Botswana – kraj i Kościół

Botswana – kraj i Kościół
Botswana – Republic of Botswana – zajmuje rozległą półpustynną nieckę Kalahari o
powierzchni 600 372 km2. Na tym obszarze mieszka zaledwie 1,735,000 ludności, skupionej
głównie przy granicy z RPA i Zimbabwe. Wśród mieszkańców przeważają plemiona Bantu
należące do południowo-wschodniej grupy Beczuana (główne plemiona: Bamangwato
Bakwenowie, Baggatla, Bamalete). Jedynie plemiona osiadłe na północy (Wajeje, Basubia)
oraz nieliczne w głębi kraju należą do innej grupy etnicznej. Również nieliczni są
Europejczycy i Azjaci. Na niską średnią zaludnienia wpływają przede wszystkim warunki
naturalne kraju. Otoczona wyżynami kotlina Kalahari prawie w całości pozbawiona jest rzek
stałych. Jedynym wyjątkiem jest płynąca na południu graniczna rzeka Limpopo oraz na
północy rzeka Okawango, kończąca się rozlewiskami, tworzącymi rozległe bagna Okawango
i Makarikari. Klimat nie sprzyja rozwojowi rolnictwa, ograniczającego się do niewielkich
upraw kukurydzy, prosa i sorga, a wykorzystanie własnych rud miedzi, niklu i manganu oraz
złóż diamentów znajduje się w zaczątkowym stanie. Podstawą gospodarki jest hodowla bydła,
owiec, osłów i niewielkiej liczby trzody chlewnej, którą trudni się 60% ludności zawodowo
czynnej.
Historia
Kiedy pod koniec XVIII w. na tereny dzisiejszej Botswany dotarli pierwsi Biali, poszczególne
plemiona zamieszkiwały określone tereny. Ich ubóstwo, jak również nieurodzajność ziemi,
skutecznie zniechęcały Białych do osadnictwa. Jednak z czasem wypierani ze swych terenów
przez Anglików Burowie, przesuwali się coraz bardziej na północ. Do tego czasu okolice
Botswany zostały częściowo zbadane i spenetrowane przez protestanckich misjonarzy z
prężnego Londyńskiego Towarzystwa Misjonarskiego, którzy od 1813 r. podjęli tam pracę i
w dość krótkim czasie pozyskali sobie zaufanie miejscowych wodzów plemiennych. Zabiegi
dyplomatyczne jednego z misjonarzy protestanckich – Roberta Moffata, teścia słynnego
misjonarza, lekarza i odkrywcy Dawida Livingstone'a – wzbudziły zainteresowanie Wielkiej
Brytanii tymi terenami. Chroniąc je przed naporem Burów wzięła ona miejscowe plemiona
pod swoją ochronę, podobnie jak i plemiona zamieszkujące Lesotho oraz Suazi, tworząc
protektoraty Beczuana (Bechuanaland Protectorate).
Początki Kościoła katolickiego
Wskutek oporu misjonarzy protestanckich i nieprzychylnej postawy naczelników
plemiennych pierwsze próby osiedlenia się na tych terenach misjonarzy katolickich (jezuici,
misjonarze Ducha św., franciszkanie) nie powiodły się. W 1889 r. tereny te podzielono
administracyjnie pomiędzy trzy wikariaty apostolskie (część wschodnia – WA Kimberfey,
część południowo-zachodnia – WA Windhoek, część północna – WA Bulawayo) i wkrótce
potem podjęto kolejne próby misjonarskie. Ich inicjatorami byli Misjonarze Oblaci Maryi
Niepokalanej, pracujący na terenie dzisiejszego RPA i Namibii (wikariaty apostolskie
Kimberley i Windhoek). Pionierem tych wypraw był o. Fryderyk Porte OMI, który pracował
wśród plemienia Tswana na misji w Taung, skąd podejmował swoje słynne wyprawy w
okolice Gaborone. Podobne wyprawy organizował jego współbrat, o. Hilary Lenoir OMI,
przebywający na stałe w misji Mafeking. Niestety dwukrotnie podejmowane próby (1884 i
1885 r.) osiedlenia się na stałe nie przyniosły żadnych rezultatów. Podobnie niepowodzeniem
zakończyły się próby założenia misji na północy, w okolicach Okawango, gdzie kilku
misjonarzy oblatów z WA Windhoek oddało swoje życie. Trwałe okazały się dopiero
placówki założone przez oblatów w Njangana (1910 r.) oraz w Andarze (1913 r.) – obydwie
na północy rad Okawango — a także na południu kraju: w Khale, niedaleko Gaborone (1928
r.), w Lobatsi (1928r.) oraz w Ramotsa (1935 r.). Również na terenach należących do
rodezyjskiego WA Bulawayo rozwinięto działalność misyjną (Stowarzyszenie Misjonarzy z
Marianhill). Do poszczególnych placówek misyjnych należała zwykle dość gęsta sieć
punktów misyjnych, regularnie obsługiwanych przez misjonarzy. Nadto, tam gdzie obecne
były siostry zakonne (siostry św. Krzyża, dominikanki) tworzono szkoły misyjne. Ośrodki
ewangelizacyjne prowadzone przez oblatów na południu kraju miały położenie sprzyjające
pracy apostolskiej: założono je na terenach o gęstym zaludnieniu oraz w miejscach
granicznych między kilkoma plemionami. W 1952 r. z powodu zbytniej rozległości objętych
ewangelizacją terenów przez misjonarzy oblatów oraz z powodu zbyt szczupłej liczby
misjonarzy, zgromadzenie przekazało część swoich misji innym zgromadzeniom. Misje w
Botswanie przejęli irlandzcy pasjoniści z prowincji św. Patryka, którzy dzięki życzliwości
wodza Khamy III utworzyli wkrótce na terenie kraju kilka nowych stacji misyjnych (liczba
katolików w Botswanie w roku oddania misji pasjonistom liczyła ok. 900 osób). W sześć lat
później, w 1958 r., wyświęcony został pierwszy kapłan z Botswany, o. Józef Motsumi OMI, a
w roku następnym 2 kwietnia, Jan XXIII utworzył na ziemiach protektoratu Beczuany
prefekturę apostolską, podniesioną w przededniu odzyskania przez kraj niepodległości do
rangi diecezji. Pierwszym prefektem apostolskim, a następnie biskupem, został o. Urban Ch.
J. Murphy, pasjonista przybyły w pierwszej grupie misjonarzy.
W niepodległym kraju
Po odzyskaniu przez Botswanę niepodległości (30 września 1966 r.) do czego starała się
również przyczyniać – i to z powodzeniem – niewielka wspólnota Kościoła katolickiego,
zauważyć można znaczne ożywienie i liczebny wzrost katolików. Bp Ch. J. Murphy przez
swoje zaangażowanie i otwarcie pozyskał sobie w krótkim czasie miejscową ludność i nowe
władze. Bp Murphy zmarł 27 lutego 1981 r. a jego następcą został Botswańczyk ks. Bonifacy
Tshosha Setlalekgosi. W przedsień wizyty Jana Pawła II Kościół katolicki w Botswanie liczył
ok. 44 tys. wiernych, wśród których pracowało 36 kapłanów diecezjalnych i zakonnych, 5
braci, 1 stały diakon, 5 seminarzystów, 65 zakonnic i 95 katechistów świeckich.
Obecnie Kościół w Botswanie liczy 83,000 wiernych, co stanowi 4.78% całości populacji.
Zorganizowany jest w jedną diecezję (Gaborone) i jeden wikariat apostolski (Francistown). W
33 parafiach pracuje 56 księży, 44 zakonników i 72 zakonnice1.
1
Dane z AP 2005.