Programowanie działań z zakresu Wczesnego Wspomagania

Programowanie działań z zakresu Wczesnego Wspomagania Rozwoju
Dziecka jako nowego zadania oświatowego w placówce przedszkolnej.
IDEA WCZESNEGO WSPOMAGANIA ROZWOJU DZIECKA I WSPARCIA JEGO
RODZINY.
Co należy rozumieć pod pojęciem wczesne wspomaganie rozwoju dziecka?
Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka są to wielospecjalistyczne, kompleksowe i
intensywne działania mające na celu stymulowanie funkcji odpowiedzialnych za rozwój
psychomotoryczny i komunikację małego dziecka niepełnosprawnego, od chwili wykrycia
niepełnosprawności do czasu podjęcia przez dziecko nauki w szkole, a także
pomoc i wsparcie udzielane rodzicom i rodzinie w nabywaniu przez nich umiejętności
postępowania z dzieckiem w zakresie określonym przez indywidualny program wczesnego
wspomagania.
Cel wczesnego wspomagania rozwoju dziecka
 Pobudzenie ruchowego, poznawczego, emocjonalnego i społecznego rozwoju
dziecka od chwili wykrycia u niego niepełnosprawności do czasu podjęcia nauki
w szkole.
Ważne!
 Nie uznaje się WWRD w przypadku, gdy dziecko uczęszcza wyłącznie do
przedszkola i bierze udział w zajęciach organizowanych dla wszystkich dzieci.
Najistotniejsze rozwiązania
WWRD może być organizowane w:
 przedszkolu,
 szkole podstawowej,
 ośrodkach: specjalnym ośrodku szkolno- wychowawczym, specjalnym ośrodku
wychowawczym,
 poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym specjalistycznej, a także
 w domu rodzinnym (w szczególności dla dziecka ,które nie ukończyło 3 roku życia).
Ważne elementy Wczesnej Interwencji
Trzy poziomy prewencji:
 Pierwszorzędowa
Uniwersalna, mająca na celu zmniejszenie liczby nowych przypadków w populacji na
przykład poprzez identyfikację dzieci „grupy ryzyka”
 Drugorzędowa
Mająca na celu zmniejszenie liczby przypadków, wczesne identyfikowanie problemów i
przeciwdziałanie ich rozwojowi
 Trzeciorzędowa
Zmierzająca do zmniejszenia wtórnych skutków zaburzeń rozwojowych poprzez podjęcie
interwencji we wczesnym stadium wykrycia zaburzeń/niepełnosprawności
Kluczowe elementy
Niski wiek dziecka oraz kompleksowy charakter oddziaływań wymaga:
 Zjednoczenia wysiłku różnych specjalistów z wielu dziedzin,
 Współpracy pomiędzy specjalistami,
 Koordynacji działań różnych służb(zdrowie, oświata. opieka społeczna),
 Zaangażowania rodziców(oraz innych członków rodziny)
i ich aktywnego uczestnictwa w procesie.
Cechy form oddziaływań na dziecko
i jego rodzinę
 jak najwcześniejsze rozpoczęcie pomocy,co wiążę się z szybkim rozpoznaniem
problemu,
ciągłość,czyli prowadzenie dziecka od momentu rozpoznania niepełnosprawności do
momentu podjęcia przez dziecko nauki w szkole(WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU)
lub do ukończenia przez dziecko 7 roku życia(WCZESNA INTERWENCJA),
 skoordynowanie i kompleksowość określone jako:
 łączenie diagnozy lekarskiej i psychologiczno-pedagogicznej ze
wskazaniami
koniecznych działań rehabilitacyjnych i logopedycznych,
 łączenie diagnozy z opracowaniem i wdrożeniem programu terapeutycznego,
 modyfikowanie programu ,
 łączenie oddziaływania zorientowanego na dziecko z pomocą czy wsparciem
udzielanym rodzicom,
 wielodyscyplinarność,która polega na realizacji programu pomocy dziecku i jego
rodzinie przez specjalistow współpracujących ze sobą.
Początek interdyscyplinarnych działań
Efektem niemalże dwuletnich przygotowań był Program Rządowy(przewidziany do realizacji
na lata 2005-2007). Założenia programu powstały w wyniku współpracy międzyresortowej
(Ministerstwo Zdrowia,Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej) i organizacji pozarządowych pod auspicjami Rzecznika Praw Obywatelskich.
Po raz pierwszy w dokumencie opracowanym po zakończeniu pilotażu podkreślono wielką
wagę niesienia wsparcia rodzinie wychowującej dziecko nieprawidłowo rozwijające się.
Dlaczego wczesna pomoc ?
wyjątkowo duża plastyczność centralnego układu nerwowego we wczesnym okresie rozwoju
oraz związana z tym możliwość korekcji zaburzonych funkcji i kompensacji deficytów,
możliwość zahamowania rozwoju wielu zaburzeń o postępującym przebiegu, a czasami
nawet całkowitego zatrzymania niekorzystnych zmian,
większa podatność małych dzieci na postępowanie rewalidacyjne i w efekcie szybsze
postępy usprawniania,
łatwiejsze generalizowanie przez dzieci wypracowanych umiejętności i nawyków,
 narastanie wielu zaburzeń wraz z wiekiem i utrudnienie terapii oraz edukacji dzieci
starszych,
rodzice małych dzieci mają więcej nadziei, sił, zapału i wiary, dlatego są bardziej
zaangażowani we współpracę ze specjalistami i we własny udział w terapii dziecka.
Niektóre dane epidemiologiczne
(Klinika Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka,
Zakład Epidemiologii Instytutu Matki i Dziecka)
a) częstotliwość występowania skrajnego wcześniactwa (poród między 22 a 32 tygodniem
trwania ciąży). W Polsce rodzi się około 1,2% - 1,5% takich dzieci ( w 1995 r. było 1,5%, a w
2001 r. 1,2%). Około 22-24% z nich wykazuje istotne deficyty rozwojowe (14% upośledzenie intelektualne, 7,5-12% - mózgowe porażenie dziecięce, 8% - z zaburzeniami
widzenia, 3-4% - z uszkodzonym narządem słuchu, w obu grupach w pewnej części
dodatkowo - z niepełnosprawnością intelektualną),
b) częstotliwość występowania wad wrodzonych (tzw. dużych), którą określa się w
piśmiennictwie na około 2%,
c) częstotliwość występowania innych zaburzeń, np. chorób jednogenowych (w tym chorób
metabolicznych), dziecięcego porażenia mózgowego, nowotworów u dzieci.
Niepokojące!
W przypadku uszkodzenia organizmu dziecka podstawowym warunkiem uzyskania
pozytywnych efektów jest jak najwcześniejsze podjęcie działań diagnostycznoterapeutyczno-rehabilitacyjnych, nawet natychmiast po urodzeniu
Obecnie w obszarze diagnozowania zagrożenia niepełnosprawnością zwraca uwagę
niepokojące zjawisko, które zgłaszają rodzice dzieci z zaburzeniami rozwoju. Bardzo często
skarżą się oni, że:
1. diagnoza stanu ich dziecka jest stawiana zbyt późno, tzn. nawet, gdy ma ono 2-5 lat mimo,
że objawy zaburzeń bywają widoczne wcześniej i są sygnalizowane przez samych
zaniepokojonych rodziców,
2. lekarze, którzy badają dzieci w pierwszym okresie życia, niedostatecznie reagują na
niepokojące objawy i nie kierują dziecka, np.: na dodatkowe badania, do specjalisty,
3. dostęp do opieki specjalistycznej jest utrudniony (lekarze zgrupowani w dużych centrach,
klinikach, jest ich niewielu), a informacja dla rodziców - dalece niewystarczająca.
Na tym tle łatwo sobie wyobrazić niepokój, wysiłki i koszty ponoszone przez rodziców
szukających pomocy oraz sytuację dziecka, którego rodzice są nietroskliwi, niekompetentni,
niezaradni, czy ubodzy i biernie poddają się losowi.
Cel programu pilotażowego
A. zapobieganie występowaniu i/lub pogłębianiu się nieprawidłowości w rozwoju
psychoruchowym dziecka,
B. pomoc dziecku w budowaniu trwałych więzi z najbliższymi osobami,
C. pomoc dziecku w pełnym wykorzystaniu potencjału rozwojowego, jakim dysponuje w
zakresie funkcji poznawczych, małej i dużej motoryki, komunikacji i socjalizacji,
D. wyzwalanie i wzmacnianie aktywności społecznej, poznawczej i komunikacji dziecka (w
tym rozwoju mowy i języka),
E. pomoc dziecku w stopniowym osiąganiu coraz większej autonomii,
F. systematyczne dążenie do poprawy jakości życia dziecka, do zapewnienia mu pełnego
radości, pozbawionego napięć dzieciństwa, pomimo występującej niepełnosprawności lub
zaburzeń rozwoju,
G. przygotowanie dziecka z niepełnosprawnością fizyczną, zmysłów, intelektualną i
psychiczną do korzystania z edukacji i współżycia w grupie,
H. przygotowanie dziecka do samodzielnego korzystania z zajęć organizowanych w
placówkach wychowawczych i edukacyjnych przeznaczonych dla wszystkich dzieci.
Jakie dzieci ?
a) zagrożone nieprawidłowym rozwojem dzieci z grupy wysokiego ryzyka ciążowoporodowego,
b) opóźnione w rozwoju psychoruchowym lub upośledzone umysłowo lub/i z
niepełnosprawnością sprzężoną w przebiegu różnych jednostek chorobowych:
- wrodzonych wad rozwojowych układu nerwowego (np. przepukliny oponowordzeniowe, małogłowie, wrodzone wodogłowie),
- zespołów chorobowych uwarunkowanych genetycznie w tym z aberracjami
chromosomowymi (np. zespół Downa),
- chorób metabolicznych układu nerwowego,
- jednostek chorobowych, gdzie głównym objawem jest upośledzenie umysłowe oraz
upośledzenie umysłowe bez ustalonej etiologii,
- jednostek chorobowych, gdzie głównym objawem są trwałe dysfunkcje aparatu ruchu
(np. dziecięce porażenie mózgowe, miopatie, zaniki nerwowo- mięśniowe, następstwa
chorób urazowych i zapalnych OUN),
- zespołów mikrozaburzeń czynności mózgu o ciężkim przebiegu,
- zaburzeń integracji sensorycznej o ciężkim przebiegu,
- zespołów padaczkowych,
- innych jednostek chorobowych wpływających na nieprawidłowy rozwój
psychomotoryczny,
- wielorakich niepełnosprawności tzn. upośledzenia umysłowego ze sprzężoną
niepełnosprawnością w zakresie słuchu, wzroku, ruchu i in.
c) z nieprawidłowym rozwojem psychomotorycznym bez ustalonej etiologii
d) z całościowymi zaburzeniami rozwoju (Autyzm, Zespół Aspergera, Zespół Retta),
e) niewidome lub słabo widzące,
f) głuche lub słabo słyszące,
g) wielorako niepełnosprawne.
W przypadkach dzieci, którym odroczono realizację obowiązku szkolnego opieka ciągła
może być prowadzona do 10 roku życia
Rozwój dziecka
 Nie jest stanem, a procesem ciągłym w którym obserwuje się wzajemny wpływ i
splatanie się umiejętności osiąganych w poszczególnych sferach rozwoju,
 Dynamika rozwoju jest niejednolita. W trakcie rozwoju obserwuje się okresy
przyspieszenia(„skoki rozwojowe”) i zwolnienia,
 Pojawienie się nowych umiejętności ruchowych w 1 roku życia jest wskaźnikiem
rozwoju układu nerwowego,
 We wczesnym okresie życia neuroplastyczność odpowiedzialna za przemiany w
układzie nerwowym jest większa
Rozwój prawidłowy
 Prawidłowy okres wewnątrzłonowy i prawidłowy rozwój w pierwszych miesiącach
życia doprowadza do powstania podstaw niezbędnych do dalszego rozwoju.
 Są nimi:
 Umiejętność antygrawitacyjnej pracy mięśni,
 Wygaśnięcie odruchów pierwotnych,
 Podstawowa integracja w obrębie zmysłów, tworzą podstawy dla
-rozwoju ruchów celowych,
-schematu ciała(czucie linii środkowej),
-koordynacji wzrokowo-ruchowej,
-mowy i kontaktów społecznych
Rozwój nieprawidłowy
 W zaburzonym rozwoju ruchowym spowodowanym dysfunkcjami oun,
nieprawidłowości występują już w pierwszych miesiącach życia, chociaż mogą nie
być wyraźnie dostrzegane w rutynowym badaniu lekarskim i obserwacji.
POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W ROZUMIENIU
PRZEPISÓW PRAWA OŚWIATOWEGO
Dzieckiem niepełnosprawnym jest takie dziecko, które bez specjalnych ulgi pomocy z
zewnątrz jest całkowicie, długotrwale lub w znacznym stopniu niezdolne do uczestnictwa w
grupie prawidłowo rozwiniętych i zdrowych rówieśników
(WHO)
OŚWIATA !
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010r.
w sprawie warunków organizowania ,kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i
młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach ,szkołach
i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych.
PODSTAWĄ JEST! USTAWA O SYSTEMIE OŚWIATY
ZGODNIE Z KLASYFIKACJĄ MIĘDZYNARODOWĄ ICD-10