 4 decyzji Rady oraz w projekcie
przepisów zastosowano pewne opisy, które mogą prowadzić do rozbieżnych interpretacji. WON
odnosi się tutaj do terminów „dane handlowe” i „podmioty dostarczające dane handlowe”. W celu
zapewnienia jednolitej interpretacji i jednolitego stosowania określonych definicji użytych w
projekcie przepisów WON zaleca uwzględnienie w projekcie definicji „podmiotów dostarczających
dane handlowe” i „danych handlowych”.
2
Artykuł 3
W artykule 3 powtórzono przepisy art. 25 ust. 4 decyzji Rady. WON zwraca uwagę na to, że ani w
art. 25 ust. 4 decyzji Rady, ani w projekcie przepisów nie określono, do jakich celów Europol może
przetwarzać dane pobrane bezpośrednio ze źródeł ogólnodostępnych. Należy również zauważyć, że
uzyskanie takich informacji powiązano wyraźnie z obowiązkiem powiadamiania określonym w art.
17 decyzji w sprawie Europolu. Chociaż Europol nie może przetwarzać danych, jeżeli nie jest to
niezbędne do wykonywania zadań określonych w art. 5 decyzji w sprawie Europolu, wyraźne
powiązanie pomiędzy uzyskaniem informacji a obowiązkiem powiadamiania wskazuje na to, że
Europol za swoje zadanie uznaje również zbieranie informacji do celów przekazywania państwom
członkowskim. W takim przypadku przepisy wykonawcze powinny zawierać niezbędne
uregulowania dotyczące wykonywania takiego zadania oraz warunki i cele, w jakich Europol może
przetwarzać takie dane. Zwykłe powtórzenie przepisów decyzji Rady dotyczących danej formy
przetwarzania danych osobowych nie może być uznane za wystarczające i wymagane są
dokładniejsze uregulowania w tym zakresie.
Artykuł 8
W artykule 8 ustęp 1 powtórzono dwa warunki, które muszą być spełnione, aby Europol mógł
uzyskać dane od strony prywatnej: dana strona prywatna musi być wymieniona w wykazie (art. 25
ust. 3 lit. c) ppkt (i)) oraz między Europolem a daną stroną prywatną musi być zawarty protokół
ustaleń (art. 25 ust. 3 lit. c) ppkt (ii)).
Jednakże w art. 8 ust. 1 ppkt (ii) drugi z powyższych warunków ma następujące brzmienie: „Jeżeli
Europol i dana strona prywatna zawarły protokół ustaleń w sprawie przekazywania informacji, w
tym danych osobowych”. Sformułowanie to różni się nieco od warunków określonych w decyzji
Rady, ponieważ zawiera warunek „jeżeli”. Może to prowadzić do błędnego rozumienia przepisów,
jako że na podstawie decyzji Rady wymagane jest spełnienie obu warunków, natomiast omawiane
przepisy mogą być interpretowane jako wprowadzające warunki alternatywne. Dlatego zaleca się
usunięcie słowa „jeżeli” w art. 8 ust. 1 ppkt (ii). Kolejna uwaga dotyczy warunku, o którym mowa
w ust. 3 ppkt (iv), stanowiącego, że wprowadzane dane muszą mieć związek z danymi już
wprowadzonymi do systemów Europolu. Ponieważ warunek ten stosuje się do wszystkich
systemów, o których mowa w ust. 3 ppkt (i)–(iii), powinien on się znaleźć w pierwszym zdaniu
ust. 3.
3
WON zwraca uwagę, że obowiązek informowania państwa członkowskiego, jeżeli przekazywane
dane mają wpływ na jego interesy (art. 25 ust. 3 tiret ostatnie decyzji Rady), jest zasadniczo
zbliżony do obowiązku powiadamiania (art. 17 decyzji Rady), w związku z tym zaleca się dalsze
uzgodnienie tych procedur.
Artykuł 9
Artykuł 26 ustęp 2 nakłada na zarząd obowiązek przyjęcia przepisów regulujących treść i procedurę
zawierania protokołów ustaleń. Treść artykułu 9 można uznać za opis zawartości takiego protokołu
porozumienia. Chociaż decyzja Rady nie określa, co powinno być przedmiotem przepisów
przyjmowanych przez zarząd, konieczne jest wykorzystanie tych przepisów do ustalenia kryteriów
wymaganych do zawierania protokołów ustaleń i przekazywania danych. WON ubolewa nad tym,
że te istotne zagadnienia nie zostały odpowiednio uwzględnione i uregulowane w przedstawionym
tekście.
Pod tym względem WON zwraca uwagę, że zgodnie z art. 9 ust. 1 protokół ustaleń ma określać, że
strona prywatna może przekazywać do Europolu tylko dane osobowe zebrane i przekazane zgodnie
z przepisami prawnymi obowiązującymi w państwie, w którym ma siedzibę dana strona prywatna.
W tym kontekście w decyzji Rady pojawia się jednak słowo „potwierdzać” zamiast użytego w
projekcie przepisów „określać”. W świetle obowiązku opracowania przepisów dotyczących treści i
procedury zawierania protokołów ustaleń należy ocenić, czy konieczność potwierdzenia, że strona
prywatna gromadzi i przekazuje dane zgodnie z prawem, odnosi się jedynie od odebrania
zapewnienia od takiej strony prywatnej. W porównaniu z pozostałymi artykułami rozdziału IV
decyzji Rady dotyczącego stosunków z partnerami, art. 25 ust. 3 lit. c) pozostaje jedynym
przepisem niezawierającym jednoznacznej oceny poziomu ochrony danych partnera Europolu ani
oceny przeprowadzonej przez punkt centralny dotyczącej zgodności przekazywania danych do
Europolu z prawem krajowym. Wobec powyższego należy uznać, że warunek potwierdzenia
legalności gromadzenia i przekazywania danych oznacza więcej niż tylko określenie, że strona
prywatna musi spełniać ten warunek. Potwierdzenie należy w tym kontekście rozpatrywać jako
weryfikację zgodności z prawem, stanowiącą tym samym zabezpieczenie dla danej osoby.
W świetle powyższego projekt przepisów powinien określać, że Europol może zawierać protokoły
ustaleń tylko po sprawdzeniu, czy dana strona prywatna działa zgodnie z obowiązującym prawem.
WON zdaje sobie sprawę, że nie zawsze jest to możliwe, jednakże należy jednoznacznie określić,
że obecność uzasadnionych wątpliwości dotyczących legalności gromadzenia lub przekazywania
danych nie powinna pozostać bez znaczenia przy zawieraniu protokołów ustaleń.
4
Artykuł 9 ustęp 1 wprowadza również warunek, że gromadzenie i przekazywanie danych powinno
odbywać się zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi w państwie, w którym ma siedzibę
dana strona prywatna. Artykuł 25 ustęp 3 ppkt (ii) decyzji Rady mówi jedynie o zgodności z
prawem gromadzenia i przekazywania danych, nie odnosi się natomiast do obowiązujących
podstaw prawnych. W zależności od rodzaju strony prywatnej (np. czy jest to spółka
międzynarodowa czy krajowa) i danej rzeczywistości takie dane mogą być przetwarzane nie tylko
w państwie, w którym dana strona ma siedzibę, w związku z czym przepisy przyjęte przez zarząd
nie powinny ograniczać obowiązujących przepisów prawnych tylko do tych obowiązujących w
państwie siedziby strony prywatnej. W tym miejscu można odwołać się do art. 4 ust. 1 lit. c)
dyrektywy 95/46/WE w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych
osobowych i swobodnego przepływu tych danych 2 . Zgodnie z ww. artykułem przepisy prawa
krajowego państwa należącego do Unii Europejskiej stosuje się, gdy administrator danych nie
prowadzi działalności gospodarczej na terytorium Wspólnoty, ale do celów przetwarzania danych
osobowych wykorzystuje środki znajdujące się na terytorium wymienionego państwa
członkowskiego. W związku z powyższym WON zaleca usunięcie odniesienia do prawa
obowiązującego w państwie, w którym ma siedzibę strona prywatna.
WON zaleca również sprawdzenie, czy istnieją inne warunki, które powinny być spełnione i
określone w protokole ustaleń. Z uwagi na zakres art. 25 decyzji Rady dotyczącego otrzymywania
informacji należy jednoznacznie określić, że protokół ustaleń pomiędzy Europolem a stroną
prywatną nie może prowadzić do przekazywania danych stronie prywatnej przez Europol, z
wyjątkiem sytuacji opisanej w art. 9 ust. 3 projektu przepisów.
Artykuł 12
Chociaż WON zasugerował już ponowne rozważenie, czy przedmiotowy rozdział wnosi jakąś
wartość dodaną w stosunku do projektu przepisów, o których mowa w art. 26 ust. 2 decyzji Rady,
warto zwrócić uwagę na pewną kwestię, która może prowadzić w przyszłości do nieporozumień.
Brzmienie pierwszego zdania art. 12 ust. 2 („Europol może otrzymywać bezpośrednio…”) sugeruje
wprowadzenie kompetencji Europolu do bezpośredniego uzyskiwania informacji od osób
prywatnych zamieszkałych w państwach trzecich, z którymi Europol nie ma porozumienia o
współpracy. W razie uzyskania takich informacji zdanie drugie ust. 2 ogranicza przekazywanie
takich informacji.
2
Dz.U. L 281 z 23.11.1995.
5
WON podkreśla, że taka kompetencja nie istnieje. Zdanie drugie art. 25 ust. 5 decyzji Rady,
stanowiące podstawę powyższego przepisu, opisuje jedynie, co Europol może zrobić, jeżeli uzyska
tego rodzaju informacje. Przewiduje sytuacje, w których osoby prywatne z własnej inicjatywy
przesyłają dane do Europolu. Jeżeli zarząd postanowi zachować ten artykuł w przepisach, WON
zaleca dostosowanie zdania pierwszego art. 12 ust. 2 do tekstu zdania drugiego art. 25 ust. 5 decyzji
Rady.
Kolejne zagadnienie wymagające uwagi to odpowiedzialność za przetwarzane dane. Artykuł 12
ustęp 4 projektu przepisów odnosi się jedynie do odpowiedzialności państw członkowskich zgodnie
z art. 29 ust. 1 lit. a) decyzji Rady. Nie ma jednak powodu, aby ograniczać art. 12 ust. 4 tylko do
sytuacji, w których Europol otrzymuje informacje od państwa członkowskiego. Logiczne byłoby
uwzględnić również odniesienie do odpowiedzialności Europolu określonej w akapicie drugim art.
25 ust. 6 decyzji Rady. W tym miejscu WON zwraca również uwagę, że nie uwzględniono także
przetwarzania danych, o którym mowa w art. 25 ust. 5 decyzji Rady. Ponieważ przepisy
wykonawcze nie mogą odbiegać od podziału odpowiedzialności określonego w art. 29 decyzji
Rady, powinny odnosić się do wszystkich odpowiednich uregulowań.
WON wzywa zarząd do zmiany przedstawionego projektu przepisów zgodnie z sugestiami i
uwagami przedstawionymi w niniejszej opinii. WON zapewnia również, że jest gotowy do
konstruktywnego uczestnictwa w związanej z tym dyskusji.
Sporządzono w Brukseli
dnia 12 października 2009 r.
David Smith
Przewodniczący
6