Kobiety - PTBRiO

W jaki sposób stereotypy płci
wpływają na spostrzeganie i
zachowanie?
1
SYLWIA BEDYŃSKA
SZKOŁA WYŻSZA PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ
Stereotypy płci
2
Dwa główne wymiary stereotypów płci:
y Kobiety: miłe, wrażliwe, sympatyczne, uczuciowe
y Mężczyźni: ambitni, energiczni, kompetentni
y Warmth/competence (Fiske, Cuddy, Glick i Xu,
2002)
y Wspólnotowość/sprawczość (Wojciszke)
Jak prestiżowe zawody wykonują?
Status członków grup
3
y Korelacje pomiędzy oceną kompetencji, ciepła na
ocenianym statusem i tendencją do
współzawodnictwa dla poszczególnych grup
predyktor
kompetencja
ciepło
status
0,98***
0,35
współzawodnictwo
-0,16
-0,64***
Emocje (Glick, Fiske, Xu, Cuddy 2002)
4
Podziw
Zazdrość
Litość
Pogarda
1. Grupa własna
2,72
1,57
1,42
1,43
2. Kompetentni zimni
2,82
2,58
1,37
1,76
3. Ciepli niekompetentni
2,29
1,03
3,66
1,70
4. Niekompetentni 1,36
- zimni
1,03
3,39
2,50
Żony, kochanki, szefowe
5
Kobiety w pracy
Diagnoza Społeczna 2005 (Czapiński i współ.)
6
Kobiety w pracy
7
y Każdemu według zdolności
{
Kobiety uważa się za posiadające więcej cech wspólnotowych a więc wielu ludzi sądzi,
że są szczególnie predystynowane do pełnienia takich zawodów jak nauczycielka,
pielęgniarka, przedszkolanka (Eagly i Mladinic 1994). Te zawody są gorzej płatne i
mają niższy prestiż społeczny
y Każdemu według potrzeb
{
{
Kobiety są przyjmowane na stanowiska „męskie” tylko wtedy, gdy ich kompetencje są
wyjątkowe nawet na tle mężczyzn, zwykle osoby o podobnych kompetencjach podczas
rekrutacji są oceniane niżej na wymiarach „sprawczych”, gdy są kobietami (Joan
Wainwright, John Wainwright)
Kobiety są tez znacznie częściej zwalniane po to, by chronić pracujących mężczyzn w
sytuacji redukcji zatrudnienia.
Jak zdobyć pracę?
8
Sztuka wywierania dobrego wrażenia
y Strategie autoprezentacji (Jones i Pittman 1982):
{
Autopromocja – przekonywanie innych, że posiada się określone
kompetencje merytoryczne, duma z własnych osiągnięć
y Szczególnie użyteczna przy pierwszym kontakcie, gdy
odbiorca nie zna nadawcy tej strategii (sytuacja rozmowy o
pracę)
y Skoro kobiety są postrzegane jako mniej kompetentne
naturalne wydawałoby się stosowanie tej techniki, by
uwypuklić swoje osiągnięcia i kompetencje
Kobieta zachowująca się jak mężczyzna
9
y Jest oceniana negatywnie – gdy zachowuje się asertywnie,
nie uśmiecha się jest postrzegana jako wrogo nastawiona i
zimna (Butler i Geis 1990). Kobieta zachowująca się jak
mężczyzna jest oceniana jako kompetentna ale nielubiana.
y
y A przecież wymiar „wspólnotowości” jest szczególnie
istotny w ocenie kobiet niezależnie od tego, czy
rozpatrujemy „kobiece” czy „męskie” zawody.
y Czy używać autopromocji, czy też lepiej nie?
Badanie (Rudman 1998)
10
y Sytuacja eksperymentalna przypominała rozmowę rekrutacyjną
y Uczestnicy oceniali swoich partnerów interakcji:
{
{
by wybrać partnera do udziału w skomputeryzowanej wersji gry Jeopardy!
by dokonać bardzo precyzyjnej oceny osoby
y Zadawane były pytania, które dotyczyły stereotypu płci i pytania
neutralne
y Partner interakcji w rzeczywistości pomocnik eksperymentatora
zachowywał się w sposób promujący siebie (mówił w sposób pewny
siebie, wskazywał swoje przeszłe osiągnięcia, sukces przypisywał sobie a
nie okolicznościom, utrzymywał kontakt wzrokowy), lub w sposób
skromny (mówił: „nie jestem ekspertem, ale…”, odwoływał się do
odbiorcy, patrzył mniej na rozmówcę)
Wyniki – kobiety
11
Odwet na kompetentnych kobietach
(Rudman i Glick 1999)
12
y Ocena aplikującego o pracę na stanowisku
specjalisty działu IT na trzech wymiarach:
kompetencji zawodowych, kompetencji
społecznych oraz szans na zatrudnienie
Materiały – list motywacyjny oraz nagranie wideo z
rozmowy
{ Kandydaci: płeć oraz nastawienie (wspólnotowe vs
kompetencyjne)
{ Rodzaj pracy (męska vs kobieca)
{
Wyniki w grupie kobiet dla męskich zawodów
13
Wspólnotowe
Sprawcze
4
4
3
3
2
2
1
1
mężczyźni
kobiety
mężczyźni
kobiety
kompetencje zawodowe
kompetencje zawodowe
umiejętności społeczne
umiejętności społeczne
szanse na zatrudnienie
szanse na zatrudnienie
Kwadratura koła
14
y Aby dostać pracę trzeba zaprezentować swoje
kompetencje merytoryczne
y Prezentując swoje osiągnięcia zyskujemy opinię
osoby kompetentnej, ale jednocześnie przestajemy
być lubiane i spada ocena naszych kompetencji
społecznych
y Tracimy pracę pod pretekstem zbyt niskich
kompetencji społecznych
Zagrożenie stereotypem (Spencer, Steele i Quinn 1999)
15
30
25
20
15
mężczyźni
kobiety
10
5
0
brak różnic płciowych
różnice płciowe
Cechy sytuacji:
aktywizacja stereotypu
testowanie zdolności
Cechy zadania:
Trudne
Nowe
Cechy osoby:
Wysokie osiągnięcia
Matematyka ważna
Dobre z matematyki
ale przeciętnie zdolne
Zagrożenie stereotypem
Konsekwencje: pogorszenie wykonania zadań
Kobiety kierowcy
17
Kobiety kierowcy, mężczyźni kierowcy
(Komenda Główna Policji, luty 2007)
18
120
100
80
mężczyźni
60
80%
kobiety
60%
40
20
40%
kobiety
0
do 16lat
17-20 lat
21-24 lat
25-29 lat
30-49lat
ponad 50
mężczyźni
20%
4500
0%
4000
procent kierowców
3500
3000
2500
kobiety
mężczyźni
2000
1500
1000
500
0
do 16lat
17-20 lat
21-24 lat
25-29 lat
30-49lat
ponad 50
Kobieta na drodze?
19
• Nai C. J. Yeung i Courtney von Hippel (2008)
• Osoby badane wykonywały zadanie w symulatorze jazdy
samochodem
• Aktywizacja stereotypu, że kobiety są słabymi
kierowcami spowodowała, że badane dwukrotnie częściej
niż osoby z grupy kontrolnej przejeżdżały pieszego
przechodzącego w niedozwolonym miejscu w
porównaniu z kobietami, którym nie przypominano
negatywnych opinii o umiejętnościach kierowania
samochodem.
Orientacja w przestrzeni
20
Rotacja figur w grupie kobiet
21
y Matthew McGlone i Joshua Aronson (2006)
y Aktywizacja negatywnego stereotypu, że kobiety
mają niskie zdolności przestrzenne.
y Zadanie rotacji figur
y Wyniki: Kobiety w sytuacji zagrożenia stereotypem
gorzej rozwiązywały test rotacji figur niż mężczyźni a
w sytuacji neutralnej radziły sobie tak samo dobrze.
Kobiety w sporcie
22
• Jeff Stone, Chad McWhinnie (2008),
• Zadaniem osób badanych była gra w golfa. Mierzono
liczbę uderzeń potrzebnych do przejścia całego obszaru,
oraz dokładność ostatniego uderzenia do dołka.
• Aktywizacja stereotypu odbywała się dwoma sposobami:
•
•
Wyrazistym – w instrukcji do zadania wskazywano, że kobiety
znacznie gorzej radzą sobie z tym zadaniu niż mężczyźni.
Subtelnym – poprzez płeć eksperymentatora
• Wyrazista aktywizacja powodowała, że badane kobiety
potrzebowały więcej uderzeń, żeby skończyć obszar,
subtelna zaś modyfikowała dokładność uderzenia.
Czy mężczyźni są niezatapialni?
23
• Anne M. Koenig, Alice H. Eagly (2005)
• Mężczyźni są postrzegani jako posiadający kompetencje
merytoryczne w wielu dziedzinach, ale są ponoć pozbawieni
umiejętności społecznych, w których specjalistkami są
kobiety. Szczególnym obszarem słabości mężczyzn jest
umiejętność rozpoznawania emocji na podstawie wskazówek
niewerbalnych.
• Aktywizacja stereotypu – sposób przedstawienia zadania jako
mierzącego umiejętności społeczne lub też skuteczność
przetwarzania informacji. Mężczyźni gorzej radzili sobie z
zadaniem, gdy rzekomo dokonywano pomiaru umiejętności
społecznych, zwłaszcza jeśli bardzo się starali.
Biali mężczyźni a Azjaci (Aronson i in. 1999)
24
y Badania wykazały także, że mężczyźni mogą
uzyskiwać niższe wyniki w zakresie matematyki
wtedy, gdy wskazuje się, że ich osiągnięcia będą
porównywane z wynikami Azjatów. Ci ostatni są
postrzegani jako szczególnie kompetentni w tym
zakresie
y Nie trzeba być grupą dyskryminowaną, by być
podatnym na oddziaływanie negatywnego
stereotypu.
Zdolności werbalne
25
Niegroźne dowcipy?
26
y S. Bedyńska i G. Sędek (2004)
y Badani wykonywali trudne zadania poznawcze
przedstawiane jako rodzaj miary ogólnej inteligencji
y W jeden grupie badani przed badaniem oceniali dowcipy
o zwierzętach w drugiej takie, w których bohaterkami
były blondynki
y Efekt – pogorszenie wykonania zadania ale tylko w
grupie kobiet czytających kawały o blondynkach
Reklama
27
Reklama
28
y Paul Davies, Steve Spencer, Claude Steele (2005)
y Aktywizacja stereotypu – reklama prezentująca kobiety w
stereotypowych rolach vs reklama bez takich elementów
y Wybór roli pełnionej w drugiej części badania: lider albo
podwładny „efektywny lider powinien się
charakteryzować kompetencjami społecznymi i
umiejętnością zarządzania grupą a dobry podwładny
powinien umieć współpracować w grupie i znakomicie się
komunikować z innymi”
Wyniki badania „Reklama”
29
Kobiety
6
5
4
3
2
1
0
stereotypowa
neutralna
lider
podwładny
Solo status (Sekaquaptewa i in. 2007)
30
y Aktywizacja negatywnego stereotypu dotyczącego
własnej grupy następuje także wtedy, gdy jesteśmy
jedynym przedstawicielem własnej grupy wśród
członków grupy obcej
y Badania z udziałem Afroamerykanów– wrasta obawa
przed byciem ocenianym przez pryzmat
przynależności grupowej
Możliwe mechanizmy zjawiska
31
y Podniesiony poziom lęku (miary fizjologiczne i
kwestionariuszowe)
y Sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach
y Zmiana motywacji (obniżona albo podwyższona
nadmiernie)
y Próby tłumienia stereotypu ograniczają zasoby poznawcze
Konsekwencje
32
y Gorsze wykonanie zadań
y Konsekwencje dla poczucia tożsamości
Zagrożenie stereotypem jako niespójność postaw
33
y W sytuacji zagrożenia stereotypem następuje aktywizacja
negatywnego stereotypu dotyczącego grupy własnej
(fragment tożsamości społecznej), który to stereotyp jest
niespójny z osobistymi przekonaniami jednostki na
własny temat (fragment tożsamości indywidualnej).
y Przykład kobiet zdolnych z matematyki:
Postawa 1: Jestem dobra z matmy
Postawa 2: Jestem kobietą
y Badania Nosek, Greenwald i Banaji pokazały, że postawy
te są niespójne – silny efekt IAT
Teoria zgodności poznawczej
34
y Teoria zgodności poznawczej Heidera (relacje między obiektami
postawy muszą być zrównoważone).
Równowaga istnieje wtedy, gdy iloczyn wszystkich trzech znaków jest dodatni.
+
Ola
mama
-
+
Ola
-
-
+
samodzielne
wakacje
Triada
niezrównoważona
-
mama
Ola
mama
-
+
samodzielne
wakacje
Triady zrównoważone
samodzielne
wakacje
Zgodność poznawcza w sytuacji zagrożenia stereotypem
35
y Jestem dobra z matmy
y Jestem kobietą
y Kobiety są słabe z matmy
+
-
Ja
-
kobiety
+
kobiety
-
Ja
+
matematyka
Triada
niezrównoważona
matematyka
+
Ja
-
kobiety
-
matematyka
Konsekwencje stykania się ze stereotypem
36
y Obniżenie identyfikacji z własną grupą
y Rezygnacja z zajmowania się typowo męską
dziedziną nawet jeśli profil zdolności skłania do tego
– utrata talentów
y Niezauważanie dyskryminacji
Dziękuję za uwagę!
37