Konspekt zajęć prof. E. Firlit "Metodologia badań społecznych"

Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW
prof. SGH dr hab. Elżbieta Firlit
Katedra Socjologii
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Sylabus wykładu Metodologia badań społecznych
dla Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich –
Uniwersytet Warszawski ; semestr letni, rok ak.2009 / 2010
LICZBA GODZIN : 10
FORMA ZAJĘĆ: Wykład z zastosowaniem środków wizualnych w postaci
prezentacji multimedialnych, folii, oraz innych pomocy dydaktycznych
FORMA ZALICZENIA:
CEL : Zapoznanie słuchaczy z podstawowymi założeniami – poznawczymi,
metodologicznymi i etycznymi – badań społecznych; z rodzajami źródeł
informacji wykorzystywanymi w tych badaniach; pojęciami: metoda naukowa,
m. badawcza, technika, narzędzie; dokonanie przeglądu podstawowych metod
we współczesnych badaniach społecznych, omówienie procesu badawczego.
Szczegółowo omówione będą trzy typy badań: 1. Badania sondażowe wraz ze
stosowanymi w tym typie badań metodami i narzędziami badawczymi; 2.
Badania terenowe i stosowane w nich metody; 3. Badania niereaktywne i
stosowane w nich metody.
EFEKTY
KSZTAŁCENIA:
Zakres
przedmiotu
Metodologia
badań
społecznych (MBS) pozwala słuchaczowi nabyć umiejętności i kompetencje
w
zakresie
empirycznych,
urzędowych
podstawowych
procedur
wykorzystania
dotyczących
źródeł
szeroko
projektowania
informacji,
rozumianego
i
realizacji
analizowania
życia
badań
danych
społecznego,
zastosowania adekwatnych metod i narzędzi badawczych do poszczególnych
problemów badawczych, przygotowania narzędzi badawczych, a także
umiejętności opracowania i analizy danych empirycznych oraz zasad
formułowania wniosków i ich interpretacji. Nabyta wiedza może być aplikowana
przez słuchaczy w przygotowaniu rozpraw doktorskich oraz użyteczna w ich
praktyce zawodowej.
1
Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW
TEMATYCZNA STRUKTURA WYKŁADU
1. Podstawowe założenia i cele badań społecznych (2 godz.)
1.1. Związek teorii i badań empirycznych. Podstawowe schematy wnioskowania w
nauce
1.2. Założenia poznawcze, metodologiczne i etyczne badań empirycznych.
Zagrożenia i ograniczenia wobec badań społecznych
1.3. Cele badań empirycznych, podstawowe jednostki analizy, czasowy wymiar
badań
1.4. Rodzaje źródeł informacji, zasady ich pozyskiwania, wymóg wiarygodności i
rzetelności
1.5. Podstawowe „elementy” warsztatu badawczego: metoda, technika, narzędzie
1.6. Główne typy badania zjawisk społecznych i stosowane w nich metody
2. Formułowanie problemów badawczych. Struktura procesu
badawczego (2godz)
2.1. Przesłanki formułowania problemów badawczych.
2.2. Etapy procesu badawczego: konceptualizacja, operacjonalizacja, realizacja
badań, opracowanie zebranego materiału, analiza danych, interpretacja
wyników, sporządzenie raportu.
2.3. Sekwencyjność i strukturalne powiązania poszczególnych etapów procesu
badawczego.
3. Badania sondażowe (2 godz.)
3.1. Geneza i rozwój badań sondażowych
3.2. Metodologia badań sondażowych
3.3. Metody zbierania danych w badaniach sondażowych
3.4. Zalety i ograniczenia badań sondażowych
3.5. Przyczyny dominacji paradygmatu badań sondażowych we współczesnych
badaniach społecznych i ekonomicznych
3.6. Przykłady międzynarodowych naukowych projektów badawczych dotyczących
kluczowych problemów politycznych, ekonomicznych i społecznych, stosujące
metodę sondażu ( European Values Study - EVS, International Social Survey
Programme – ISSP, World Values Survey – WVS, European Social Survey –
ESS)
4. Badania terenowe (2 godz.)
4.1. Specyfika badań terenowych i ich rodzaje
4.2. Typowe problemy badawcze, w których stosujemy badania terenowe
4.3. Problemy pracy badawczej w terenie
4.4. Procedura triangulacji
4.5. Źródła informacji i metody badawcze stosowane w badaniach terenowych i
4.6. Szczegółowe omówienie metody obserwacji (założenia, rodzaje, zasady
stosowania) oraz metody wywiadu ( założenia, rodzaje, zastosowanie)
2
Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW
5. Badania niereaktywne (2 godz.)
5.1. Pojęcie badań niereaktywnych.
5.2. Specyfika źródeł wykorzystywanych w badaniach niereaktywnych.
5.3. Metody stosowane w badaniach niereaktywnych: metoda analizy danych
urzędowych ( badania dokumentarne), metoda biograficzna, metoda analizy
treści, metoda porównawcza, metoda historyczna.
5.4. Szczegółowe omówienie wybranej metody badawczej
stosowanej w
badaniach niereaktywnych
5.5. Zastosowanie badań niereaktywnych
LITERATURA:
Podstawowa:
1. Stefan Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008
2. Earl Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2004
3. Antoni Sułek, Sondaż polski, wyd. IFiS PAN, Warszawa 2001, s.13-33, 144173, 274-281
4. Antoni Sułek, Ogród metodologii socjologicznej, wyd. Scholar 2002, s. 103-147
5. David Silverman, Prowadzenie badań jakościowych, PWN, Warszawa 2009
6. David Silverman, Interpretacja badań jakościowych, PWN, Warszawa 2009
Uzupełniająca:
1. Paweł.B.Sztabiński, Z.Sawiński, F.Sztabiński(red.), Fieldwork jest sztuką. Jak dobrać
respondenta, skłonić do udziału w wywiadzie, rzetelnie i sprawnie zrealizować badania ,
wyd. IFiS PAN, Warszawa 2005, s. 79-235, 299-326.
2. Thomas W.Mangione, Ankietowanie pocztowe w badaniach marketingowych i
socjologicznych, PWN, Warszawa 1999, s.13-20, 80-125.
3. Martyn Hammersley, Paul Atkinson, Metody badań terenowych, wyd. Zyski S-ka,
Poznań 2000, s.34-162
4. Krzysztof Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana,
PWN, Warszawa 2000, s.144-192.
5. Marie Jahoda, Paul F Lazarsfeld., Hans Zeisel, Bezrobotni Marienthalu, Oficyna
Naukowa, Warszawa, 2007
6. Dominika Maison, Zogniskowane wywiady grupowe, PWN, Warszawa 2001
7. Mirosław Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE 2004
8. Kazimierz Słomczyński, Europejski sondaż społeczny a inne międzynarodowe badania
surveyowe. Czego można nauczyć się z analiz porównawczych?, /w:/ „ASK –
Społeczeństwo, badania, metody”, 2004, nr 13, s.9-25
9. Elżbieta Firlit, Badania socjologiczne i rozwój społeczny, /w:/ Nauki ekonomicznospołeczne i rozwój, red.: K. Żukrowska, wyd. Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa
2008, s. 437-449.
10. Międzynarodowy Kodeks Postępowania przy Publikacji Wyników Sondaży Opinii
Publicznej, /w:/ Badania opinii publicznej. Poradnik ESOMAR, wyd. OBOP, Warszawa
1994.
11. Przydatne adresy stron internetowych z ogólnodostępnymi projektami badawczymi:
• European Values Study(EVS) http://www.europeanvaluesstudy.eu/
• Europejski Sondaż Społeczny (ESS) http://ess.nsd.uib.no
• Polski Generalny Sondaż Społeczny (PGSS) http//pgss.iss.uw.edu.pl
• cykliczny monitoring społeczny Diagnoza www.diagnoza.com
3