NaCoBeZu z biologii dla klasy 2 I. Organizm człowieka. Skóra

NaCoBeZu z biologii dla klasy 2
I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu
1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość
• wymieniam dziedziny biologii zajmujące się budową i funkcjonowaniem ciała człowieka
• określam miejsce człowieka w przyrodzie
• wskazuję współdziałanie układów narządów w organizmie człowieka
• wymieniam funkcje układów narządów
• wykazuję stopniową komplikację budowy organizmu człowieka (komórka, tkanka, narząd, układ
narządów)
• wyjaśniam pojęcie homeostazy
2. Budowa i funkcje skóry
• omawiam funkcje skóry i warstwy podskórnej
• charakteryzuję budowę skóry i warstwy podskórnej
• omawiam wrażliwość skóry na bodźce
• omawiam budowę i rolę wytworów skóry
3, Higiena i choroby skóry
• omawiam zasady higieny skóry
• wymieniam czynniki powodujące uszkodzenia skóry
• wykazuję wpływ słońca na zdrowie skóry
• rozpoznaję dolegliwości i choroby skóry oraz ich objawy
• rozróżniam rodzaje oparzeń i odmrożeń
• udzielam pierwszej pomocy przedlekarskej w wypadku odmrożeń i oparzeń
II. Układ ruchu
4. Budowa szkieletu
• omawiam funkcje szkieletu
• wykazuję, że ruch jest efektem działania biernego i czynnego aparatu ruchu
• omawiam budowę szkieletu
• rozpoznaję i nazywam kształty kości
5. Budowa i rola szkieletu osiowego
• rozpoznaję skład szkieletu osiowego: czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa
• podaję funkcje elementów szkieletu osiowego
6. Szkielet kończyn oraz ich obręczy
• omawiam budowę i funkcjonowanie kończyn
• wyjaśniam budowę obręczy barkowej i miednicznej
• wymieniam i opisuję rodzaje połączeń kości
• charakteryzuję rodzaje stawów, ich budowę i zakres ruchów
7. Kości – elementy składowe szkieletu
• charakteryzuję budowę fizyczną i chemiczną kości
• omawiam występowanie i rolę szpiku kostnego
8. Budowa i znaczenie mięśni
• omawiam położenie i funkcje poszczególnych mięśni szkieletowych
• wyjaśniam budowę i działanie mięśnia szkieletowego
• wyjaśniam i podaję przykłady antagonistycznego działania mięśni
• charakteryzuję rodzaje i cechy tkanki mięśniowej
• dbam o higienę pracy mięśni
9. Choroby aparatu ruchu
• wyróżniam naturalne krzywizny kręgosłupa – lordozy i kifozy
• rozpoznaję wady postawy i wady budowy stóp
• rozróżniam krzywicę i osteoporozę – choroby aparatu ruchu
• rozpoznaję urazy mechaniczne aparatu ruchu
• udzielam pierwszej pomocy w wypadku złamań, skręceń i zwichnień
• stosuję profilaktykę wad postawy
III. Układ pokarmowy
10. Pokarm – budulec i źródło energii
• omawiam niezbędne składniki pokarmowe
• wyjaśniam znaczenie węglowodanów, białek i tłuszczów
• charakteryzuję pokarm jako źródło energii i budulec organizmu
• wymieniam najważniejsze pierwiastki budujące ciała organizmów
• wyjaśniam kluczową rola węgla w istnieniu życia
• charakteryzuję podstawowe grupy związków chemicznych występujących w organizmach (węglowodany,
białka, tłuszcze)
11. Witaminy, sole mineralne, woda
• wyjaśniam rolę wody w organizmie
• charakteryzuję witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i w wodzie
• omawiam znaczenie wody i witamin
• wymieniam skutki niedoboru witamin
• opisuję makroelementy i mikroelementy
12. Higiena i choroby układu pokarmowego
• wyjaśniam znaczenie prawidłowej diety
• wymieniam czynniki wpływające na zapotrzebowanie energetyczne
• opisuję piramidę żywieniową
• stosuję zasady prawidłowego odżywiania się
• rozpoznaję choroby układu pokarmowego
• rozróżniam zaburzenia w odżywianiu (anoreksja i bulimia)
• udzielam pierwszej pomocy w wypadku zakrztuszenia
13. Budowa i rola układu pokarmowego
• wymieniam etapy trawienia pokarmu
• omawiam budowę zęba i rodzaje zębów
• opisuję budowę poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego
• wyjaśniam mechanizm trawienia w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego
• podaję funkcję gruczołów trawiennych
IV. Układ krwionośny
14. Budowa i funkcje krwi
• charakteryzuję krew jako tkankę płynną
• omawiam skład krwi
• opisuję proces krzepnięcia krwi
• omawiam grupy krwi
• wymieniam zasady transfuzji krwi
• wyjaśniam podłoże konfliktu serologicznego
15. Krwiobiegi
• wymieniam narządy układu krwionośnego
• rozpoznaję i określam drogę krwiobiegu dużego i małego
• podaję różnicę w budowie i funkcji naczyń krwionośnych
• omawiam funkcje układu krwionośnego
16. Budowa i działanie serca
• wymieniam funkcje serca
• opisuję i rozpoznaję elementy budowy serca
• omawiam cykl pracy serca
• mierzę tętno i ciśnienie
17. Choroby i higiena układu krwionośnego
• wymieniam przyczyny najczęstszych chorób układu krwionośnego
• charakteryzuję choroby układu krwionośnego
• podaję zasady zapobiegania chorobom układu krwionośnego
• udzielam pierwszej pomocy w wypadku krwawień i krwotoków
V. Układ odpornościowy
18. Układ limfatyczny
• podaję funkcje układu limfatycznego
• wyjaśniam mechanizm powstawania chłonki
• opisuję narządy układu limfatycznego
19. Odporność organizmu
• rozróżniam rodzaje odporności
• wyjaśniam pojęcie: antygeny
• wymieniam rodzaje leukocytów i podaję ich funkcje
• opisuję reakcję obronną organizmu
• porównuję mechanizm działania szczepionki i surowicy
• omawiam zależność między HIV – AIDS
VI. Układ oddechowy
20. Budowa i rola układu oddechowego
• omawiam budowę i funkcje dróg oddechowych
• opisuję budowę płuc
• wyjaśniam mechanizm powstawania głosu
21. Mechanizm wymiany gazowej
• wyjaśniam mechanizm wentylacji płuc
• podaję mechanizmy regulacji tempa oddechów
• opisuję mechanizm wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych i naczyniach włosowatych krwiobiegu
dużego
22. Oddychanie wewnątrzkomórkowe
• charakteryzuję mitochondria jako organelle oddychania wewnątrzkomórkowego
• opisuję ATP – nośnik energii
• podaję reakcję oddychania wewnątrzkomórkowego
23. Higiena i choroby układu oddechowego
• wymieniam sposoby unikania chorób układu oddechowego
• opisuję choroby bakteryjne, wirusowe i wywołane zanieczyszczeniem powietrza
• wyjaśniam zasady udzielania pierwszej pomocy w wypadku zatrzymania oddechu
VII. Układ wydalniczy
24. Budowa i działanie układu wydalniczego
• rozróżniam wydalanie i defekację
• opisuję budowę i funkcje układu wydalniczego
• wymieniam rodzaje substancji wydalanych przez organizm
• opisuję budowę i funkcje nefronu
• charakteryzuję etapy powstawania moczu
• wyjaśniam mechanizm wydalania moczu
25. Higiena układu wydalniczego
• wymieniam sposoby zapobiegania chorobom układu wydalniczego
• opisuję najczęstsze choroby układu wydalniczego i ich objawy
VIII. Układ hormonalny
26. Układ hormonalny
• wyjaśniam pojęcie hormony – produkty wydzielania gruczołów dokrewnych
• klasyfikuję gruczoły na zewnątrzwydzielnicze i dokrewne (wewnątrzwydzielnicze)
• rozpoznaję lokalizację gruczołów dokrewnych w ciele człowieka
• opisuję swoiste działanie hormonów
• opisuję rolę poszczególnych hormonów w organizmie człowieka
27. Działanie układu hormonalnego
• wyjaśniam mechanizm równowagi hormonalnej
• wyjaśniam mechanizm antagonistycznego działania hormonów
• opisuję rolę podwzgórza w regulacji hormonalnej
• wykazuję zależność między rytmem dobowym a działaniem hormonów
• opisuję skutki nadmiaru i niedoboru hormonów
IX. Układ nerwowy
28. Budowa i rola układu nerwowego
• dokonuję porównania działania układów nerwowego i hormonalnego
• wymieniam funkcje układu nerwowego
• opisuję budowę komórki nerwowej
• dokonuję podziału na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy
• rozróżniam somatyczny i autonomiczny układ nerwowy
• opisuję kierunek i sposób przekazywania impulsów
29. Ośrodkowy układ nerwowy
• wyjaśniam nadrzędną rolę ośrodkowego układu nerwowego
• omawiam budowę mózgowia
• opisuję rozmieszczenie ośrodków odpowiedzialnych za odbiór zróżnicowanych impulsów
• omawiam budowę i funkcje rdzenia kręgowego
30. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy
• rozpoznaję włókna czuciowe i ruchowe
• opisuję nerwy czaszkowe i rdzeniowe
• omawiam przebieg łuku odruchowego
• rozróżniam odruchy bezwarunkowe i warunkowe
31. Choroby i higiena układu nerwowego
• podaję przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu
• wymieniam sposoby radzenia sobie ze stresem
• omawiam skutki stresu
• rozpoznaję choroby układu nerwowego
• wyjaśniam zasady postępowania z chorym na padaczkę
32. Budowa i działanie narządu wzroku
• opisuję oko jako narząd wzroku
• wymieniam i rozpoznaję elementy aparatu ochronnego oka
• omawiam budowę gałki ocznej
• wyjaśniam mechanizm powstawania obrazu
33. Ucho – narząd słuchu i równowagi
• opisuję ucho jako narząd słuchu
• omawiam budowę i funkcje elementów budowy ucha
• wyjaśniam zasadę działania narządu zmysłu równowagi
34. Higiena oka i ucha
• rozpoznaję krótkowzroczność i dalekowzroczność
• wyjaśniam zasady korekcji wad wzroku
• wymieniam zasady higieny oczu
• opisuję przyczyny i objawy zapalenia spojówek, zaćmy oraz jaskry
• wyjaśniam wpływ hałasu na zdrowie człowieka
35. Zmysł powonienia, smaku i dotyku
• określam rozmieszczenie komórek węchowych
• opisuję znaczenie węchu, smaku i dotyku
• wyjaśniam mechanizm powstawania smaku
• opisuję różnorodność bodźców odbieranych przez skórę
X. Układ rozrodczy
36. Męski układ rozrodczy
• rozpoznaję męskie cechy płciowe
• podaję funkcje i budowę narządów męskiego układu rozrodczego
• opisuję budowę gamety męskiej – plemnika
37. Żeński układ rozrodczy
• rozpoznaję żeńskie cechy płciowe
• omawiam funkcje narządów żeńskiego układu rozrodczego
• opisuję budowę komórki jajowej
• omawiam budowę zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych
38. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego
• opisuję rolę żeńskich hormonów płciowych
• omawiam przebieg cyklu miesiączkowego
39. Higiena układu rozrodczego. Planowanie rodziny
• wymieniam zasady zapobiegania chorobom przenoszonym drogą płciową
• wymieniam czynniki chorobotwórcze i choroby przez nie wywoływane
• charakteryzuję naturalne i sztuczne metody antykoncepcji
40. Rozwój człowieka od poczęcia do narodzin
• rozpoznaję i omawiam proces zapłodnienia
• opisuję rozwój zarodka
• podaję funkcje błon płodowych
• charakteryzuję etapy rozwoju płodowego
41. Ciąża i poród
• opisuję zmiany w organizmie kobiety podczas ciąży
• wymieniam zasady higieny kobiety ciężarnej
• rozpoznaję fazy porodu
• podaję mechanizm powstawania ciąży bliźniaczej
42. Okresy rozwojowe człowieka
• opisuję zmiany zachodzące w różnych okresach rozwojowych człowieka
(noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, dzieciństwo,
dojrzewanie, dorosłość, przekwitanie, starość)
XI. Życie na codzień
43. Zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
• podaję definicję zdrowia
• wymieniam sposoby ochrony zdrowia
44. Choroby zakaźne i cywilizacyjne
• podaję przyczyny chorób zakaźnych
• opisuję metody zapobiegania chorobom zakaźnym
• wymieniam rodzaje chorób cywilizacyjnych
• podaję przyczyny chorób cywilizacyjnych
• wskazuję związek miedzy trybem życia a zachorowalnością na nowotwory
45. Uzależnienia
• opisuję szkodliwość palenia tytoniu
• opisuję skutki działania alkoholu
• rozpoznaję objawy uzależnień
• wymieniam zasady profilaktyki uzależnień